Morgunblaðið - 28.11.1944, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 28. nóv. 1944
MORGUNBLAÐIS
1
S. Æ. Friidí
Framferði Þjóðverja í Norður-Noreg
«
Háttvirta samkoma!
Aður en jeg sný mjer að því,
sem jeg hefi lofað að segja frá
hjer í kvöld, langra mig að
minnast á fregnir síðuslu daga
um það, sem landar vorir í
nyrstu hjeröðum landsins hafa
orðið að þola síðan Þjóðverjar
hófu undanhald sitt þar nyrðra.
Þið vitið það öll, sem hlustið
á útvarpið og lesið blöðin, að
Þjóðverjar hafa farið herskildi
yfir og brent til kaldra kola
riæstum alla bygðina á Finn-
mörku, að þeir hafa rekið fólk
ið á flótta, umsvifalaust skotið
þá, sem reyndu að komast und
an, drepið kvikfjenað bænda
og, í stuttu máli, herjað eins
og villidýr.
Það er of vægt að orði kom-
íst að segja, að okkur öllum of-
bjóði þetta framferði. Það er
nser sanni, að við sjeum hams-
laus af bræði gagnvart þessum
þrælmennum og hinni kerfis-
bundnu grimmd þeirra og
skefjalausu mannvonsku. Við
hötum þá og fyrirlítum. En hat
ur okkar og fyrirlitning nægir
því miður ekki til þess að tor-
tíma þeim. Við vitum, að sá dag
ur nálgast, hröðum skrefum
vonandi, þegar reistar verða
skorður við villimensku Þjóð-
verja, en þangað til verður mik
ill hluti þjóðar vorrar að þola
þær þjáningar og ógnir, sem
menn höfðu áður talið gersam-
lega óhugsanlegar.
Tugir þúsunda Norðmanna
eru um þetta leyti reknir á
flótta; fregnir herma, að sjer
í lagi börn og gamalmenni láti
lífið úr kulda, sulti og áreynslu.
Fólk í öðrum hemumdum lönd '
um fer heldur ekki varhluta af
miklum þjáningum, en engir
lifa við önnur eins skilyrði af
náttúrunnar hendi að vetrar-
lagi, eins og landar vorir í
nyrstu hjeröðum Noregs, —
þegar myrkur er næstum all-
an sólarhringinn, iðulausar stór
hríðar algengar og kuldinn ó-
bærilegur. Við þessar aðstæð-
ur reka Þjóðverjar fólkið á ör-
væntingargöngur frá heimilum
sínum, næstum matarlaust. —
Sumir verða að fara á opnum
róðrarbátum með ströndinni.
Þetta er hryllilegt ástand.
Ef Þjóðverjar framkvæma
hótanir sínar — það hafa þeir
ekki svikist um hingað til — þá
verður allur Norður-Noregur,
suður til Narvikur, lagður í
eyði, og tólfti hluti norsku þjóð
arinnar, 250 þús. manns, rek-
inn á flótta. Hugsunin ein er
óbærileg. Við skiljum ekki
þetta ástand.
Frá degi til dags bíðum við
eftirvæntingarfull hjer úti, eft-
ir því, hvaða fregnir berist okk
ur næst. Þjóð vor hefir þegar
þjáðst mikið og fómað miklu.
Því miður verðum við víst að
sætta okkur við það, að hún eigi
eftir að þjást meira og færa
stærri fórnir. Við vonum, að
ástandið eigi ekki eftir að
versna, en þó verðum við að
vera við því búin.
„Ibúar Norður-Noregs senda
nú neyðaróp til umheimsins“,
sagði norskur flóttamaður við
sænska blaðámenn í Stokk-
Hjer birtist fyrr hluti af erindi S. A. Friid blaðafull-
trúa, er hann flutti í Norðmannafjelaginu á föstudaginn
vaf. — Síðari hluti erindisins fjallar um heimavígstöðvar
Norðmanna og birtist hann hjer í blaðinu á morgun.
hólmi nýlega, en hann er ný-"
kominn þangað, þaðan að norð
an.
Með grannþjóð vorri ríkir
megn gremja, og fer vaxandi,
út af framferði Þjóðverja í Nor
egi. Sænsk stórblöð og sænskir
áhrifamenn krefjast skjótrar
hjálpar og aðgerða, sem geti
bætt úr, eða helst komið í veg
fyrir þær ógnir, sem nú hrjá
norsku þjóðina. Og sænsk
stjórnarvöld hafa lýst yfir því,
að Svíar sjeu reiðubúnir til
hjálpar og sjeu þegar langt
komnir með undirbúning sinn.
Jeg sje, að góðvinur Noregs,
hinn opinberi fulltrúi Svía
hjer, Otto Johansson, Chargé
d’aífaires, er viðstaddur hjer í"
kvöld, og jeg veit, að þið íriunið
öll vera samtaka í því, að flytja
honum þakkir fyrir þá djúpu
samúð, sem nábúaþjóðin hefir
sýnt okkur.
Þær þakkir tjáum vjer hon-
um með því að rísa úr sætum
vorum.
• ★
Sný jeg mjer þá að því efni,
sem jeg ætlaði fyrst og fremst
að flytja hjer í kvöld.
Áður en ástandið í Finnlandi
tók að skírast, höfðum við enga
hugmynd um, hvaða ákvörðun
Þjóðverjar höfðu tekið varð-
andi stefnu sína í Noregi, og
þá fyrst og fremst í nyrstu hjer
öðum landsins. Það var að
sjálfsögðu augljóst, að í hern-
aðarlegu tilliti var þróun mál-
anna í Noregi algerlega háð rás
viðburðanna í Finnlandi, en
það var fyrst þegar frelsun
Noregs hófst og Þjóðverjar
urðu að hörfa úr austustu vígj-
um sínum í nyrstu hjeröðum
lands vors, að-oss varð fyllilega
ljóst, að fjendur vorir myndu
framkvæma ,,landspjalla“
stefnu sína, hin gengdarlausu
grimmdaráform sín, til hins
ýtrasta. Þá gerðust daglega þeir
atburðir, sem vjer höfðum von
að, að þjóð vorri yrði þyrmt
við. Þjóð vor hefir verið, og er,
reiðubúin að færa fórnir til
þess að endurheimta frelsið, en
engan okkar mun hafa grunað,
að fórnirnar og þjáningarnar
ættu eftir að verða svo tak-
markalausar fyrir hvert einasta
mannsbarn, þar sem óvinirnir
hafa neyðst til þess að hörfa.
*
Þjóðverjar hafa nú hafið hina
marg-umræddu ,,vörn“ Noregs,
þ. e. a- s. vörn sinna eigin
stöðva í Noregi. Ef þeir — eins
og nú horfir — munu smám
saman hörfa niður til Narvík-
ur-svæðisins, þá er það vegna
þess, að þar hafa þeir styrkustu
varnarvirki sín — og þar suð-
ur úr. Vjer höfúm hlerað, að
þejr hafi að miklu leyti tekið
fallbyssur gínar úr ystu eyjum,
því að reynslan hefir sennilega
kent þeim, að slík einangruð
virki, þar sem erfitt er um að-
drætti og liðveislu frá varnar-
stöðvum innar í landinu, eru
auðveld bráð herskipa og flug-
vjela óvina þeirra. Jeg býst við
að menn vilji heyra útdrátt úr
skýrslu, sem barst að heiman
í september s. 1. Þar segir: —
„Þjóðverjar skríða inn í fylgsni
sitt með fram öllum Noregs-
ströndum. Hin innri varnar-
virki þeirra, sem sett eru til
varnar mikilsvægum höfnum ,
og samgöngusvæðum, eru
nefnilega mjög sterk. Nýjum
varnarvirkjum er komið fyrir
lengra inni í landi, sem taka á
í notkun ef undanhald verður
nauðsynlegt. Komið er upp æ
víðtækari varnarstöðvum með-
fram ^jallvegum milli Vestur-
og Austurlands og við járn-
skýrslunni. Og enn segir: —
„Veika hliðin á samgöngukerfi
Þjóðverja er vagnaskorturinn,
bæði á járnbrautum og vegum.
Skorturinn á eimreiðum og járn
brautarvögnum, bílaskortur-
inn, sem mjög er nú gengið á,
og hina” takmörkuðu birgðir af
bensíni og olíu, gerir það að
verkum, að samgöngukerfið nýt
ur sín ekki til fulls. Samgöngu
kerfið er ákaflega viðkvæmt
J gegn árásum, og gegn því-munu
[væntanlegar árásir beinast frá
! liðsmönnum norsku heimavíg-
stöðvanna, sem, eins og kunn-
I ugt er, hafa framið áhrifarík
| spellvirki gegn bensín- og olíu-
tíirgðum Þjóðv. og víðar kola-
verksmiðjum. Spellvirki gegn
verksmiðjum þessum hafa farið
mjög í vöxt í seinni tíð, því að
Þjóðverjar taka i æ rikari mæli
traustataki trjáviðarbirgðir
Norðmanna, og nota þær til
rekstrar verksmiðjanna, þar
sem annað efni er mjög af skorn
um skamti.
Jafnf»amt landsamgöngunum
verða Þjóðverjar mjög að not-
brautarbrýr og á krossgötum er
komið fyrir kolabirðum og vjel ast við strandferðir til þess að
byssustöðvum. Skriðdreka-
gryfjan þvert yfir Jæren, með
risavöxnum steinmúr, tveggja
metra háum og tveggja metra
þykkum, er þegar fullgerð.
Vörn Noregs gegn væntan-
legri innrás er jafnframt hin-
um öflugu varnarvirkjum,
grundvölluð á skjótum og greið
um herflutningum til þeirra
staða, sem ógnað er. Það er ó-
gerningur að verja hina löngu
strandlengju Noregs svo, að
sjerhverri árás, úr hvaða átt,
sem vera skal, verði hrundið.
Það hefir því verið frum-nauð-
syn Þjóðverja að færa út sam-
göngukerfi Noregs, bæði vegi
og járnbrautir. Rússneskir,
júgóslavneskir og pólskir stríðs
fangar hafa ,verið notaðir tíl
þessa starfs, alt frá upphafi her
námsins, auk margra svo-
nefndra sjálfboðaliða, sem
starfa í Todd-sveitunum og
eru frá ýmsum löndum Ev-
rópu. Nauðungar-útboð norskra
verkamanna hefir meðfram
haft þann tilgang að útvega
vinnukraft til þessara mann-
virkja. Þjóðvegurinn Trond-
heim-Kirkenes er nú fullgerð-
ur. Lagður hefir verið fjöldi .
vega, frá mikilvægum höfnum |
til hins almenna vegakerfis j
landsins. Samstæðu vegasam- |
bandi hefir verið komið á milji
Stavanger og vegakerfisins á
Austurlandi, þvert yfir sunn-
lensku heiðarnar.
Járnbrautarkerfið hefir verið
fært út á sama hátt. lagning
Norðurlandsbrautarinnar hefir
verið knúin fram eins fliótt og
unt var og nær nú til Björne-
fielldal innan við Svartisen. og
15 þús. rússneskir stríðsfangar
hafa unnið við spölinn 'frá
Fauske og norður til Rösvik.
Sporvídd Rörosbrautarinnar
hefir verið breikkuð. Suður-
landsbr. var lokið í vor, alt til
Stavanger. Unnið er að lagn-
ingu járnbrautar milli Gjörvik
og Lillehammer, þannig að nú
er komin járnbraut beggja
vegna við Mjörsa“, segir í
flytja birgðir til herja sinna og
stöðva. Jafnframt þvi hlut-
verki sínu, að verja strendurn-
ar gegn árásum Bandamanna,
verða strandvirkin líka að
vernda þýsku skipalestirnar,
sem laumast með vesturströnd
inni og úti fyrir Norður-Noregi.
Athafnasvið þýska flughersins
— Luftwaffe — í Noregi, er nú
orðið aðallega það eitt að
vernda þessar skipalestir á leið
þeirra suður og norður með
ströndinni.
En í upphafi voru norskir
flugvellir notaðir sem bæki-
stöðvar til árása gegn Bretlands
eyjum, svo og gegn siglingum
á Norður-Atlantshafi. Nú eru
aðallega orustuflugvjelar á flug
völlum í Noregi, og þær, sem
hafa bækistöðvar við ströndina
eru látnar sitja fyrir hinum æ
minnkandi birgðum flughers-
| ins. Jafnvel þó að ekki sje leng
ur hægt að nota norskar bæki-
stöðvar til árása á siglingar
Bandamanna, svo að árangur
sje að, sem nokkru nemur, því
að ráðstafanir Bandamanna
gegn kafbátahættunni eru nú
orðnar mjög öflugar, þá geta
samt bæði kafbátar og tundur-
spillar tekið þátt í vörn Noregs
stranda gegn árásum Banda-
manna. Sá hluti landsins þar
sem Þjóðverjar telja, að hættan
sje mest, er Suðurlandið, en þar
eru hafnir góðar og flugvellir.
Ef Bandamenn ráðast inn í
Þýskaland um Danmörku, eða
e. t. v. beint yfir hafið frá
norðri, þá munu hafnir og flug
vellir í Suður-Noregi reynast
innrásarliðinu hin alvarlegasta
ógnun“, segir ennfremur í
skýrslunni.
Þessar ástæður gefa skýringu
á því, að Þjóðverjar hafa sent
her sínum í Suður-Noregi mik
inn liðstyrk, sem þeir hafa flutt
frá öði-um stöðvum landsins, og
hafa þannig veikt aðstöðu sína
annarsstaðar, sumsstaðar mjög
mikið.
Siðferðisþrek Þjóðverja.
Þá eru hjer nokkrar upplýs-
ingar um siðferðisþrek Þjóð-
verja í Noregi. Meðal þýsktv
hermannanna — fjöldi þeirra
er enn sagður yfir 200 þús. —
hefir kjarkurinn bilað veru-
lega á síðasta ári. Opinská and-
nasistisk ummæli eru daglegt
brauð. Fregnir herma, að von-
leysið vegna þess að striðið sje
tapað, grípi meir um sig méðal
óbreyttra þýskra hermanna,
heldur en meðal yfirmanria. —
En nasistarnir treysta víst efeki
alveg yfirmönnum hersins. —
Þýsku yfirvöldin —- í þessu íalti
S.S.-lið Rediess lögreglufer-
ingja — hafa fengið í sínar
hendur eftirlitið með öllum uhJ
irbúningi að sprengingum -og
eyðileggingum í samræmi víð
,,landspjalla-pólitík“ nasist-
anna. Áður heyrði þetta undir
herinn. Á ýmsum öðrum svið-
um hafa áhrif SS-sveitanna
aukist. Síðustu fregnir herma,
að Þjóðverjar noti S.S.-sveitir
sem baksveitir á undanhaldirvu
frá Finnmörku, svo að örugt
sje að eyðileggingin sje fram-
kvæmd út í ystu æsar. Eins og
áður segir, var í haust talið, að
um 200 þús. þýskir hermenn
væru nú í Noregi. Sænsku blöð
in hafa líka riefnt þessa tölu.
og er talið að hún sje áreiðanleg
Talið er að fjöldi borgaralegra
Þjóðverja í landinu sje 20 þúí>.
til 25 þús., og stríðsfangar um
50 þús. Ef þessu til viðbótar:
hafa komið um 100 þús. Þjóð-
verjar frá Finnlandi, þá er það.:
Ijóst, að milli 350 þús. og 400
þús. aðkomumenn munu hafa
vetursetu í Noregi í vetur. Það
liggur í augum uppi hvað þetta
merkir, með tilliti til vistaforða
landsmanna. Matvælaástandið
í Noregi í vetur er verra en
nofekru sinni fyrr. Þjóðverjar
sjálfir munu þarfnast þeirra
vista, sem þeir e. t. v., eins og
nú librfir, kunna að fá frá
Þýskalandi, og hvað sem öðru
líður, þá munu Þjóðverjar
fyrst og fremst hugsa um
sjálfa sig, en láta Norðmenn
sitja á hakanum, öðrum fremui'.
Þegar við heyrum um þann
vistaskort, sem á sjer stað í
löndum, sem hafa losnað undan
oki Þjóðverja, þá er eðlilegt, að
landar vorir sjeu kvíðnir vegna
þess ástands, sem verða mun t
landi, þar sem a. m. k. tíundi
hver maður er þýskur hermað-
ur, og þar sem fjarlægðir er:»
meiri og samgöngur erfiðnri en
í nokkru öðru landi í Vestur-
Evrópu.
Quislingarnir.
Þá vil jeg fara nokkrum orð
um um quislingana. Ástandið
er þeim síður en svo viðfeldið.
Þeir eru algerlega háðir Þjóð-
verjum og eru sjer þess með-
vitandi að glötunin nálgast
hröðum skrefum. Þjóðverjar
hafa verið mjög kröfuharðir við
quislinga. Loforð það, sem
Quisling gaf Hitler í byrju®
þessa árs þ. e. a. s. að hervæða
riorska æsku til þýskrar her-
þjónustu, hefir hann ekki efnt,
eins og kunnugt er. Sneypufdr
in með verkamannakvaðning-
una —sem jeg mun gera nán-
Framhald á 8. síðu.