Morgunblaðið - 29.12.1944, Blaðsíða 2

2
4
MORGUNBLAÐIÐ
Hermenn „frá
ingarbrjósti
AMERÍSKU hers\'eitirn-
ar, sem voru í fytkingar-
brjósti í hinni sigursælu
sókn 3. ameríska hersins,
undir stjórn Pattons hers-
höfðingja, voru að mestu
skipaðar hermönnum og for
ingjum, sem verið höfðu í
setuliðinu á íslandi. Það var
5 ameríska herfylkið, sem
var í fararbroddi í hraðsókn
Pattons frá Normandí, til
Þýskalands.
Einn þeirra liðsforing'ja, sem
tók þátt í þessari sókn, var
Vi'itliam G. Downey kapteinn,
en hann kom hingað nokkrum
dögum fyrir jól til að heim-
sækja fjölSkyldu konu sinnar.
Dovsney kapteinn misti konu
sína, frú Ellen Wagle Downey
Og IV2 árs gamalt barn þeirra
Kjóna, er Goðafossi var sökt.
Downey kapteinn vissi ekki um
slysið fyr en í byrjun deserri-
ber og fjekk hann þá sjerstakt
leyfi til að koma hingað til
lands vegna þess.
Á 8 klst. frá París
tíl Islands.
Downey kapteinn kom í flug
vjel frá Frakklandi til íslands.
Var Iiann 8 klukkustundir á leið
inni frá París til flugvallár hjer
í nagrenninu. Kapteinninn var,
í Þýskalandi, er fregnin um
Gbðáfoss-slysið barst til hans.
Hefir hann verið í fremstu víg
Ií»u frá því í október í haust
og herdeild, er hann Stjórnar,
tók m. a. eitt af virkjum í>jóð-
verja við Metz. í>að var ,,önnur
fóígönguliðsdeildin“, sem tók
virkið Ðriant, eftir að hafa set
ið íengi um virkið og umkringt
það, - *
t Kom hingað með
Bonesteel.
Wiiíiam Downey kom hing-
að í september 1941 með Bone- j
steel hershöfðingja. Var hann j
einn af fyrstu amerísku liðs-
foringjunum, sem stigu hjer á
land. Ðvaldi hann hjer á landi
þae til 22. júní 1943, að hann var
kalíaður til Bandaríkjanna. —•
Hanrt kvæntist hjer á landi og
fór kona hans til Bandaríkj -
arma í október sama ár. Til
Frakklands fór Downey
kapteinn x ágústmánuði s.l.
Herfylki hans braust í gegn um
víglínu Þjóðvéi'ja hjá St. Lo
í Norniandí og nam ekki stað-
ar fyrr en komið var inn fyrir
landamæri Þýskalantis.
Margir herinenn,
sem hjer voru,
fallnir eða særðir.
— Fjölda margir hermenn,
sem voru hjer á íslandi 1941 og
1942, hafa fallið eða særst í or-
ustum í Frakklandi. Meðal
birma föllnu er William B. Da-
vis kapteinn, sem margir könn
uðust við hjer. Hann fjell við
Moselle Hann var kvæntur ís-
lenskri konu, Ástu Ottesen
(Mortens Ottesen). Hún dvelur
nú í Kaliforníu. Allmargir af
þeim hermönnum, sem særð-
uSt í orustum, hafa náð heilsu
aftur og eru farnir að berjast
á rtý.
V
Islensk nöfn sjást
víða.
Hjá 5. herfylkinu má víða
íslandi" í fylk
hers Pattons
Samtal við William G.
Downey kaptein, sem
nýkominn er írá •
Þýskalandi
William G. Downey.
sjá áhrif frá íslandi enn þann
dag í dag. Farartæki eru skírð
íslenskum nöfnum. Innan landa
mæra Þýskalands eru ,,jeep“-
bílar, sem bera íslensk nöfn.
Einn „jeppinn11 heitir t. d.
„Laugavegur“, annar „Rauð-
hærða stúlkan“, sá þriðji
„Hvaleyrarháls" o. s. frv.
— Þegar liðsforingjarnir,
sem verið höfðu á íslaxidi,
fi'jettu, að jeg væri á leið til
Islands, sagði Downey kapteinn,
báðu þeir mig undantekning-
arlaust að skila kveðjum til
vina og kunningja. Allir ósk-
uðu þeir sjer, að þeir gætu far-
ið tii íslands. Amerísku liðsfor
ingjunum, sem hjer voru, lík-
aði dvölin vel.
Þýsku hermennirnir
kuhna alþjóðaregl-
urnar utanbókar.
Hei'sveit Downeys kapteins
hefir tekið mai'ga þýska fanga
síðan í sumar. Þýskir liðsfor-
ingjar, sem teknir eru fastir,
eru margir hi’okafullir „og eitt
lkunna þeir utanbókar”, segir
Downey, ,.en það eru alþjóða
lög og í’eglugerðir um meðferð
stríðsfanga. Strax og þeir hafa
gefist upp, byrja þeir að þylja
reglur um, hvernig fara skuli
með sig, til þess að alþjóða-
samþyktum sje í öllu fram-
fyigt.
En dæmi eru til þess, að
þýskir hermenn verði fegnir
að losna úr herþjónustu og gef
ast upp. Það var t. d. þýskur
herlæknir. sem stjórnaði 20
manna hjúkrunarsveit. Við
sögðum honum, að hann gæti
tekið særða menn og fallna og
farið aftur til vígstöðva Þjóð-
verja. En hann spurði, hvað
gert yrði. ef hann vildi ekki
gera það. — Þá verðið þjer og
menn yðar sennilega sendir
sem striðsfangar til Bandaríkj
anna.
„Þá gefst jeg upp og allir
mínir menn“, svaraði herlækn-
irinn.
Nota alla hugsan-
lega klæki.
— Þjóðverjar nota alla hugs
anlega klæki í bardögunum á
vesturvígstöðvunum. Þeir eiga
til að senda hermenn í borgara
leg'um fötum bak við víglín-
una til að reyna að safna upp-
lýsingum.Leynisprengjur þeirra
eru oft gerðar af mikilli hug-
kvæmni.
I þeim þýskum borgum og
bæjum, sem við höfum komið
í, sjest varla óbreyttur borg-
ari. Þjóðverjar hafa ýmist flutt
þá með sjer, eða deild sú í am-
eriska hernum, sem sjer um
borgaraleg málefni, hefir flutt
þá á staði, þar sem hei’menn
koma ekki.
Þjóðverja skortir
bensín.
— Þjóðverja skortir mjög
bensín og oliur. Þýsku liðsfor-
ingjarnir verða að fara fótgang
andi, ekki hægt að láta þeim
í tje farartæki sökum bensín-
skorts.
I bardögunum um Driant-
vii’kið vissum við, eftir upp-
lýsingum frá föngum, hvað for
ingjar virkisins hjetu. Einn' for
ingjanna hafði særst. Yfirmað-
ur virkisins var mjög undi’andi
er jeg ávarpaði þá með nafni,
eftir að þeir höfðu gefist upp.
I Driant-virki fengu verj-
endur þess aðeins eina máltíð
á. dag. Máltíðin var súpa, 2
sardínur á mann og rúgbrauðs-
sneið á dag.
Einasti frjálsi
Frakkinn.
Að lokum sagði Downey
kapteinn mjer frá einasta
frjálsa Frakkanum í smábæn-
um Gorze, skamt frá Metz. íað
var borgarstjórinn í bænum,
efnaður bóndi. Bandaríkja-
menn þurftu af hernaðarástæð
um að ná þessum bæ á sitt vald.
En Þjóðverjar höfðu umkringt
bæinn með jarðsprengjum, sem
Bandaríkjamenn vissu ekki
hvar voru.
Bazin, en svo hjet borgar-
stjórinn, kunni ráð við þessu.
Hann átti allmikið af kindum.
Safnaði hann fje sínu saman og
þóttist ætla að reka það heim
til sín og bað Þjóðverja lcyfis
til þess, en í hvert sinn, sem
hann kom með reksturinn að
sprefigjusvæði, kölluðu Þjóð-
verjar til hans, að þarna mætti
hann ekki reka fjeð, því þar
væri sprengjusvæði. Með þessu
móti tókst Bazin borgarstjóra
að finna sprengjusvæðin og vís
aði hann síðan Bandaríkjamönn
um, hvar þeir gætu komist inn
í bæinn.
★
Downey kapteinn kann frá
mörgu að segja af bardegum í
Frakklandi og Þýskalandi, sem
ekki verður rekið hjer. Hann
mun dvelja hjer í bænum fram
undir ái’amót, en síðan halda
, il vígvallanna á ný.
fllviðri veldur ral-
magnsbilumun
á Ákreyri
Frá frjettai’itara vor-
um, Akureyri:
SNEMMA að uiorgni að-
fangadags jóla varð truflun
á rekstri Laxárstöðvarinnar
og- varð Akureyri rafnxagns-
laus kl. 8,45 f. h. en strauin-
ur konr ekki aftur fyrr eii
eftir nærri tvo tíma. Bilun
|>essi stafaði af grunnstöngli,
sem myndast hafði í Laxár-
ósunum við Mývatn.
Stönglar þessir myndast;
|>egár frost eru og vindur
Iivass af vestan, en jiennan
dag var þar efra um 10 stiga
frost og vestan stormur og
hjelst vröur þetta til 26. þ. m.
nema hvað frost fór vaxandi
og náði það 20 stigum 27.
]). mán.
Mestur hluti afrennslis hafðr
■stöðvast vegna kraps og klaka
og hafði þetta í för með sjer,
að vatuið úr Mývatni lxefir.
ekki verið nógu rnikið til
þess, að geta brotist gegn unt
grunnstöngulsstífluna meðan
á vatnstrufluninni stóð. Var,
reynt , að koma straumi xi]
kerfi bæjarins, þó spenna væri
lág og kom fyi’ir öðru hvoru
að rafmagnið fór alveg aE
bænum.
A jóladag var gerð tilraun.
til þess að auka vatnsrennsl*
ið í Laxá, með því að sprengja
rásir í stífluna og jókst vatnið:
að mun við það. Á fimtudags-
nótt varð vart við að vatnið,
fór vaxandi og með símtali,
við Ilaganes í Mývatnssveit,,
varð upplýst, að stíflan var;
horfin og vatnsrennslið eðli-
legt og virðist því þessari
truflun lokið að sinni.
Báfakaup íslendinga
vekja afhygii
í Svíþjóð
SÆNSKA blaðið „Stoek-
holmstidningen" hefir birt
grein um bátakaup Islend-
inga í Svíþjóð, segir í fregu
frá sænska sendiráðinu hjer.
JBlaðið telur það gleðilegt fyr-
ir Svía, að Islendingar skuli
með þessu auka á samband
sitt við Svía. Nýr kapítuli
sje a'ð hefjast í Islendinga-'
sögunni, sem nú í fyrsta sinni
í 700 ár komi fram sem al-
gjörlega frjálst’ ríki.
Nýir markaðir sjeu að opn-
ast fyrir framtak Svía hjá
eylýðveldinu og \onast megi
eftir því, að framleiðsla þess;
geti komið Svíum að gagni.
Með versluna rsamböndum
fylgi venjulega menningar-
samband milli ríkja, en það
sje alkunua, að í því tilliti]
sje ísland aflögufærara, en fá-
menni þjóðarinnar gefi til
kynna.
Það sje Svíum í hag, að
auka samband við ísiendinga
og hið unga og í1 senn gainla
lýðveldi. Ekki einungis Svíumi
í hag heldur og Norðurlöndunt j
eiixs og alt annað, sem hlynnir
að norrænhi samvinnu, sera
þrátt fyrir fjarlægðina, hefiu
góðan hljómgruii á Islandi. I
Föstudagur 29. des. 1944
Bannsvæðið í
laxaflóa
EINS og menn eflaust muna
birtist 23. nóv. s.l. tilkynning
frá alvinnumálaráðuneytinu
um mjög slórt og víðáttumikið
bannsvæði í Faxaflóa, vegna
kafbátahæitu. Voru fiskveiðar
allar, siglingar og umferð
skipa bannaðar í myrkri, um
bannsvæðið.
Öll aðal fiskimið bála hjer í
Faxaflóa lentu innan bannsvæð
isins. Svo var til ællast í fyrstu,
að bannið gilti fyrát um sinn
1il áramóía, eða þar til aðal-
verlíðin hefst við Faxaflóa.
Nú er komið fast að vertíð
og mun því bráðlega mega
vænta nýrra ákvæða varðandi
bannsvæðið. Ekki mun fylli-
lega ákveðið enn, hverjar breyfc
ingar verða gerðar. En bann-
svæðið mun áreiðanlega verða
minkað frá því, sem verið hef-
ir, enda ga?tu bátar ekki stund-
að veiðar í flóanum, ef bannið
ætti að standa áfram.
Svíar slolna fyrir-
fæki til verslunar
við ísland
Frá sænska sendiráð-
inu:
FYRIR skömmu hefr ver-
ið stofnað í Svíþjóð hlutafje-
lag, sem hefr ]>að aðalmark-
mið, að hafa viðskifti við' Is-
land. Meðal stofnenda crui
þeir llelge Norrlander, for-
stjóri í fyrirtækinu Sveaex-
port, en hann'er fulltrúi versl
unarmálanna, en siglingamálini
í hinum nýja fjelagsskap hefit!
Seth Bi'inck, forstjóri Salétv
skiþafjelagsiiis með höndum.
Brinck hefir lát.ið eftirfárandi]
uppi í A'iðtali við blaðið
Svenska Dagbladet:
I sambandi við stofnurt
þessa fjelags skal á það bent,.
að lítið hafi verið um vcrsluu
og siglingar til Islands, og
vegna þess hafa sænskar út-
flutningsvörur orðið að sumui
leyti dýrari, og að suhiu leytS
hafá þær þurft aö fara þang-
að óþarfar krókaleiðir. Ei]
tækist að koma á beinu snm-
bandi milli hinna tveggja
landa, yrði auðveldara að
flytja inn íslenskar vörur og
selja þær á sænskum mark-
aði. Illutafie hins nýstofnaðá
fjelags er lágt enn sem komið!
er, en allmikið fjármagn er
að baki fielagsins. TTm leið
og verslunarsambönd koinast
a við ísland, en mikilla við-
skipta er vænst við Islend-
inga, en kanngeta þeirra hefir
vaxið mjög á styi’jaldarárun-
um. Getur því iðnaður Svíai
reiknað með. allmikilli vöru-
sölu til Islands, og einnigj
miklum innflutningi þaðan-
Ilið nýja hlutafjelag ætlan
sjer að hefja samgöngur viðl
Isla.nd, en hverniff þeim verð-
ur háttað, er ekki uhnt að’
seffja, fyrr en styrjöldinni er1
lokið. Það er hugsanlegt aðl
skip Salénfjelagsins verði höfð
í siglingum, en einnig kunna’
að verða hygð sjerstök skip
til fcrða þessarra.