Morgunblaðið - 22.12.1944, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 22, des. 1944.
I
I
lnoviitittUdUk
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Ríkisbáknið má ekki
sliga þjóðina
SVO SEM kunnugt er, hefir Alþingi til meðferðar
frumvarp um laun starfsmanna ríkisins, og er það mikill
bálkur.
Öllum kemur saman um, að aðkallandi nauðsyn sje
að setja launalög. Ósamræmið og misrjettið í launagreiðsl-
um til starfsmanna ríkisins hefir um langt skeið verið
svo mikið, að ekki var við það ástand unandi. Þetta hefir
stjórn og þingi lengi verið ljóst, en samt hafði aldrei
fengist bót á þessu ráðin. í stað þess var sú leið farin.
að ár frá ári voru gerðar handahófsbreytingar á kjörum
einstakra starfsmanna, án þess að gætt væri nokkurs
Viðskiffaráð
og úthlutun
á rafmagnspípum
Svo er sagt, að fyrir sjerstak
an dugnað hafi heildsala tekist
að fá frá Ameríku sendingu af
rafmagnspípum til lagninga í
íbúðarhús hjer í bænum. En
sökum stríðsins er mjög mikl-
um vandkvæðum bundið að fá
innflutning á þessum pípum,
eins og öllum járnvörum yfir-
leitt. Skórtur á þessum pípum
hefir verið mjög mikill og al-
mennur hjer í bænum og mun
viðskiftaráði vera kunnugt um
það. Þessvegna tekur það í sín
ar hendur úthlutun á þeim píp
um, sem heildsalinn útvegaði
fyrir viðskiftavini sína og bregð
ur á þanh hátt fæti fyrir frjáls
og eðlileg viðskifti.
Þessi hneigð viðskiftaráðs til
þess að taka vörur af þeim, sem
útvega þær og skamta þær eftir
þess sjónarmiðum er sök sjer.
Hitt er verra,ef viðskiftaráði er
ekki ljós sá mikli vandi, sem
slíkri skömtun fylgir og þau
samræmis um kjör annara. Við þetta varð ósamræmið miklu vandkvæði, sem á því
enn meira.
Nú hefir hinsvegar verið ákveðið að setja ný, allsherjar.
eru, að koma þar í staðinn fyr-
ir eðlilega rás frjálsra viðskifta
launalög. Það er mikið vandaverk og vonandi að Alþingi °S fullnægja viðskiftaþörfinni.
takist að leysa það vel af hendi.
★
En þegar loks er í það ráðist, að setja ný launalög, mun
koma í ljós, að ríkisbákn okkar íslendinga er að vaxa
þjóðinni yfir höfuð.
Við getum verið sammála um það, að ríkinu beri að
launa starfsmönnum sínum viðunanlega og þannig, að ’skiftaráðið velur 12 af þeim,
sambærilegt sje við aðrar stjettir þjóðfjelagsins. En hins jsem það úthlutar pípum, en læt
verður þjóðfjelagið að krefjast, að ríkið njóti starfskrafta jur alla hina algerlega afskifta.
sinna manna óskiftra, og að ekki sjeu a&rir eða fleiri í Nú ætti það að vera auðsætt
Viðskiftaráði hefir ekki tekist
þetta, er það úthlutaði raf-
magnspípunum. Sú úthlutun
virðist byggð á handahófi, og
er með 'öllu óskiljanleg.
Rafvirkjameistarar eru orðn-
ir margir hjer í bænum. Við-
þjónustu ríkisins en brýn þörf er fyrir.
Það er vitað mál, að á þessu er nú mjög mikill mis
brestur, og hefir svo verið um langt skeið. Starfsmanna
fjöldi ríkisins er langt úr hófi fram og svo virðist sem!
lítið eða ekkert eftirlit sje með þessu haft af hálfu ríkis
valdsins.
hverjum manni, að þörf þeirra
fyrir pípur, sem byggja hús
hjer í bænum, er sú sama, hvort
sem þeir skifta við unga eða
gamla rafvirkja, en hjer voru
þeir eldri látnir sitja fyrir píp
unum. Hjer sást viðskiftaráði
Sennilega gæú nkið sparað mikið fje, ef það hefði yfir þá einföldu staðreynd, að
færan mann í þjónustu sinni, sem annaoist eftirlit með um ieig og rafvirkjameisturum
ríkisrekstrinum. Hann fylgdist nákvæmlega með öllu fjölgaði, fækkaði sveinum hjá
skrifstofuhaldi og sæi um, að ekki væri þar fleira starfs-jþeim eldri og viðskifti þeirra
fólk en þörf er á. Nú mun þetta eftirlit eiga að vera í á sviði innlagna í ný hús mink-
höndum ráðherra. En þeir koma og fara og hafa því ekk- *aði. Viðskiftaráði sást yfir
ert færi á að kynna sjer reksturinn. Forstjórar hinna fleira. Ef því var umhugað um,
einstöku stofnana mega því heita einráðir, en þeir eru,að úthluta nefndum pípum
misjafnir eins og gerist og gengur, og hugsa ekki allir sanngiarnlega °S eftir brýnni
um að spara fvrir ríkið. Ef fastur embættismaður hefði ^01/’ ^uríti ^að ekki annað en
þetta eftirlit með hondum, myndi hann areiðanlega geta „ , . „
ö & Reykjavíkur og fa hja henm
sparað nkissjoði mikið fje. upplýsingar um það, hverjir
höfðu mest viðskifti á þessu
Fyrverandi fjármálaráðherra upplýsti einhverntíma í sviðl- Mundl Þá hafa komið í
ræðu á Alþingi, að starfandi væru um 50 opinberar nefnd- !^os’ að nýgræðmgarnir 1 Þess-
ir, sem allar væru launaðar. Við athugun á þessum nefnd- lðuaði, s®m viðskiftarað
, .... * , „.... .. , ... „ . litur yfir, hofðu miklu mein
um kemur i lios, að þar er fioldi embættismanna nkis- , •• t t ■ , .
“ ’ 5 J þorf fynr pipurnar en þeir,
ms. Og við athugun a launagreiðslum til þessara nefnda sem fengu þær
kemur einnig í ljós, að margir þeirra fá þarna greidd laun I Sumir af þeim 12 rafvirkja-
úr ríkissjóði, sem slaga hátt upp í embættislaun þeirra. meisturum, sem fengu pípurnar
Þegar svo loks það er athugað, að margar af þessum hjá viðskiftaráði, höfðu aldrei
nefndum starfa árum saman og sumar eru alveg fastar, beðið um þær og aðrir þeirra
má öllum ljóst vera, að hjer er slík sóun á rikisfje, að Þurftu als ekki á þeim að
gersamlega er óviðunandi. halda, t. d. þeir, sem eingöngu
stunda verslun eða raflagnir í
skip. En viðskiftaráð tók ekk-
Núverandi ríkisstjórn beitir sjer fyrir samþykt nýrra'ert tillit til þess. Og svo er nú
launalaga. Hún á þakkir skilið fyrir það. Hitt er vitað, úthlutunin til þessara 12 út-
að launalögin auka stórlega útgjöld ríkissjóðs. En um völdu rafvirkjameistara.. Þrír
leið og ný launalög eru sett, verður hins að krefjast af af Þeim fá yfir helming var-
ríkisstjórninni, að hún ljetti af ríkissjóði öllum þeim anna’ en binir frá 3 6%. •
mörgu og stóru aukagreiðslum til opinberra starfsmanna, Þvlllk ráðstöfun.
sem nú eru greiddar. Hún verður að sameina stofnanir Nýgræðingarnir 1 Þessan íðn
og skyld stopí og afnema með ollu margar þær nefndir trausti> að lögin - landinu og
sem nu eru starfandi. Ef þessu sama sukkx verður haldið framkvæmdavaldið; mundu
afram, hlytur afleiðmgin að verða su, að ríkisbáknið virða þá og meta eins og gldri
sligar þjóðina og ríkissjóður fær ekki rigið undir byrð- stjettabræður 'þeirra. ’
inni. •-■ - m.A' . !.■•• - ! ; o B. M. S. ■
\JihverjL ókripar: *
t ]r ilciglecjci líji
Xil hátíðabrigða.
í SAMBANDI við skrif hjer í
dálkunum um jólaskapið og ráð-
stafanir til þess að auka á það
hjá bæjarbúum, hefi jeg fengið
nokkur brjef og upphringingar.
Gamall Reykvikingur símaði
til mín um kvöldið og rabbaði
lengi við mig um þetta atriði.
„Fyrir 50—60 árum “, sagði
hann m. a., „fórum við strákarn-
ir hjer i Reykjavík á fætur kl.
6 á páskadagsmorgun, til þess að
hlusta á hornablástur frá turni
dómkirkjunnar. Þar var Helgi
Helgason tónskáld með horna-
flokk og ljek páskasálma. Þetta
var hátíðleg stund og kostaði
ekki neitt.
Þá var það og oft siður á sunnu
dögum á jólaföstunni, ef gott var
veður, að hornaflokkur Helga
tónskálds ljek á Austurvelli fyr-
ir bæjarbúa jólalög, og ennfrem-
ur var það siður að spila á Aust-
urvelli á horn á jóladagsmorgun.
Þessi músik kom okkur í gott
skap — reglulegt jólaskap. Mjer
datt í hug að segja þjer frá
þessu, því þetta eru góðar minn-
ingar gamals Reykvíkings.
Hjá okkur er myrkrið svo
langt á þessum tíma árs, að okk-
ur veitir ekki af þvi að hressa
sálina með einhverju, sem gleð-
ur og lyftir huganum upp í æðra
veldi, ef svo mætti segja“.
•
Jólalög í kvikmynda-
húsunum.
EN ÞAÐ eru fleiri en þessi
gamli Reykvíkingur, sem hafa
haft áhuga fyrir því, að eitthvað
sje gert fyrir fólkið til að auka
á jólagleðina. Lýðhollur skrifar
t. d. á þessa leið:
„Kæri Víkverji. Þegar jeg las
hugleiðingu þína um jólahátið-
ina o. fl., kom mjer í hug nokk-
uð, sem jeg held að ekki hafi
verið minst á í blöðunum, en það
er nýbreytni sú, sem Gamla Bíó
tók upp á síðustu jólum, að í stað
aukamyndar á undan aðal jóla-
myndinni voru fluttir jóla- og
nýárssálmar, sem ungfrú Anna
Þórhallsdóttir hafði sungið inn
á plötur af hinni mestu prýði.
Biógestir fögnuðu þessu. Og
væri ekki einmitt hægt að gera
bíósýningar þjóðlegri með þann-
ig löguðum ráðstöfunum, þó ekki
væri nema á stórhátiðum“.
Tillaga Lýðholls er hjermeð
afhent til rjettra hlutaðeigenda.
•
Enn um hátíðar-
kvikmyndina.
EN NÚ skulum við snúa okk-
ur að öðru dagsins máli, en það
er þjóðhátíðarkvikmyndin, sem
jeg sagði ykkur frá á dögunum.
Aðalkvikmyndatökumaðurinn,
herra Kjartan Ó. Bjarnason, er
ekki sammála mjer og þeim
fjölda mörgu, sem ekki geta felt
sig við mjófilmuna af hátíðahöld
unum. Og þar sem jeg þykist
vera maður frjálslyndur og get
virt skoðanir annara, án þess að
vera þeim sammála, finst mjer
alveg sjálfsagt að leyfa Kjartani
að fá orðið hjer í dálkunum. —
Kjartan Ó. Bjarnason segir:
„I sambandi við það, sem Vik-
verji skrifaði um þjóðhátíðar-
kvikmyndina, langar mig til að
leiðrjetta nokkur atriði. Jeg vil
fyrst þakka honum fyrir hrós í
garð okkar myndatökumann-
anna. Jeg get verið honum sam-
mála um, að undir venjulegum
kringumstæðum hefði verið æski
legt að taka breiðfilmu af há-
tíðahöldunum, og þá vitanlega
einnig mjófilmu. En éins og veð-
ur.var á Þingvöllum 17. júní, þá
inu
þýddi ekki að taka annað en lit-
filmu, því hún gefur miklu skýr
ari myndir í sliku veðri, en svört
og hvít filma. — Víkverji hygg-
ur, að Loftur muni hafa tekið
breiðfilmu af hátiðahöldunum.
Jeg þykist vita með vissu, að
hann tók mjófilmu, eins og við
hinir. Hinsvegar tóku menn frá
hernum breiðfilmu af hátíða-
höldunum 17. og 18. júní, en sú
mynd var ekki litmynd, og
þögul“.
Hægt að stækka mjó-
filmu.
„Víkverji minnist á, að ekki
muni vera hægt að sýna þessa
þjóðhátiðarkvikmynd nema í
litlum samkomusölum. Það er
engum erfiðleikum bundið að
sýna mjófilmur i stórum sölum
með rjettum sýningarvjelum.
| Það er heldur engum erfiðleik-
um bundið að stækka mjófilmu
upp í breiðfilmu — svarta og
hvíta. Einnig eru möguleikar
fyrir hendi að stækka mjó-lit-
| filmu upp í breiðfilmu. Slíkar
í litmyndir voru sýndar hjer fyr-
'ir nokkru í tve'imur kvikmynda-
| húsum, og voru þær með betri
jlitmyndum, sem hjer hafa sjest.
Mjer fanst nauðsynlegt að
taka þessi atriði um mjófilm-
una fram, þar sem margir hafa
álitið, að hún væri lítils virði.
Örlitil athugasemd.
ÞAÐ ER fjarri mjer að ætla
að munnhöggvast við Kjartan
Ó. Bjarnason um kosti og galla
mjófilmunnar. En ekki get jeg
komist hjá að gera örlitla athuga
semd við hógvær orð hans.
Um það, hvort Loftur Guð-
mundsson tók mjófilmu eða breið
filmu af hátíðahöldunum, hefi
jeg ekki fullyrt neitt. Var ekki
með nefið þar í milli. — En hitt
veit jeg, að Loftur bauð þjóð-
hátíðarnefnd að taka breiðfilmu
af hátíðahöldunum og setja inn
í hana tóna og tal. Einnig veit
*jeg, að hann átti breiðfilmutæki.
Kjartan er mjer sammála um,
að heppilegt hefði verið að taka
breiðfilmu „undir venjulegum
kringumstæðum". Á hann þar
vafalaust við hreinviðri, sólskin.
Gott og vel! Hver hafði pantað
rigningu, eða vissi fyrirfram, að
það yrði „litmyndaveður"? Það
skyldi aldrei koma upp úr kaf-
inu, að það hafi blátt áfram
bjargað þjóðhátíðarkvikmynd-
inni, að það var ausandi rign-
ing á Þingvöllum 17. júní?
„Það er engum örðugleikum
bundið að sýna mjófilmu í stór-
um sölum með rjettum sýning-
arvjelum. (Jeg undirstrika orð-
ið rjettum). En er það ekki ein-
mitt gallinn, að slíkar „rjettar"
vjelar eru ekki til hjer á landi.
Siðasta atriðið, að hægt sje að
stækka mjófilmu í breiðfilmu,
| mun gleðja mig og fleiri. Því
■ það er einmitt það, sem gera þarf
|við þessa þjóðhátíðarmynd, til
þess að hún komi að fullum not-
um og verði að því gagni og
þeirri ánægju fyrir okkur íslend-
inga, sem hún þarf að verða.
Svo skulum við láta útrætt um
þetta mál að sinni hjer í þessum
dálkum. Það kemur að því, að
almenningur fær að dæma um
kvikmyndina af eigin sjón og
reynd, og jeg hygg, að fleiri
leggi sama'dóm á myndina eins
og jeg, að kvikmyndatökumönn-
unum hafi tekist mæta vel, þeg-
ar' tekið er tillit til þeirra erfiðu
skilyrða, sém þeir urðu að vinna
við.