Morgunblaðið - 20.06.1945, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 20. júní 1945.
MORGUNBLAÐIÐ
SÍLDVEIDARNAR OG FLUGID
FÁAR þjóðir heims eru eins
Jiáðar fiskveiðum og við íslend
ingar, enda má segja, að allt
t-jálfstæði þjóðarinnar byggist
a útgerðinni, því allt fjármagn
til menningar þjóðarinnar kem
ur frá sjávarútveginum.
Þjóðinni ber því að skDja
þessar stáðreyndir og gera allt
hið besta til þess að sýna sjó-
jnönnum og útgeiðarmönnum
það; sem þeim ber.
Það mun skamt til þess tíma
aS sjómannastjettin verði lang
stærsta stjett landsins. — Með
i'ramkvæmd nýsköpunarinnar
vex hún 3—4 sinnum meira en
nú er, og með bættum og aukn
um mentunarskilyrðum einstak
linga hennar, mun hún verða
betur hæf til samkepni við
aðrar þjóðir og ennþá öruggari
í starfi sínu.
Síldveiðin hefir verið er og verð
ur einhver stærsti þáttur í lífs-
afkomumöguleikum vorum. Við
erum sannarlega lánssamir, að
eiga annan eins nytjafisk við
strendur lands vors, og okkur
ber að nota þann veiðirjett, eins
og við frekast getum.
Alla þá kunnáttu, sem ís-
lenskur sjómaður hefir haft til
brunns að bera hvað veiðiað-
ferð þessa gullfiskjar snertir í
fyrstu, var aðflutt frá frænd-
þjóð okkar Norðmönnum, þó
reynsla og þekking í starfi
margra undanfarinna ára, hafi
orðið okkur síldveiðimönnum
farsæl og happadrjúg. Svo lengi
lærir, sem lifir.
¦ Það síldveiðitímabil, sem okk
¦ ur ísl. sjómönnunum er kunn-
ast, enn sem komið er, og við
höfum lagt mesta rækt við, er
he'.pinótaveiðin við Norðurland
á sumrin í 2—3 mán. Við höf-
um sótt og sækjum þangað ár-
lega með og yfir 100 skip, með
allt að 2000 manns á sjónum,
fyrir utan hinn mikla fjölda,
sem veiði þessi heimtar í iandi.
Það má með rjettu segja, að
útgerðarmenn hafi lagt mikið
af mörkum til þess að veiðin
mætti takast vel, hvað skipa-
kost og allan útbúnað snertir,
bæði til lands og sjávar, sam-
anborið við okkar fámenna fá-
tæka þjóðfjelag. Má því vona
fastlega að útvegurinn með öfl-
ugum samtökum og aukinni
getu, ásamt hmni nýju tækni
komandi tíma. taki stórkost-
\ legum framförum á þessu sviði,
verði eins rjettilega á haldið og
' raun ber vitni, og í samræmi
við tímanna tfikn.
VIÐ síldveiðimenn eigum
rriikið starf fyrir hendi, ef við
eigum að færa okkur til nytja
framfarir annara þjóða á sviði
píldveiðanna, ásamt að læra af
vísindalegum rannsóknum,
hvernig síldargöngunum verði
háttað þetta og þetta árið, og
á sildveiðitímabilinu,
Allt til þessa tíma höfum við
síldveiðimenn ekkert haft við
að styðjast á þessu sviði, nema
frjettir um átuskilyrði, vinda
og strauma, er líður fram á vor
ið, og göngu síldar er von, eða
þá aðeins það, sem næmt au°a
íiskimannsms sjer, þegar harm
kemur á veiðisvæðið í byrjun
vertíðar, mest hvað yfirborðslíf
er fjölskrúðugt og staðbundið,
svo sem íugl og bvalur.
EFTIR ÓLAF MAGNÚSSON
SKIPSTJÓRA Á M.S. ELDBORG
Einstaka fiskimaður hefir
ljelegan yfirborðshitamæli, sem
er þó hjálp til þess að benda í
rjetta átt, að finna hinn rjetta
kjörhita síldarinnar til vöðu á
yfirborðinu, eins og við sjó-
menn köllum það, er hún synd-
ir i sjóskorpunni i þúsunda og
miijónahópum. — Fyrir sti'íð
höfðu nokkur skip átuháí, sem
gaf yfirlit yfir átusoiiir og átu
magn staðarins í það og það
skiftið, er hann var dreginn,
magnið fjekkst með hlutfalli
tír.ians á hverjum stað.
Þessir hlutir voru notaðir eft
ir leiðsögn fiskifræðinganna og
þeim gefnar skýrslur um ár-
angurinn. Árni vinur minn og
skakfjelagi á arnfirsku dugg-
unum í þá tið. var mikill áhuga
maður á þessu sviði, og er það
enn, j>ó %rangur vísdómsrann-
sókna hans í þessa átt, með
pokann á grindinniog venjuleg
an vasamæli, sem vart má fara
kústskaí'tslengd í djúpið, svo
hanh komi ekki aftur í molum,
geti ekkisýnt nein stór afrek,
munu tímar visdómsins á þessu
sviði, sem og mörgu öðru, opna
bók staðreyndanna og gefa
táknræna að'ferð til síldveið-
anna.
Veit jeg að Árni Friðriksson
lætur ekkert tækifæri ónotað
,til gagns fiskimönnum og al-
þjóð.
j Hinn áður umtalaði mælir
og pokaháfur er það eina, sem
islenskur síldveiðimaður héfir
haft til umráða og honum hafa
verið kunn til hinna vísdóms-
' legu rannsókna úr hafi því,
sem umliggur ættarlandið.
i
Hversu mikið hefir ekki
þessi takmarkaði möguleiki á
minstu öflun á tækjum tækn-
innai og notkunarreglum þeirra
1 orðið þess valdandi, að sá leynd
ardómur, sem i hafinu býr verð
ur seinna leystur en ella, ef full
komin tæki væru fyrir hendi
og notkunarreglur þeirra kunn
ar fiskimönnum, ásamt vinnu
með líf og sál uridir stjórn og
kenslu visindanna á þessu sviði.
Þa£ mun koma á daginn að
allar fiskveiðar yfirhöfuð,
verða framkvæmdar síðar meir,
á sviði og með tækjum víshid-
anna. Verður því það mikill
fengur fyrir jiskirr.anninn al-
ment, að fá alla^ nýbreytni og
þekkingu á þessu sviði svo fljótt
sem hægt er, svo hann geti not-
fært sjer hana og reynt, ásamt
samanburði við hina dýrmætu
reynslu og þekkingu margra
ára.
Reynsla rhin er sú, að ótví-
rætt benda vindar, straumar,
sjávarhiti, átusorfrr og átumagn
á lífsskilyrði síldarinnar og
fjöida eða magn.
Við fiskimenn vonum því
fastlega að allt það fjármagn,
sem þarf til þessara vísinda-
rannsókna, verði veitt af þvi
því opinbera svo fíjótt sem
auðið er, og i engu sparað að
afla tækja þeirra sem rann-
sóknir slíkar heimta, um leið
fáum við sjómenn að læra og
vinna að þeim störfum í þágu
vísindanna, og framkvæma okk
ur til gagns og alþjóð til heilla.
SÍLDVEIÐI sú. er við stund-
um fyrir Norðurlandi á sumr-
um. er öll eða að mestu leyti
komin undir því, að síldin
syndi á yfirborðinu, við verð-
um að sjá hana í þjettum torf-
um. svo við getum veitt hana
í þessar herpinætur.
Þá hefir okkur tekist mæta
vel að færa barninu brauð og
landinu auð.
Aðrsr þióðir veiða síld. bæði
í botnvörpu og í herpinætur
með lóði. Það væri ekki úr vegi
að við lærðum af þeim þessar
listir, þeir taka mest alla sína
veiði með þessum aðferðum
báðum, sem eru lítt og ekkert
kunnar eða reyndar hjer. sjer-
gtakleíra sú fyrnefnda. hin síð-
arnefnda var og er notuð aðal-
les?a við hina svo kölluðu lása-
veiði inn til fjarða og var í
mínu unffflæmi kunn i Arnar-
firði og víðar um land.
Norðmenn og Skotar eru
slvngastir allra, er ,ieg þekki
til að taka síld með lóði og hef-
ir þeim gefist þessi aðferð með
ágætum. ennfremur eru Skotar
mjög svo lítið bundnir við tíð-
arfarið, þeir veiða sína síld oft
í mjög misjöfnum veðurskil-
yrðum, síldveiðitímabil þeirra
er allt að 9 mánuðum með því
að færa skipastólinn til eftir
síldargöngunum. — Norðmenn
gera og hið sama.
Botnvörpuveiðin gerist meira
við Niðurlöndin, á sljettum
sandbotni og grunnsævi, en sú
síld verður aldrei eins góð og
hin, dráttur hennar við botn-
inn skemmir útlitið.
Það er eitt af málum atvinnu
málaráðherra að tilnefna tvo
menn nú strax í haust til þess
að fara til Skotlands og áfram
um hin umgetnu síldveiðilönd.
sem við getum haft mikið gagn
af að heimsækia og læra af,
^æði v»íftiaðferðir. notkun. gerð
ir og þrifnað veiðarfæra ásamt
skipakosli og meðferð veið-
innar. Þessir menn þurfa sjálfir
að vera með í starfinu á sjón-
um og kynnast fiskimönnum og
skipum. Jeg er í engum vafa
um það, að atvinnumálar-íð-
herra. sem nú situr að völd-
um. finnur hina brýnu þörf
þessa máls. og sendir mennina
»inmiU að haustinu á þeim
+íma =em sfldveiðin stendur yf-
ir á ðllu hinu iimfptna svæ^i.
pvgr? s?v enda í Norpgi on hyrja
jí Skotlandi. S?íkar ferðir ""
|lHrtíWí-n« p« ; 3]]a siafsj nsuð-
JF^^nle^ar o»í ti? slórkostleprar
jP^i'ncrar á síldvei^ikunnáttu
i o'-vnr. hfí sem okkur vantar
I f.iölbrevttari aðferðir.
Jeg tel vafalaust þessa síðar-
nefndu veiðiaðíerð með lóðinu,
til stórrrr af?aaukningar á síld
hjer sunnan lands, sem mætti
stunda á sumrin í slórum síl.
Enniremur er það óráðin gáta,
hvort ekki væri hægt með
breyttum skipakosti að veiða
síld á vetrum hjer við strendur
landsins, jnn til fjarða'eða út
til hafs og það með hinum áð-
urnefndu aðferðum báðum.
Þessu þarf að skera úr hið
fyrsta. Víst væri það nauðsyn-
legt, að geta látið vissan hluta
útgerðarinnar starfa að veiðum
síldar mest allt árið, því mikið
kostar stöðvunartímabil síldar
verksmiðjanna, er þær standa
ónotaðar 8—9 mánuði ársins.
Okkur s.iómönnum er það
fyllilega ljóst að við eigum
mikla síld hjer í sjónum við
strendur landsins á vetrum, og
mundi því stórt spor verða stig
ið til velmegunar, ef slík veiði
gæti svarað kostnaði. Það mál
er þess vert að það verði at-
hugað af mönnum, sem lært
hafa sig til þess starfs og úr-
skurðar. .
Það er mikil þörf fyrir því,
að áhugi vakni meðal íslenskr-
ar sjómannastjettar á allri ný-
breytni á sviði veiðiaðferða og
skipakosts um leið og hinir ráð
andi menn skilja hart aðkall-
andi þörf þess og spari í engu
til þess að slíkt megi verða að
fullum notum.
SILDVEIÐIN undanfarin sum-
ur, hefir verið mikil og aflaaf-
köst að líkum náð hámarki, en
mjer fiinnst, er jeg lít til baka
að ekkert sumar hafi verið eins
sjerkennilegt, hvað síldina og
eiginleika hennar snertir, eins
og síðastliðið sumar.
Eftir miðjan maí í fyrra fóru
að berast frjettir um mikla átu
úti fyrir Norðurlandi, bar mik-
ið á henni í fiski, sem þar var
veiddur og flekkir voru á vfir-
borðinu. Eftir þennan tíma
gerði mikið norðan hret, að því
loknu fór að bera á því við
Húnaflóa að rauðátan hafði
rekið á fjörur og litað ströndina
| sínum táknræna lit, rauða, svo
jvar þetta víðtækt að þetta náði
fallt inn í Hrútafjarðarbotn og
. ekki hvað rninst þar.
: Vorið var kalt og mikið um
norðlæga átt, enda undir slík-
um kringumstæðum, sem
straumar verða minna eða
meira stefnubundnir vindinum.
Þegar við síldveiðimenn
komum á svæðið, sáyst þess
merki, að áta var mikil á viss-
um' svæðum, en virtist vart
finnanleg á sumum, og það góð
um aflabönkum.
Miðsvæðið var alt mjög dauft
á að líta, en vonir stóðu til að
það yrði svo aðeins stuttan
tíma. Miklar líkur bentu til þess
að kjorhiti átu og síldar væri
okkur fiskimönnum ekki afla-
sæll eða happadrjúgur, enda
benti alt yfirborðslíf á að svo
mundi verða fyrst um sinn.
Húnaflói, allt ,að vestan og
vestan Vatnsness og Skaga inn
að Hofi, gaf töluverða veiði í
júlí og framundir miðjan ágúst,
en þá var henni að mestu lok-
ið, en eitt hið besta. veiðisvæði
flóans, austan Vatnsness er
mjer ókunnugt um að nót hafi
verið kastað í sjó.
Þegar kom fram undir 10. ág.
var síld mikil við öll grunnin
á flóanum og fyrir innan þau,
en þar stóð hún aðeins á yfir-
borðimi í stuttan tíma, var svo
að sjá, að eftir að hún hal'ði
brotið sig yfir og um grunnin,
væri engin" þðrí fyrir hana að
sjá sól eða glíma við blásandi
hvali, gargandi fugl ásamt fiskí
mönnunum með morðtólið, hún
stakk sjer og ljet vart sjá sig
meir á úthaldinu.
En þá skeði það, sem fáa ór-
aði fyrir, að um sama leyti eða
14. ágúst verður Grímseyjar-
sund svart af síld og það síld,
sem veður í rauðátu og er dauð
spök, eina sem fiskimaðurinn
þuri'ti að óttast, að kasta ekki
á of stóra torfu, ef nótin átti
að bera veiði að skipi. Margir
sprengdu nætur sínar, öðrum
gekk seint með hin stóru köst.
Þessi veiði stóð látlaust á 3.
viku, enda gerði hún sumarið
ágætt, síldin var feit og falleg,
á sama tíma var síld við Tjör-
nes og Sljettu, en hvergi eins
mikil, sem á sundinu, djúpt og
grunnt, austan og vestan. Mest
allur f lotinn var þarna alla daga
að veiðum, en alltaf var sama
náman barmafull, þar til hún
hvarf á hinum venjulega tíma,
snemma í september.
Víst er um það, að í huga hins
stórhuga veiðimanns, hlýtur að
vakna þessi spurning, með ósk
um óhrekjanlegt svar, hvað var
að gerast á þessum báðum veiði
svæðum, sem gáfu hinn dýr-
mæta auð til íslendinga s.l.
sumar. Úr því og öðru líku
verðum við að geta skorið það
fyrsta, með sameinaðri hönd
vísdóms og þekkingar, er hægt
að veita svar.
Fram með allt það, sem má
verða til aflaaukningar og hag-
sældar afvinnuvegum lands
vors.
EINN hinn stóvirkasta þátt í
síldveiðisögunni, álít jeg það
tímabil síðan síldarleit i flug-
vjelum hófst. Sú reynsla, sem
fengin er á þessu sviði, er frek-
ar góð, getur orðið ágæt og jafn
nauðsynlegt að sje í ágætu lagi,
eins og veiðarfærið.
Það er alveg óþarfi að deila
um nauðsyn síldarflugsins
lengur, þar hafa verkin sýnt
merkin og staðreyndir talað, en
það þarf að finna og fram-
kvæma hiha bestu stjórn og-
tilhögun um flugið.
Við erum allir sammála um
það, að síldarleit í flugvjelum
verði skipuð því framkvæmdar
valdi, sem vinnur eingöngu að
því, að flugið megi verða okk-
ur. fiskimönnunum fyrir bestu
og að sem fljótvirkasta gagni,
þar á jeg við að leiðsögn og
frjettir i'ari sem minstar "króka
leiðir.
Það er máske við stóra að
deila í þessu sem öðrum mál-
um okkar sjómanna, en við
verðum að láta álit okkar í
ljósi á þeim atriðum, sem að
okkur snúa og við viljum fá lag
færingu á.
Síldarflugið hefir undanfar-
in ár hefir hvað stjórn snertir,
verið framfært af einum og
sama manni öll árin. Er því
engan samanburð á henni hægt
að gerá, vont er að gera svo öll-
um líki. Allt að einu erum við
Framh. á bls. 8,