Morgunblaðið - 02.10.1945, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 2. okt. 1945
Vísitalan og afurðaverðið
: ÖLLUM hugsandi mönnum
hefir verið það ljóst, að und-
anförnu, að hinar gífurlegu nið
úrgreiðslur ríkisins á afurða-
verði landbúnaðarins hlytu áð-
ur en varði að skapa mikla örð
Ugleika. Þegar svo er komið, að
þriðjungur af sannvirði einnar
þýðingarmestu framleiðslu- og
neysluvöru þjóðarinnar, kjöt-
inu er greiddur úr ríkissjóði,
eins og var síðasta verðlagsár,
þá getur ekki á annan veg far-
ið en erfitt verði að sneiða hjá
árekstrum við breytinguna sem
hlýtur að koma. Þetta hefir öll-
um greindari bændum verið
ljóst, og því hafa þeir verið and
vígir því, að svo langt skyldi
farið á niðurgreiðslu-götunni
sem raun hefir á orðið.
Að setja kílógrammið af I.
fl. kjöti á kr. 6.50 í útsölu, er
auðvitað betra fyrir neytend-
urna en flest eða öll önnur kaup
éins og nú er komið málum. —
Þetta hefir líka verið gert sem
dýrtíðarráðstöfun til aðstoðar
Öllum almenningi, en ekki sjer-
stakléga bændunum til hags-
bóta. Það lá líka ljóst fyrir á
síðasta hausti þegar haldið var
óbreyttu verði ársins 1943 þrátt
fyrir dýrtíðarhækkun, að hættu
íegt mundi að halda mikið
lengra á niðurgreiðsluleiðina.
Þá var þó heimsstyrjöldin í al-
glcymingi, fjárhagur atvinnu-
veganna við sjóinn í mestum
blóma og sexmannanefndar sam
komulagið í lagagildi. Nú er alt
þetta breytt, og þeir örðugleik-
ar sem blöstu við ráðandi mönn
Um stærri og vandleystari en
nokkru sinni fyrr.
i Verðlagsnefnd landbúnaðar-
afurða fór að sjálfsögðu þá leið
ina í verðlagningu sinni sem
hún áleit bændum. hagfeldasta.
Má og telja víst, að hún hafi
eftir ástæðum ratað á rjettan
meðalveg. Hún hefir heldur eigi
hlotið ámæli fyrir starf sitt frá
öðrum, en ábyígðarlausustu
göspurum stjrónarandstöðunn-
ar. Þeim mönnum sem meta það
meira, að skapa ósamlyndi, gera
sprengingar og auka vandræði,
heldur en að tryggja almenn-
ings hag til sveita og við sjó.
En málið var ekki leyst nema
frá einni hlið með verðlagn-
ingunni einni saman. — Bilið
milli skráðrar og raunverulegr
ar framfærslu vísitölu hafði vax
ið, en þurfti áð minka. — Að
brúa það djúp hlaut að verða
aðalvandinn. Það var ríkis-
stjórninni og stuðningsmönnum
hennar altaf ljóst. Þeim var
líka Ijóst, að þeir einir urðu
að ákveða hvernig með skyldi
fára. Frá stjórnarandstæðingum
yar einskis að vænta annars en
tórtryggni og aðfinrtinga, hvern
ig sem með yrði farið. Þrjár
leiðir gátu komið til greina:
• 1. Sú, að sleppa öllu lausu og
láta vísitöluna verða að fullu í
samræmi við verðlagið og þá
hlaut hún að hækka um 30—40
stig.
2. Að lækka afurðaverð og
kaupgjald í jöfnum hlutföllum.
3. Að fara millileið%neð tak-
markaðri niðurgreiðslu á verð-
inu innanlands.
★
FYRSTA leiðin gat verið hent
ug og geðfeld fyrir þá sem óska
mundu að hleypa öllum atvinnu
rekstri í strand eins og skipi,
sem siglt er til brots undan of-
viðri. Fyrir núverandi stjórnar
flokka gat hún ekki komið til
greina. Onnur leiðin var að
vissu leyti skynsamlegust og á
hana verður að stefna fyrr eða
síðar, það vita allir landsmenn.
En eins og stendur voru nú á
því miklir annmarkar að fara i
þá átt. Frá hálfu framleiðenda
var augljóst, að vara eins og
kjötið sem kemur i"' á markað,
hefir verið framleitt við hinn
háa tilkostnað. Hann var áður
út lagður.
Frá hálfu verkamanna var
aftur um að ræða gildandi samn
inga nokkuð fram í tímann. Að
fara lækkunarleiðina hlaut því
að kosta lengri undirbúning, en
ríkisstjórnin átti nú kost á.
Þriðja leiðin var því farin, og
formið fyrir framkvæmdinni er
ákveðið með þeim bráðabirgðar
lögum sem landbúnaðarráðherr
ann hefir nú fengið lögfest og
sem birt hafa verið í blöðum og
útvarpi. Með niðurgreiðslu
mjólkurverðs er farið á sama
veg og verið hefir með nokk-
urri takmörkun þó.
Með kjötverðið er farin önn-
ur og ný leið. Það er reiknað
inn í vísitöluna með sama
verði og verið hefir kr. 6.50 pr.
kg. Útsöluverðið sem ákveðið
hefir verið helst óbreytt, en mis
munurinn á að greiðast eftir á
með framlagi úr ríkissjóði til
launþeganna.
Því ekki að borga til allra£
munu einhverjir spyrja. — Að
svo er ekki gert er breytingin
og með því er ætlast til að spara
ríkissjóði ekki allfáar miljónir
króna.
Málið er tiltölulega einfalt og
byggt á eðlilegri sanngirni eins
og nú skal stuttlega að vikið.
Að vísitalan er ekki hækkuð
að fullu er að vísu ekki raun-
verulegt tjón fyrir- neinn þegar
litið er á alþjóðar hag. En mið-
að við gildandi vísitölulöggjöf
og núverandi samninga atvinnu
rekenda og verkamanna, þá er
þetta tjón fyrir þá sem taka
laun eftir vísitölu. Aðrir koma
ekki til greina.
Varðandi okkur sveitamenn-
ina, þá er breytingin engin í
raun og veru. Við höfum yfir-
leitt ekki borðað ódýrara kjöt
vegna niðurgreiðslunnar undan
farin ár. Milligreiðsla hefir ekki
komið á annað kjöt en það, sem
selt hefir verið út úr verslunum
og þó ekki á allar tegundir þess.
Það munu hafa verið hreinar
undantekningar, að framleið-
endur hafi lagt inn kjöt til að
taka það aftur út til heima-notk
unar, til að fá milligreiðslu rík-
issjóðs. Hafi einhverjir ieikið
það, þá eru þeir auragleggri en
almennt gerist og eigi ástæða
til að ívilna þeim með lögum.
Frá bændanna hlið er því eng-
in ástæða til óánægju af þess-
um sökum.
Um aðra atvinnurekendur er
það að segja, að þeir hagnast á
því að vísitölunni er haldið
niðri og til þess er engin ástæða
að láta ríkissjóðinn greiða nokk
urn hluta sannvirði þeirrar
vöru sem þeir kaupa til neyslu.
Astæða til óánægju frá þeirra
hálfu er því engin.
Það er hinsvegar mikið álita-
mál hvort ekki hefði átt að und-
anskilja mikið fleiri og getur
það komið til athugunar við
meðferð þessara laga á Al-
þingi. Þess er þó að vænta, að
margir þeirra sem gætu sam-
kvæmt lögunum fengið þessa
greiðslu, hafi þann metnað að
sneiða hjá því. Kemur þar til
greina meðal annars sú deila
sem staðið hefir um þessi mál
að undanförnu.
Það hefir verið um það deilt
hvort milligreiðslan væri styrk
ur til bænda eða neytenda. —
Margir bæjarmenn hafa haldið
því fram að þetta væri styrk-
ur til bænda af því ríkissjóður
hefir greitt upphæðirnar þang-
að. Aðrir og einkum Tímamenn
hafa haldið því fram að þetta
væri neytcndastyrkur og ekk-
ert annað.
Nú er framkvæmdinni snúið
við þeirra skýringum til stuðn-
ings. Má því .ætla að nú verði
þeir ánægðari en áður. En að
hinu leytinu má gera ráð fyrir
að hálaunaðir bæjabúar sem áð
ur hafa talið þetta styrk til
bænda kaupi kjötið umsvifa-
laust án þess að sækja þann
neytendastyrk sem ríkið ætlar
að greiða. Geta ríkissjóði vafa-
laust sparast miklar fjárhæðir
á þann hátt. Sannleikurinn er
og sá að engum manni ætti að
vaxa í augum að kaupa svo á-
gætar vörur sem kjöt og mjólk
fyrir sannvirði freniur en alt
annað.
Allar nautnavörur, húsgögn,
fatnaður og margt fleira er hlut
fallslega miklu dýrara og er
keypt ótæpt samt.
Fyrir okkur bændur liggur
áhættan öll í því, að hið hækk-
aða útsöluverð dragi úr sölu og
auki útflutningsþörf. Vonandi
verður sú óhætta ekki mikil af
því sanngjarnlega hefir verið
farið í verðlagið eftir ástæðum.
Þeir menn munu líka óttast þá
áhættu allra manna síst, sem
telja að verðlagið hefði átt að
vera miklu hærra.
Þegar als þessa er gætt, má
með fullum rjetti segja, að ríkis
stjórninni hafi vel tekist um
samkomulagið varðandi lausn
þessa vandamáls, eftir því sem
í pottinn var búið.
Hitt vita íýlir, að þessi lausn
er aðeins til bráðabirgða, og
vafalausj, verður full örðugt að
fá fje til að fullnægja þeirri
þörf sem lögin heimta, þó þessi
takmörkun sje gerð frá því sem
verið hefir. J. P.
Verslunarskólinn
settur í gær
VERSLUNARSKÓLINN var
settur í gær. Vilhjálmur Þ.
Gíslason skólastjóri setti skól-
ann. Viðstaddur var skólanefnd
arformaður og kennarar.
Skólastjóri gat þess m. a. í
ræðu sinni, að skólinn hefði
ekki getað veitt öllum þeim
inntöku, sem þess óskuðu.
Þa gat hann þess, að skól-
inn hefði ráðið tvo nýja kenn-
ara í þjónustu sína, þá Björn
Bjarnason, sem annast mun
stærðíræðikenslu og Geir Jón-
asson. Hann mun kenna sögu.
Skólinn mun taka til starfa
næstu daga.
„Giít eða ógifi"
LEIKFJELAG REÝKJAVÍKUR hefr starfsemi sína a3
þessu sinni meS sýningu á hinu bráðskemtilega leikriti „Gíft
eða ógift“ eftir J. B. Priestley. Leikrit þetta var sýnt 15
sinnum s.l. vor, altaf fýrir troðfullu húsi, varð að hætta sýni
jngum þá sökum þess að komið var fram á sumar. LeikritiS
Verður sýnt, að þessu sinni, að eins nokkrur skifti, eða þar
til sýningar hef jast á hinu nýja íslenska leikriti, sem er í æf«
ingu, og sem er hið eiginlega fyrsta viðfangsefni fjelagsins;
á þessu leikári.
Lýðveldiskvikmynd
Loffs
LÝÐVELDISHÁTÍÐARKVIK
MYND Lofts Guðmundssonar
ljósmyndara var sýnd í Tjarn-
arbíó um helgina við mikla að-
sókn. Mun kvikmyndin verða
sýnd næstu daga í sama húsi.
Myndin er frekar stutt. Öll
í eðlilegum litum. Munu marg-
ir hafa gaman af að sjá mynd-
ina og rifja upp fyrir sjer há-
tíðahöldin. Loftur hefir glögt
auga fyrir „mótívum“, en fylg
ir ekki að sama skapi eftir til
þess, að rjett framhald komi
fram, sem áhorfandinn gerir
ráð fyrir og býst við. Margar
Ijómandi fallegar landslags-
rnyndis eru í kvikmynd þess-
ari og ennfremur augnabliks-
myndir frá sjálfri hátíðinni,
bæði á Þingvöllum og í Reykja-
vík.
Loítur tók þessa kvikmynd
fyrir eigin reikning, en ekki á
vegum hátíðarnefndarinnar.
Með hátíðarkvikmyndinni er
sýnd fiskiveiðakvikmynd Lofts,
sem sýnd var á heimssýning-
unni í New York og vakti at-
hygli þar.
Verkfall hjá E!m-
skip og Ríkisskip
hófsl í gær
VERKFALL það, er Sjó-
mannafjelag Reykjavíkur hafði
boðað á skipum Eimskipaf jelags
ins og Skipaútgerðar ríkisins,
hófst. í gær. Ekki kemur það
þó til framkvæmda, fyr en
skip þeirra koma til hafnar
hjer í Reykjavík. — Nú sem
stendur er ekkert skip Ríkis-
skip eða Eimskipafjelagsins
hjer. — Verkfallið nær til há-
seta og kyndara.
Sáttasemjara hefir verið fal-
ið málið.
DEHLI: — Bróður Indverj-
ans Bose, sem gekk í lið með
Japönum og dó í Japan, hefir
nú verið slept úr haldi ásamt
fjölskyldu sinni. Hann hafði
verið í fangelsi í því nær fjög-
ur ár. —
Bækur: Beelhoven
lilli
Beethoven litli og gullnu
bjöllurnar. Opal Wheeler »
Jens Benediktsson; útg,
Bókfellsútgáfan h.f.
FÁTT er börnum hollari lest
ur en frásögur úr lífi mikil-
menna. Margur æskumaður
hefir ósjálfrátt 'borið höfuð
hærra og ljómi tendrast í aug-
um hans við að kynnast bar-
áttu þeirra og sigrum, serrí
mannkynið á mest að þakka
og fallið hafa en haldið velli —»
ljómi nýs draums, sem e. t. v.
hefir enst þeim til dáða langa
ævi. 1
Mig furðaði ekki á því, aS
loknum lestri þessara barns-
lega fögru frásagna úr lífi
meistarans Beethovens, er jeg
heyrði sagt, að skólastjóri
Tónlistarskólans, Páll Isólfsson,
hefði, vakið athygli litlu nem-
endanna sinna á þessari bók,
og ráðið þeim til að lesa hana.
Því að það má mikið vera, ef
mörgum leikur ekki meiri for-
vitni á því eftir lesturinn en
áður, að kynnasj; einhverju a£
dásamlegu verkunum hans
Beethovens — t. d. hljómkvið-
.unni með söng hirðingjanna og
hátíðahöldum bændanna, eða
messunni, sem handritið var
týnt að og meistarinn fann svo
vafið utanum gömul stígvjel,
eða sónötunni, sem hann ljek í
tunglskininu fyrir blindu
stúlkuna. — Á þetta meðal
margs annars í lífi Beethov-
ens — einkum úr æsku hans —
er hjer drepið og farið um það
þeim höndum, að hvergi ber
á nema ljúfustu skugga þess
sára böls, sem hann fór þó
annars ekki varhluta af, og öll
frásögnin er hlý af ást og að-
dáun á hinum mikla meistara.
En hún þarf ekki að vakna
í mörgum barnshjörtum til
þess, að höfundurinn og hinn
smekkvísi þýðandi fái vel gold
in verkalaun — því að hver
sem kynnist Beethoven, kemst
ekki hjá því að lifa betri mað-
ur í bjartari veröld.
Útgáfan er falleg og mynd-
um prýdd. Þ. Vald.