Morgunblaðið - 05.07.1945, Blaðsíða 2

B
iíORGUNBTi'AÐTB
Fimtudag'ur 5. júlí 19415*
Mýbyggingarráð vinnur að Iramkvæmd
stefnuskrár ríkisstjórnarinnar .
LandbúnaSarmáL
í landbúnaðarmálum hefir
Nýbyggingarráð ekki ennþá
getað aðhafst neitt, jafn stór-
íelt sem það. er snertir sjávar-
•útveginn, in. a. af þeirri ein-
íöldu ástæðu, að ráðið hefir
fengið flest öll erindi frá þeim,
er annað hvort hafa sjávar-
útveg með höndum eða áhuga
hafa fyrir efnhverju nýju í
þeim efnum eða þá iðnað. Hins
vegar er ráðinu ljóst, að jafn-
nauðsyjilegur sem sjávarútveg-
\irinn er fyrir landsmenn, þá
má ekki gleyma landbúnaðin-
um, Vitað er að ísl. bændur
yfirhöfuð skortir ekki dugnað,
en þeir hafa of lengi unnið
með úreltum aðferðum á sum-
xim sviðum, og þessu þarf að
breyta, þannig að þeir fái rjett-
ar vinnuvjelar tií afnota, og
geti þannig breytt til hins betra
í búskapárháttum.
Eitt hið fyrsta #erk, sem gert
var í Nýbyggingarráðí, var að
fá þann mann, sem f. h. S. I. S.
etendur fyrir sölu á landbún-
aðarverkfærum, hr. Áfna G.
Eylands, til þess að fara til
’Ameríku, bæði til þéss að kynna
sjer hið nýjasta á sviði land-
búnaðarvei'kfæra og þá einnig
tií þéss að vera sendiráði Is-
lands í Washington til aðstoð-
ar, til þess, ef verðá mætti, að
fá aukinn þann „quota“ af
landbúnaðar- og öðrum stórum
vínnuvjelum, sem ákveðinn
Jnafði verið fyrir Íslendínga áð-
vr, áður en Nýbyggingarráð tók
til starfa. Sá „quoti“ er sem
eje alt of fáskrúðugur, hvað
landbúnaðarverkfæri snertir og
istórar vinnvjelár. A. Eylands
<er fyrir löngu kominn til baka
"úr ferð sinni og vannst honum
töluvert á. Um líkt leyti og
bann var fyrir vestan, án þess
beinlínis að fullyrða að það hafi
verið fyrir hans verknað, fjekk
tsendiráðið aukinn „quota“
Jhinna stórvirku vinnuvjela að
jnökkrum mun og nú síðast 'hef
Sr íengist loforð fyrir 50 nýj-
nm traktorurn, sem segja má
að sje fyrir tilverkhað eða ár-
-angur af ferð A. Eylands.
Nýbyggingo rráð hefir að sjálf
»jögðu falið þeim manni innan
l>ess vjebanda sem kunnugur
er landbúnaði. hr. Steingr. Stein
J>órssyni búnaðarmálastjóra, að
vndirbúa með ráði sinna bestu
jnanna tillögur um stórfelda
væktun og byggðahverfi í sveit-
um, ásamt öðru er þar kemur
•til greina. Er sá undirbúningur
_|>egar vel á ”egi.
Auk þess hefir ráðið falið
Jieim manni, sem ríkisstjórnin
|>egar í öndverðu rjeði sem
aramkvæmdarstjóra fyrir Ný-
Ijyggingarráð, hr. Sveini Val-
Sells, en sem verður annara
Siluta vegna að dveljast í
lAmeríku sumarlangt að afla
jn, a. haldkvæmra upplýsinga
xira búnaðarhætti og búnaðar-
p ekstur í stórum stíl vestur þar
xneS það fyrir augum að not-
rfæra sjer þá reynslu og þá
Jjekkingu, sem hann kynni að
ufla sjer í þessu efni hjer á
landi að meiru eða minna,
leyti, eftir því sem við á og
Ræða Jóhanns Jósefssonar á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins á þing-
völlum 16. júní
staðhættir kunna að leyfa. Hef
ir nýbyggingarráð sjerstaklega
fyrir augum ^stofnun byggða-
hverfa, þar sem unnið verður
með samnotum fleiri búenda
stórvirkra vinnuvjela, að auk
inni ræktun og þar af leiðandi
aukinni mjólkurframleiðslu, en
þessi byggðahverfi álítur Ný-
byggingarráð að þurfi að vera
þannig í sveit sett, að þau hafi
aðgang að þeim sjerstöku nátt
úrugæðum, sem land vort hef
ir yfir að ráða, þ. e. a. s. foss-
aflinu og jarðhitanum. — Það
er skoðun ráðsins að aðstreymi
fólksins til Reykjavíkur sje þeg
ar fyrir löngu orðið of mikið
og að einasta haldkvæma ráð-
ið til þess að breyta þeim
straumi sje það að leitast við
að skapa þau skilyrði í sveit-
unum og annarsstaðar á landi
hjer er býður fólkinu svipuð
þægindi og nú eru í höfuð-
staðnum.
Þjóðin unir því nú verr en
áður að búa í afskekktum stöð
um fjarri þeim þægindum, sem
í bæjunum eru, þótt það orð-
tak sje ennþá í gildi „aðfáir
lofi einbýlið sem vert er“, er
þó hins að gæta að margbýlið
hefir marga kosti fram yfir
einbýlið — einkum á þessum
tímum, þar sem afkoma land-
búnaðaðins er svo mjög háð
því að hentugar vinnuvjelar
sjeu látnar afkasta því, sem
mannshöndin hefir verið látin
gera í þúsund ár í þessu landi.
Lausnin: Byggðahverfi.
Það virðist því vera líkleg-
asta lausnin á þessu stóra
vandaspursmáli þjóðarinnar, að
samkomulag náist um það að
mynduð sjeu með aðstoð ríkis-
valdsins, sveitarfjelaga og ein
staklinga, byggðarhverfi eða
bæir á þeim stöðum sem lífvæn
legust skilyrðin eru fyrir hendi
í sveit eða við sjó. Höfuðskil-
yrðin, sem þeir staðir þurfa
að hafa, sem reisa skal byggða
hverfi á í sveit, hljóta að vera
þessi:
1) Góðar samgöngur við aðra
landshluta, en þó einkum sjáv
arsíðuna —; alla tíma ársins.
2) Skilyrði fyrir stórfelldri
ræktun, þ. e. a. s. mikið og gott
landrými, þar sem unnt er að
ná fullum árangri fyrir stór-
virkar vinnuvjelar.
3) Aðgangur að raforku eða
fossafli til virkjunsr.
4) Ef þess er nokkur kostur,
þá sjeu slík byggðahverfi að-
eins reist þar sem unnt er að
ná til jarðhita, bæði til upphit-
unar mannabústaða og svo til
gróðurhúsa. Við sjó koma ýms
hin sömu skilyrðin til greina að
f hluti
viðbættu því að þeir bæir hafi
hentug skilyrði til hverskon-
ar veiðiskapar á sjó.
Áburðarverksmiðjan o. fl.
Alþingi vísaði eins og kunn-
ugt er áburðarverksmiðjumál-
inu svonefnda til Nýbyggingar-
ráðs. Nýbyggingarráð hefir tek
ið það mál upp í samráði við
bestu menn og hefir ráðið dr.
Björn Jóhannesson jarðefna-
fræðing til þess að fara utan til
Norðurlandanna og Englands
og kynna sjer allt sem þar er
hægt að fá að vita um slíkar
verksmiðjur. Hann hefir fengið
í hendur þær niðurstöður af
þeim rannsóknum, sem þegar
höfðu verið gerðar af hinum
ameríska verkfræðing, og öll
önnur skjöl, sem þetta mál varð
ar áður en hann fer hjeðan af
landi burt. Nýbyggingarráð lít
ur svo á, að máli þessu beri að
sýna hinn fyllsta áhuga og að
það eigi tvímælalaust að byggja
áburðarverksmiðju Svo framar-
lega sem það komi í Ijós eftir
ýtarlega rannsókn, að hún
borgi sig fyrir bændur og þjóð
ina í heild, en sú rannsókn álít
ur ráðið að sje ófullnægjandi,
meðan órannsökuð er afstaða
Norðurlandanna í þessu efni,
því að eins og vitað er, er ein
hver mesta slík áburðarfram-
leiðsla í Noregi, þar sem Rjukan
fossarnir veita afli til margvís-
legra framkvæmda.
En önnur hlið þess máls hlýt-
ur um leið að vera sú, að at-
hugun fari fram á þeim efnum
er vjer nú ráðum yfir, beina-
og fiskimjöii og þangmjöli, með
sjerstöku tilliti til þess hversu
nota megi þau til að fullnægja
að meira eða minna leyti eftir
spurn landsmanna eftir áburði.
Hjer á að velja það að dómi
Nbr., sem best hentar búskapn
um bæði þeim sem rekinn er
af einstaklingum og þjóðar-
búskapnum í heild.
Iðnaðarmál.
Nbr. hefir haft með höndum
ýms erindi er iðnaðinn snerta
og sint eftir bestu getu. Eink-
um þann er á innlendum hrá-
efnum byggir tilveru sína. — í
þeirri grein er margt sem á
góma ber og tvísýnt um sum-
an iðnað sem menn vilja fara
útí hvort rjett sje að taka hann
fram yfir önnur nytsemdar-
störf þjóðfjelagsins. T. d. er það
mikið vafamál hvort allur sá
iðnaður .sem hjer hefir verið
farið út í á stríðsárunum á sjer
tilverurjett eftir stríðið, eða
verður haldið lifandi nema þá
með verndarhöftum.
Höfuðáherslu verður á það
að leggja að hagnýta sem best
afurðir landSmanna og efla
þann iðnað sem er í sambandi
við afurðir bændanna eða sjáv
arafurðirnar
Nbr. tók við því verki sem
Skipulagsnefnd í atvinnumálum
hafði á hendi og er því nú hald
ið áfram undir forystu Nbr. á
grundvelli þeirra athugana,
sem Skipulagsnefnd í atvinnu-
málum hafði lagt. — Þótt hjer
hafi verið dreþið á ýms verk-
efni sem Nbr. hefir haft og hef
ir með höndum, þá er enn langt
frá því að alt sje tiltekið, enda
yrði það oflangt mál
Hliðin sem snýr að
bönkunum o. fl.
Þegar svo stórt átak skal
gert, sem með lögunum um Ný
byggingarráð er til ætlast til að
efla og auka framleiðslugetu
landsmanna, er óhjákvæmilegt
að athugað sje um leið hversu
það ástand er ríkir í bankamál-
um landsins m. a. fellur inn í
þann ramma sem með lögun-
um er settur.
Lögin mæla svo fyrir að af
innieignum Landsbanka íslands
érlendis skuli jafngildi a. m. k.
300 milljónum ísl. króna lagt á
sjerstakan reikning, og að þess
ari upphæð skuli eingöngu var
ið til kaupa á framleiðslutækj
um og til annarar nýsköpunar
í atvinnulífi þjóðarinnar, sam-
kvæmt nánari ákvörðun Ný-
byggingarráðs.
Með þessum fyrirmælum er
að því stefnt að innstæður þær
er myndast hafa erlendis á
stríðsárunum, verði notaðar til
aukningar og endurbóta á fram
leiðslutækjum og ekki til stund
arneyslu.
I stefnuskrá ríkisstjórnarinn
ar eins og henni var lýst af for-
sætisráðherra í sam- Alþingi 21.
okt. 1944, segir svo m. a.:
„Um öflun þessara tækja
• er öllum gert jafnhátt undir
höfði, og er ætlað, að í þess
um efnum ríki fult frelsi. •—
Fari hinsvegar svo, að við-
skiptareglur annara þjóða
verði með þeim hætti, að ís-
lendingum sje farsælast eða
jafnvel að eigi verði hjá
komist, að einn aðili fjalli
um málið af íslendinga
hálfu mun ríkisstjórnin að
sjálfsögðu hníga að því ráði.
Þarf mönnum ekki að bregða
við slíkt hjer á landi. Hjer
hefir í nær áratug innflutn-
ingur flestrar vöru verið
bannaður, án sjerstaks leyfis
hins opinbera, og nú um
skeið nær öll útflutnings-
vara verið seld af umboðs-
mönnum ríkisvaldsins.
„Komi til verulegra út-
gjalda ríkisins af þessum
efnum, er ætlað að gera það
með lántökum. Kemur þá
til mála að skylda menn að
taka þátt í þeim lánum, eða
jafnvel til þátttöku í þeirr.
fyrirtækjum, er ríkið stofn-
ar til. Er fullkomlega rjett-
mætt, að ríkisvaldið beíti
sjer fyrir, að skjótfenginn.
auður sje þannig látinrt.
þjóna því hlutverki, að
auka fvelsæld almennings
í landinu“.
Ekki er því að neiía, að ýms-
um muni hafá þótt allfast : að
orði kveðið þar sem sagt er að
til mála geti komið að skylda
menn til að taka þátt í þeim
lánum, eða jafnvel að taka þátt
í þeim fyrirtækjum, sem ríkið
stofnar til þess að framfvlgja
markmiði því sem stefnuskrá
in stefnir að, og Nbr. á að
hjálpa til að ná.
En þetta kemur vitanleg'a
ekki til greina fyrri enn sýnt
er að einstaklingsframtakið fá
ist ekki til að sinna þeim verk
efnum er um ræðir.
Því er nauðsynlegt að alt sje
gert sem unt er til að örva eirs
staklingsframtakið. Til þess
liggja að vísu fleiri en ein leið,
en afstaða bankanna til fram-
kvæmdamannanna, næst skyn-
samlegri skattalöggjöf — að
ógleymdum vinnufriðinum, hlýt
ur ávalt að hafa mjög afger-
andi áhrif á vilja manna til þess
að leggja í ný fyrirtæki, eða
efla hin eldri sem fyrir eru.
Margir gerðu sjer vonir um
það að með stjórnarsamvinn-
unni væri vinnufriðnum nokk
urnveginn borgið. Enn e,r ekki
fullreynt hvort svo muni reyn-
ast en þó ber að vænta þess,
ef reynslan sýnir ekki hið'gagn
stæða.
Skattalöggjöfin er á flestum
sviðum ósanngjörn en ef til vill
er sú ósanngirni skaðlegust
landi og lýð, sem snýr að
sjálfri framleiðslunni..
Með núgildandi skattalög-
gjöf er eíginlega unni’ð beint
gegn nýsköpun á sviði sjávarút-
vegsins, og er gott til þess að
vita að núverandi ríkisstjórn
hefir í hyggju að gera tillögur
til breytínga og umbóta t. d,
hvað það snertir að menn megl
afskrifa miklu hraðar en nú
er leyft, skip og önnur fram-
leiðslutæki keypt með sti'íðs-
verði. — Hvað skal þá segja
um sjálfa bankapólitíkina, örv
ar hún framtaksmanninn?
• Er það hugsanlegt, að við
sama sje látið setja og nú er,
um vexti og stofnlán til at-
vinnurekstrar og þó sje hægt
að koma nú þegar einhverju
verulegu fram af því sem í
stefnuskrá ríkisstjórnarinnar
felst?
• Við í Nýbr. erum ekki þeirr-
ar skoðunar. Forvextir eru
hvergi nærlendis jafnháir og
hjer á Islandi.
•' Þetta var skiljanlegt meðarn
bankarnir unnu með dýru láns
fje er þeir sjálfir urðu að' fá að.
láni í útlöndum eins og lengst
af var fyrir stríðið.
Nú er þetta svo breytt að
,bankarnir eiga stórfje í útlönd-
um á litlum eða sem engum
vöxum, og géyma fyrir lands-
menn stórfje sem innstæður
•hjer, sem litlir, og í sumum til
Frh. á 4. síðu. |