Morgunblaðið - 29.12.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 29. des. 1944
MORGUNBLAÐIÐ
5
leikíjeletff Heykjavákur.
A
H
L L
Sjónleikur í 5 þáttum
eftir Johan Ludvig
Heiberg. Leikstjóri:
Haraldur Björnsson.
LEIKFJELAG REYKJAVÍK-
UR hafði frumsýningu á sjón-
leik þessum á annan í jólum,
auðvitað fyrir troðfullu húsi og
við mikinn fögnuð áhorfenda.
Höfundur leiksins, Johan
Ludvig Heiberg (1791—1860)
var með allra fremstu fagur-
fræðingum og gagnrýnendum
Dana á sinni tíð og forstjóri
konunglega leikhhússins í Kaup
mannahöfn í mörg ár. •— Átti
hann ekki langt að sækja gáfur
sínar og hæfileika, því að móð-
ir hans, síðar frú Gyllembourg,
var hið merkasla skáld og faðir
hans P. A. Heiberg mikilsmet-
inn rilhöfundur og stjórnmála-
maður. Var hann útlægur gerð
ur úr Danmprku fyrir stjórn-
málaskoðanir sínar og vægðar-
lausar ádeilur á dönsk stjórn-
arvöld. Settist hann þá að í
Párís og dvaldi þar til æviloka.
Tæplega þrítugur fór L. Hei-
berg til Parísar og dvaldi þar
á vegum föður síns um þriggja
ára skeið. Þar kyntist hann
„Vaudevillunni“ frönsku, —
söngleikjum sjerstakrar tegund
ar, sem upprunnin er í Frakk-
landi. Flutti hann þessa skáld-
skapargrein með sjer iil Dan-
merkur og gerði hana fljótlega
að danskri alþjóðareign með því
að fljetta inn í þá Vauduvillu-
leiki, er hann samdi, danska
þjóðtrú og þjóðlög. Það hefir
hann m. a. gerl í leikritinu Álf-
hóll, og er það ekki hvað síst
því að þakka hve yndislegt og
heillandi þetta leikrit er, enda
mun það hafa verið sýnt oftar
í Danmörku en flesl, ef ekki
öll önnur leikrit. Efni leiksins
verður ekki rakið hjer, enda er
það ekki til þess fallið að leysa
það upp í prosaiska frásögn. —
En þar fer saman flest það, sem
fagurt er: dásamlegt umhverfi,
töfrar þjóðtrúar og þjóðsagnar,
ljóð og söngvar, dans álfa og
manna og ástir og draumar æsk
unnar. Og yfir þessu öllu hvílir
hinn mildi blær danskrar sveita
sælu.
henni Iraustur leiðtogi og kon-
ungur „af guðs náð“. í rjettri
merkingu þeirra orða. ■— ---;
★
Haraldur Björnsson hefir
setl leikritið á svið og haft leik-
stjórn á hendi. Hefir honum tek
ist hvorllveggja ágællega. Þó
orkar eilt atriði í 4. þætti tví-
mælis og mun jeg víkja að því
síðar.
Þá virðist mjer ungfrúin bera
sig vel á sviðinu, — þó ef til
vill full .,stíf“. Þarf hún nauð-
synlega að reyna að témja sjer
meiri mýkt í limaburði og hreyf
ingum, en þó einkum í reisn
(Holdning). Annars bendir leik
ur ungfrúarinnar í þessu hlut-
verki til þess að hún búi yfir
Er það að mörgu leyti erfitt
hlutverk, en ungfrúin fer eink-
ar vel með það. Er ekki minsti
vafi á því, að hún er efni i á-
gæta leikkonu. Þó lít jeg svo á
að hún hafi hingað til ekki feng
ið hlutverk, sem sjeu verulega
við hennar hæfi.og að hún hafi
því ekki enn fyllilega sýnt hvað
Dansmeyjar í ,,ÁIfhól“.
Haraldur fer einnig með hlut ast undir
verk Kristjáns IV. og gerir það manna.
prýðilega. Er hann virðuiegur,
en þó góðlátlegur og „landsföð-
urlegur", og fer vel á því við
þann blæ og anda, sem yfir
leiknum hvílir. En það er kom-
inn tími til þess að sá góði mað
ur, Haraldur, fari að lala ís-
lensku á leiksviðinu með rjett-
um framburði. Hann er búinn
að vera hjer nógu lengi til þess
og ætti að vera það vorkunnar-
laust, enda þótt hann hafi stund
að leiknám í Danmörku nokk-
ur ár. Jóhann e s, Jón Aras on
og E1 i s abet. segir enginn mað-
ur, sem kann að bera fram ís-
lenskt mál.
Hirðmenn konungs, Pál Flem
ming og Hinrik Rud, leika þeir
Ævar Kvaran og Klemens Jóns
son. Er Ævar hinn ásjálegasti
og' leikur hans fjörmikill og
frjálsmannlegur.Er hann í mik-
illi framför, hreyfingarnar eðli
legar og óþvingaðar og hann
vandar nú málfar sitt miklu
betur en áður. Klemens leikur
lilið hlutverk, en laglega.
Gestur Pálsson fer með hlút-
I verk Alberts Ebbesens, Ijens-
Þegar jeg sat í leikhúsinu á herra á TryggvaveldL með
annan jólum, og horfði á þetta miklum ágætum. Er hann glæsi
Ijúfa leikrit, gat jeg ekki varist legur mjög, hlýr og viðfeldinn,
þeirri, hugsun að svona leikrit ,,charmörinn“ par exellence.
gæti ekki orðið til með neinni Jón Aðils leikur Eirik Walk-
þjóð nema hún byggi hamingju endorff, óoalsherra á Höjstrup
söm í landi sínu. Og þá varð og fer vel með það hlutverk.
mjer hugsað 'til þeirra hörm- ^ Leikur hans er eins og ja’fnan,
unga, sem danska þjóðin hefir . öruggur og rjeltur o| honúm
ált við að búa nú hin síðustu teksl vel frá upphafi að géfa
ár. Nú unir hun ekki lengur, áhorfandanum ] skyn með leik
þessi þjóð, sem áður vaf sVo sínum, að hann búi yfir ein-
farsæl, í leik við álfa í hólum ; hverju, sem hvíli þungt. á hon-
góðum leikhæfileikum og varð í henni býr. —Til þess að gera
ar miklu að þeir fái að þrosk- þessu hlutverki full skil. vant-
ar hana ýms ytri skilyrði, — er
t. d- of veigalítil til þess að
geta skipað rúm sitt í þríhyrn-
ingnum — Elísabet Munk —
Ebbesen — Agneta, svo maður
sje sannfærður og finnist af-
staða Ebbesens sjálfsögð og
eðlileg. — Þá vil jeg í þessu
sambandi fara nokkrum orðum
um leik ungfrúarinnar í Álfa-
kjarrinu í 4. þætti eða öllu held
ur leikstjórnina á því atriði, því
að hún mun skifta hjer mestu
máli.. Þegar jeg horfði á þetta
atriði, gat jeg ekki að því gert
að mjer fanst nokkur viðvan-
ingsbragur (dilletantisme) á
því, er Agneta gengur að trjenu
góðra — sest undir það og sofnar þeg-
I as’. Fanst mjer ekkert í leik
Fröken Gunnþórunn Halldórs hennar áour benda til þess, að
dóttir leikur hlutverk Karenar
bóndakonu á Tryggvaveldi. Er
hún fulltrúi danskrar alþýðu,
elskuleg, gömul' kona, sem er
eins viss um tilveru álfa eins
handarjaðri
•<og fagrar og heillandi skógar-
dísir. Nei, — nú horfir hún
hnípin og hljóð á sín fögru bláu
sund, tröllriðin og þrautpínd
af kúgun og grimdaræði er-
lendra óbótamanna. En eitt er
óbreytt: í leikritinu Áifhóll
hyllir þjóðin konung sinn,
Kristján IV. Eins hyllir hún nú
í dag hinn áslsæla konung sinn,
Kristján X., sem í hennar
þyngstu raunum hefir reynst
um.
«
Elisabetu Mun.k, skjolslæð-
ing Walkendorffs, leikur ung-
frú Svava Einarsdóttir. Er það
allmikið hlutverk og leysir ung
frúin það mjög vel af hendi.
Leikur hennar er viss, skap-
brigðin mrkil og framburður
hennar skýr og greinlegur. —
Hún syngur og nokkur lög og
ferst það ágætlega, enda hefir
hún allmikla rödd og blæfagra.
Mening skabt deri! Nej* jeg
gjorde dét saaledes: Agnete
kommer træt og vaklende ind,
reciterer Monologen:
I Væsener som omsværme
disse Steder!"
Idet jeg udmattet sank ned
ve<t Höjens Fod, fremsagde jeg
Slutningsverset:
„Jeg er forvirret, lad mig
söge Hvile“, o. s. v.
Ser De, naar Agnete har sagt
dette Vers, skal hun ikke lægge
sig til af sove . . . men hun skal
falde hen i en let Dvale merl
Hænderne for Ójnene, — hun
har jo været meget ophidset,
maa De huske. Saa stiger Elver
dansen frem for hendes Tank-
er og saa kommer der Mening
i hele den övrige Del af Scen-
en". Þannig farast frú Heih.thg
orð'. Hún vill ekki að Agnefe
dreymi það, sem fram fer, heldl
ur að hiin hugsi það. Það má
bæta því víð, að frú Heiberg
ljek Álfhól undir handarjaðii
manns síns og því vafalaust í
samærmi við vilja hans.
Brynjólfur Jóhannesson fer
með hlutverk Mogens veiði-
manns og gerir það vel. Þó hef-
ir Brynjólfi oft tekist betur en
í þetta sinn.
Lárus Pálsson leikur Björn
Ólufsson, siðameistari á Höj-
strup. Er það skringilegur kail
hún væri svo þreytt og úrvinda,
að það rjettlætti þennan skyndi
lega svefn. Um þelta atriði má
vitanlega altaf deila og er langt
frá því að jeg ætli að halda
og Ijensherdans á Tryggvaveldi bYÍ fram, að hjer sje um stór- ' Dg bráðskemtilegur og leikur
og íinst þjóðsagnirnar og þjóð- §a^a a ^eik eða leikstjórn að ^ Lárus hann snildarvel. Er Lár-
kvæðin engu fjær veruleikan- ;æða, þótt jeg hinsvegar játi! us ótvírælt mikill gamanleik-
um en tilvera hennar sjálfrar jeg hafði hugsað mjer leik- | arj (iComiker) og talar skýrt
í litla kofanum við lindina. — 'nn þarna með nokru öðru 0g greinilega, enda heyrist
Fröken Gunnþórunn fer ágæt- móti- En til fróðleiks vil jeg til prýðilega lil hans um alt leíír-
lega með þetta hlulverk sitt greina hjer hvernig frú Hei- húsið, jafnvel þótt hann tali i
eins og hennar var von og visa. berg, kona höfundar leiksins, hálfum hljóðum. Er ,,replik‘‘
Hún ..opnar leikinn" með því einhver allragáfaðasta og snjall Lárusar með ágætum. Er úr
að syngja einsöng og lætur sjer asta leikkona, sem Danir hafa þvj ag jeg for ag mínnast a
hvergi bregða. Gæti ieg þó irú áH og leiðbeinandi við konung- ,,replik ‘, þá vil jeg segja þetta:
að því, að mörgurn, þótt „vngri íeSa leikhúsið um árasKeið, lít- pjjn: reykvíska „teaterreplik'*
væri, þætti það. fullerfitt. 'En ur einmitt á þetta atriði. Hún þarf ag hverfa, — hún er leið-
hún leysir það vel af hendi. hafði verið í konunglega leik- jnjeg 0g óeðiileg. Hún hefir
Röddin er að vísu, sem vonlegt búsinu og sjeð Álfhól með ungri: tollað hjer við svioið í Iðnó alla
er, ekki veigamikill, en í söng leikkonu í hlutverki Agnetu. | jjma fra því að leikarinr, sagði
henn-ar og meðferð ljóðsins, er Daginn eftir segir hún við vin forðum: „Gjö-rið þjer svo ve-
hlýja og mildi sem reyndar í sinn: el og fá-ið yður sæ-ti“, með fil
heyrandi söngli. Maður hefir
það á tilfinningunni að það sje.
búið að þrælast á leikurunum
og berja inn í þá á æfingum,
á hvaða orði eða orðum í hverri
setningu áhersla eigi að vera,
— áhersla og aftur áhersla —
og árangurinn verður sá, a3
áherslurnar verða ýktar, óeðli-
legar og áberandi lærðar svo
úr því verður eintómur „leik-
araskapur'*. Þegar jeg sá Hin-
rik IV. eftir Shakespeare á-
konunglega leikhúsínu í Kaup-
mannahöfn með frú Ungermann
og Dr. Manlzins (Falstaff), þá
varð jeg alveg forviða er jeg
heyrði þau tala.Fallegri dönski>
Leikendur
öllum leik hennar. — .Fröken
Gunnhildur á 50 ára leikaf-
mæli nú á þreítándanum. Að
kvöldi þess dags verður hún
I hafði jeg aldrei heyrt og hver
„Jeg har jo selv spillet baade | selning var sögð svo eðlilega
Elisabet og Agnete, men jeg og blátt áfram, að það var
kendte ikke Replikkerne i engu líkara en að þeim hefði
Gaar. Der manglede ganske dottið þær í hug um leið og þau
væntanlega á leiksviðinu í Iðnó dette ubegribelige, som river sögðu þær. Jafn dásamlegt
og ekki er að efa að Reykvík- med og fylder os med hellig 1 „replik“ leysi hefi jeg aldrei
ingar sýna henni við það tæki- Gysen! Nu for Eksempel Scen- , heyrt.
færi hversu mikil ítök hún á í en i Elverkratlel! Der kommer | Lárus Ingólfsson ljek Álfa-
hjörtum þeirra. Jeg hlakka til Agnete ind, lægger sig til rette kónginn, litið hlutverk, og gerði
þeirrar stundar. paa Græsbænken som paa en það vel.
Agnetu, dóttur Karenar, leilc Chaiselong* og falder i Sövn!
úr ungfrú Dóra Haraldsdóttir. i Du, min Gud, der er jo ikke
I leiknum eru nokkrir dans-
Framh. á 6. síðu.