Morgunblaðið - 25.11.1944, Blaðsíða 10

M

MOKGUNBLAÐIÐ
Laug'ardagrur 25. nóv. 1944.
„Það getur verið. Þó verð
jeg að viðurkenna, að það hug
bqð mitt er ekki á neinum rök-
um reist. Ef jeg kveddi nú
kóng og prest og hjeldi eitt-
hvað út í buskann, myndi fyr-
irtækið vera í sömu aðstöðu og
hnefaleikamaður, sem hefir
verið svo óvarkár að gefa mót-
stöðumanni sínum góðan högg-
stað á sjer, og bíður því ósig-
ur“.
„Hverjum er það að kenna?“
spurði Maisie.
„Það er ekki ætlan mín að
gagnrýna frænda þinn, Maisie.
E!n ef við myndum klifra út á
endann á trjágrein, meðan jeg
væri burtu, og svo kæmi ein-
hver og hjyggi greinina af, þá
myndi John Casson einn bera
ábyrgðina á falli okkar. Hann
er bjartsýnismaður, án alls
andlegs jafnvægis“.
„Hafið þið John frændi ver-
ið að rífast, Danni?“
„Nei. Til hvers er það? Ef
ógæfan er dunin yfir, gerir
rifrildi hvorugt, að afstýra
henni eða bæta úr. Þegar við
höfum komist 1 einhver vand-
ræði, hefir frændi þinn altaf
orðið ráðþrota, svo að jeg hefi
þurft að ráða fram úr ógöng-
unum“. Hann dró stól sinn nær
henni, eins og hann ætlaði að
ræða við haría trúnaðarmál.
,,Þú hlýtur að vita, Maisie, að
síðan jeg tók við störfum föð-
ur míns hjer, að honum látn-
um, höfum við fimm sinnum
komist mjög nærri því að fara
á höfuðið, vegna ákafrar
ástríðu Cassons til þess að
leggja alt í hættu fyrir mikinn
gróða. Og ef fimm högg geta
ekki læknað einn mann, þá
hygg jeg, að hann sje ólækn-
andi. Þess vegna er jeg hrædd-
ur um, að frændi þinn falli fyr
ir freistingunni, ef jeg verð
fjarverandi um lengri tíma“.
„Þú hefir ef til vill verið of
eftirlátur við frænda, Danni.
Ef þú hefðir verið ákveðn-
ari —“.
Hann rjetti upp hönd sína.
„Fyrirgefðu, Maisie, en eina
leiðin til þess að fá frænda
þinn til þess að viðurkenna
rjett sinn, er að lemja hann
duglega með einhverju góðu
barefli“.
Hún roðnaði lítið eitt af því,
hve berorður hann var, en hún
hafði gát á geði síun. „Jeg
hygg, að faðir þinn og John
frændi hafi oft rifist“.
„Já, satt er það. En það var
ekki vegna þess, að frændi þinn
væri ekki dagfarsgóður mað-
ur. Hann er raunar allra besti
karl og jeg ber talsverða virð-
ingu fyrir honum. Faðir minn
var ákaflynd og mikill dugn-
aðarmaður, en ekki að sama
skapi kænn. í aldarfjórðung
var það hann, sem rjeð hjer lög
um og lofum, og áður en hann
dó, gaf hann mjer til kynna,
að ef jeg tæki við störfum hans
hjer, yrði jeg að gera slíkt hið
sama“. Hann þagði stundar-
korn og horfði á ferjubátana
út um gluggann. „Það er hræði
legur arfur“, sagði hann síðan.
„Jeg fyrirlít ráðríkt fólk“.
„John frændi gat aldrei felt
sig við ráðríki föður þíns“.
„Jeg hefi tekið eftir því, að
fæstir geta felt sig við það, sem
þeim sjálfum er fyrir bestu.
Síðan faðir minn dö, hefir
frændi þinn haft aðstöðu til
þess að ganga berserksgang
með peningana, sem eldri með
limur fyrirtækisins. Þessi mik-
ilmenskubrjálaði, gamli asni!“
„Frændi minn er enginn asni,
Daníel Pritchard“.
Hann virti að vettugi mót-
mæli hennar, því að hann vissi,
að hún mótmælti aðeins af holl
ustu við frænda- sinn, er hafði
gengið henni í föðurstað frá
því að hún var fimm ára göm-
ul. Og hann vissi, að John Cass
on var bæði góðhjartaður og
eftirlátur. En hann vissi og, að
Maisie var á því hreina með,
að frændi hennar var nákvæm
lega það, sem hann hafði kall-
að hann.
„í fyrsta sinn, sem jeg bjarg
aði frænda þínum frá því að
gera hræðilegt glappaskot og
koma fyrirtækinu á höfuðið“,
hjelt hann áffám, “ræddi hann
mikið um að fremja sjálfs-
morð, meðan hann hjelt, að
hann hefði gert okkur báða
eignalausa. En þegar hann
komst að því, að jeg hafði bjarg
að öllu við, hirti hann um 75%
af gróðanum af forsjálni minni.
í þá daga þurfti ekki mikið til
þess, að við færum um koll.
Það eina, sem bjargaði okkur,
var stríðið“.
„Jeg hefi ekki þorað að skilja
hann einan eftir árum saman,
Maisie. Hann er nú að verða
gamall maður, og ekki hefir
dómgreind hans aukist með ár-
unum. Jeg skal viðurkenna
það, að frá því í ágúst 1914,
þegar heimsstyrjöldin skall á,
og þar til í apríl 1917, þegar
Bandaríkin fóru í stríðið,
tefldi jeg oft á tvær hættur.
Jeg hætti öllu, sem jeg átti, og
hvatti Casson til þess að gera
slíkt hið sama“.
„Jeg er yfirleitt íhaldssamur
og gætinn í viðskiftum, en jeg
yissi, að okkur myndi óhætt,
meðan styrjöldin stæði. Jeg
var jafnvel alveg áhyggjulaus
þetta eina og hálfa ár, sem jeg
var í hernum, og frændi þinn
einráður hjer. Þrem mánuðum
eftir að vopnahlje var samið,
kom jeg heim, og síðaix hefi
jeg gert annað en reyna að
forða fyrirtæki voru frá hruni
því, er óhjákvæmilega fylgdi í
kjölfar styrjaldarinnar. Það
hefir ekki verið auðvelt, Maisie,
því að frændi þinn er orðinn
bæði þrár og( hrokafullur og
erfitt að eiga við hann“.
„Já“, viðurkendi Maisie.
„John frændi hefir mikið álit
á sjer sem snjöllum kaupsýslu-
manni“.
Daníel kinkaði kolli. „Það
fór alveg með hann að fá að
ráða hjer einn þennan tíma,
sem jeg var í hernum“.
„Eru það peningarnir, sem
hafa stigið honum til höfuðs?"
„Það er jeg hræddur • um.
Hann er nú nær sjötugu. En í
stað þess að fara að hugsa um
að setjast í helgan stein, brenn
ur hann af löngun eftir að tvö-
falda núverandi eigur sínar“.
„Casson & Pritchard er hluta
fjelag, Danni. Hvers vegna ger
ist þú ekki hluthafi? Ef fyr-
irtækið færi á höfuðið — vegna
óaðgæslu John frænda —
myndir þú ekki verða ábyrg-
ur fyrir meiru en þínum 50%
af skuldum fyrirtækisins“.
„40%, Masie. Mjer var boðið
að gerast hluthafi á þeim grund
velli, þótt faðir minn ætti hálf-
an hlut. En hluttöku hans lauk
þegar hann dó, og hr. Casson
hefir sennilega ætlað, að 40%
væru nóg handa mjer, ungum
og óreyndum11.
Stúlkan starði þögul út um
gluggann. Danni sá, að hún
myndi vera að brjóta heilann
um einhverja leið fyrir hann
út úr þessu öllu saman, og hon-
um skjátlaðist ekki.
„Danni“, sagði hún alt í einu.
„Jeg hygg, að þú sjert að ein-
hverju leyti þyrnir í augum
John frænda. Því selurðu hon-
um ekki þinn hluta og hættir
öllu braski og ferð að mála
myndir? Jeg er viss um, að
hann myndi feginn kaupa“.
Hann andvarpaði. „Það eru
margar ástæður til þess, að jeg
get það ekki“.
„Og hverjar eru þær?“
„Herra Casson, frú Casson
og allir starfsmenn fyrirtækis-
ins. En aðalástæðan ert þú“.
Hún roðnaði og gleðisvipur
kom á andlit hennar. Hann
hjelt áfram:
„Jeg er hræddur um, að
gamli. maðurinn myndi koma
öllu hjer á kaldan klaka, ef
mín nyti ekki lengur við, og á
hans aldri — hugsaðu aðeins
um, hve þitt eigið líf hefir ver-
ið þægilegt og laust við allar
fjárhagslegar áhyggjur“.
„Svo að þú hefir afráðið að
þrauka áfram?“
Hann kinkaði kolli. „Og með
an jeg þrauka, dregst jeg aftur
úr eins og staður múlasni, sem
rykkir í tauminn".
„Vertu ekki eins og námu-
þrællinn, sem fjötraður er við
dýflissu sína“, vitnaði hún bit-
urt. „Jeg skil ekki, hvers
vegna þessi göfuga umhyggja
þín fyrir mjer — fyrir okkur
ætti að standa í vegi fyrir því,
að þú reyndir að höndía lífs-
hamingju sjálfum þjer til
handa“.
„Þú veist, Maisie, að mjer
þykir ákaflega vænt um þig“.
„Þú segir ekki satt, Danni!
Þetta er fyrsta opinbera við-
urkenningin, sem jeg hefi feng
ið á því, þótt jeg hafi auðvitað
haft sterkan grun um það lengi,
að við værum góðir vinir. En
vináttu minni er ekki þannig
farið, að hún krefjist neinna
fórna. Jeg — jeg--------“.
Rödd hennar kafnaði alt í
einu og hún sneri sjer undan.
En hún náði sjer brátt aftur.
„Jeg vil miklu fremur, að þú
málir myndir, en fórnir' þjer
á altari vináttu okkar“.
Ef Loftur gretur það ekki
— bá hver?
Djákninn og drekinn
Æfintýr eftir Frank R. Stockton.
12.
Ekki var drekinn lengi um kyrt úti á enginu við læk-
inn. Strax og halinn á honum var orðinn sæmilega kald-
ur aftur, flaug hann til ráðhússins og hringdi ráðhús-
klukkunni í ákafa. Vissu þá borgararnir, að búist var við
þeim þangað, og þótt þeir væru hræddir við að fara. voru
þeir þeir þó enn smeykari við að fara ekki, svo þeir þvrpt-
ust inn í hinn mikla samkomusal ráðhússins. Drekinn
stóð á ræðupallinum, baðaði vængjunum og gekk um gólf
við og við, og endinn á halanum á honum var enn svo
heitur, að gólfið sviðnaði, þar sem drekinn dró rófuna eft-
ir því. Þegar allir voru komnir til ráðhússins, sem þangað
gátu farið, ávarpaði drekinn samkomuna.
„Jeg fyrirlít ykkur takmarkalaust”, sagði hann, „alltaf
síðan jeg komst að raun um það, hve miklir hugleysingj-
ar þið eruð, en mjer datt ekki í hug, að þið væruð jafn
vanþakklátir, eigingjarnir og grimmir, eins og þið hafið
sýnt ykkur. Hjer var nú djákninn ykkar, sem unnið hafði
nótt og nýtan dag ykkur til góðs, og sem aðeins hugsaði
um það eitt, hvernig hann gæti gert ykkur gagn og glatt
ykkur, og um leið og þið ímyndið að ykkur sje einhver
hætta búin, — því jeg veit mæta vel, að þið eruð laf-
hann bjargast, en vonið að bjarga sjálfum ykkur með
Sonardóttirin kom eitt sinn
í heimsókn til ömmu sinnar.
Gamla konan var hrifin af
þessu barnabarni sínu, en gat
þó exki felt sig við suma siði
hennar og málanda.
Eitt kvöld, þegar þær sátu
saman og spjölluðu, sagði
gamla konan mjög hæversk-
lega: „Góða mín, það eru að-
eins tvö orð, sem jeg vildi að
þú vendir þig af að segja. Ann
að er ,,sniðugt“, en hitt er
„agalegt“.“
„Alt í lagi, amma mín“,
sagði stúlkan ^laðlega, „hvaða
orð eru það?“
★
Eiginkonan sagði manni sín-
um, að hún hefði lesið ,List
ásfhrinnar", til þess að sgeta
þóknast honum.
„Jeg vil heldur hafa ástina
án listar“, muldraði maðurinn.
★
, Ilollendingurinn Lippershey
fann kíkirinn upp árið 1608.
Galilei, sem hafði heyrt um
þessa uppgötvun, bjó 1610 til
sjónauka, sem gerði honum
i
kleift að gera hinar mikilvægu
uppgötvanir sinar. — Ári síð- |
ar, 1611, fann Kepler upp
stjörnukíkirinn.
★
ÞEGAR Coolidge var vara-
forseti Bandaríkjanna, var hon
um boðið í fjölda. margar mið-
degisverðarveislur. Gestgjafar
hans voru samt altaf í dálitlum
vandræðum með hann vegna
hinnar miklu fyrirlitningar
hans á mörgum viðrÆðuefnum.
Ein hefðarfrú þóttist því mjög
hólpin, þegar hún leysti það
vandamál með því að setja
hann við hlið Alice* Roosevelt
Longworth, sem var álitin
mjög skemtileg í samræðum.
Frú Longworth byrjaði að
hjala með sinni viðfeldnu rödd,
en tókst samt ekki að draga
hinn þögula Coolidge, sem síð-
ar varð forseti Bandaríkjanna,
inn í samræður.
Loksins — reið yfir þeirri ó-
kurteisi, sem henni var sýnd —
sagði hún önug: „Þjer farið í
svo marga miðdaga. Yður hlýt
ur að leiðast þeir ákaflega“.
„Jæja, maður verður að
borða einhversstaðar“, svaraði
Coolidge rólega án þess að líta
upp.