Morgunblaðið - 25.11.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 25. nóv. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
1
ÞEGAR NJÓSNARA-INNRÁS NASISTA
VAR KÆFÐ í FÆÐINGUNNI
Engels og Immer.
ÖNNUR leynileg sendistöð
í Brasilíu var starfxækt af
Albrecht Gustav Engels,
þýskum kaupsýslumanni.
Engels var, eins og Christ-
ensen, .ístöðulaus en slæg-
vitur maður. Meðan á spæj-
arastarfi hans i Suður-
Ameríku stóð, en það var
tiltölulega stuttur" tími,
veitti hann viðtöku frá
Þý§kalandi um 100.000 doll-
urum fyrir njósnastarfsemi
sína. En Hitler fekk lítið
fyrir peninga sína.
Eins og margir aðrir
njósnaleiðtogar, eyddi Eng-
els mestum tíma sínum í
eigin hagsmuna skvni, svo
að lítill tími varð eftir, sem
hann gæti helgað föðurlandi
sínu. Snemma á árinu 1941
var Leonhardt Immer, einn
af meiri háttar njósnurum
nasista, sendur frá Þýska-
landi til Brasilíu, til þess að
skipuleggja skemdarverk á
hergagnaiðnaði og sam-
gönguleiðum Bandaríkj-
anna, en hlutverk þetta
krafðist ítrustu varfærni,
þar sem Bandaríkin voru
þá enn hlutlaus, og það var
engan veginn ætlun Þjóð-
verja að flýta fyrir þátttöku
þeirra í stríðinu. Þetta var
mjög þýðingarmikið og há-
launað verk.
En Engels ætlaði sjer
starf Immers. Verslun hans
var í niðurlægingu sakir
stríðsins; hann var í fjár-
þröng. Fjekk hann þá Her-
mann Bohney, flotamála-
ráðunautinn við sendiráðið
í Rio, til þess að falsa með
sjer orðsendingu til Immers
þar sem hann var kallaður
heim til Berlínar. Að hætti
nasista hlýddi Immer þegar
í stað og hjelt heim á leið.
Það hefði verið nógu gam-
a-n að sjá framan í hann, þeg
ar hann birtist yfirboðurum
sínum.
Jeg efast um, að til sjeu
gleggri sannanir inn glæpa-
hneigð nasistastjórnarinnar
heldur en fantar þeir, sem
þeir rjeðu í leyniþjónustu
sína — ræningjalýður,
menn og konur, sem fram-
seldu sína eigin f jelaga engu
síður en okkur, óvini sína.
Brasiliskir dómstólar
dæmdu Engels til 30 ára
fangelsisvistar.
Suður-Ameríkuríkín snúa
baki við möndulveldunum.
í ÁRSLOK 1942 höfðu öll
rómönsku Ameríkulýðveld-
in, að tveimur undantekn-
um, slitið stjómmálasam-
bandi við möndulveldin. Að
eins Chile og Argentina
hjeldu enn fast við híutleys
isstefnu sína. Menn rekur e.
t. v. minni til þess, að í októ
ber 1942, ávítaði Sumner
Welles, sem þá var aðstoðar
ráðherra í Bandaríkjunum,
þessi ríki fyrir að skjóta
skjóíshúsi yfir flugnmenn
möndulveldanna. Tilgangur
ræðu hans var að beina at-
hygli stjórna þessara
Eftir J. Edgar Hoover, forseta F. I. B.
(amerísku leynilögreglunnar)
Vesturheims, eins og einn
þýskur flugumaður gerði þó
á mjög svo
hátt.
átakanlegan
Síðari grein
tveggja ríkja að uplýsingum
um slíka flugumenn, sem
levniþjónusta bandamanna
hafði aflað sjer síðan á ár-
inu 1940. Þegar í stað báðu
stjórnir þeirra, sendisveitir
vorar í Santiago og Buenos
Aires um frekari upplýsing
ar.
Eftir beiðni innanríkisráð
herra Argentínu, upplýstu
Bandaríkjayfirvöld, í nóv-
ember 1942, um sendisveit
sína í Buenos Aires, ná-
kvæmlega um njósnastarf-
semi 38 manna, se.m þá áttu
þeima í Argentínu, en upp
lýsinga þessara hafði verið
aflað í flestöllum Ameríku
ríkjum. Skýrsla þessi sann-
aði greinilega, að njósnara-
fjelagsskapurinn var undir
yfirstjóm þýska flotamála-
ráðuneytisins, Dietrich Nie-
buhr höfuðsmanns, og jafn-
framt. að einn aðalflugu-
maður hans var Juan Napp,
íbúi í Benos Aires. Lögregl-
an á staðnum brá skjótt við,
þegar hún fjekk vitneskju
um málið. Napp var handtek'
inn og játaði þegar. Efni ját
unar hans var birt og allir
meðlimir fjelagsskaparins
þegar handteknir. Árgen-
tínustjórn ljet Niebuhr höf-
uðsmann velja, hvort hann
vildi heldur fara úr landi
eða mæta fyriryjetti, kærð-
ur fyrir njósnir. Hann hvarf
heim til Þýskalands.
Japaninn Masao Tsuda.
SÍÐAN hefir lögreglan í
Argentínu haft hendur í
hári þýðingarmikils jap-
ansks njósnara; það var í
janúar þ. á. Masao Tsuda
kom til Buenos Aires árið
1941. sem aðalforsíjóri Do-
mei-frjettastofunnar jap-
önsku, en virtist hafa meiri
áhuga á frjettum frá Banda
ríkjunum heldur en málefn-
um Suður-Ameríku. Hann
evddi miklum tíma í Itestur
amerískra blaða og tímarita
og sendi útdrátt úr greinum
þeirra til Tokyo.
‘ Eitt sinn lofaði yfirboðari
hans í Tokyo hann mikillega
fvrir sjerstaklega góða grein
sem hann hafði sent. um
svarta markaðinn í Banda-
ríkjunum. Hann hafði mik-
inn áhuga á árangri okkar,
góðum eða slæmum, að því
er viðvjek sölu stríðsskulda-
brjefa, verkföllum, vörur
og matvælaskorti, stjórn-
mála- op hernaðarmálefn-
um bandamanna, og hjelt
auk þess heilar'raðir af skjöl
um um ágreining milli
Bandaríkjanna og Bretlands
og- Bandaríkjanna og Rúss-
lands.
Masao Tsuda, sem er
fæddur í London, talar
ensku, frakknesku og
spænsku reiprennandi. og
sem aðalforstjóri Domei-
frjettastofunnar í Suður-
Ameríku, Jifði hann íburð-
armiklu samkvæmislífi og
hjelt sig þá helst að mönn-
um, sem töluðu framan-
greindar tungur. — Sumir
kunningjar hans voru opin-
berir stjórnarembættis-
menn. Hann á konu og tvö
börn í Tokyo — hún er jap-
önsk, en fædd í Bandarikj-
unum — en hann gat ekki
verið án kvenna.
Ef til vill var hr. Tsuda
of viðkvæmur til þess að
vera njósnari. Hann dáði
Mozart, sótti mjög hljóm-
leika og las mikið. Smám
saman fjekk hann þá hug-
mynd, að einhver skygði
hann. Meltingarörðugleikar
tóku að hrjá hann. Hann
tók að sofa fyrir luktum dyr
um. Ef til vill hefði hann
orðið fyrir taugaáfalli, ef lög
reglan hefði ekki handtekið
hann. Nú eru skrifstofur
hans læstar og hann sjálfur
hafður í gæslu.
Leynilögreglan í Chile
kemur til skjalanna.
UM svipað leyti og þess-
ar upplýsingar voru gefnar
Argentínustjórn, gaf sendi-
herra Bandaríkjanna i San-
tiago utanríkisráðh. Chile
samskonar skýrslur, þar
sem lýst var í frumdráttum
athöfnum njósnarafjelags-
skapar möndulveldanna í
Chile, sem tóku meðal ann-
ars til starfrækslu levnileg-
ar sendistöðvar i Valparaiso
sem hafði samband við
Þýskaland.
Rannsóknarlögreglan í
Chile gerði þegar gagnráð-
stafanir. Hún komst að því,
að stöð þessi sendi ekki upp
lýsingar um Bandaríkin ein
heldur jafnframt um Chile
og önnur rómönsk Ameríku
ríki.
Hun komst einnig að bví,
að fjelagsskapur þýskra
skemdarverkamanna hafði
samvinnu við njósnafjelag-
ið, og lagði drög að eyði-
leggingu samgönguæða og
eirnáma. ef svo færi, að
Chile yrði óvinveitt mönd-
ulveldunum.
; Lögreglan í Chile var sann
, færð um, að útlendingarnir
I í landinu A’æru þeirra óvin,-
jir engu síður en okkar, og
gerði þegar aðsúg að fjelags
skanum í Valparaiso, gerði
sendistöðina upptæka, skip
aði mörgum njósnaranna og
skemdarverkamannanna að
flytja til smáþorpa inni í
landi, þar sem þeir gátu ekk
ert illt aðhafst, og gera vart
við sig hjá lögreglunni
tvisvar á dag.
En leiðtogarnir, sem nutu
þjóðarjettarverndar sendi-
þjónustunnar, komust hjá
handtöku og hófu þegar
endurskipulagningu á laun.
Skömmu síðar sleit Chile
stjórnmálasambandi við
möndulveldin og tók upp
algera samvinnu við banda-
menn.
Fjórtán mánuðum eftir
fyrstu handtökurnar, náði
Jorge Garreton, yfirmáður
rannsóknarlögreglunnar í
Chile, mörgum spæjurum
nasista á sitt vald, eftir ná-
kvæman undirbúning. Iæif-
ar njósnakerfisins í Chile,
undir forustu manna úr
þýsku sendisveitinni, sem
biðu þess að komast heim,
voru komnar á stúfana á ný.
Nýrri sendistöð haafði verið
komið á fót á heimili eins
af leiðtogum fjelagsskapar-
ins í einni af útborgum
Santiago, og sendi hún
reglulega skýrslur um her-
búnað okkar til Þýskalands.
Aðal tækniráðunautur
þeirra var ungur Þjóðverji,
fæddur í Chile. En hann
hafði búið í Þýskalandi frá
1930 til 1941 og hafði verið
svifflugmaður og flugkenn-
ari í þýska flughernum. —
Hann hvarf aftur til Chile
með konu sinni, sem var
skíðakappi að atvinnu, í
desember 1941. Henni gafst
ágæt átylla til að fara frjáls
ferða sinna í Chile og að-
stoða mann sinn við njósna-
starfsemi hans, er hún heim
sótti skíðastöðvar landsins.
Alls náðust í' herferð þess
ari tvær sendistöðvar og 23
njósnarar. 55 þúsund Banda
ríkjadollarar funduát faldir
í garði Bernardo Timmer-
i manns, sem talinn var gjald
keri óaldarflokksins, og
spjaldskár, þar sem skráð
voru nokkur hundruð Þjóð-
verja, væntanlega fylgis-
menn nasista, fanst falin i
vegg í ljósmyndastofu hans.
Alls náðust um 200 þúsund
dollarar hjá njósnurunum
og um 100 manns flæktust
inn i málið. Það er þannig
auðsætt, að aðstaðan í Chile
er nú orðin sæmilega trygg.
Það er sjerkennandi hve
margir þýskir njósnarar,
sem fæddir eru í Suður-
Ameríku halda því fram,
að þeir hafi gengið í levni-
þjónustu Hitlers í þeim eina,
tilgangi að losna undan
harðstjórn hans og verða
aftur aðnjótandi frelsisins í
Vesturheimi. Við leggjum
ekki ætíð trúnað á þessa
smjaðurkendu afsökun, og
allra síst þegar njósnarinn
hefir látið hjá líða að gefa
sig fram við komu sína til
Ævintýri íveggja njósnara.
UM lágnætti fyrir nok'k-
um mánuð voru tveir þýsk-
ir njósnarar settir á land úr
fiskiduggu á eyðilegri og
óbygðri strönd í Suður-
Ameríku. Annar þessara
njósnara var negri, sem alla
sína ævi hafði stundað erf-
iðisvinnu sem sjómaður eða
hafnarverkamaður. Hann
hafði farið laumufarþegi til
Hollands, þar sem þýska
leynilögregian tók hann í
þjónustu sína, eftir innrás-
ina, og ætlaði honum njósn-
ir í Suður-Ameríku. Hann
hafði verið vandlega þjálf-
aður í útvarpstækni, laun-
máli og leyniskrift og í því
að þekkja skip og flug\-jel-
ar.
Hinn njósnarinn var fædd
ur í Þýskalandi, en hafði
verið kaupsýslumaður í Suð
ur Axneríku lengst af ævi
sinnar. — í játningu sinni
skýrði hann frá því, að þýsfc
ir læknar hefðu drepið föð-
ur sinn á banvænu eitri,
vegna þess, að hann vaeri
óþarfur þjóðfjelaginu. Væii
þetta í samræmi við ríkj-
andi venju. ___~
Þeim var
róið í land á
gúmmíbátum og fór negr-
inn á undan. Þeim var ætl-
að að fara sínum hvora leið,
en áttu svo að mætast á á-
kveðnum stað, en forsjónin
kom þeim saman á næsfa
undarlegan hátt.
Þegar negrinn hafði frjálst
land á ný undir fótum sjer,
gróf hann útbúnað sinn i
jörð, merkti staðinn grein-
lega, og hljóp við fót tri
næsta bæjar.
í aftureldingu kom hann
að þorpi nokkru, að íram
kominn af mæði, og spurði
fyrsta mann, sem hann sá
eftir lögreglunni.
Jeg er lögreglumaður,
sagði maðurinn.
Það erstór þýskur bátur
niðri við ströndina, sagði
negrinn, og með honum
kom þýskur njósnari, sern
er nýstiginn á land. '
Surtur var til allrar ó-
hamingju ljelegur í máli
landsmanna — hann va-r
miklu betri í ensku og hol-
lensku — svo að lögreglu-
maðurinn skildi hann ekki,
en eftir nokkurt þóf tókst
honum að hafa upp a
manni, sem skildi ensku. —
En kaldhæðni örlaganna er
stundum mikil. Þetta var
hinn njósnarinn.
Negrinn Ijet sjer hvergi
bregða, er hann stóð þarna
augliti til auglits við sam-
særis fjelaga sinn, en tók að
sannfæra hann, á ensku, um.
það, að sterkasti leikur
þeirra væri sá, að fara þeg-
ar á næstu lögreglustöð,
sýna þar vegabrjef sín, og
fá ferðaleyfi. Þjóðverjinn
Framhald á 8. síðu