Morgunblaðið - 06.12.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 6. des. 1944.
Ræða Olafs Thors forsætisráðherra
Framh. af bls. 5.
um hinn 21. október s. 1., las jeg
upp þann málefnasamning, er
þeir flokkar, er að stjórninni
standa hafa gert með sjer, og
skýrði jafnframt stefnu stjórn-
arinnar.
í þeim samningi segír m. a,:
,,Það er megin-stefna stjórn-
arinnar að tryggja það, að allir
landsmenn geti haft atvinnu
við sem arðbærastan atvinnu-
rekstur.
Þessu markmiði leitast stjórn
in við að ná með þessu:
Af erlendum gjaldeyri bank-
anna í Bretlandi og Bandaríkj-
unum, sje jafnvirði eigi minna
en 300 milj. ísl. króna sett á
sjerstakan reikning. Má eigi
ráðstafa þessum gjaldeyri án
samþykkis ríkisstjórnarinnar
og eingöngu til kaupa á eftir-
töldum framleiðslutækjum: —“
Er síðan gerð nánari grein
fyrir hverskonar tækjum er
ætlunin að festa kaup á til ný-
sköpunar atvinnulífsins.
Þennan meginþátt í málefna
samningi stjórnarinnar -skýrði
jeg síðan all nákvæmlega. Gat
jeg þess, að gjaldeyri þessum
mætti eigi verja til annars en
nýsköpunar atvinnulífsins. En
hann væri öllum frjáls, er hann
viidu kaupa til þeirra fram-
kvæmda, er fjellu undir ný-
sköpunina. Væri stjórnin fús til
að greiða götu allra í þeim efn-
um, en ætlað værl að einstakl-
reyna að vekja tortrygni í
hennar garð, og beitir í þvl
skyni öllum vopnum, svo líkleg
um sem ólíklegum. Annan dag
inn eru haldnar um það ræð-
ur og skrifaðar blaðagreinar, að
íslendingar eigi þess alls eng-
an kost að íá nein tæki keypt
erlendis. Fyrirheit stjórnarinn-
ar sjeu því gaspur eitt, nýsköp-
unin sje „nýju fötin keisarans“
og það sje áreiðanlegt, að
stjórnin verði löngu farin frá
áður en nokkur nýsköpun hefj-
ist. Hinn daginn kveður við alt
annan tón frá sömu mönnum
og blöðum. Þá er sagt, að fyr-
irætlanir stjórnarinnar sjeu
skelfilegt glæfrafyrirtæki. ■—
Stjórnin sje að stefna ríkis-
sjóði og fjármunum einstak-
linga beint út í fen gjaldþrots-
ins. Það sje glaprræði hið mesta
ef nokkur láti ginnast til að
afla nýrra tækja fyr en búið sje
að stórlækka all kaupgjald í
landinu. Nú er hið nýja kjör-
orð ,,Allt á að bera sig“. Fyr
en búið sje að draga þann fána
stjórnarandstöðunnar við hún
— fyr en búið sje að tryggja
með stórfeldum kauplækkun-
um, að „allt beri sig“, sje það
ekkert nema ,,þjóðlýgi“ að ætla
sjer að hefja nýsköpun eða afla
nokkurra nýrra tækja til lands
ins, eins og formaður þingflokks
Framsóknarflokksins orðaði
það hjer á Alþingi á dögunum.
Þessum og þvílíkum rokum.
ingar og fjelög, þar með talin ef rek skyldi kalla, er reynt
bæjar- og sveitafjelög, eignuð- j dreifa út meðal almennings
ust framleiðslutæki. Þá gat jeg með fundarhöldum, blaðaskrif-
})ess, að ef til kasta ríkisins j um °S einkaviðtölum.Á þessum
kæmi í þessum efnum, væri grrindvelli hefýr verið borið
ætlað að-afla þess fjár með lán- 1 fram vantraust á ríkisstjórn-
tökum. Til mála kæmi og að ma’ sem ekki náði samþykki
skylda menn til að taka þátt í , AlÞmgis, eins og kunnugt er.
þeim lánum eö'a jafnvel í þeim verð nú að hryggja stjórn-
fyrirtækjum, er tækin keyptu arandstöðuna með því að segja
og starfræktu { fra’ að enda þótt enn hafi eigi
Þessi ummæli lýsa vel því, er teklst að afla samþykkis
fyrir stjórninni vakir, og tel jeg dreskra stjórnarvalda til skipa
óþarft að skýra þau frekar. ; by£§mSa í Englandi, er síður
Strax og stjórnin tók við en svo vonlaust um sð íslend-
völdum, byrjaði hún fyrir sitt ! inSum Sefist kostur á að b>'§SÍa
ley.ti að undirbúa, svo sem auð Þau skiP’ er Þeir Þurfa’ annar«"
ið er, framkvæmdir á þessu
meginatriði í stefnuskrá sinni,
og þegar eftir þinghljeið, bar
hún fram það frumvarp - um
staðar. Og ennfremur þykir
mjer rjett að segja frá því,
að stjórnin hefir nokkra ástæðu
til að vona, að áður en langt
Nýbyggingarráð, sem nú er orð um liður’ verði einnig mögu-
ið að lögum. Mun Nýbygginga ie®f að afla . landsmönnum
ráðið bráðlega hefja störf sín, 1 rnargra þeirra tækja, er þá van
og þá að sjálfsögðu taka við dagar um. Það er því varlegra
! fyrir ' stjórnarandstæðinga að
herða róðurinn, ef þeir ætla að
koma stjórninni fyrir kattarnef
áður en tæki koma til lands-
ins. •
★
málunum eins og þau nú standa (
í höndum ríkisstjórnarinnar.
★
ÞÓTT undarlegt megi virð-
asl, er það einmitt þessi þáttur
í málefnasamningi stjórnarinn
ar, fyrirheitið um að breyta
í ÞEIM umræðum, sem fram
gömlum tækjum í ný og að hafa farið um þetta mál að und
laka í þjónustu atvinnulífsins anförnu hjer í höfuðstaðnum,
þau fullkomnustu tæki, sem ulan þings og innan, hefir mjer
völ er á, sem sætt hefir mestri { virst, sem heldur hafi re.ynst
gagnrýni, að jeg ekki segi and- skjóllítið síðasta virki stjórn-
úð, af hendi stjórnarandstöð- ! arandstöðunnar, að „allt verði
unnar. Fyrst í stao var af sum að bera sig“. Ekki vegna þess
um reynt að breioa út þann orð að nokkur maður vjefengi, að
róm, að með þessu væri einka- þegar til lengdar lælur, verður
framtakinu tekin gröf, þjóðnýt- | atvinurekstur landsmanna að
ingin væri sett í öndvegið, ríki bera sig, heldur af hinu, að
sósíalismans væri stofnsett á ! stjórnarandstæðlngum hefir orð
Islandi. Róleg athugun almenn
ings hefir nú löngu blásið burt
þessum tyllirökum og þjóðnýt-
ingarskrafið er þagnað. — En
stjórnarandstaðan er ekki
þögnuð. Hún heldujr enn áfram
leynt og ljóst að auðvirða fyr-
irætlanir stjórnarinnar og

ið nokkuð stirt um að svara
þeim spurningum sem fyrir þá
hafa verið lagðar; svo sem:
Hort þeir telji líkur fyrir að
hin nýju tæki taki til starfa fyr
en eftir svo sem ár?
Iivort nokkur þeirra geti
sagt hve mikið þurfi að lækka
kaupið nú, til þess að tækin
beri sig þá?
Hvort einhver þeirra viti
kannske hvað afurðaverðið
muni þá verða?
■ Eða afkasta-auki tækjanna?
Hvernig yfirleilt sje hægt
með kauplækkun í dag, að
tryggja hag af atvinnurekstrin
um á árinu 1946?
Hvort íslenskir atvinnurek-
endur hafi fram að þessu heimt
að slíkar tryggingar, áður en
þeir ákváðu að byggja skip eða
reisa verksmiðju?
Eða hvernig þeir ætli að
koma þessum kauplækkunum
fram? — o. s. frv.
Skynsamleg svör við þessu
hafa að vonum enn ekki heyrst.
Sljórnarandstæðingar vita
líka vel, að nú þegar er hafið
kapphlaup um pantanir fram-
leiðslutækja frá þeim, er þau
selja. Af því leiðir, að ef við
Islendingár sætum ekki færi,
heldur hikum og bíðum í von
um kauplækkanir, svo alt fari
„að bera sig“, er meira en lík-
legt að þegar loks við ákveð-
um okkur, fáum við engin tæki
vegna þess, að búið sje að selja
öðrum þau.
Væri slíkt örlagaríkt sjálfskap
arvíti.
Tvær stefnur
ÞAÐ er þá líka svo um Fram
sóknarflokkinn að minsta kosti
að því er viðkemur báðum nú-
verandi formönnum flokksins,
að það var ekki fyr en eftir
að hin nýja sljórn var mvnduð,
þ. e. a. s. eflir að sjeð varð
að þeir áttu ekki sjálfir að vera
í henni, að þeir gerðust leigj-
endur í hinu nýja vígi „allt á
að bera sig“, og skal jeg síðar
sanna það. En á þessu stigi
málsins vil jeg leiða athygli
hlustenda að því, að eins og
málið liggur fyrir, er um ivær
stefnur að ræða. Stjórnarand-
staoan segir: „Við krefjumst
stórfeldra kauplækkana. — Ef
verkalýðurinn hlýðir ekki
þeirri kröfu, verða engin
tæki keypt til landsins". Stjórn
arliðar segja hinsvegar: „Slík
krafa er hvorki skynsamleg nje
sanngjörn, Að sönnu er- það
svo, að verkalýðurinn hefir bor
ið talsvert úr býtum hin síðari
ár og býr nú við belri kjör en
nokkru sinni fyr. Samt sem áð
ur er það fásinna að æíla, að
hann láti bjóða sjer baráttu-
laust að skerða að verulegu
leyti lífskjör sín. fyr en búið
er að þrautreyna allar eðlileg-
ar leiðir, sem fyrir hendi kunna
að verða, *og að því miða, að
komist verði hjá þessu óyndis-
úrræði.
Krafa síjórnarandstöðunnar
nær því aldrei fram að gan^r,
án mikillar, örlagaríkrar og ó-
heillavænlegrar baráttu. Hvern
ig sú barálta endar, veit enginn 1
fyrirfram. En hitt vita allir, að
hún verður ekki háð án stór- |
kostlegra fjárfórna, sem færð-
ar verða á kostnað alls almenn
ings í landinu. Þegar af þess- \
um ástæðum er sýnt, að stjórn !
arandstaðan er á villigötum. — :
Við þetta bætist, að eins og öll- !
um er ljóst, hafa á margar hend \
ur safnast miklir og óvæntir
fjármunir og oft baéði skjót-
fengrvir og auðfehgnir. Það er
fullkomlega rjettmætt, að hið
opinbera tryggi það, eftir því,
sem föng eru á, að þessum fjár-
munum verði varið til þess, að
afla þjóðinni nýrra og fullkom-
inna tækja, og það jafnvel þótt.
fyrirfram væri vitað, að með
þessu móti væri lögð á eigend-
ur þessara fjármuna nokkur
áhætta á verðfálli framleiðslu-
tækjanna, frá því að þau eru
pöntuð og þar til þau taka til
starfa. Um þetta veit þó eng-
inn og það er a. m. k. hugsan-
legt, að hið gagnstæða yrði of-
an á, að þessi framleiðslutæki
hækkuðu í verði á meðan þau
eru í smíðum. En hvað sem
þessu líður, þá verður að við-
urkenna, að það er engin sann-
girni að ráðast á þá lægstlaun-
uðu og heimta, að þeir lækki
kaup og kjör sín, meðan aðal-
framleiðsla þjóðarinnar ber sig
sæmilega, og áður en hin nýja
tækni hefir tekið til starfa, og
reynslan hefir felt um það sinn
dóm, hvort með henni verði
ekki auðið að halda uppi ó-
breyttu kaupi, enda þótt verð-
lag framleiðsluvörunnar falli.
Krafan um kauplækkun, áður
en hin nýja tækni er reynd, er
fyrir það bæði ósanngjarnari
og óskynsamlegri, að sú kyn-
slóð, sem nú byggir ísland, hef-
ir sjálf hvað eftir annað reynt,
að bætt tækni í framleiðsluhátt
um þjóðarinnar, hefir reynst
bær um að gjalda verkalýðn-
um, ekki aðeins hærra, heldur
tvöfalt og jafnvel margfalt
dagkaup. Hver einasti bóndi
veit, að meðan að kaupamað-
urinn hjakkaði kargaþýfið roeð
orfinu og ljánum, var afrakst-
ur dagsverksins ekki nema lít-
ill partur af því, sem nú er,
þegar slátluvjelin fer yíir vjel-
tæk tún-eða engi. Og alveg söm
og enn mikilvirkari, hefir breyt
ingin orðið hvað sjómanninn
áhrærir, frá því er hann hjelt
um árina og dorgaði með hand-
færinu, þar til ha^in neytir orku
sinnar og þekkingar á nýtísku
vjelkúnum fleytum með full-
komnustu veiðarfærum. Það
er sjálfsagt of mikil bjartsýni
að búast við einhverjum jafn-
mikilvirkum, nýjum gerbreyt-
ingum á atvinnulífi þjóðarinn-
ar. En þess er þá heldur ekki
þörf til þess að standa undir
óbreyttu kaupi, þólt afurðaverð
ið falli eitlhvað talsvert. — Og
hitt er engin goðgá, að láta
sjer detta í hug, að mannsand-
inn hafi nú enn á ný unnið oin-
hverja sigra á sviði þeirrar
tækni, er við íslendingar niól-
um góðs af í atvinnulífi okkar,
og er raunar þegar vitað að svo
er. Skal jeg ekki fara langt út
1 þá sálma, en þó benda á nær-
tækt dæmi frá okkur sjálfum-
íslenska ríkið hefir nýverið
keypt af herstjórnum þeirra
setuliða, sem hjer dvelja, tæki,
sem vel má vera að sjeu nú
orðin úrelt í þeirra augum, en
fvrir okkur eru ný. Með þess-
um tækjum hafa afköst aukist
svo mikið í vegavinnunni, að
nú vinnum við það verk fyrir
2 Rrónur, er áður, meðan við
eir.göngu höfðum okkar gömlu
verkfæri, kostaöi' okkur 12 iil
15 krónur. Þetta er lítill, en þó
nokkuð talandi voltur um á-
gæti læknínnar. Og það er al-
veg áreiðanlegt, að svona verð-
ur ávöxtur hinnar nýju tækni
á mörgum sviðum. Og fyrr en
sannprófað er, hversku mikið
framleiðslan eykst með henni,
frá því sem nú er, þegar ís-
lendingar búa við gömul og úr-
elt tæki á flestum sviðum, verð
ur ekki úr því skorið, hvað
hægt verður að borga fyrir
mannaflið. Það er þeim úr-
skurði, sem við stjórnarliðar
viljum bíða eftir, áður en við
gerum kröfur á hendur verka-
lýðnum um kauplækkun, því
fyr er heldur ekki hægt að sjá,
hvort yfirleitt er óhjákvæmi-
legt að gera slíkar kröfur.
★
HITT er svo auðvilað sljórn-
inni og sluðningsmönnum henn
ar ljóst, eins og öllum öðrum,
að ef dómur reynslunnar verð-
ur sá, að hin nýja tækni fær
ekki risið undir óbreyttu kaupi,
verður ekki hjá því komist, að
allir, — ekki bara þeir lágt-
launuðu, — heldur allir, sem
framfæri hafa af framleiðsl-
unni, verða að lækka kröfur
sínar, því til langframa gelur
engin þjóð búið við hallarekst-
ur. En þá — og þá fyrst, er
frambærilegt að gera þessa
kröfu, og þá — og þá fyrst,
eftir að verkalýðurinn hefir
sjeð, að í orði og á borði hefir
alt verið gert, sem hugsanlegt
er, til þess að halda uppi lífs-
kjörum hans, mun verkalýður-
inn vera reiðubúinn til að
hlusta á og fara eftir slíkum
óskum. Þetta er jafn augljós
sannleikur, sem hilt er augljós
firra, að vera nú að hefja ill-
vígar deilur um kauplækkanir,
meðan engin veit hvort kaupið
þarf að lækka, og þá enn síður
hversu mikil láekkunin þyrfli
að vera.
Það eru þessar tvær stefnur,
sem nú er barist um. Stjórnar-
andstæðingarnir segja: Niður
með kaupið, — stríð við verka-
lýðinn. Stjórnarliðar segja: —
Peningana í nýsköpunina, —
frið við verkalýðinn. Sljórnar-
andstæðingar vilja berjast við
verkalýðinn, stjórnarliðar vilja
berjast fyrir verkalýðinn.
JEG VIL ljúka hugleiðingum
um þessa hlið málsins með því
, að segja, að enda þótt svo
I kynni að fara, að ekki reyndist
j kleift að halda uppi óbreyttum
lífskjörum í landinu, þá má eng
inn af því álykta, að stjórninni
hafi fatast lökin. Því fer mjög
fjarri. Ef stefna stjórnarand-
stæðinganna hefði ráðið, hefðu
hjer, eins og jeg áður sagði,
hafist illvígar deilur. Fjármun
ir þjóðarinnar hefðu þá eyðst
i þenan herkostnað. Hinir efn-
uðu yrðu snauðir m. a. vegna
þess, að ríkið myndi þá neyð-
ast til að sjúga efni þeirra til
sinna þarfa. Verkalýðurinn yrði
lágt launaður við sfopula vinnu.
Stefna stjórnarinnar miðar
hinsvegar að því tvennu, að
þegnum- þjóðfjelagsins haldisL
sem best á því, sem þeir hafa
eignast, og að almenningi verði
trygð þau bestu lífskjör, sem
auðið er, með rjettri hagnýt-
ingu hins skjótfengna þjóðar-
auðs til nýsköpunar. Sjórnarlið
ar vona að með þessu takist að
; halda óbreyllum kjörurri al-
{mennings. En þótt einhver af-
Framh. á bls. 7.