Morgunblaðið - 10.12.1944, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 10. des. 1944,
Brjei irá Mþingi:
ÍFáein orð um fjórmúl -
— Hugmyndusamkeppni
Alþingi og Viðskifturáð
- Deilur um bændaskólu
•<>LSSI VIKA hefir verið
♦oe.sta annavika þess Alþingis.
ei nú situr. Framhald 1. umr.
tfjárlaga, eldhúsumræðan, hef-
»r farið fram og 2. umr. lokið.
Afgreiðsla fjárlaga er jafnan
•u leginhlutverk hvers Alþingis.
Er það að vonu«n- Fjárlögin
*narka stefnuna í fjármála-
st.jóm TÍkisins á hverjum tíma.
Það þarf engan að undra,
tþóf.t. samning og samþykt fjár-
4r>ga .sje nú meira vandaverk
er> oftast áður. Framundan
l)ggj.r sjötta ár viðtækustu
heimsstyrjaldar, sem háð hefir
verið í kjölfar styrjaldarinn-
a> hafa siglt fjölmargir örðug-
ieikar og v'andkvæði. Alt fjár-
rnála- og viðskiftalíf hefir mót
a;;t af sótthitakendum æsingi
og uppnámi. Verðbólgan hefir
flætt yfir og fært gildi peninga
og annara verðmæla mjög úr
fyrr: skorðum.
FJárlögin, fjárhagsáætlun rík
iián.3, hlýtur að mótast af þessu
ánf mdi, ekki síður en rekstur
eijistaklinga og fjelagsheilda.
Fjárlög þau, sem Alþingi af-
gj-eiðir nú, munu verða þau
bæstu, sem íslendingar hafa
sott sjer. Eins og fjárveitinga-
rrefnd hefir gengið frá frum-
varpinu, er gert ráð fyrir að á
re'kstraryfirliti verði tekjur
jíkbsjóðs 99.1 milj. kr„ en
gjóidm 96.6 milj. kr. Rekstr-
ai jfgangur því 2.5 milj. kr.
I sjóðsyfirliti gerir fjárveit-
ipganefnd ráð fyrir útborgun-
um 106.5 milj. kr. og innborg-
uaum 100.9 milj. kr. Greiðslu-
hallí verður því samkvæmt
þessari áætlun 5.6 milj. kr.
Ríkisstjórnin hefir ekki enn
þá lagt fram tillögur sínar, um
þa.Ö, hvernig" tekna skuli aflað
ti'J þess að mæta þessum
gielðsluhalla, ásamt allmiklum
öð> urn útgjöldum, sem ekki
hafa ennþá verið tekin upp í
fjá> íagafrumvarpið. Má ætla
að bau útgjöld geti ekki orðið
undir 30 miljónum ki'óna. Ræð
ir hjer um útgjöld til þess að
hsáda niðri dýrtíðinni innan-
larwis, til verðuppbóta á út-
fluttar landbúnaðarafurðir og
til hækkaðra launagi'eiðslna til
storfsmanna ríkisins. vegna sam
þyktar nýrra launalaga-
Fjármálaráðherra, Pjetur
Magnússon, lýsti því yfir í
ræðu, er hann flutti vdð 2. umr.
fiártaganna s.l. fimtudag, að
rfldsstjórnin myndi í næstu
viicu bera fram tekjuaukg/rum
vorn sín.
Fjámsálaástaudið.
MORGUM verður tíðrætt um
horfuœar I fjármáium okkar
í sambandi við þessi háu fjár-
1% Vegna þess, að heildaraf-
greiðslu fjárlaga er ekki lok-
ift, verðá fjármálin í heild ekki
gerð hjer að umræðuefni.
Jeg hefi áður drepið á það
hjer, hversu geysilegur ofvöxt-
ui er hlaupinn í stjórnarfyrir-
komulag okkar og margar stofn
anir, sem áhangandi eru ís-
lenska ríkinu. Sem dæmi þess
rn ’t nefna það, að rekstur einnar
stofn Lí£i31*j Viðskiftaráðs, kostar
meira en Alþingi. A næsta ári
er gert ráð fyrir að útgjöld rík-
issjóðs vegna þinghalds muni
nema 1.2 milj. kr. Kostnaður-
inn við rekstur Viðskiftaráðs
er hinsvegar áætlaðúr 1.5 milj.
kr. á sama tíma eða 300 þús.
kr. hærri. ' .
Kostnaðurinn við
Viðskiftaráðs er að vísu ekki
greiddur beint úr ríkissjóði.,—
Ráðið hefir sjálfslæðan tekju-
stofn. sem eru leyfisgjöld og
umboðslauna þóknun. En þenn
an kostnað verður þjóðin að
greiða.
Án þess að fella hjer nokk-
urn dóm um starfsemi þessarar
stofnunar, verður ekki komist
hjá að furða sig á því, hvílíkt
bákn hún er orðin. Á fjárhagsá-
ætlun Viðskiftar. fyrir 1945, er
gert ráð fyrir að starfsmanna-
launin ein við stofnunina verði
rúmlega 900 þús. kr. Svo þung
á fóðrunum er þessi unga dýr-
tíðarstofnun.
krafla, sem völ er á í landinu,
leggi sinn skeri til þess að slík-
um mannvirkjum verði á alla
lund sem haganlegast fyrir
komið. Byggingarnar standa
langan aldur, e. t. v. aldir. Þær
setja svip sinn á bæi og borg-
ir. Það er þessvegna .ekkert
rekstur aukaal.riði, hvernig útlit þeirra
er,. Sú hlið má'sins, Sem snýr
aí5 hinu innra, fyrirkomu!agi
þeirra, er einnig :mjög þýðing-
armikil. %
Þegar á þetta er litið, verður
það auðsætt, að sú stefna hlýtur
að vera skynsamleg, að sem
flestum hinna færustu manna á
sviði byggingarlistarinnar, sje
gefið tækifæri til þess að koma
hugmyndum sínum á framfæri
um það, í senn, hvað best hent-
ar frá sjónarmiði þess hagnýta
og listræna. Að minni hyggju
stefnir því frumvarp þetta í
rjetta átt.
Hugmyndasamkeppni.
MENTAMÁLANEFND Nd.
hefir nýlega flutt frumvarp um
samkeppni um hugmyndir að
mannvirkjum.
I 1. gr. frv. þessa er lagt til
að samkeppni skuli fara fram
um hugmyndir, frumáætlanir
og frumuppdrætti að meirihátt
ar opinberum byggingum og
mannvirkjum, ef ráðherra, eða
þeim, sem verkið lætur fram-
kvæma, þykir ástæða til,
hvort sem mannvirkin eru reist
af ríkinu, bæjar- eða sveitar-
fjelögum, eða af öðrum aðilj-
um, sem njóta styrks af opin-
beru fje til framkvæmdanna.
Þá er ráð fyrir því gert í
frv. að ríkisstjórnin skipi fimm
manna dómnefnd og fimm
menn til vara.
Dómnefnd þessi skal þannig
skipuð, að 1 nefndarmanna
skal skipaður af ríkisstjórninni,
1 eftir tilnefningu bæjarstjórn-
ar eða hreppsnefndar í því
sveitarfjelagi, þar sem mann-
virkið á að reisa, 1 eftir til-
nefningu þess aðila, sem verkið
lætur framkvæma og 1 samkv.
tilnefningu stjettarfjelaga húsa
meistara og verkfræðinga. —
Hlutverk dómnefndar er að hreppi í Rangárvallasýslu. —
ákveða útboðsskilmála sam- Leið nú nokkur tími. Á Al-
keppninnar og dæma um þær þingi í hausl flutti svo annar af
lausnir, sem kunna að berast. þingmönnum Árnesinga, Ei-
Verðlaun og kostnað við útboð- ríkur Einarsson, frumvai'p um
ið svo og þóknun dómnefnd- Þaö í Ed. að lögákveða skólann
armanna greiðir sá, sem mann í Skálholti. Það næsta sem síð-
virkið reisk'. j an gerðist í málinu er það, að
Samkeppni þessa skal aug- landbúnaðarráðherra, Vilhjálm
iýsa opinberlega og skál al- ur Þór, ákveður að skólinn
menningi heimilt að kynna sjer skuli verða á Sámsstöðum í
dómsniðurstöður og lausnir Rangárvallasýslu.
keppenda. j Frumvarp Eiríks Einarsson-
Frumvai'p þetta markar ar um Skálholt, sem skólaselur,
nokkra stefnubreytingu frá því var fyrir nokkru samþ. í Ed.
sem nú er í þessum efnum. •— *og er nú komið til Nd. Hefir
Slík hugsmyndasamkeppni hef landbúnaðarnefnd þeirrar deild
ir að vísu farið fram um ein-Jar nú skilað um það álili og
stakar byggingar og mannvij'ki. j leggja fjórir nefndarmenn lil
En hún hefir þó verið fátíðari að það verði samþykkt, en sá
en skyldi. Þegar opinberar stór fimti, formaður Búnaðarfje-
byggingar rísa, eða ráðist er í lags íslands, mun ekki hafa
mikilvægar verklegar fram- Jtekið afstöðu til málsins og hef
kvæmdir, veltur mikið á þvi, jir ekki skilað nefndaráliti um
að sem flestir hinna hæfustujþað.
Mjög munu skoðanir bænda
á Suðurlandi skiftar um skóla-
staðinn- Er það að vonum. —
Sækja báðir aðilar, Rangæing-
ar ogÁrnesingar það af nokkru
; kappi að fá skólann í hjerað
isitt. Hver úrslil málsins verða
t.,á Alþingi. er enn ekki sjgð.
Líður aA þingslitum.
j ÞAÐ mun ætlun ríkisstjórn-
arinnar að þingi verði slitið' fyr
j ir jól. En stuttur lími er nú til
stefnu og ýmsurn slórmálum,
svo sem launalögum, ólokið. —
I-Iygg jeg að undirbúningi þess
máls hafi verið skemmra kom-
ið áleiðis en ætlað var í upp-
hafi, er það var lag't fyrir Ed.
i haust, fyrir frumkvæði þing-
manna úr öllum flokkum. Er
málið nvi í höndum fjárhags-
nefndar Ed-, sem vinnur kapp-
samlega að margvíslegum al-
hugunum og breytingum, sem
nauðsynlegar cru á frv.
Liklegt má telja, að af-
greiðslu fjárlaga verði langt
komið í lok næstu viku. — En
endanleg samþykt fjárlaga er
I þó allmjög háð tekjuaukafrum
j vörpum ríkisstjórnarinnar, sem
fjármálaráðherra boðaði, að
yrðu lögð fram í næstu viku,
En almenl mun það ósk þing-
manna að þingslit geli orðið fyr
ir jól.
S. Bj.
Tvær nýjar faækur
t
Deilur um bændaskóla.
NOKKUR ágreiningur hefir
risið um það á Alþingi, hvar
hinum væntanleega bænda-
skóla á Suðui’landi skuli valinn
staður. Er því rjett að minnast
þess máls lílillega, án þess þó
að leggja dóm á það að svo
stöddu, að hvaða ráði skynsam-
legt sje að hverfa í þessum efn-
um.
Árið 1942 ákvað Alþingi að
nýr bændaskóli skyldi stofnað-
ur á Suðurlandsundirlendinu.
Skyldi honum valinn staður af
landbúnaðarráðherra að fengn
um tillögum frá Búnaðarfjelagi
Islands.
Búnaðarfjelagið skipaði síð-
an þriggja manna nefnd til
þess að gera tillögur um skóla-
staðinn. Voru í henni þeir Jón
Sigurðsson alþm. á Reynistað,
Steingrímur Steinþórsson bún-
aðaiTnálastjóri, og Guðmundur
Þorbjarnarson bóndi á Stóra-
Hofi.
Nefndin klofnaði um staðar-
valið. Meiri hlutinn, Jón á
Reynistað og Sleingi'imur býn-
aðarmálastjóri, lögðu til að
bændaskólinn yrði í Skálholti,
en. minni hlutinn, Guðmundur
bóndi á Stóra-Hoíi. lagði til að
hann yrði í Kálfholti í Ása-
Sigurður Briem: Minn-
ingar. 237 bls. í fjög-
urra blaða broti; útgef-
andi ísafoldarprentsm.
h.f., Reykjavík 1944.
Þessi bók er ákaflega
skemmtileg aflestrar, og veld
ur því fyrst og fremst, eða
jafnvel eingöngu, hvað höf-
undinum er lagið að segja
sögur. Þetta er að vísu mörg-
um manni gefið, en fáum eins
og honum. Það er satt að
segja vandalaust verk að
jsegja sögu, sem er í sjálfu
sér skrítin, svo að gaman sé
að. Eií þessi höf. er það, sem
kallað er launkímin, en sá
eiginleiki er fátíður með ís-
lendingum. Hann er þeirri
næmleikans gáfu gæddur að
^geta fundið smálegt kímnis-
korn, se mleynist innan um
manna sjónir, að þeir skilja
að öðru leyti hversdagsleg at ■
vik, o ghann er líka(þeirri
gáfu gæddur, að geta dregið
þessi skringilegheit svo lag-
lega fram fyrir annarra
þau og finni; þar með hefur
hann lag á því að segja svo
laglega frá atburðum, sem í
sjálfu sér eru lítt eftirtakan-
legir, að manni þykir gaman
að, og þeir festast í manni.
Ég þekki þennan höf. persónu
lega alls ekki vitund, nema af
þessu riti, og það er eftir at-
vikum alls ekki lítil kynning.
en ég man eftir því frá ungl-
ingsárum mínum, að hann
var staddur heima hjá föður
mínum sáluga, og þeir voru J
eitthvað að gleðja sig; þá
sagði hann einkar meinlausa
sögu af gömlum félaga þeirra,
mætum og merkum manni.
Efni sögunnar va rsvo sem
ekki neitt, en hún var svo
lystilega sögð, að ég veltist
um af hlátri yíir henni. Mér
hefur oft dottið liún í hug
síðan, og alltaf haft góða
skemmtun að; ég hef líka
sjálfur oftsinnis reynt að
segja söguna, en aldrei tekist
það svo að neitt gagn væri
að. Sannleikurinn er sá, að
gildi frásagnarinnar hefur
legið í því, að það var hann,
sem sagði frá þessum ein-
kennilega launkímna hætti,
sem fæstum öðrum er lagið,
Það er líka eitt höfuðeinkenni
þessarar bókar, þó þar sé allt
svart á hvítu, að hún er að
stílnum til rnikið frekar sögð
en rituð, og fyrir bragðið er
hún skemmtileg. Hitt efast
ég ekki umég ekki um, að
sögurnar myndu en skemmti-
legri í munni höf. sjálfs. Og
það er beinlínis til marks um
það, hvað bókin er skemmti-
leg, að maður skuli geta les-
ið hana með ánægju, þrátt
fyrir þau dæmalausu hrossa-
læti, sem eru um hana alla.
Þórir Bergsson: Nýjar
sögur. 246 bis. Útg. ísa-
foldarprentsmiðja h. f,
Reykjavík 1944.
Höf., Þorsteinn Jónsson er
löngu kunnur að því að vera
ágætasti smásagnahöf. lands-
ins, og er bók þessi ný stað-
Framh. á bls. 19.
^mmtfflimirjiíriSKiíjíímirantinnmniininmimn
Ilisterine!
— Tannkrem —
iHiiiiitiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiii
J DTU NNj