Morgunblaðið - 20.06.1945, Side 6
6
MORGUNBLAÐlfi
Miðvikudagur 20. júní 1945.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritsljórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Þjóðhátíðin
ÍSLENDINGAR hafa í fyrsta skifti um land alt haldið
þjóðhátíðardag. Það gerðu þeir s. 1. sunnudag, 17. júní.
Hvaðanæfa berast fregnir um að þessi hátíðahöld hafi
farið fram með mestu prýði og við almenna þátttöku.
Hjer í Reykjavík mun þessi hátíðisdagur verða eftir-
minnilegur, ekki eingöngu og máske ekki fyrst og fremst
fyrir það, hversu prýðilega hátíðarnefndin hafði vandað
til dagskrárinnar, heldur einnig og einkum fyrir þátttöku
almennings í hátíðarhöldunum. Sjaldan hefir jafnmikill
mannfjöldi sjest á götum úti og á skemtistöðum og þenna
dag. Og fullyrða má, að aldrei hafa jafn íjölmenn hátíða-
höld farið fram hjer með annari eins prýði. Ber þetta
þjóðinni lofsamlegan vott um það, að hún kann rjettilega
að meta hið fengna frelsi.
★
Öll blöð, er út hafa komið í Reykjavík, hafa lagst á
eina sveif um að lýsa og lofa þessa hátíð og þessa fram-
komu fólksins, — öll, að undanskildu einu, tístandi, hjá-
róma rödd. Það er Tíminn. Hann, þetta blað „Tíma-
klíkunnar“, kom út í gær og hafði ekki rúm nema fyrir
fáeinar smáleturs línur um þjóðhátíðina.
Manni finst sjálfum, að þetta skifti ekki miklu máli.
Og það er líka rjett. En þó er þetta eftirtektarvert og
táknrænt. Þetta sýnir hina svörtu samvisku valdabrask-
ara Framsóknarflokksins. Þetta sýnir, að þeim finst engin
ástæða til að fagna frelsinu. Þetta sýnir, að þegar þeir
eru ekki í stjórn, þá eru þeir í „fýlu“. Þetta sannar líka
það sem einn þessara manna sagði fyrir nokkru, að þegar-
Framsóknarmenn eru ekki í stjórn, kemur þeim ekkert
við hvernig fer.
★
En þótt Tíminn hafi engan tíma til að minnast á þjóð-
hátíðina, hefir hann bæði rúm og tíma til að minnast á
formann Sjálfstæðisflokksins. í mörgum auvirðilegum
smágreinum, sem aðallega eru níð um formann Sjálf-
stæðisflokksins, er Tíminn að reyna að ljúga sig út úr
klípu. Er þar ei hikað og víða neitað staðreyndum, sem
liggja fyrir í skriflegum gögnum málsins. Stendur þar
óhaggað, að Framsóknarmenn vildu ekki starfa með
Sjálfstæðismönnum, nema undir forystu Björns Þórðar-
sonar, sem og hitt, að meðan Framsóknarmenn ætluðu
sjer að fara í stjórn — ef þeim ekki tækist að sporna við
þeirri stjórn alveg — marg buðu þeir að aðhyllast kaup-
hækkanir, og staðhæfðu sjálfir æ ofan í æ, að þess væri
fremur nauðsyn, vegna þess að verkamenn víða úti um
land bæru alt of lítið frá borði, hvort heldur væri miðað
við bændur eða þá verkamenn, sem mest höfðu borið
úr býtum.
★
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Enginn fáni á Þing-
völlum.
JEG HEP'I minst á það áður
hjer í dálkunum, að vanvirða er
að því, að fánastöngin mikla,
sem fáni lýðveldisins Var dreg-
inn að hún á við stofnun þess
17. júní í fyrra, skuli ekki standa
enn. Og það sem verra er, hún
var, að því er merkur maður,
sem var á Þingvöllum nú 17. júní
hefir tjáð mjer, ekki sett upp fyr
ir érsafmæli lýðveldisins, svo þar
sem lýðveldisfáninn fyrst var
dreginn að hún, blakti nú eng-
inn fáni, aðeins einu ári eftir.
Það skiftir í þessu sambandi
engu máli, hvort hátíðahöld fóru
fram á Þingvöllum, fáninn átti
að blakta þar á þeim stað, sem
hann var fyrst dreginn upp, og
helst sami fáninn. Það getur ekki
verið mikil fyrirhöfn að því að
halda þarna við einni fánastöng,
en það verður að gera, annað er
oss til minkunar, og ef hún verð-
ur reist, þá er það til enn meiri
hneysu, að hún standi auð 17.
júní. Þingvallagesturinn tjáði
mjer einnig, að ekki hefði verið
flaggað á ráðherrabústaðnum á
Þingvöllum þenna dag, og er það
mjög kynlegt fyrirbrigði. En
sumarbústaðaeigendur allir kept
ust um að sýna þjóðfánann sem
best.
•
Misnotuð orðatiltæki.
ÞAÐ VILL ákaflega oft verða
svo, að ef einhver greindur og
gegn maður segir eða mótar ein-
hverja gagnorða og fallega setn-
ingu, að aðrir fari að nota hana
í tíma og ótíma, svo setningin
verði að lokum svo útþvæld, að
manni hrjósi hugur við að heyra
hana. Þótt svo kunni að fara, á
höfundurinn ekki hina minstu
sök á því, heldur apaskapur
þeirra, sem eftir honum herma,
sem verða altaf helst að tala í
setningum, sem aðrir hafa búið
til, en kunna lítt að móta sitt
eigið mál hvorki í ræðu nje riti.
Þetta datt mjer meðal annars í
hug vegna þess, að jeg fjekk
brjef í dag um ræðumensku, ein-
hverskonar svar við brjefi frá
skrítnum karli, sem birtist hjer
í dálkunum á dögunum. Brjef-
ritari kvartar yfir því, hve lítils
frumleika gæti venjulega í tæki-
færisræðum manna, þær sjeu að
mestu leyti allar eins og altaf
hafi einhver annar fundið upp
flest orðasamböndin, sem ræðu-
mennirnir noti. Þá er þessi brjef
ritari ákaflega mikið á móti því,
að menn taki upp ljóðastef í ræð
um sínum, en það telur hann
vera þó nokkuð mikið gert. Hann
segir sem svo, að það sje aðal-
lega vegna þessara fyrirbrigða,
sem menn vilja hafa ræður stutt-
ar, vegna þess að þær sjeu lítið
frumlegar og venjulega upptugga
á allskonar orðatiltækjum, jtrydd
uð með hendingum úr ijóðum
góðskáldanna. Hann heldur því
fram, að til þess að ræður geti
verið góðar, þurfi þær fyrst og
fremst að vera frumlegar og
nefnir sem dæmi upp á slíka
ræðuhöfunda tvo af okkar þekt-
ustu tækifærisræðumönnum, sem
flesta ætti að geta grunað,
hverjir væru.
•
En það kemur fleira til
* greina.
EN í ÞESSU tilliti kemur fleira
til greina. Þótt menn sjeu frum-
legir í hugsun, geta ræður þeirra
verið ákaflega leiðinlegar, ef þeir
eru mjög málstirðir, en slíkt hef-
ir einnig þótt vilja brenna við
hjer. Þegar langár stundir líða
milli hverra tveggja setninga, og
þagnirnar eru kryddaðar með og
— og — og eða þá að— að — að,
þá fer fólkinu að leiðast. — Og
hámark vesaldómsins eru auð-
vitað þeir, sem hvorki hafa neitt
að segja nje geta komið nokkru
út úr sjer. Brjefritarinn segir að
lokum, að sig furði það ekki, þótt
menn óski eftir stuttum ræðum
á skemtunum, fyrst mjög margar
þeirra sjeu með öllum þeim ó-
kostum, sem ein ræða getur haft,
og telur það vera orsökina, að
svo margar drepleiðinlegar ræð-
ur hafi verið fluttar, að fólk hafi
heldur viljað koma á hófið að af-
loknu borðhaldi, en sitja undir
borðum. Einnig í þessu er mikið
satt. Undir borðum vilja menn
gjarria vera sem langorðastir. Og
það er einmitt einkenni góðra
tætkifærisræðumanna, að þeir
eru bæði stuttorðir og gagnorðir,
enda man fólk ræðurnar þeirra
og skemtir sjer yfir þeim löngu
eftir að hófið er afstaðið.
•
Vel hirtur reitur.
JEG HEFI nokkrum sinnum
síðustu daga átt leið framhjá
„Bæjarfógetagarðinum" svo-
nefnda, gamla kirkjugarðinum
við Aðalstrætið, og sjeð mjer til
mikillar gleði, að það hefir verið
hirt ákaflega vel um hann í sum
ar, — svo vel að hann er nú hrein
asta bæjarprýði, þar sem harin
er þarna mótri suðri við Kirkjú-
strætið. Um svo vel hirta garða
á auðvitað ekki að hafa nein
grindverk. Fólkið á að fá að njóta
fegurðar þeirra, en þess að þurfa
að gægjast yfir. Ber þeim vissu-
lega þakkir, sem hafa láttið laga
til í garðinum í vor, eins og auð
vitað öllum, sem að honum hafa
hlúð, svo enginn móðgist nú áf
þessum skrifum mínum urri
þenna forna helgireit Reykvík-
inga. — Annars held jeg að fólk
hjer sje altaf betur og betur að
læra að umgangast svona staði,
t. d. kemur það ekki fyrir lengur
að Austurvöllur verði fyrir
hnjaski, þótt mannsöfnuður sj_e
umhverfis hann, og jafnvel úti á
gangstígum hans. Þetta er merki
um gleðilegar framfarir í um-
gengni, og þau ættu að sjást víð-
ar, en þar sem annarsvegar eru
fagrir reitir, þau ættu líka að
sjást á götunum sjálfum, ruslinu
ekki að vera fleygt þar lengur út
um gluggana eða á víðavangí. Þá
færi alt að skána og það mikið.
Hvað skal gera við þá?
ÞAÐ KANNAST allur bærinn
við hóp manna, sem ógæfan hefir
klófest, og sem ganga sníkjandi
dag eftir dag, einkum á vissum
' götum bæjarins. Þessa ólánsmenn
hittir maður sjerstaklega í Hafn
arstrætinu, að maður nú ekki taíi
um Skúlagötuna, þar sem Áfeng
isverslunin hefir útsölu sína. Þeir
j eru að sníkja sjer fyrir áfengi,
stöðva vegfarendur, sem þeir
heilsa með óralöngum handa-
böndum, fara svo að þylja upp-
lognar ættartölur og lofgjörða-
rollur um þá og endar svo vana-
| lega á því, hvort elsku vinurinn
! geti ekki hjálpað sjer um svo og
! svo mikla upphæð, alt eftir þvi,
; hvernig þeim lítst á „vininn“. —
! Þetta er orðin hreinasta plága,
sem vert er að gera að umtals-
efni. En hvað á að gera við þessa ,
menn? Þetta eru eins og hverjir
aðrir sjúklingar. Á ekki hið opin
bera að sjá um að þeir hafi eitt-
hvað þarfara fyrir stafni, en að
1 sníkja aura fyrir brennivíni. Það
eru misskilin brjóstgæði að gefa
svona mönnum, hver eyrir fer
aðeins til þess að draga þá dýpra
í svaðið. Þeir eiga heima á hæl-
um, en ekki á götum bæjarins.
Á INNLENDUM VETTVANGI
Ástæðulaust er með öllu að karpa um þessi marg sörm-
uðu mál. En það mega menn marka af þessu Tíma-blaði,
ef þeir vita það ekki fyrr, að Framsóknarmenn skiálfa
nú af ótta við Sjálfstæðisflokkinn og óttast nú engan
meir en formann hans.
Framsóknarflokkurinn á sjer nú ekkert skjól neins-
staðar í neinu, nema því, að fimm ágætir menn úr Sjálf-
stæðisflokknum — sem að vísu hafa margtekið fram, að
þeir sjeu ekki í stjórnarandstöðu — hafa ekki heitið
stjórninni stuðningi .En þá er líka best að þjóðin geri
sjer grein fyrir því, að ástæðan til þess að fimm-menn-
ingarnir vildu ekki í öndverðu heita stjórninni stuðningi,
var sú — og eingöngu sú — að þeir treystu sjer ekki að
taka upp samstarf við kommúnista, fyrr en reynsla væri
fengin fyrir því.
En um Framsóknarforkólfana var vitað, að þeir voru
búnir að vera á biðilsbuxunum til kommúnista. Þetta
sanna best ummæli þess manns, sem gleggst þekkir þessa
menn, Jónasar Jónssonar. Hann sagði: „Og þegar þeim
.þótti ekki opin leið í ráðherrastó'lana í fjelagi við Sjálf-
stæðismenn,. sneru þeir sjer með miklum áhuga að því,
að komast aftur í ríkisstjórn með atfylgi kommúnista“.
í Morgunbiaðinu ffyrir 25 árum
17. JÚNÍ er nú viðkendur þjóð
hátíðardagur íslenska lýðveldis-
ins. En löngu áður en lýðveldið
var stofnað, var hann, sem fæð-
ingardagur Jóns Sigurðssonar,
orðinn hátíðisdagur þjóðarinnar.
Sjerstaklega hafa íþróttamenn
borið merkið hátt þann dag. —
Um 17. júní 1920, segir m. a. í
Mbl. daginn eftir, en þá var einn
ig hátíðlega minnst hjer endur-
sameiningar Danmerkur og Suð-
ur-JótJands:
„Það var þoka fyrst í gærmorg!
un. En henni svipti af meðan flest
ir bæjarbúar voru enn í fasta
svefni, og því urðu fáir varir við
hana. Hitt vissu allir, að það var
óvenjulega bjart yfir höfuðborg-
inriii 4 gær. Sól skein í heiði og
varila bærðist hár á höfði. — Hef
ir s'íkt veðúr ekki komið hjer!
lengí, og þótt það bregðist aldrei,
að gott veður sje 17. júní, þá hef
ir það aldrei verið betra.
íþróttafjelag Reykjavíkur hefir
gert 17. júní að hátíðardegi og
hafa vinnuveitendur flestir hjálp
að því til þess af sjálfshvöt, með
því að gefa vinnufólki sínu frí frá
hádegi. Menn eru því orðnir því
vanir hjer að telja 17. júní helgi-
dag, enda er þá oftast hátíðar-
bragur á Réykjavík og menn í
hátíðarskapi, alt frá morgni. Og
að þessu hafi verið þann veg far
ið í gær, má meðal annars sjá á
því, að sá sem skrifaði veðurskeyt
in, dagsetti þau „sunnudaginn"
17 júní. Auðvitað alveg óviljandi,
en vegna þess, að hann fann ó-
sjálfrátt að þetta var helgidagur.
Dagurinn I gæt var og þeim
mUn hátíðlégri heldur’éri 17. júní
hefir verið áður, þar sem jafn-
framt var nú minnst endursam-
' einingar Suður-Jótlands og Dan-
merkur. Var samfögnuður manna
j hjer einlægur og þó yfirlætis-
j laus. Munu allir hafa óskað Dan
mörku til hamingju og samfagnað
Suður-Jótum út af því, að þeir
j höfðu nú sjeð frelsisdrauma sína
rætast. Hefir mönnum sjálfsagt
verið þetta þeim mun ljúfara,
sem skammt er þess að minnast,
að vjer fengum rjettindi vor eftir
langa baráttu, .... sú spá mun
rætast, að betri verði sambúð ís-
lands og Danmrekur eftir ríkja-
skiptinguna en áður.
Snemma morguns voru öll skip
á höfninni fánum skreytt i tilefni
af deginum.
Snemma í gærmorgun fór
danski sendiherrann suður x
kirkjugarð og lagði þar blómsveig
á leiði Jóns Sigurðssonar, í um-
í'ramJh. & g. síðu.