Morgunblaðið - 20.06.1945, Page 7

Miðvikudagur 20. júni 1945.
MORGUNBLAÐIÐ
7.
SÍLDVEIÐARNAR OG FLUGIÐ
FÁAR þjóðir heims eru eins
liáðar fiskveiðum og við íslend
ingar, enda má segja, að allt
:- jálfstæði þjóðarinnar byggist
ó útgerðinni, því allt fjármagn
til menningar þjóðarinnar kem
tir frá sjávarútveginum.
Þjóðinni ber því að skilja
þessar stáðreyndir og gera allt
þ.ið bésta til þess að sýna sjó-
jnönnum og útgerðarmönnum
það; sem þeim ber.
Það mun skamt til þess tíma
t;ð sjómannastjettin verði lang
stærsta stjett landsins. — Með
framkvæmd nýsköpunarinnar
vex hún 3—4 sinnum meira en
nú er, og með bættum og aukn
um mentunarskilyrðum einstak
linga hennar, mim hún verða
betur hæf til samkepni við
aðrar þjóðir og ennþá öruggari
í starfi sínu.
Síldveiðin hefir verið er og verð
ur einhver stærsti þáttur í lífs-
aíkomumöguleikum vorum. Við
erum sannarlega lánssamir, að
eiga annan eins nytjafisk við
strendur lands vors, og okkur
ber að nota þann veiðirjett, eins
og við frekast getum.
Alla þá kunnáttu, sem ís-
lenskur sjómaður hefir haft til
brunns að bera hvað veiðiað-
ferð þessa gullfiskjar snertir í
fyrstu, var aðflutt frá frænd-
þjóð okkar Norðmönnum, þó
reynsla og þekking í starfi
margra undanfarinna ára, hafi
orðið okkur síldveiðimönnum
farsæl og happadrjúg. Svo lengi
lærir, sem lifir.
EFTIR ÓLAF MAGNÚSSON
SKIPSTJÓRA Á M.S. ELDBORG
Einstaka fiskimaður hefir
ljelegan yfirborðshitamæli, sem
er þó hjálp til þess að benda í
rjetta átt, að finna hinn rjetta
kjörhita síldarinnar til vöðu á
yfirborðinu, eins og við sjó-
menn köllum það, er hún synd-
ir i sjóskorpunni í þúsunda og
miljónahópum. — Fyrir sti'íð
höfðu nokkur skip átuháf, sem
gaf yfirlit yfir átusortir og átu
magn staðarins í það og það
skiftið er hann var dreginn,
magnið fjekkst með hlutfalli
tír.ians á hverjum stað.
Þessir hlutir voru notaðir eft
ir leiðsögn fiskifræðinganna og
þeim gefnar skýrslur um ár-
anguiinn. Árni vinur minn og
skakfjelagi á arnfirsku dugg-
unum í þá tíð. var mikill áhuga
maður á þessu sviði, og er það
enn, pó árangur vísdómsrann-
sókna hans i þessa átt, með
pokann á grindinni og venjuleg
an vasamæli, sem vart má fara
kústskaftslengd í djúpið, svo
hann komi ekki aftur í molum,
geti ekki sýnt nein stór afrek,
munu tímar visdómsins á þessu
sviði, sem og mörgu öðru, opna
bók staðreyndanna og geía
táknræna aðferð til síldveið-
anna.
Veit jeg að Árni Friðriksson
lætur ekkert tækifæri ónotað
Það síldveiðitímabil, sem okk til gagns fiskimönnum og al.
• ur ísl. sjómönnunum er kunn-
ast, enn sem komið er, og við
höfum lagt mesta rækt við, er
heí pinótaveiðin við Norðurland
á sumrin í 2—3 mán. Við höf-
þjóð.
Hinn áður umtalaði mælir
og pokaháfur er það eina, sem
íslenskur síldveiðimaður héfir
haft til umráða og honum hafa
um sótt og sækjum þangað ár- veri8 kunn til hinna visdóms.
lega með og yfir 100 skip. með - legu rannsókna ur hafi því>
allt að 2000 manns á sjonum, sem umliggur ættarlandið.
fyrir utan hinn mikla fjölda, i
sem veiði þessi heimtar í landi. I Hversu mikið heí'ir ekki
Það má með rjettu segja, að Þessi takmarkaði möguleiki á
vísindanna, og framkvæma okk
ur til gagns og alþjóð til heilla.
SÍLDVEIÐI sú. er við stund-
um fyrir Norðurlandi á sumr-
um. er öll eða að mestu leyti
komin undir því, að síldin
syndi á yfirborðinu, við verð-
um að sjá hana í þjettum torf-
um. svo við getum veitt hana
í þessar herpinætur.
Þá hefir ókkur tekist mæta
vel að færa barninu brauð og
landinu auð.
Aðrar þjóðir veiða síld, bæði
í botnvörpu og í herpinætur
með lóði. Það væri ékki úr vegi
að við lærðum af þeim þessar
listir. þeir taka mest alla sína
veiði með þessum aðferðum
háðum, sem eru lítt og ekkert
kunnar eða reyndar hjer. sjer-
stakleea sú fyrnefnda, hin síð-
arnefnda var og er notuð aðal-
lega við hina svo kölluðu lása-
veiði inn til fjarða og var í
mínu unedæmi kunn í Arnar-
firði og víðar um land.
Norðmenn cg Skotar eru
slvngastir allra. er jeg þekki
til að taka síld með lóði og hef-
ir þeim gefist þessi aðferð með
ágætum, ennfremur eru Skotar
mjög svo lítið bundnir við tíð-
arfarið, þeir veiða sína síld oft
í mjög misjöfnum veðurskil-
yrðum, síldveiðitímabil þeirra
er allt að 9 mánuðum með því
að færa skipastólinn til eftir
síldargöngunum. — Norðmenn
gera og hið sama.
Botnvörpuveiðin gerist meira
við Niðurlöndin, á sljettum
útgerðarmenn hafi lagt mikið
af mörkum til þess að veiðin
mætti takast vel, hvað skipa-
kost og allan útbúnað snertir,
bæði til lands og sjávar, sam
minstu öflun á tækjum tækn-
innai og notkunarreglum þeirra
orðið þess valdandi, að sá leynd
ardómur, sem í hafinu býr verð
ur seinna leystur en ella, ef full
anborið við okkar fámenna fá- ! komin tæki væru fyrir hendi
tæka þjóðfjelag. Má því vona 1 °S notkunarreglur þeirra kunn
fastlega að útvegurinn með öfl- I ar fiskimönnum, ásamt vinnu
ugum samtökum og aukinni með líf og sál undir stjórn og
getu, ásamt hmni nýju tækni
komandi tíma. taki stórkost-
legum framförum á þessu sviði,
kenslu visindanna á þessu sviði.
Það mun koma á daginn að
allar fiskveiðar yfirhöfuð,
verði eins rjettilega á haldið og verða framkvæmdar síðar meir,
raun ber vitni, og í samræmi a sviði og með tækium vísiud
til hafs og það með hinum áð-
urnefndu aðferðum báðum.
Þessu þarf að skera úr hið
fyrsta. Víst væri það nauðsyn-
legt, að geta látið vissan hluta
útgerðarinnar starfa að veiðum
síldar mest allt árið, því mikið
kostar stöðvunartímabil síldar
verksmiðjanna, er þær standa
ónotaðar 8—9 mánuði ársins.
Okkur sjómönnum er það
fyllilega ljóst að við eigum
mikla síld hjer í sjónum við
strendur landsins á vetrum, og
mundi því stórt spor verða stig
ið til velmegunar, ef slík veiði
gæti svarað kostnaði. Það mál
er þess vert að það verði at-
hugað af mönnum, sem lært
hafa sig til þess starfs og úr-
skurðar. ■
Það er mikil þörf fyrir því,
að áhugi vakni meðal íslenskr-
ar sjómannastjettar á allri ný-
breytni á sviði veiðiaðferða og
skipakosts um leið og hinir ráð
andi menn skilja hart aðkall-
andi þörf þess og spari í engu
til þess að slíkt megi verða að
fullum notum.
SILDVEIÐIN undanfarin sum-
ur, hefir verið mikil og aflaaí-
köst að líkum náð hámarki, en
mjer fiinnst, er jeg lít til baka
að ekkert sumar hafi verið eins
sjerkennilegt, hvað síldina og
eiginleika hennar snertir, eins
og siðastliðið sumar.
Eftir miðjan maí í fyrra fóru
að berast frjettir um mikla átu sæidar
úti fyrir Norðurlandi, bar mik- vors
ið á henni í fiski, sem þar var
en þar stóð hún aðeins á yfir-
borðimi í stuttan tíma, var svo
að sjá, að eftir að hún hafði
brotið sig yfir og um grunnin,
væri engin' þðrf íyrir hana að
sjá sól eða glíma við blásandi
hvali, gargandi fugl ásamt fiskí
mönnunum með morðtólið, hún
stakk sjer og ljet vart sjá sig
meir á úthaldinu.
En þá skeði það, sem fáa ór-
aði fyrir, að um sama leyti eða
14. ágúst verður Grímseyjar-
sund svart af síld og það síld,
sem veður í rauðátu og er dauð
spök, eina sem fiskimaðurinn
þurfti að óttast, að kasta ekki
á of stóra torfu, ef nótin átti
að bera veiði að skipi. Margir
sprengdu nætur sínar, öðrum
gekk seint með hin stóru köst.
Þessi veiði stóð látlaust á 3.
viku, enda gerði hún sumarið
ágætt, síldin var feit og falleg,
á sama tíma var síld við Tjör-
nes og Sljettu, en hvergj eins
mikil, sem á sundinu, djúpt og
grunnt, austan og vestan. Mest
allur flotinn var þarna alla daga
að veiðum, en alltaf var sama
náman barmafull, þar til hún
hvarf á hinum venjulega tíma,
snemma í september.
Víst er um það, að í huga hins
stórhuga veiðimanns, hlýtur að
vakna þessi spurning, með ósk
um óhrekjanlegt svar, hvað var
að gerast á þessum báðum veiði
svæðum, sem gáfu hinn dýr-
mæta auð til íslendinga s.l.
sumar. Úr því og öðru líku
verðum við að geta skorið það
fyrsta, með sameinaðri liönd
vísdóms og þekkingar, er hægt
að veita svar.
Fram með allt það, sem má
verða til aflaaukningar og hag-
atvinnuvegum lands
sandbotni og grunnsævi, en sú I v€Íddur og fiekkir voru á vfir- ! ri|._*A
síld verður aldrei eins góð og borðinu Eftir þennan tima rlUglö
hin, dráttur hennar við botn-
inn skemmir útlitið.
Það er eitt af málum atvinnu
málaráðherra að tilnefna tvo
gerði mikið norðan hret, að því i EINN hinn stóvirkasta þátt í
loknu fór að bera á því við síldveiðisögunni, álít jeg það
Húnaflóa að rauðátan hafði tímabil síðan sildarleit í flug-
rekið á fjörur og litað ströndina vjelum hófst. Sú reynsla, sem
menn nú strax í haust til þess j sinum táknræna lit, rauða, svo fengin er á þessu sviði, er frek-
að fara til Skotlands og áfram j var þetta viðtækt að þetta náði ar góð, getur orðið ágæt og jafn
um hn umgetnu síldveiðilönd. | a]lt inn j Hrútafjarðarbotn og nauðsynlegt að sje í ágætu lagi,
sem við getum haft mikið gagn ekki hvað rninst þar.
við tímanna tákn.
anna. Verður því það miki.ll
fengur fyrir jiskimanninn al-
ment, að fá allg nýbreytni og
af að heimsækja og læra af,
hæði veitðiaðferðir. notkun, gerð
ir og þrifnað veiðarfæra ásamt
skipakosti og meðferð veíð-
innar. Þessir menn þurfa sjálfir
að vera með í starfinu á sjón-
um og k^mnast fiskimönnum og
skipum. Jeg er í engum vafa
um það, að atvinnumálaráð-
herra. sem nú situr að völd-
um. finnur hina brýnu þörf
Vorið var kalt og mikið um
eins og veiðarfærið.
Það er alveg óþarfi að deila
VIÐ síldveiðimenn éigum ^ þekkingu á þessu sviði-svo fljótt |i,eFf!a ma's- sendir menmna
niikið starf fyrir hendi, ef við jsem hægt er, svo hann geti not-
eigum að færa okkur til nytja j fært sjer hana og reynt, ásamt
j oinmitt að haustinu á þeim
tima =em sfldveiðin stendur vf-
um kringumstæðum, sem
straumar verða minna eða
meira stefnubundnir vindinum.
Þegar við síldveiðimenn
komum á svæðið, sápst þess
merki, að áta var mikil á viss-
um svæðum, en virtist vart
finnanleg á sumum, og það góð
j um aflabönkum.
! Miðsvæðið var alt mjög dauft
að líta, en vonir stóðu til að
norðlæga átt, enda undir slík-,um nauðsyn síldarflugsins
lengur, þar hafa verkin sýnt
merkin og staðreyndir talað, en
það þarf að finna og fram-
kvæma hiha bestu stjórn og
tilhögun um flugið.
Við erum allir sammála um
það, að síldarleit í flugvjelum
verði skipuð því framkvæmdar
valdi, sem vinnur eingöngu að
því, að flugið megi verða okk-
ur. íiskimönnunum fyrir bestu
framfarir annara þjóða á sviði
síldveiðanna, ásamt að læra af
vísindalegum rannsóknum,
hvernig síldargöngunum verði
háttað þetta og þetta árið, og
á sildveiðitímabilinu,
Allt til þessa tíma höfum við
síldveiðimenn ekkert haft við
að styðjast á þessu sviði, nema
frjettir um átuskilyrði, vinda
og strauma, er líður fram á vor
ið, og göngu síldar er von, eða
þá aðeins það, sem næmt auCTa
fiskimannsms sjer, þegar hann
kemur á veiðisvæðið í byrjun
vertíðar, mest hvað yfirborðslíf
er fjölskrúðugt og staðbundið,
svo sem fugl og hvalur.
samanburði við hina dýrmætu
reynslu og þekkingu margra
ára.
Reynsla mín er sú, að ótvi-
rætt benda vindar, straumar,
sjávarhiti, átusorffr og átumagn ! p
á lifsskilvrði síldarinnar og 1 e ’ aT' h?T •‘,err> oh1 ur
fjöida eða magn. j Öölbrevttori aðferðir.
Við fiskimenn vonum því j Jeg tel vafalaust þessa síðar-
fastlega að allt það fjármagn, • nefndu veiðiaðferð með lóðinu,
sem þarf til þessara vísinda-! til stórrar af’aaukningar á sild
13
jþað yrði svo aðeins stuttan j og að sem fljótvirkasta gagni,
ir á öllu hihu umffetna svæði, ! tima. Miklar Iíkur bentu t.il þess þar á jeg við að leiðsögn
prf enda 1 Noregi en hvría | að kjörhiti átu og síldar væri
jí Skotlandi.
j \r x \ ff
i svnlegar
-*Vl
Rlíkar ferðir e
?” í alla staði nauð-
og til stórkostleprar
á FÍldveioikunnát.tu
vantar
írjettir fari sem minstar króka
okkur fiskimönnum ekki afla- i leiðir.
rannsókna, verði veitt af þvi
því opinbera svo fíjótt sem
auðið er, og í engu sparað að
afla tækja þeirra sem rann-
sóknir slikar heimta, um leið
fáum við sjómenn að læra og
vinna að þeim störfum í þágu
hjer sunnan lands, sem mætti
stunda á sumrin í stórum síl.
Ennfremur er það ófáðin gáta,
hvort ekki væri hægt með
breyttum skipakosti að veiða
síld á vetrum hjer við strendur
landsins, jnn til fjarða' eða út
Isæll eða happadrjúgur. enda
jbenti alt yfirborðslíf á að svo
imundi verða fyrst um sinn.
Húnafiói, allt .að vestan og
vestan Vatnsness og Skaga inn
I að Ilofi, gaf töluverða veiði í
júlí og framundir miðjan ágúst,
en þá var henni að mestu lok-
ið, en eitt hið besta veiðisvæði
ílóans. austan Vatnsness er
mjer ókunnugt um að nót hafi
verið kastað í sjó.
Þegar kom fram undir 10. ág.
var síld mikil við öll grunnin
á flóanum og fyrir innan þau, |
Það er máske við stóra að
deila í þessu sem öðrum mál-
um okkar sjómanna, en við
verðum að láta álit okkar 1
ljósi á þeim atriðum, sem að
okkur snúa og við viljum fá lag
færingu á.
Síldarflugið hefir undanfar-
in ár hefir hvað stjórn snertir,
verið framfært af einum og
sama manni öll árin. Er því
engan samanburð á henni hægt
að gerá, vont er að gerá svo öll-
um líki. Allt að einu erum við
Framh. á bls. 8.