Morgunblaðið - 03.08.1945, Blaðsíða 5

föstudagur 3. ágríst 1945.
MORGUNBLAÐIÐ
r rv
Síða sambands ungra Sjálfstæðismanna.
Ritstjórn: Sambandsstjórnin.
Athugasemd
til Þjóðviljans
ÞÝÐINGAR ÞÆR á greinum eftir nokkra erlenda
fræðimenn, sem undanfarið hafa verið birtar hjer í síðu
Sambands ungra Sjálfstæðismanna virðast hafa farið
mjög í taugarnar á hinu ágæta blaði Þjóðviljanum, sbr.
leiðara blaðsins 26. júlí. Ekki. hafa þó kmoðifram rök
gegn þeim skoðunum, sem haldið hefir verið fram í þess-
um greinum, heldur er aðeins helt fúkyrðum yfir höf-.
unda og þýðendur þessara greina, og óbeint skorað á
ritstjórn Morgunblaðsins að koma í veg fyrir birtingu
þeirra framvegis. í von um að þessi málaleitun geti borið
árangur, er það fundið upp, að greinar þessar sjeu í raun
inni árás á nýbyggingarráð og stefnuskrá núverandi rík-
isstjórnar. Hjer kemur fram hinn furðulegasti misskiln-
ingur, sem rjett er að leiðrjetta strax, þótt framhald
greinanna geri það raunar síðar.
Það sem Hayek á við með áætlunarbúskap eða sósíal-
isma, eru algjör yfirráð ríkisvaldsins yfir rekstri fram-
leiðslutækjanna, eða þar sem þeir, er að nafninu til eiga
þau ennþá — eins og t. d. í Þýskalandi nazismans — verða
í öllum mikilvægari atriðum að hlíta forsjá ríkisvaldsins
um notkun þeirra. Þetta tvennt á vitanlega ekkert skylt
við það, þótt skipuð sje opinber nefnd, eins og t. d. ný-
byggingaráð, til þess að úthluta gjaldeyri til kaupa á
framleiðslutækjum og greiða eftir megni fyrir því, að
þau fáist. Að vísu má segja, að vald ráðsins yfir því hvaða
tæki skuli leyft að kaupa, sje skerðing athafnafrelsisins,
en hún er ekki meiri en verið hefir í gildi s.l. rúm 10 ár,
eða síðan gjaldeyrishömlurnar byrjuðu. Yfirráð einstak-
linga yfirframleiðslutækjunum og þar með athafnafrelsi
þeirra, er vitanlega að öðru.leyti óskert eftir. sem áðun,
og það er aðalatriðið.
Fúkyrðum og öðru slíku er vitanlega ekki ástæða til
að svara, en jeg vil aðeins taka það fram, að það myndi
aðeins vera mjer gieðiefni ef Þjóðviljinn gæti komið fram
með einhver rök þar sem kenningar Hayeks og annara
frjálslyndra hagfræðinga í þessu efni, eru hraktar. Mjer
hrýs 'eins og öðrum, hugur við þeirri kenningu, að sú
stefna í fjárhagsmálum, sem stöðugt hefir aukið fylgi sitt
undanfarið meðal almennings, hljóti óhjákvæmilega að
leiða til nýrra miðalda á hinu andlega sviði, þar sem
skoðanir fárra valdhafa eru þær einu, sem leyfðar eru.
I þessu sambandi mætti e. t. v. benda Þjóðviljanum á að
kynna sjer, hvað Bertrand Russell, einn hinn ágætasti
fræðimaður úr hópi bresku sósialdemókratanna, — sem
allir keppast nú við að hylla — segir um prentfrelsið í
þjóðfjelagi, þar sem ríkið starfrækir allar prentsmiðjur.
En málafærsla af því tagi, sem Þjóðviljinn ber fram,
fúkyrði og tilmæli um ritbann eða ritskoðun, hlýtur í aug-
um allra viti borinna manna, að verða aðeins til stuðnings
þeim málstað, er afflytja á.
Rúsínan í fyrneindum leiðara Þjóðviljans, er þó hin
föðurlega ábending til ritstjórnar Morgunblaðsins um að
hún skilji ekki stefnu núverandi ríkisstjórnar á sviði at-
vinnumála, en þessi stefna á að vei’a n.umin undan rifj-
um enska fjáriuálafræðingsins Keynes(!). Svo er klykkt
út með því að hella sjer yfir stjórnai’farið í Argentínu!
Jeg skal ekki fortaka, að höfundur leiðarans sje sæmilega
gefinn maður, en guð hjálpi því fólki, sem er ætlað að
meðtaka svona skrif með andagt.
Ó. B.
Svar við greininni „Mannalæti Heimdell-
inga“, sem birtist á Æskulýðssíðu Þjóð-
viljans, kemur á næstu Sambandssíðu.
tJtdrátíur úr bók próf. Fr. v. Hayek, The Road to Serfdom. Þýtt hefir Ólafur Björnsson dósent.
Kynslóð vor hefir gleymt því
að einkaeignarrjetturinn er mik
ilvægasta trygging frelsisins.
Það er eingöngu vegna þess að
yfirráðunum yfir framleiðslu-
tækjunum er dreift á hendur
margra, sem taka ákvarðanir
sínar óháðir hvorir öðrum, að
við getum sem einstaklingar
ráðið athöfnum okkar. Þegar
yfirráð allra fr^mleiðslutækja
eru komin á eina hendi, hvort
heldur „þjóðfjelagsins" að nafn
inu til eða einhvers einræðis-
herra, hefir sá aðili öll ráð okk-
ar í hendi sjer. Hagvaldið get-
ur orðið þvingunartæki í hönd-
um einstaklingsins, en getur
aldrei skapað fullkomið vald
yfir lífi annarra. — En þeg-
ar hagvaldið er sameináð hjá
einum aðila sem pólitískt vald,
verða einstaklingar svo háðir
þeim aðila, er það hefir með
höndum, að hagur þeirra er lít-
ið frábrugðinn hag þrælsins.
Það er vel að orði komist er
sagt hefir verið, að í því þjóð-
fjelagi, þar sem ríkið er eini
atvinnurekandinn, hefir stjórn-
arandstaða í för með sjer hæg-
an hungurdauða.
Baksvið hættunnar.
GAGNSTÆTT SÓSÍALISM-
ANUM og öðrum alræðisstefn-
um, grundvallast einstaklings-
hj'ggjan á virðingu þeirri fyrir
einstaklingnum, sem kristindóm
urinn boðaði á sínum tíma, og
þeirri skoðun, að það sje æski-
legt, að einsfaklingurinn ákveði
sjálfur, hvernig hæfileikar hans
megi best notast. Þessi lífsskoð-
un, sem fyrst náði þroska á dög
um endurfæðingartímabilsins,
varð foreldri hinnar vestrænu
siðmenningar. Hin þjóðfjelags-
lega þróun beindist í þá átt, að
losa einstaklinginn úr fjötrum
þeim, er Ijenskipulágið batt
honum.
Einhver merkilegasti árang-
urinn, sem náðst hefir með því
að losa framtak einstaklings-
ins úr viðjum, eru hinar stór-
kostlegu framfarir vísindanna.
Það er eingöngu frá því er at-
hafnafrelsi einstaklingsins
ruddi braut frjálsri notkun hinn
ar nýju þekkingar, eingöngu
síðan íeyft var að gora tilraun
með alt — ef einh ; \' di taka
á sig þá áhættu se. J | rlgdi
að vísindin hafa teidð þau
risaski’ef' fram á við, ‘seití á
síðustu 150 árum hafa breytt
útliti veraldarinnar. Arangur
þessarar þróunar hefir farið
fram úr öllum vonum. Hvar
sem hindrunum var rutt úr vegi
fyrir því að mönnum yrði
frjálst að hagnýta hugvit sitt,
uxu möguleikar manna til þess
að öðlast óskir sínar hröðum
skrefum. I byrjun 20. aldarinn-
ar höfðu vei'kamenn í Vestur-
löndum öðlast efnaleg gæði,
öryggi og persónufrelsi, sem
fyrir 100 árum hefðu varla
virst möguleg. Árangur þessi
hafði þau áhrif, að skapa hjá
mönnum nýja skoðun á því,
hvei't vald þeir hefðu yfir ör-
lögum sínum, nefnilega þá trú,
að möguleikarnir fyrir því að
kjör þeirra bötnuðu, voru ótak-
markaðir. Það, sem náðst hafði,
var álitið örugt og ævarandi,
nokkuð sem menn höfðu öðlast
í eitt skifti fyrir öll, og hraði
framfaranna virtist of hægur.
Ennfx'emur virtust nú þau
grundvallarsjónarmið, er gert
höfðu þessar framfarir mögu-
legar, vera ox'ðin til hindrunar
hraðari framförum, sem menn
voru orðnir óþolinmóðir eftir
að hrinda áleiðis. Það er hægt
að segja að hinn ágæti árangur
hinnar frjálslyndu viðskifta-
stefnu hafi oi'ðið henni að falli.
Enginn skynsamur maður
skyldi efast um það, að við-
skiftastefna 19. aldarinnar var
aðeins byrjun — að miklir fram
faramöguleikar voru á þeirri
braut sem mörkuð var. En sam
kvæmt þeim skoðunum, sem
nú eru ríkjandi, er ekki lengur
spurt um það, hvernig eigi að
hagnýta hin sjálfvirku öfl í
frjálsu þjóðfjelagi. Við höfum
í rauninni tekist á hendur að
eyðileggja þessi öfl, en láta sam
eiginlega og „markvissa“ stjórn
koma í staðinn. Það er eftir-
tektarvert, að þetta fráhvarf frá
hinni frjálslyndu stefnu, hvort
sem það hefir komið fram í
mynd hins róttækari sósíalisma
eða aðeins sem „skipulagning"
eða „áætlunarbúskapur", átti
sjer fyrst stað í Þýskalandi. Á
síðasta fjórðungi 19. aldar og
fyrsta fjórðungi 20. aldar voru
Þjóðverjar langt á undan öðr-
um í því að móta kennisetn-
ingar sósíalismans og notfæra
þær. þannig að þahn dag í dag
ræða Rússar þessj mál fyrst og
ffemsi á þeim grundvélli, sem
Þjóðverjarnir lögðu, og halda
áfram þar sem þeir hættu. Þjóð
verjar höfðu, löngu fyrir daga
nasistanna, ráðist á frjálslyndi
og lýðræði, kapitalisma og ein-
staklingshyggju.
Löngu fyrir daga nasista
höfðu þýskir og ítalskir sósíal-
istar tekið að nota aðferðir, sem
nasistar og fasistar síðar beittu
með svo miklum árangri. Hug-
myndin um stjórnmálaflokk,
sem tekur í þjónustu sína alla
starfsemi einstaklingsins frá
vöggu til grafar, og sem krefst
þess að ráða skoðúnum hans
á öllum hlutum, var fyrst fram
kvæmd af sósíalistum. Það
voru ekki fasistarnir, heldur
sósíalistarnir, sem tóku að safna
ungum börnum í flokksdeildir
sínar til þess að móta hugsun-
arhátt þeirra. Það voru ekki
fasistarnir, heldur sósíalistarn-
ir, sem byrjuðu á því að skipu-
leggja íþi'óttir og le’iki, fótbolta-
fjelög o. fl., í flokksklúbbum,
til þess að varna því, að með-
limirnir kyntust öðrum skoð-
unum en þeirra eigin. Það voru
sósíalistarnir, sem fyrstir kröfð-
ust þess, að flokksmenn skyldu
aðgreina sig frá öðrum með
sjerstakri kveðju og ávarpi.
Það voru þeir, sem með „sellu“
starfsemi sinni og öðrum ráð-
um til þess að hafa stöðugt eft-
irlit með einkalífi meðlima
sinna, sköpuðu aíræðisflokkun-
um fyrirmynd. Um það leyti
sem Hitler komst til valda var
hinni frjálslyndu stefnu þegar
útrýmt í Þýskalandi. Og sú út-
rýming var verk sósíalismans.
Mörgum þeim, sem fylgst
hafa nákvæmlega með þróun-
inni frá sósíalisma yfir í fas-
isma, hefir í vaxandi mæli orð-
ið ljós líkingin milli þessara
stefna, en í lýðræðisríkjunum
trúir meiri hluti fólksins því
ennþá, að sósíalismi og lýðræði
geti samrýmst. Það skilur ekki,
að lýðræðissósíalismi, hin mikla
staðleysa (utopia) fárra síðustu
kynslóða, er ekki aðeins ófram-
kvæmanlegur, en baráttan fyr-
ir honum leiðir til hins algjör-
lega gagnstæða — eyðilegging-
ar sjálfs frelsisins. Eins og rjetti
lega béfir verið sagt: „Það sem
altaf hefir gert ríkisvaldið að
helvíti á jörðu, eru tilraunir
manna til að gera þáð að Para-
dís sjnni“,
Framhald á 8. síðu*