Morgunblaðið - 02.12.1944, Blaðsíða 4

/
T*T^
HOROUNBLAÐIÐ
Laugardagur 2. des. 1944
N ýby ggingarsjóður
útvegsmanna
SNEMMA á þessu þingi flutti Gísli Jónsson frumvarp um ný-
byggingarsjóð íslands og var þess ítarlega getið þá hjer í blað-
inu. — Hjer var á ferðinni merkilegt mál. Fjekk sjávarútvegs-
nefnd Ed. frv. til athugunar og hefir nú skilað áliti í málinu.
Birtist hjer álit nefndarinnar:

Nefndin hefir haft mál þetta
til umræðu á mörgum fund-
um. Hún hefir einnig leitað
umsagnar Fjelags ísl. botn-
vörpuskipaeigenda, Fiskifjelags
íslands og nýbyggingarsjóðs-
nefndar um málið og fengið
svör frá þeim. — Auk
þess fjekk nefndin erindi frá
fjelagi járniðnaðarmanna í
Reykjavík og frá Meistarafje-
lagi járniðnaðarmanna og Meist
arafjelagi skipasmiða í Reykja
vík um þetta mál. Allir þess-
ir aðilar eru sammála um, að
nauðsyn beri lil að tryggja höf
uðtilgang frumvarpsins, þ. e. að
nýbyggingarsjóðsfjeð verði ekki
gert að eyðslueyri, heldur að-
eins notað til endurbygginga
og aukningar á framleiðslu-
tækjum þjóðarinnar. Mælir Fje
lag ísl. botnvörpuskipaeigenda
með því, að frumvarpið verði
samþykt óbreytt. Fiskifjelag ís
iands vill einnig, að frumvarp-
ið verði samþykt, en bendir
jafnframt á, að eðlilegt væri, að
það verði látið tilnefna einn
mann í stjórn sjóðsins, og enn
fremur, að breyta þurfi núgild
andi skattalögum til trygging-
ar því, að einstaklingar leggi
fram fje í sjóðinn í framtíð-
inni.
N ýbyggingarsj óðsnef ndin
gerir ýmsar athugasemdir og
sumar mjög athyglisverðar.
Taldi nefndin því rjett að ræða
það nánar við formann nýbvgg
ingarsjóðsnefndar. Mætti hann
á fundi með nefndinni og ræddi
viðihann mjög ýtarlega um mál
ið. Þá komu fram í iillögum
iðnaðarmanna óskir um það, að
í lögin yrðu sett ákvæði, sem
tryggðu, að vinnu við nýbygg-
ingar fyrir fje sjóðsins yrði
haldið sem mest i'nni í landinu,
auk þess sem þar er einnig gert
ráð fyrir róttækari hömlun á
söiu brjefanna.
Að fengnum öllum þessum
upplýsingum þótti nefndinni
rjett að leggja til, að gerðar
yrðu á frumvarpinu nokkrar
breytingar til tryggingar því,
að aðaltilgangi frumvarpsins
yrði náð. en það er, að fje sjóðs
ins verði alt trygt til endur-
nýjunar framleiðsluíækjum í
.þágu sjávarútvegsins, en þó
'jafnframt að gera eigendum
sjóðanna mögulegt að nota þá,
ef nauðsyn krefur, til þess að
Ijelta undir rneð þeim í atvinnu
rekstrinum, en um það fyrst Qg
fremst voru allir aðilar sam-
mála.
Verði frumvarp þetta að lög-
um, eins og nefndin leggur til,
er nauðsimlegt að breyta þeim
ákvæðum núgiidandi skatta-
taga, sem fjalla um nýbygg-
ingarsjóðina, og samræma þau
ýið ákvæði þessa frumvarps.
Kemur þá til greina, hvort rjett
þykir að taka tillit til þeirra
óska, sem fram hafa komið um
skattfríðindi til eflingar þess-
um sjóð. Var nefndin öll sam-
mála um, að slík ákvæði ættu
heima í skattalögunum, en ekki
í þessu frumvarpi.
Með þeim breytingum, sem
neíndin leggur til, að gerðar
verði á frumvarpinu, fær sjóðs-
stjórnin nokkuð annað verkefni
en gert var ráð fyrir í upphafi,
og með tilliti til þess þótti
nefndinni ekki ástæða til, að
stjórn sjóðsins yrði skipuð
meira en 3 mönnum, nje held-
ur, að aðrir aðilar tilnefndu í
hana menn en þeir, er áður til7
] nefndu menn í nýbyggingar-
J sjóðsnefridina, sem nú 'starfar.
j Nefndin tók mjög ýtarlega
til athugunar ábendingar 3.
j landsk. þm. (HG) um að skuld-
binda eigendur atvinnutækja
til þess að láta andvirði skipa,
i sem seld eru úr landinu, og út-
greiddar vátryggingarupphæð-
I ir tapaðra skipa renna í sjóð-
j inn, svo og ágóðahluta af ^ölu
j skipa, sem fram hafði farið á
i þessu ári. En af öllu athuguðu
taldi nefndin svo mörg tor-
merki á þessu, að hún treystist
ekki til að leggja það til, að
slík ákvæði yrðu sett inn í
frumvarpið. Var m. a. bent á,
að slík ákvæði munau stóriega
rýra veðhæfni skipanna.
Hafnfirskir Sjálf-
fullveldisfagnað
r
\
SJÁLFSTÆÐISMENN í
Uafnarfirði hakla fullveldis-
fagnað í kvöld kl. 8,30 í húsi
fjelagsins við Strandgötu.
Fagnáðurinn hefst með sam.
inlegri kaffidrykkju. -— Jón,
Matthisen, formaður setur,
fagnaðinn, en hann er jafn-
framt veislustjóri. Þá afhend-
ir formaður Fjelags sjálfstæð-
isverkamanna, Þór Isleifur
Guðmundsson, húsi Sjálfstæð;
ismanna að gjöf mjög vandað’
an íslenskan fána. — f>ví næst
hefjast ræðuhöld og taka,
þessir til máls: Bjarni Snæ-
björnsson, læknir, Sigurður
Bjarnason, alþm. frá Vigur
og Þorleifur Jónsson, bæjai’-
fulltrúi. —- Á eftir hefjast
svo- frjálsar umræður. Milli
ræðanna verða sungin íslensk
ættjarðarlög. — Gert er ráð
fyrir að ræðuhöldunum verði
lokið um kl. 12 á miðnætti,
en þá verða borð tekin upp
og dans stiginn fram eftir
nóttu.
VATBTGGING
EIMSIPAFJELAGSSKIPANNA
írar hjálpa ítölum
London í gærkveldi: Sam-
þj'kt var samhljóða á þingi Ira
í dag, að gefa ítölum 100 þús.
sterlingspund til matvæla-
kauþa. Var þetta tillaga De
Valera forsætisráðherra.
— Reuter.
ÞAÐ MUN óhætt að fullyrða,
að missir e. s. Goðafoss er áfall,
sem djúft hefir snortið hvert
einasta mannsbarn í landinu.
Það sem efst verður í hugum
manna, þegar slíkir atburðir
gerast, er vitanlega hinn sári
söknuður yfir missi allra þeirra
mannslífa,: sem fórust við það
tækifæri og tilfinningin um hið
óbætanlega skarð, sem þar með
var höggvið í okkar litla þjóð-
fjelag. En þó það sje þetta, sem
verkar beinast á tilfinningar
Vor allra, þá er það þó því mið-
ur svo, að sagan er ekki öll
þar með sögð, en að missir skips
ins er áfall fyrir þjóðfjelagið
einnig á öðrum sviðum. I hinn
litla skipaflota vorn, sem vissu
lega má lelja eina af lífæðum
þjóðfjelagsins, hefir jafnframt
verið höggvið skarð, sem erfitt
er að bæta, síst nú sem stend-
ur, og það virðist því ekki úr
vegi að upplýsa hvaða mögu-
leika EimskipafjelagiS hefir til
þess og hvaða ráðstafanir það
hefir gert til þess að vera við
slíku áfalli búið. Jeg hefi haft
aðslöðu til að fylgjast nokkuð
með þessu og þar sem jeg hefi
orðið þess var, sjerstaklega í
sambandi við fyrirspurnir um
vátryggingu skipanna, að þessi
spurning er ofarlega í hugum
margra, vil jeg í stuttu máli
skýra frá því.
Vátryggingarsjóður
Eimskipafjelagsins.
Þegar stríðið skall á, varð
það.fljóllega auðsjeð, að hinar
gömlu vátryggingarupphæðir
mundu ekki nægja til þess að
endurnýja ef fjelagið yrði fvr-
ir því óhappi að missa eitt eða
fleiri af skipum sínum. I stað
þess að hækka vátryggingar-
upphæðir skipanna eftir því
sem dýrtíðin jókst, hvarf fje-
lagsstjórnin að því ráði að
leggja’í eiginn vátryggingar-
sjóð upphæðir sem svöruðu til
iðgjalda af mismun vátrygging
arverðs og væntanlega endur-
nýjunarkostnaðar þeirra. Mun
þessi ráðstöfun hafa verið gerð
út frá því sjónarmiði annars-
vegar, að þar sem skip voru
ekki fáanleg og af þeim sökum
erfitt að segja um hver raun-
verulegur endurnýjunarkostn-
aður væri á hverjum ííma, og
hinsvegar af því að stríðsið-
gjöld voru þá há og þess vegna
freislandi að leggja heldur ið-
gjöldin í eigin. sjóð frékar en
að greiða þau úl fyrir hækk-
aðar vátryggingarupphæðir,
sem þó væri ógerlegt að segja
um, hvort væru nærri lagi ef
] til endurnýjunar kæmi. Námu
I þessi eigin iðgjÖld þegar á ár-
inu 1940 ca. 114 milj. kr. Fje-
lagið sætti þá þegar allmikilli
gagnrýni fyrir þetta, ekki þó,
eins og ef til vill hefði mált
vænta, fyrir það að vera að taka
í sjálfsábyrgð hluta af verð-
mætum skipanna, heldur fyrir
hilt, að telja ekki þann sjóð sem
þannig myndaðist, sem íekju-
afgang eða innunna eign og
nota þetta fje til lækkunar á
farmgjöldum. Ritaði jeg þá í
Morgunblaðið 30. júlí 1941
grein, þar sem jeg leitaðist við
að sýna fram á það, á hve mikl-
um misskilningi þetta væri
bygt og að ekki mætti skoða
þenna vátryggingasjóð sem
eign fyrr en sú hætta, sem hon-
um var ætlað að mæta, væri
liðin hjá- Menn munu nú við
nánari athugun hafa áttað sig
á þessu og fjelagið hefir síðan
haldið áfram eftir sömu reglu
og nam vátryggingarsjóður fje
lagsins um síðustu áramót ca.
6.6 milj. kr. En þess ber vel að
minnast að samhliða og vegna
þessarar sjóðmyndunar hefir
fjelagið. öll stríðsárin haft skip
sín vátrygð fyrir upphæðir sem
aðeins nema nokkrum hluta af
hinu raunverulega verðmæti
þeirra eða endurnýjunarverði.
Aðstaða fjelagsins
til endurnýjunar.
Fjelagið hefir nú síðan í stríðs
byrjun mist tvö af skipum sín-
um, Gullfoss og Goðafoss. Vá-
tryggingarupphæðir þeirra hafa
verið mjög lágar, samtals ca.
3.1 milj. kr. og sje eiginn vá-)
tryggingarsjóður fjelagsins ca. ]
6.8 milj. kr. lagður við, fást | ÞAÐ
tæpar 10 milj. kr. sem fjelagið
hefir fyrir eigin og aðkeypta
vátryggingu til umráða til end-
urnýjunar á þessum tveim skip
um. Um nauðsynina á endur-
nýjun geta ekki verið skiftar
skoðanir. Þó fjelagið hefði ekki
misst neitt skip, væri floti þess
langt frá því nægilegur til þess
að fullnægja flutningaþörfinni,
hvað þá heldur þau fimm skip,
sem efíir eru. Um möguleikana
á endurnýjun er það að segja,
að nú sem stendur er víst ó-
mögulegtað fá sambærileg
skip, hvað sem í boði væri.
Hugsanlegt væri »ef til vill að
geta fengið flutningaskip áður
en langt um líður, en skip af
heníugri slærð sem útbúin eru,
eins og Gullfoss og Goðafoss,
bæði til farþega- og vöruflutn-
inga, er lílt hugsanlegt að fá
öðruvísi en að lá’ta smíða þau
að stríðinu loknu. Um kosln-
aðinn við byggingu slíkra skipa
hefír mist og væri þó þá evdd-
ur allur vátryggingasjóður fje-
lagsins, sem einnig var ætlað-
ur fyrir áhættu þeirra skipa
fjelagsins, sem eftir eru og enn
eru í hættu. Nú hafa stríðstrygg
ingaiðgjöld lækkað mjög mikið
frá því sem þau vóru hæst og
það verður því varla talið ráð-
legt fyrir fjelagið að byrja á
nýjan leik að safna í eigin vá-
tryggingasjóð með því að hafa
skip þau sem eftir eru i svo
lágri vátryggingu, að mjög
verulegur hluti áhættunnar
hvíli á fjelaginu sjálfu, Verður
þá ekki önnur leið verjanleg en
að hækka vátryggingarupphæð
ir þeirra mjög verulega, þó það
hafi í för með sjer mikinn kostn
aðarauka, en í það má ekki
horfa.
Brynjólfur Stefánsson.
Hugsað um það,
sem Hugrún skrlfar
er býsna
misjafnt,
hvernig bókum er fylgt úr
hlaði. Á sumar er lítið sem
ekkert minst, en aðrar eru mik
ið auglýstar og borið á þær lof
löngu fyrir útkomu þeirra. —
Stundum kemur íyrir að manni
finst ekki sama, hver á hlut
að máli, en um gildi bókarinn-
ar ræðir, þó því sje ekki altaf
svo fyrir að fara.
Áður en konungborin börn
fæðast er tilkynt um komu
þeirra löngu fyrir fram og
börnin verða altaf prinsar og
prinsessur, hvernig sem þau
eru að öðru leyti. Þegar fátæk
alþýðukona elur barn, eru
engar bumbur barðar. En eitt
er víst, að falist getur fræ af
fögrum stofni í lágum moldar-
bæ, og þangað á að leiða Ijósið
inn, svo lírið smáa fái þroska
sinn.
Nýlega hefir mjer borist
bókin „Við sólarupprás“ eftir
skáldkonuna Hugrúnu. Innihald
þá, treysli jeg mjer ekki til ] þessara sagna er dálítið óvana-
að gera neinar áætlanir, en all- j legt,
ar líkur benda til að hann verði, legt.
en engu síður aðgengi-
Það gefur tilefni til í-
mjög hár. Búast má við mjög ] hugunar á málefnum mannlegs
mikilli eftirspurn eftir skipa-
kosti fyrstu árin eftir stríð og
að verð nýrra skipa verði af
þeim sökum hátt. í sömu átt
bendir einnig það, að með nú-
verandi lágum kaupmætti ísl.
krónunnar er viðgerðarkostn-
aður skipa og þá vafalausl jafn
frarrit byggingarkostnaður gíf-
urlegur. Má sem dæmi nefna
það, að Eimskipafjelagið hefir
nýlega orðið að greiða um lVz
milj. kr. í flokkunarkostnað
fyrir eitt af skipum sínum og
það- fyrir ftokkun r.em gildir
aðeins til eins árs. Má af því
nokkúð gera sjer hugmynd um,
að nýsmíði slíks skips mundi
lífernis. Það dylst engum, sem
sögurnar lesa, hvað fyrir höf-
undinum vakir. Hún vill vekja
og glæða alt það göfugasta og
besta, sem í manninum býr. —
Skorinorð játar hún sínar ein-
lægu og falslausu trúarskoð-
anir og tekst henni ’vel að
velja hugsunum sínum orð og
gera heilsteyptar lýsingar af
lífi fólksins, sem hún ✓skrifar
um.
Rauði þráðurinn gegnum
allar sögurnar er, að enginn
geíur lifað hreinu og ham-
ingjusömu lífi án fórnar og eng
inn á sanna fórnarlund án trú-
ar. Það er bæði gagn og gam-
kosta offjár, og fráleitt undir an að lesa þessar sögur. Höf.
6—9 milj. króna. | lýsir greinilega daglegum við-
Það má að vísu segja, að ný , burðum mannlífsins, fögrum
skip sjeu verðmætari en þau ástaræfintýrum, mótlæli, sjúk-
gömlu af sömu gerð, en það er dómsþjáningum, gáska og gleði
líka nokkurn veginn augljóst, j æskunnar og einstæðingsskap
að þæir tæpu 10 milj. krónur, ellinnar.
sem fjelagið á nú í vátrýgging-
arsjóðum sínum, munu ekki
hrökkva til að fá tvö ný skip af
slíkri gerð og þau sem fjelagið
Þessar sögur er hollur og góð
ur lestur fyrir aldna og unga
og vildi jeg að sem flestir læsu
Kennari.