Morgunblaðið - 10.12.1944, Blaðsíða 7
Sunnudagur 10. des. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
7
Jólagjafir.
TILLÖGUM ísaks Jónssonar
kennara um jölagjafir til bág-
Stadda fólksins í Norður-Nor-
egi, hefir verið vel tekið.
Fullyrða má, að marga ís-
lendinga vanti ennþá hug-
myndaflug til þess að gera sjer
grein fyrir því, hve miklar
hörmungar frændþjóðir okkar
eiga við að búa í Noregi og
Danmörku.
Fregnir hafa borist að heita
má daglega undanfarnar vik-
ur af hörmungum fólksins
í nyrslu hjeruðum Noregs. Þær
eru margar á þann veg, að
menn eiga erfitt með að trúa
þeim. Og þó er hvorki ástæða
nje nokkur leið að rengja þær.
Að fólk sje þúsundum saman
hrakið allslaust frá heimilum
sínum, veikir og ellihrumir,
konur og börn, til þess eins, að
hermenn Hitlers geti svalað
villidýrseðli sínu-
Lílið heyrist um bardaga á
þessum slóðum, enda jnun á-
rásarhernaður erfiður þar, á
þessum tíma árs. Hinar þýsku
hersveitir virðast hörfa af
sjálfsdáðum vestur og suður á
bóginn, eftir því sem þeir kom-
ast til þess að leggja landið í
auðn og reka íbúana á undan
sjer hjálparlausa og bjargar-
vana.
I Danmörku.
í DANMÖRKU verður ástand
ið ægilegra með hverri viku. —
Engum tölum lengur komið á
þau morð og illræðisverk, sem
Þjóðverjar fremja þar.
í nýjasta tölublaði af „Frit
Ðanmark“, sem ^iingað hefir
borist, segir m. a.:
„Klukkan 3 aðfaranótt 5.
nóvember brutust fjórir þýskir
leynilögreglumenn inn á heim-
ili hins fimtuga ritstjóra Ottos
Bendixen í Vanlöse. Þeir heimt
uðu að Bendixen fylgdi þeim
tafarlaust á brott, þar eð þeir
fullyrtu, að í kjallara hússins
væri prentstofa falin. En áður
hafði þýska lögreglan rannsak-
að kjallarann og enga prent-
stofu fundið.
Kona Bendixens bað Þjóð-
verjana um að hún mælti fara
í stað mannsins síns, þareð hann
þjáðist af hjartasjúkdóm. Þjóð-
verjarnir drógu manninn út úr
húsinu og kölluðu til konunnar,
að þeir ætluðu að skjóta hann.
Hún bað þá um að skjóla sig
um leið. Þeir skutu manninn
fyrst, og síðan skutu þeir
byssukúlu gegnum höfuð kon-
unnar“.
Þann 12. nóvember segir í
sama blaði, fundust hjón í
Webesgade myrt. Likin hroða-
lega stungin.
Þannig heldur frásögnin
áfram.
í blaðinu frá 10. nóv. segir:
Framin voru fimm morð í dag
í Danmörku síðastliðna viku,
o. s. frv.
Undir slíkri martröð lifir öll
þjóðin. Enginn veit hvaða dag
eða nótt er barið að dyrum
hans og morðvargar bindi skjót
an enda á líf manna. Sama
sagan í Noregi, og hefir verið
árum saman.
En þjóðirnar báðar harðna í
raunum sínum. Læra að lála
aldrei hugfallast, láta aldrei
bugast fyrir ofbeldinu.
Eldhúsnmræðurnar.
SÍÐASTLIÐNA viku hefir
mönnum orðið tíðrætt um eld-
REYKJAVÍKURBRJEF
húsumræður þær, er fram fóru
á Alþingi á mánudag og þriðju-
dag, og útvarpað var að venju.
Fyrstur ræðumanna, Her-
mann Jónasson, kvartaoi yfir
því, að hann væri vanbúinn til
þess að koma fram með gagn-
rýni á hendur núverandi ríkis-
stjórnar. Hann hefði farið fram
á, að umræðum þessum yrði
frestað, en ekki fengið því fram
gengt, að því er hann sagði. —
Fastri þingvenju fjekk hann
ekki breytt, svo hann gætí feng
ið lengri undirbúning til að
semja ræðu sína.
Það fanst á, að honum hefði
ekki veitt af lengri umhugsun-
artíma, áður en hann kæmi
fram fyrir hlustendur með að-
finslur sínar gagnvart núver-
andi ríkisstjórn, því áður en
umræðunum lauk, höfðu þeir,
sem andmæltu honum, hrakið
hvert einasta atriði í ræðu hans
eins og hlustendum er íullkunn
ugt um.
En Hermann Jónasson og
nokkrir fylgismenn hans þurftu
engan „frest“ til þess að níða
ríkisstjórnina áður en hún kom
til valda. Þá gátu þeir ekið í
fleng um landið þvert og endi-
langt, til þess að rægja þá menn
■Éem höfðu tekið höndum sam-
an um stjórn landsins. —- Á
þeim fundum vissu þeir fjelag-
ar líka sem var, að þar voru
ekki nema ílokksmenn þeirra
og enginn til andsvara.
„Konungleg“ andstaða.
NOKKRUM dögum áður en
umræður þessar fóru fram,
skrifaði Hermann Jónasson all
langa grein í Tímann um við-
horfið í stjórnmálunum. Þar
kemst hann að þeirri niður-
slöðu, að stjórnarandstaða sje
nauðsynleg með hverri þjóð.
Hann minnist á, að Bretar nefni
stjórnarandstöðuna þar í landi
„hina konunglegu bresku stjórn
arandstöðu“. Svo mikið sje við
hana haft. Og formaður hennar
sje launaður.
Ummæli Hermanns Jónas-
sonar um hina „konungtegu“
andstöðu rifjuðust upp, þegar
menn hlustuðu á hann í útvarp
inu, því ákjósanlegri andstæð-
ing mun engin stjórn geta feng
ið. Mann, sem slær um sig með
gífuryrðum, áfellir andstæðing
ana fyrir alí, sem þeir hugsa og
vinna, en lætur sjer ekki detta
í hug eina einuslu frambæri-
lega tillögu um það, hvernig
leysa skuli vandamál þjóðar-
innar.
I grein sinni um nauðsyn á
stjórnarandstöðu kemur í Ijós
einskonar viðurkenning manns
ins á þessari fátækt hans og
úrræð'aleysi. Hann finnur, hve
erfitt hann og flokkur hans á,
ef hann ætlar að finna and-
stöðunni máiefnalegan stuðn-
ing. Úlkoman verður því þessi
hjá honum: Einhver þarf að
vera í stjórnarandstöðu. Og
þvi hafi jeg tekið að mjer þelta
nauðsynjaverk.
Ekkeri skal um það sagt hjer
hvort hin bljúga ábending hans
um þao, að Bretar Iiygli stjórn-
arandstæðingum sínum með
nokkrum launum, eigi að skoð-
ast sem tilmæli um, að slíkt
fyrirkomulag verði tekið upp
/
hjer a landi •—. En vissulega
myndu ýmsir gela litið svo á,
9. desember 1944
að nokkuð væri fyrir það gef-
andi fyrir stjórnarflokka, að
hafa annan eins mann og Her-
mann Jónasson, til þess að
halda uppi áróori gegn ríkis-
stjórn.
Dýrtíðin og ltaupið.
ALLIR þeir, sem í Tímann
skrifa, hafa undanfarnar vikur
strengt þess heit að stinga
aldrei svo niður penna, að þeir
taki það ekki fram einu sinni
eða oftar, að kaupgjaldið þurfi
að lækka í landinu.
Það upplýstist að vísu í- eld-
auka og bæta framleiðslu lands
manna. Hve margir skyldu það
vera, sem óska þess, að sú til-
raun mistakist?
Tímamenn halda því fram,
að í þeirra hóp sjeu allir Fram-
sóknarmenn og nokkrir fleiri.
Að nokkuð á annan tug þús-
unda af kjósendum landsins
biðji daglega þjóð sinni böl-
bæna. Þannig er Tíminn skrif-
aður. Þar skín úr hverri línu
og glittir í hið sama milli lín-
anna, óskin 'um að fram-
leiðsla þjóðarinnar gangi sam-
an, enginn vilji gera út skip,
sem fæstir fara á sjó, veiðiskipa
flotinn fáist ekki endurnýjað-
húsumræðunum, að hinn brenn ur, markaðir tapist og inneign-
andi áhugi Tímamanna fvrir
kauplækkunum hefði ekki ver-
ið sjerlega áberandi meðgn það
kom lil mála, að Framsókn
tæki þátt í stjórnarmyndun.
Þjóðinni er það líka í fersku
minni, er Hermann Jónasson
skrapp í útvarpið úr ráðherra-
stóli fyrir 2—3 árum og örfaði
allar stjetlir þjóðfjelagsins til
þess að heimta sem örastar
kauphækkanir. Þannig töluðu
Framsóknarmenn þá. Ef til vill
hefir ekki vakað fyrir þeim
nein þjóðhollusta. Frekar en
fyrri daginn.
Rótgróið afturhalit.
ENGINN stjórnmálaflokkur
hefir enn verið starfandi á Is-
landi, sem hefir átt eins erfitt
með að átta sig á framleiðslu-
málum eins og Framsóknar-
flokkurinn. Hann hefir talið
sig flokk sveitanna alla tíð. En
einmitt þar hafa umbætur á
sviði framleiðslunnar verið treg
astar. Framsóknarm. voru ótrú
lega lengi að átta sig á því, að
framtíð landbúnaðar byggist
ekki á því, að skrúfa upp verð-
lag afurðannaa, heldur á því, að
framleiðsla búnaðarafurðanna
verði sem ódýrust.
Lengi vel komu þeir alls
ekki auga á, að Jarðræktarjög-
in miðuðu að því. að gera fram
leiðslu sveiíabænda ódýrari, en
hún áður hafði verið, þannig,
að afköst hvers manns, sem
vjnnur að öflun jarðargróða
verði sem mest. Vegna þessa
skilningsskorts á tilgangi Jarð-
ræktarlaganna gátu Framsókn-
armenn fengið það af sjer, að
spilla árangri laganna með jarð
ránsákvæði 17. greinarinnar.
Afstaða Framsóknarflokksins
til aðalatvinnuvega þjóðarinn-
ar, landbúnaðar og sjávarut-
vegs, hefir í stutiu máli verið
þessi.
Það er fyrst og fremst Fram-
sóknarílokknum að kenna, hve
framfarir f sveitum hafa verið
hægfara. En framfarir í sjávar
úlvegi hafa átt sjer stað, þrátt
fyrir andslöðu þess flokks og
aðgerðir hans gegn þeim aí-
vinnuvegi.
Þao er mjög eðlilegt að slík-
ur flokkur velji sjer ..hina kon-
unglegu andslöðu", þegar gerð
er tilraun til þess sð sameina
kralla þjóðarinnar til stórfeld-
ari átaka í umbóta átl. en áð-
ur Jiefir þekst með þjóð vorri.
Mcinfýsi er .
markið.
OLL þjóðin skilur, að brýn
nauðsyn ber til þess að stjetlir
þjóðfjelagsins vinni að því, að
ir landsmanna erlendis fari í
eyðslueyri.
Þetta vilja þeir, sem Timann
skrifa. Og þeir nærri heimta
það af Framsóknarmönnum.
að þeir allir hugsi slíkt hið
sama. En hatur þeirra á fram-
förum kemur greinilegast í ljós,
í taumlausum rógi á hendur
þeim manni, sem haft hefir for
ystu um það samkomulag stjett
anna, sem komst á þann 21.
okt .s.l.
Ekki er hægt að álíta, að
þessi öíuguggaháttur Tíma-
manna sje sprottinn af beinum
illvilja til þjóðarinnar. Undir-
rótin er ekki önnur enúhin tak-
markalausa valdagræðgi fárra
Framsóknarmanna, sem halda,
að þjóðin sje til fyrir þá og eigi
að lúta þeirra boði og banni. —
Skýringuna á þessu óþroskaða
hugarfari er að finná í nýlega
útkomnu tölublaði af einkariti
Jónasar Jónssonar, eins og áð-
ur hefir verið vikið að hjer í
blaðinu. En það er kálbroslegt,
þegar Tímamenn, sem þannig
haga sjer, halda því fram í fúl-
ustu alvöru, að þeir berjist fyr-
ir öllu því, sem þjóðinni er til
heilla.
William S. Key.
FYRIR skömmu síðan fór
William S. Key hershöfðingi
hjeðan af landi burt til annara
skvldustarfa. Hann hafði haft á
hendi herstjórn hjer á landi í
18 mánuði.
hve mikil vöntun hefir verið á
verkfræðingum. Hafa fram-
kvæmdir tafist á mörgum svið-
um vegna þess, að engir verk-
fræðingar hafa hjer verið Lil
þess að undirbúa störfin.
Foráðamenn Háskólans hafn
unnið að því, að stúdentar gætu
stundað verkfræðinám við há-
skólann. Er nú frumvarp fyrir
Alþingi um breytingar á Há-
skólalögunum, þar sem á að lög
festa verkíræðingadeil vic skó.l
ann.
Neðri deild hefir afgrettt
frumvarp þetta. Áformað er, að
hægt verSi að taka fyrri hluta
verkfræðiprófs við Háskólann
hjer, en síðar að bæta- yið deíld
ina, svo að stúdentar geti lofcið
prófi í bygginga-verkfræði. Áð
ur en svo langt verður farið,
þarf Háskólinn að fá rneiri
reyríslu i þessu efni.
Síðustu 4 ár hefir verið haM
ið upþi kenslu í verkfræði fyr.ir
stúdenta Háskólans. Eru nem-
endur í þeirri deild yfir 30, en
nokkrir hafa þegar lokið fyrri
hluta prófi. Hefir þegar fengist
viðurkenning frá amerískum
háskólum um fullgildi þessa
fyrri hluta náms. Þeir stúdent-
ar, sem stundað hafa nám í
verkfræðideildinni, hafa írt-
skrifast úr stærðfræðideildum
mentaskólanna með góðri eink-
un.
Talið er, að nú geti 20—30
verkfræðingar fengið stöður við
ýms verk sem bíða úrlausnar.
íslensk fræði.
í FRUMVARPI því, sem fyr-
ir þinginu liggur um breyting-
ar á háskólalögunum er enn-
fremur gert ráð fyrir, að bætt
verði tveim dósentum við ís-
lensku deild Háskólans. Þar
eru nú starfandi 4 kennarar,
Sigurður Nordal, Alexander
Jóhannesson, Þorkell Jóhann-
esson og Björn Guðfinnsson.
Mikil nauðsyn er á því, að
lagt verði kapp á rannsókn is-
lenskra fræða á næstu árum.
Er margt óunnið á því sviði
enn, svo sem rannsókn á sögu
þjóðarinnar á seinni öldum.
Forráðamenn Háskólante hafa
mikinn hug á, að hinir ungu
fræðimenn, dr. Jón Jóhannes-
son og df. Steingrímur Þor-
steinsson íái sem besta aðstöðu
Svo vinsæll varð þessi stjórn til þess að vinna við Háskól-
andi hersins, að allir þeir, sem
höfðu kynni af honum söknuðu
hans. Eiga þeir sammerkt í því
hann og fyrirrennari hans, Mr.
Bonesteel hershöfðingi, að hafa
komið fram í viðskiítum við ís-
lensku þjóðina og íslensk stjórn
arvöld, sem sjerstök prúðmenni
og látið sjer ant um, að styrkja
vináttu böndin milli íslendinga
og Bandaríkjamanna.
Afstaða almennings hjer á
landi til þessara manna er ó-
rækur vitnisburður um það,
hve ólík sambúð íslendinga hef
ir verið, við heri bandamanna
er hjer hafa dvralið. og sambúð
Þjóðverja og afskifti öll Við
þjóðirnar á meginlandi álfunn-
ar.
Þeir verða ekki margir,
hvorki í Danmörku eða Noregi
I. d., sem hafa þá sögu að segja,
að prúðmenska og tilhliðrunar
semi við heimaþjóðina hafi ein-
kenl framkomu þýskra hernað-
aryfirvalda í þessari styrjöld.
Verkfræ&ingarnir.
EITT af vandamálum okkar
síðustu árin hefir verið það,
ann. Enda eru þeir báðir lík-
legir til þess að vinna mikið og
gott starf á sviði sögu- og bók-
mentarannsókna.
Alfræðabók.
FRAMTAKSSAMIR menn
hafa tekið sjer fyrir hendr.r að
efna til íslenskrar alfræðabók-
ar og fá hana sarmta og útgefna
á 3—4 árum. Er vissulega í mil?.
ið ráðisf, og sýnir stórhug út-
gefendanna, sem er hlutafje-
lagið Fjölsvinnur, 'ekki síst, að
ætla sjer að fá því verki lokið
á svo skömmum tima.
Lengi hefir það vakað íyrir
mönnum, að útgáfa íslenskrar
alfræðabókar væri eitt hið nauð
synlegasta framtíoarverk í ís-
lenskri bókaútgáfu. Með engu
einu átaki væri hægt að gera
íslenskum almenningi aðgengir
legan margskonar gagnlegan
fróðleik. Vönduð alfræðabók
verður mikilvægt vopn gegn
þeirri liálfmentun og hunda-
vaðshætti, sem aítof mjög hef-
ir einkeni hugsanalíf og aogerð
ir margra íslendinga. Þegar
Framh. a 8. síðu.