Morgunblaðið - 24.12.1944, Blaðsíða 9

Sunnudagur 24. des. 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
9
Frjetteabrjef frá vígslöðvum Finnlands:
KOMUST ALLA LEIÐ í FREMSTU VÍGLÍNU
VIÐ fórum hjeðan frá
Stokkhólmi á sunnudags-
morgni í flugvjel til Hels-
inki og vorum tvær og hálfa
klukkustund á leiðinni. —
Fyrsti viðkomustaður var
Turku í Finnlandi. — Við
vorum alls fimm amerískir
blaðamenn og þrír breskir.
Jeg kom með fyrri hópnum,
tveimur öðrum Ameríku-
mönnum og Breta. Við vor-
um fyrstu blaðamenn frá
bandamönnum, sem komið
höfðu til Finnlands, eftir að
Bandaríkin höfðu slitið
stjórnmálasambandi við
Finna. Þeir tóku okkur opn-
um örmum. Sannleikurinn
er sá, að það var hálf þreyt-
andi til lengdar, hve Finnar
voru vingjamlegir við okk-
ur. Það var stöðugt ágangur
á okkur af mönnum, er vildu
sýna okkur vináttumerki.
Við reyndum að losna við
þá, en það tókst ekki of vel.
Skortur í Helsinki.
JEG er viss um að Helsinki
er fallegur bær á friðartím-
um. En vitanlega er þar loft-
varnamyrkvun ennþá. Það eru
hlerar fyrir öllum verslunar-
gluggum og aðeins smá op á
hlerunum, sem hægt er að horfa
í gegnum. En það er ekki mikið
að sjá í gluggunum. Lítið eftir
nema hlutir, sem smíðaðir eru
úr viði. Skortur er á fataefni
og matvælaskortur ennþá meiri.
Það er hægt að fá nóg að borða
með því að kaupa mat á svört-
um markaði. í flestum gisti-
húsum og veitingastöðum er
hægt að fá sæmilegt úrval af
mat. En sykur, kaffi, mjólk,
gott brauð og smjör, er þó ekki
fáanlegt. Brauðið, sem fæst er
bakað úr einhverskonar þungu
hveiti og trjáberki blandað sam
an við. Það er þungt í magann
til að byrja með, en menn venj
ast því furðanlega. Það er eng-
inn vandi að megra sig hjer í
Finnlandi.
12000 manns fluttir frá heimil-
um sínum.
FINNAR buðu okkur í nokk-
ur ferðalög. Finska útvarpið
Ijet mjer í tje mann til að ferð-
ast með mjer, og hjálpa mjer til
að undirbúa útvarpssendingar
mínar. Það var í rauninni alveg
nauðsynlegt, því í Norður-Finn
landi er fjöldi manns, sem alls
ekki talar sænsku. Fylgdar-
maður minn yar fæddur í
Oregon í Bandaríkjunum og
ólst þar.upp þar til hann var
10 ára, að hann fluttist til Finn
lands með foreldrum sínum.
Fyrsta ferðalagið okkar var
til Porkkala. Staður, sem ekki
er nema um 25 frá Helsinki og
nú á valdi Rússa. Þar sáum við
marga af þeim 12.000 Finnum,
sem verið var að flytja frá
heimilum sínum og átfi að
finna sjer ný heimili. Þetta var
ákaflega raunalegt allt saman.
Jeg talaði við einn mann, sem
var að yfirgefa heimili sitt —
ákaflega fallegt heimili. For-
feður hans höfðu búið þarna á
sama staðnum í 400 ár. En
Finnar virtust taka öllum þess-
Eft ir G. Björn B jörnsson,
blaha
mann
G. Björn Björnson blaðamaður, sem fór hjeðan í febrú-
ar í fyrravetur til Stokkhórms, hefir dvalið þar síðan og út-
varpað frjettum fyrir NBC til Ameríku. Útvarpar hann
daglega á 19-65 metrum, kl. 11,10,30 árd. I októbermánuði
fór hann ásamt fleirum amerískum, breskum og sænskum
blaðamönnum til Finnlands, skömmu eftir að Finnar höfðu
samið frið við Rússa og voru farnir að berjast við Þjóðverja.
Björn og fjelagar hans voru fyrstu blaðamennirnir frá
bandamönnum, sem komu til Finnlands. eftir að friður hafði
verið saminn. Þcir komust nokkrum sinnum í hann krapp-
an. 1 eftirfarandi. grein segir Björn frá Finnlandsferðinni.
um erfiðleikum með mestu
hugprýði, rósemin einkenndi
alla þeirra framkomu. — Það
var minna um andúð eða
gremju í garð Rússa, en búast
hefði mált við.
Til Norður-Finnlands.
ER VIÐ höfðum dvalið um
vikutíma í Helsinki, fórum við
til Norður-Finnlands, þar sem
Finnar börðust við Þjóðverja.
Til viðbólar við amerísku blaða
mennina og Bretana, sem jeg
hefi minst á, bættust sex sænsk
ir blaðamenn og einn svissnesk
ur blaðamaður í hópinn. Við
vorum allir skráðir með finska
hernum, en fengum þó ekki ein
kennisbúninga. Fyrsti áfanginn
var til Oulu (Uleaborg á
sænsku). Jeg fór ekki alla leið
til Oulu fyrsta daginn, en þang
að er um sólarhrings ferð,
vegna truflana á járnbrauta-
kerfinu, því þennan dag álti
jeg að útvarpa til Ameríku. —
Fylgdarmaður minn og jeg
urðum eftir í Kokkala, bæ með
um 5000 íbúum, á norðurströnd
Eýstrasalls. Við fórum þangað.
vegna þess, að það var næsti
staður, sem útvarpsstöð var á
leiðinni.
Það var þó varla hægt að
kalla það útvarpsstöð. Öll út-
varpstækin voru vitanlega
þýsk og hljóðneminn vár ein-
hver bannsettur forngripur. —
Hlýtur að vera fyrsti hljóðnem
inn, sem smíðaður var í heim-
inum, dalt mjer i hug. Þetta
var stærðar kassi, með einhvers
konar líknarbelg í miðjunni. •—
Mjer var komið fyrir í ráðhúsi
bæjarins. Fekk þar stærðar her
bergi til umráða og ekki vant-
aði bergmálið. Jeg hafði ekki
beint samband við New York
og varð að áætla tímann. Og
vel á minst, tímann. Það var
ekki ein einasla heil klukka.
Það vantaði venjulega annan
vísirinn á klukkurnar, ef ein-
hverjar voru og var því ekki
hægt að fylgjast með tímanum,
nema á 5 mínútna fresti. — Að
lokum fekk fylgdarmaður minn
eina úrið, sem til var í útvarps
stöðinni, til umráða.
Sama kvöld komumst við í
sjúkralest til Oulu — og þang-
að komum við næsta morgun.
I þessari ferð höfðum við tveir
heilan vagn til umráða, en
hjúkrunarkonur gengu um
beina. En annars höfðum við
allir blaðamennirnir venjulega
sveínvagn til umráða, en engan
mat. nema þann, sem við höfð-
um meðferðis sjálfir.
Síðari hluta þessa sama dags
óköm við frá Oulu og sáum all-
ar brýrnar, sem Þjóðverjar
höfou sprengt á undanhaldi
sínu. Flestir okkar vildu kom-
ast nær sjálfum vígstöðvunum
og það varð úr, að sama kvöld
fóru Finnar með okkur á báti
yfir flóann til Tornio, sem er á
norðurströnd Eystrasalts. Raun
in varð sú að við komumst
nær sjálfum vígvellinum, en
ílestir okkar kærðu sig um.
í fremstu víglínu.
VIÐ fórum á litlu slrand-
ferðaskipi, ef skip skyldi kalla.
Þar var ekki um neinn svefn
að ræða. Ekkert til þess, nema
dekkið og engan mat að fá,
nema bigið nesti. Við komum
til Tornio næsla morgun og
lögðumst við einu bryggjuna,
I sem þar var, spölkorn fyrir ut-
an sjálfan bæinn. Við blaða-
' mennirnir, sem vorum í þess-
ari ferð munum ávalt kalla
þenna stað „Tornio brúarsporð-
inn“ — það var þar, sem við
komumst næst dauðanum.
I Við ösluoum að járnbraut-
inni og settumst upp á flata
járnbrautarvagnana með her-
mönnum. Eimreiðin brendi
timbri, það er ekki um annað
að ræða í Finnlandi.
| Við komum til bæjarins um
hádegi. Síðustu Þjóðverjarnir
þar höfðu verið drepnir um
morguninn. Síðan hjeldum vjð
til vígvallarins. Á leiðinni geng
um við fram hjá brú, þar sem
tveir dauðir Þjóðverjar lóu. —
Örlítið lengra g'engum við fram
á þýskt herfang og fleiri býsk
hermanna lík.
.Vígvöllurinn var ekki neitt
öðru vísi en annað skóglendi
— hið óendanlega skóglendi
Finnlands.
Aðal-herstöðvarnar voru í
sveitabæ, sem stóð vio veginn.
Þarna var rutt rjóður, tæplega
kílómeter á hvorn veg og þar
fyrir . handan var finska víg-
linan.
Við fengum okkur bita þarna
við veginn og horfðum á Þjóð-
verja og Finna skiflast á skot-
um. Eftir hádegisverð spurðu
Finnar okkur hvort við vild-
um halda áfram nær vígvell-
inum. Við hjeldum nú það. Og
í sakleysi okkar fylgdum við
finska liðsforingjanum, sem
gekk eftir miðjum veginum. •—
Við höfðum ekki farið nema
hálfa leið yfir rjóðrið, er við
heyrðum vjelbyssukúlur þjóta
yfir höfðum okkar. Við vorum
ekki seinir á okkur að kasta
okkur í skurðinn meðfram veg-
inum, og það sama gerðu Finn-
arnir.
Eftir drykklanga stund hjeld
um við áfram til vígvallarins,
þar sem Finngr höfðu sprengju
vörpur í skóginum. — Einhver
spurði Finnana hve langt Þjóð-
verjar væru frá okkur. — Þeir
svöruðu rólega: „Líklega svona
500 metra“. Það var ekki hægt
að greina Þjóðverjana vegna
trjánna, en við vorum ábyggi-
lega nógu nærri þeim samt.
Við horfðum á Finna skjóta
úr sprengjuvörpunum örlitla
stund. En jafnvel jeg, með mína
litlu reynslu af hermensku, —
vissi, að það var tryggara að
hypja sig sem fyrst á brott. -—
Við hjeldum þvi af stað til baka
til rjóðursins, en gættum þess
að ganga fyrir utan veginn að
'þessu sinni.
Jú, rjett. Það leið ekki á
löngu áður en Þjóðverjar fóru
að skjóta úr sínum sprengju-
vörpum, er þeir höfðu fengið
nasasjón af því, hve lsngt
|finsku fallbyssurnar voru frá
þeim.
Nokkur sprengjubrot fjillu
ekki fjarri okkur — jeg á einn
hnullung sem lenti nokkur fet
frá mjer.
Við komumst allir heilu og
höldnu til aðalstöðvanna.
VÍGSTÖÐVAR í Finnlandi. Þa nnig lítur víða út á vígstöðvu m Finniands. Myndin cr tekin
cr Eússar og Finnar sömdu íri ð og landainæraverðirnir finsku og rússncslcu mætast.
Nauðuglega sloppið.
VIÐ SLÆPTUMST í aðal-
stöðvunum nokkra hríð og
horfðum á finsku her.mennina,
|sem voru á leiðinni til vígvall-
arins. Þeir voru að bíða eftir
.skipunum um að fara í fremstu
víglínu. Finsku hermennivnir
sátu í smáhópum, reyktu, borð
uðu og röbbuðu saman. Það
var öllu líkara því að þeir
vætu á skemtiferð og nytu
októbersólarinnar, en að þeir
væru á leiðinni i baráttu upp á
líf og dauða.
Um 5-Ieytið hjeldum við aft
ur að „Torino-brúarsporðin-
um“. Við vorum komnir um
borð í litla skipið okkar og vor
um að horfa á Finna. flytja þá
hermenn, sem fallið höfðu um
daginn. um borð í skip þarna
rjett hjá. Nýir hermenn höfðu
komið með því skipi. Finnar
þurfa sannarlega ekki að hafa
áhyggjur af að hermenn þeirra
bresti kjark, eíns og sjá má
af þessu.
Alt i einu sáum við 6 flug-
vjelar, sem flugu' í einfaldri
röð. Flugvjelarnar vöktu at-
hygli okkar. — Við vorum að
bollaleggja um, hvort þær
væru finskar, eða þýskar. Finn
ar eiga aðallega þýskar flug-
vjelar, einkum Messerschmitt
109. Það var því erfitt að
Framh. á bls. 11