Morgunblaðið - 29.11.1944, Blaðsíða 8

6
MORGUNBLAÐTÐ
Miðvikudagur 29. nóv. 1944
Greln S. A. Frúd
Itlinningarorð um
Friðrik Halldórsson
- loftskeytamann
Framli. af bls. 7.
ir konur voru 150 fangar. í
hegningarhúsum voru 1675
manns. Norskir gyðingar og
menn án ríkisborgarrjettar, sem
handteknir voru í Noregi, voru
um 800.
Síðan hafa tölur þessar hækk
að um mörg hundruð.
Jeg vil ljúka þessari dapur-
legu frásögn með tveimur smá-
sögum:
Eins og kunnugt er, hafa
Þjóðverjar haft Berggrad
biskup í haldi í sumarbústað
hans í Asker um langan tíma.
I febrúar þ. á. var biskupsfrúin
kölluð fyrir Marthinsen, lög-
reglustjóra quislinga, sem tjáði
henni, að hann hefði heyrt; að
biskupinn væri orðinn mjög
niðurdreginn eftir hina löngu
einveru í Asker. Því vildi hann
stinga upp á því að bæði bisk-
upinn og frúin færu af frjáls-
um vilja — hann sagði frjáls-
um vilja — til Þýskalands og
settust að þar. Fyrst langaði
hann þó að heyra álit frúarinn-
ar um búferlin. Frú Berggrav
svaraði, að fyrir sitt leyti vildi
hún vísa til læknis síns, sem
áreiðanlega myndi banna henni
að fara, heilsunnar vegna. Enn
hefir ekki heyrst, að lögreglu-
stjóri quislinga hafi gert frek-
ari tilraunir í þessa átt.
Þá vil jeg fara nokkrum orð
um um Otto Ruge hershöfð-
ingja, fyrsta yfirmann norsku
landvarnanna, sem að kvöldi
hins 9. apríl, hann var þá
ofursti, og yfirmaður herfor-
ingjaráðsins, hervæddi í snatri
nokkra flokka af norskum bar-
dagamönnum, það voru her-
menn, skógarhöggsmenn o. f 1.,
og gat þannig stöðvað fram-
sókn Þjóðverja, er þeir reyndu
að ná til Elverum til að ná
kónginum og ríkisstjórninni á
vald sitt. Ruge hershöfðingi
varð eftir í Noregi þegar af-
vopnun norsku hersveitanna
fór fram, og þar sem hann
vildi hvorki gefa Þjóðverjum
loforð nje drengskaparorð, var
hann fluttur stríðsfangi ' til
Þýskalands. Þar voru þeir hafð
ir saman í haldi, hann og
Giraud, franski hershöfðing-
inn. Eins og kunnugt er, tókst
hinum síðarnefnda að strjúka,
og eftir það voru franskir for-
ingjars sem neituðu að leggja
drengskap sinn, fluttir til fanga
búða í Thorn í Póll^ndi. Hálfu
ári síðar var Ruge hershöfð-
ingi einnig fluttur þangað, frá
Königstein. Þeim foringjum,
sem eru í Thorn,, er haldið í
neðanjarðarhvelfingum, en fá
þó að ganga um á landsvæðinu
í kring. Maturinn, sem þeir fá,
jafnast ekki einu sinni 9 við
fæði óbreyttra hermanna. Um
hálfs árs skeið fjekk Ruge eng-
ar sendingar neinsstaðar að, en
meðan hann var í Königstein,
bárust honum sendingar
hvaðanæva.
Breyting kvað þó hafa orðið
á þessu, þannig að hann fái nú
aftur brjef og sendingar. í ein-
um bögli til hans var m. a. heil
mikið af tóbaki, sem ameríski
sendiherrann í Berlín hafði sent
,honum á sínum tíma. Tóbak
þetta fanst honum of sterkt,
svo að hann sendi það heim til
konu sinnar óg bað hana áð
skipta því milli bestu vina
sinna.
í einu brjefi sinna, kvartaði
Ruge yfir því, að sjer yæri ó-
mögulegt að fá prest til Thorn,
og bað hann þá konu sína að
koma því til leiöar, aö norski
sjómannapresturinn Ilambcrg
fengi að heimsækja sig. Frú
Ruge svaraði þá, að þetta væri
komið í kring, en fjekk síðar
brjef fr5 Ruge um, að enginn
prestur hefði komið, og bætti
síðan við einhverju á þessa
leið: „Þú skalt ekki ímynda
þjer, að Þjóðverjar virði Genf-
samþyktina, bcir strika bara yf
ir það, sem ekki hentar þeim“.
Einhvernveeinn komst þetta
gegnum þýsku brjefaskoðun-
ina.
★
Ruge hershöfðingi varð þjóð-
hetja í tveggja rnánaða stríðinu
í Noregi, árið 1940.
Þegat hann skildi við her-
menn sína, hjelt hann karl-
mannlega ræðu fyrir þeim. —
Hann komst m. a. svo að orði:
„Jeg hef tekið þátt í þessu
stríði, alt frá því er fyrstu skot-
unum var hleyft af í Miðskógi,
og til þessa dags. Jeg hef sjeð
hermenn falla, konur drepnar,
skotið á skólabörn á þjóðveg-
unum úr byssum þýskra her-
manna, býli og brýr brendar í
tugatali. Jeg hef verið sjónar-
vottur að öllum ógnum styrj-
aldarinnar. . ... ,
Jeg er orðinn harðgeðja á
þessu tímabili, en ást mín er
orðin heitari. Jeg hef orðið var
við það sama hjá öðrum mönn-
um“.
Og enn sagði hann: „Jeg horfi
fram til þess dags, þegar er-
lenl vald verður hrakið úr
þessu landi. Jeg veit, að sá
dagur kemur. Það kann að vera
langt í land, en það getur tíka
orðið fyrr en nokkurn grunar.
Þess vegna bið jeg ykkur hvern
og einn að vera köllun sinni
trúr, og halda kjarkinum þang-
að til sá dagur rennur upp. Bið-
ið, trúið og verið viðbúnir.
Hvort sem jeg verð þá lífs eða
liðinn, mun jeg verða meðal
ykkar þann dag“.
Við vonum það allir Norð-
menn, að sá dagur sje nú ekki
langt undam
Yesturvígstöðvarnar
Framhald af/1. síðu
að bandamenn hefðu sótt aust-
ur yfir Rín á þessum slóðum,
en sú fregn var ekki staðfest
seint í kvöld.
Frakkar og Bandaríkjamenn
vinna að því á þessum slóðum
og sunnar, að uppræta hersveit
ir Þjóðverja, sem eftir urðu í
hinni hröðu sókn Frakka á dög
unum. Hafa Þjóðverjar reynt
að brjótast í gegn úr herkvínni,
en ekki tekist.
Loftárásir.
Flugvjelar bandamanna hafa
haldið áfram árásum á sam-
gönguæðar Þjóðverja að baki
víglínunni og var í dag m. a.
ráðist á Freiburg, sem er aust-
an Rín nærri beint á móti
Colmar. Árásir voru gerðar á
Berlín í fyrrinótt og fleiri þýsk
ar borgir. í öllum þessum áfás
um mistu bandamenn 3
sprengjuflugvjelar.
MEÐ Friðriki Halldórssyni,
sem jarðsettur er í dag, er í val-
inn fallinn einn af forvígis-
mönnum úr íslenskri sjómanna
stjett.
Andlát Friðriks bar að bæði
óvænt og skyndilega. Þeir, sem
þektu hann best og vissu um
sjúkleika hans, munu þó ekki
hafa órað fyrir því, að dauði
hans væri svona skamt undan.
En nú er hann látinn, aðeins
37 ára að aldri.
Friðrik ljet sig snemma varða
menningar og framfaramál ís-
lenskra sjómanna. Þau eru ekki
mörg velferðamál íslenskra sjó
manna síðari árin, sem hann
hefir ekki unnið að eða verið
driffjöðrin í, að einhverju leyti.
Hann var virkur þátttakandi í
fyrsla S-jómannadagsráði, átti
sæti í Sjóminjasafnsnefnd, og
var ritstjóri Sjómannadags-
blaðsins síðustu árin.
Þá var Friðrik og nokkur ár
gjaldkeri í stjórn Farmanna-
og fiskimannasambands íslands,
og fulltrúi íjelagsins síns á
þingum þess, og af þess hálfu
kjörinn til að taka sæti í bygg-
ingarnefnd hins nýja Sjómanna
gkóla. Ennfremur var Friðrik
ritari í stjórn Slysavarnafjelags
íslands nú þegar hann ljest.
Þannig var Friðrik Halldórsson
jafnan boðinn og búinn að
vinna að öllu því, sem verða
mátti sjómannastjettinni til
heilla. Mikið hafði honum á-
unnist, ekki eldri en hann var,
en fleiri verkefni sá hann fram
undan. Hin afskifta sjómanna-
stjett mátti því síst án hans
vera.
Það, sem einkendi Friðrik
Halldórsson, voru afburða gáf-
ur og vandvirkni í orði og
verki. Með þá eiginleika í vega
nesti, ásamt framúr skarandi
lipurð og ljúfmensku r fram-
komu, voru honum allar götur
greiðar til frama og fulltingis
þeim málum, sem hann barðist
fyrir.
Hann var fæddur 19- mars
1907 í Hafnarfirði. Faðir hans
er Halldór Friðriksson, kunnur
skútu skipstjóri frá Breiðafirði,
og móðir Anna Erlendsdóllir,
ættuð sunnan af Vatnsleysu-
strönd, bæði lifandi og búsetl
í Hafnarfirði. Friðrik var sá 4.|
í röðinni af sex efnilegum syst-|
kinum, fjögur þeirra eru enn
á lífi, tveir bræður og tvær
systur. Friðrik kvæntíst 1936
eftirlifandi konu sinni, Helgu I.
Stefánsdóttur . úr Húnavatns-
sýslu. Þau eignuðust 3 dætur,
sem eru 8, 6 og 5 ára.
Friðrik lauk gagnfræðaprófi
úr Flensborgarskóla 1924, og
loftskeytaprófi lauk hann 1926.
Löngu áður en skólatíminn var
á enda, var Friðrik kóminn til
sjós sem loftskeytamaður, og
því starfi, og sjónum, helgaði
hann sig jafnan síðan. Friðrik
hóf loftskeytastarf silt fyrst á
togurunum Rán og Clementínu,
en síðan á varðskipum ríkisins.
Fyrst gamla Þór, síðan á m. s.
Ægi og Óðni. Eflir það starfaði
hann mörg ár, eða frá 1930, á
strandferðaskipum ríkisins,
Esju hinni gömlu, Súðinni og
Esju hinni nýju, eftir að hún
var smíðuð.
Á þessum árum eignaðisl
hann marga vini kringum alt
land, og það vissu allir, að þar
sem Friðrik starfaði, var hald-
inn góður vörður, sem oft kom
sjer vel þegar skip og bátar
þurftu á hjálp að halda. Þessi
mikla árvekni Friðriks fylgdi
honum eftir að hann kom í
land og fór að starfa á Lofl-
skeytastöðinni í Reykjavik, en
þar var hann starfsmaður nú
þegar hann ljest.
Friðrik lifði það að sigla gegn
um fyrstu og verstu hættur
ófriðar áranna, án þess að það
yrði honum áð grandi. Hann
þáði sjerstaka viðurkenningu
af ríkisstjóra íslands, ásamt
öðrum skipsfjelögum sínum,
fyrir Bjarmalandsför þá til
Petsamó, er farin var til að
sækja íslendinga þá, er íeptir
voru á meginlandinu. En þótt
hann lifði af ógnir ófriðarins,
fjekk hann ekki að sjá endalok
hans, heldur átti hann' eftir að
veroa sjúkdómum að bráð, og
falla óbættur hjá garði.
Eins og gefur að skilja, bar
mest á starfi Friðriks í hans
eigin hóp, í Fjelagi íslenskra
loftskeytamanna, þar sem hann
var óslilið i stjórn í 12 ár. Þar
af mörg ár formaður. Þeir sem
þekLu Friðrik og störfuðu með
honum þar, munu lengi minn-
ast áhrifa hans. Loflskeytamenn
eiga hjer á bak að sjá sínum
besta manni. Friðrik Halldórs-
son er öllum harmdæði, sem
þektu hann, en sárastur er
harmur eftirlifandi ástvina.
Að íslenskri sjómannastjett
«
er nú vegið frá tveirq hliðum.
Fyrir nokkru skeði sá atburður,
er nísti gervalla þjóðina að
hjartarólum. Er eitt kunnasta
og stærsta farþegaskip þjóðar-
innar, var sökkt hjer uppi í
landssteinum, í' augsýn fólks
úr landi. Meðal þeirra ágætis-
manna, er þar biðu fjörtjón,
var einn af starfsbræðrum Frið
riks Halldórssonar, Eyjólfur
Eðvaldsson loftskeytamaður. —
Það telja kunnugir, að Eyjólfur
hafi -ofreynt sig, særður eins
og hann var, við að reyna róa
fleka sínum móti einum fje-
laganum, sem synti á eftir flek
anum, en vindurinn hrakti
flekann hraðara en maðurinn
gat synt. Við þessa tilraun,
brulu þeir á flekanum tvær ár-
ar. Eyjólfur lá ekki á liði sínu,
en hann lifði það ekki að ná
landi.
Líkt var það með Friðrik
Halldó.rsson. Kunnugir vila, að
eftir að Friðrik veiktist, of-
reyndi hann sig við að sinna
ýmsum fjelagsmálum, er voru
heilsu hans um megrr.
En þessir menn hjeldu merk
inu hátt. Okkur, sem eftir er-
um, ber nú að grípa merkið
og lála það ekki falla, nema
meðan það drúpir til heiðurs
hinum látnu.
H. A. H.
Kv&Sjttorð !iS Þóris
Ólafssonar slýri-
manns
MÉR VAR bilt við þegar jeg
heyrði að þú vaérir orðinn Æg-
ir að bráð.
Þó að við höfum ekki verið
saman nú um nokkur ár, þá
varst þú ávalt í huga mjer, sem
hinn glæsilegi og dáðríki sjó-
maður, sem þjóðin mætti vera
stolt af að eiga í tölu farmanna
sinna.
Jeg minnist margra ára sam
starfs okkar, og jeg man að þú
varst ávalt hinn glaði og upp-
örvandi dugnaðarmaður, fyrst-
ur'til starfa, síðastur frá starfi,
glaður og glæsilegur í vinahóp.
Þetta er þín ævisaga, en því
miður var ævi þín of stutt, þú
varst kallaður burt þar sem þú
stóðst á vakt, á hættunnar
stund. Örskammt var heim til
ástvinanna sem biðu heima, en
þú Ijest það ekki trufla þig .í
starfi þínu. Sem góðum dreng
sæmdi, stóðst þú öruggur á vakt
til hinstu stundar.
Jeg vil kveðja þjg r síðasta
sinn, með þeim sönfiu orðum,
sem þú várst vanur að kveðja
vini þína: „Vertu sæll, vinur,
og hittumst heilir“ hinumegin
við hafið mikla, þar sem grimd
mannanna og ógnarþúngi nátt-
úruaflanna eru ekkí til.
E. Þ.
Nýlf skólahús víg!
í Garði
S ÍÐ ASTLTÐINN simnuda g'
var barnaskólábygging í G-arði
Gerðum vígð. Byrjað var a.ð
vinna við byggingu þessa á
fyrra ári og er nú húsið að
mestu fullgert, nema, hvað
eftir er að húða það að utan.
ITÚsið er einlyft og var því
bætt við hið gamla skólahús,
en við viðbótina hefir fengist
aukið rfnn, eru nú tvær kgnslu
stofur, mjög góður leikfimi-
salur, er Stærð hans 7x14 m.,
böð búningsklefar og gufu-
bað. Yfir böðunum er íbúð
kennara.; sem jafnframt er
húsvörður, þá er yfir kenslu-
(Stofnnni rúmgóð handavinnu-
stofa. — Rafmagn fær skólinn
frá frystihúsiuu. — Skólann
sækja mi 60—70 nemendur,
en unglingaskóli er einnig
starfræktur í sama húsi.
Vígsluhátíðin var hin glæsi-
legasta, var þar margt manna
saman komið, m. a. Obvfur
Thors, forsætisráðh,, fræðslu-
málastjóri og íþróttafulltrúi.
Sveinbjörn Árnason, skóla-
stjóri bauð gesti velkomna,
en þar næst tók til máls odd-
viti og formaður skólanefnd-
ar, Bjöfn Pinnbogason. Sagði
hann frá gangi byggingarmáls
ins. Ýinsir fleiri tóku til máls,
þ. á m. forsætisráðh., fræðslu-
málastjóri og íþróttafulltrúi.
Yígslu skólahússins fram-
kvæmdi sjera Eiríkur Brvn-
jólfsson, en á undan og eftir
vígsluræðli söng karlakór und
ir stjórn sr. Eiríks, sálminn
„Á hendur fel þú honum“.
Athöfn læ^si var öll hin
virðulegasta o" öllum hjeraðs-
möhnum og gestum til mikill-
ar gleði.