Morgunblaðið - 02.10.1945, Blaðsíða 6

fi
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Þriðjudagur 2. okt. 1945
m
TJtg.: H.í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Ámi Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanland*.
kr. 10.00 utanlands.
I lausasðlu S0 aura eintakið, 60 aura með Lesbðk.
Margt hefur áunnist
SÍÐUSTU RÁÐSTARANIR ríkisstjórnarinnar i dýr-
tiðarmálunum hafa áður verið gerðar að umtalsefni hjer
í blaðinu. Að sjálfsögðu eru þessi mál nú mikið rædd
manna á meðal og koma fram ýms sjónarmið.
Menn verða að gera sjer ljófet, að með engu móti var
við því að búast að nokkrar þær ráðstafanir yrðu gerðar
í dýrtíðarmálunum, sem í sjálfu sjer væru líklegar til
þess að vera einum eða öðrum ánægjuefni. Hitt er stað-
reynd að óumflýjanleg nauðsyn krefst úrræða hvort sem
mönnum er ljúft eða leitt.
Þó að það sje ljóst, að i síðustu aðgerðum stjórnarinnar
í dýrtíðarmálunum felist á engan hátt endanleg eða var-
anleg lausn þessara mála, hefir samt margt áunnist.
Öllum hlaut að skiljast, að með öllu var útilokað, að
hægt yrði að halda áfram að halda dýrtíðarvísitölunni
niðri með greiðslum úr ríkisstjóði á sama hátt og áður.
Hefir verið áætlað, að með því að halda sama ástandi og
áður óbreyttu hefðu útgjöld ríkissjóðs til niðurgreiðsl-
anna sennilega numið 30 miljónum króna. Til þess hefði
ríkissjóður enga peningagetu haft, nema með því móti
að lagðir hefðu verið á ennþá nýir og stó'rkostlegir skatt
ar — og geta borgaranna til að borga þá hefði verið fyrir
hendi. Eftir atvinnubrest þann, sem varð á síldvertíðinni
í sumar, hefir mönnum verið ennþá augljósari nauðsyn
þess að hægt væri að draga úr gjöldum ríkissjóðs, en
ekki auka þau stórlega. Þær ráðstafanir, sem gerðar hafa
verið, og felast í því að greiða niður verðlagið innan-
lands, aðeins að vissu marki, mun spara ríkissjóði stór-
kostlega fje frá því sem verið hefir, sennilega 12—13
miljónir.
Annað atriði er það, sem áunnist hefir, að vísitölunni
er haldið niðri, nær óbreyttri, án þess að sjálf dýrtíðin
sje með sama hætti hulin sjónum almennings og áður,
þar sem hið raunverulega verð á kjötinu, kr. 10.85 á kíló,
verður markaðsverðið áfram, þótt aðeins sje reiknað
með 6.50 á kíló við vísitölureikninginn, þar sem ríkissjóð
ur greiðir neytendum eftir ársfjórðungslega, mismun-
inn kr. 4.35 á kíló. Með þessu móti er dregið úr hinni
skaðlegu sjálfsblekkingu, sem í því felsþ að greiða vísi-
töluna niður bak við tjöldin þannig að hið raunverulega
verðlag kemur ekki fyrir almenningsjónir. Gert er ráð
fyrir að vísitalan hækki um liðug 3 stig, vegna þess að
mjólkurverðið er ekki greitt niður úr ríkissjóði, að sama
marki og áður. Ef hins vegar ekkert hefði verið að gjört
hlaut vísitalan að hækka alt upp í 310 stig. Fer fjarri því
að gjaldþol atvinnuveganna hefðu nú þolað þá kaup-
hækkun, sem af þessu stökki vísitölunnar hefði leitt.
Það er barnalegt, sem fram hefir komið, að verið sje
að skipta þjóðinni í sauði og hafra, eða traðka á ,,jafn-
rjetti þegnanna“ með því að atvinnurekendur eru undan
skildir frá því að fá endurgreitt úr ríkissjóði mismun
vísitöluverðs kjötsins og útsöluverðsins. Þeirra ávinning
ur kemur beint fram í því að lægra verðið, kr. 6,50 í stað
kr. 10.85, er aðeins reiknað við vísitöluútreikninginn og
vísitalan af þeim völdum stórum lægri, sem orsakar
minni kaupgreiðslu hjá atvinnrekandanum.
Það, sem svo að lokum skiptir ef til vill mestu máli
um þessar dýrtíðarráðstafanir nú, er að urn þær er sam-
komulag þriggja stjórnmálaflokka, ábyrgðir á þeim og
framkvæmd þeirra í höndum ríkisstjórnar, sem studd
er jöfnum höndum af atvinnurekendum og verkafólki.
Dýrtíðarmálin eru þess eðlis, að grundvallar skilyrði
til nokkurrar úrlausnar á þeim, er það, að takast megi
að útrýma hinni þröngsýnu hagsmunabaráttu milli stjett
anna, þar sem hver togar í sinn skekil, en gagnkvæms
skilning og yfirvegunar um það, hvað stjettunum í heild
hentar best sameiginlega. Þetta grunvallarskilyrði skap
aðist við myndun núverandi ríkisstjórnar og það verður
áfram forsendu fyrir frekari og varanlegri úrlausnarefn
um þessara vandamála.
ðtitiUiiUp
\Jíl?uerji ábripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Næturklúbbarnir.
NÚ ER verið að opna nætur-
klúbbana h.jer í bænum á rý. —
Ballið er að byrja eftir að nafa
legið niður að mestu sumartím-
ann. Eftir byrjuninni að dæma
virðist eiga að hafa sama fyrir-
komulag á dansleikjum og verið
hefir undanfarin ár. Eáta þá
byrja ki. 10—12 á kvöldin og
standa fram undir morgun. Það
er næturklúbbafyrirkomulagið.
Það ætti þó að vera tækifæri
til að breyta um og færa fram
dansleikina um nokkra kiukku-
tíma nú, þegar allir vilja gerast
adventistar, eða minsta kosti
háif-adventistar og hætta að
mestu að vinna á laugardögum.
Það verður löng hvíld hjá dans
leikjafólkinu, sem hættir að
vinna um hádegi, að bíða í 10—12
tírna þar til farið er að dansa á
laugardagskvöldi, en sunnudagur
inn verður þá sennilega nótt hjá
mörgum, sem þurfa að hvíla sig
áður en vinna hefst að mánudags
morgni.
Þannig eru tímarnir. Og það
ræður víst enginn við tískuna,
nje má við margnum.
/
•
Verkefni fyrir
íþróttafjelögin.
EN EF hugsandi menn skyldu
nú fallast á, að blánóttinni væri
betur varið til svefns, svona upp
á gamla mátann, heldur en í rall
og vökur, þá virðist vera ágætt
tækifæri fyrir íþróttafjelögin og
önnur fjelög', sem bera heilbrigði
og velsæmi almennings fyrir
brjósti, að breyta til og færa
skemtanir fram á kvöldið hjer í
þessum bæ.
Það vill einmitt svo vel til, að
mörg slík tjeiög standa nú fyrir
næturklúbbaaðferðinni og það
ætti því að vera á þeirra valdi
að breyta til, ef viljinn er fyrir
hendi.
Það er óneitanlega all-öfug-
mælakent, að fjelög, sem eyða
tíma og fje í að bæta heilsu
manna og gera æskuna hraustari,
skuli standa fyrir því, fyrir pen-
inga, að brjóta niður heilsufar
æskunnar og stuðla að aukinni
óreglu.
En það er einmitt þetta, sem
mörg ágæt fjelög gera, beint eða
óbeint, vísvitandi, eða óafvit-
andi.
•
Ætti ekki að draga lir
aðsókn.
ÞAÐ ætti ekki að draga neitt
úr aðsókn að skemtunum, þó þær
byrjuðu fyrr á kvöldin, en nú
tiðkast almennt. Nægir í því sam
bandi að minna á skemtikvöld
Ferðafjelagsins og Anglía, sem
hafa verið það vel sóttar undan-
farna vetur, að miklu færri hafa
komist að en vildu.
Það ætti því ekki að verða fjár
hagslegt tjón fyrir fjelög, sem
st.anda fyrir dansleikjum, þó þeir
byrjuðu fyrr kvöldin, em-það
mun vera svo, að mörg fjelög
reikna með hagnaði af dansleikj
um til að standast kostnað við
fjelagsstarfsemina. Vitanlega er
það ekki sem heilbrigðastur fjár
iiagsgrundvöllur, en kanske ekk-
crt við því að gera.
Hvernig væri að ræða þetta
mál á fjelagsfundum til þegs að
reyna að komast að vilja fjelags
manna? Gera um ]>að samþykkt
ir, með eða móti og haga sjer síð
an eftir því?
•
Unglingamir og
böllin.
MÖRGU foreldri er það áhyggju
efni, hve unglingar eru áfjáðir í
að sækja dansleiki og kaffihús,
áður en þeir hafa náð þeim aldri
og þroska, að það geti talist for-
svaranlegt, að leyfa þeim að
sækja slíkar skemtanir. Það er
alkunna, að foreldrar og ráða-
menn unglinga hafa nú minna
að segja yfir æskunni, en áður
var. Unglingarnir fara orðið
sinna ferða og hafa meira frjáls-
ræði en áður tíðkaðist.
En yfirvöldin hafa sjeð að það
er ekki holt fyrir börn að sækja
næturskemtanir fullorðna og þess
vegna hafa verið settar reglugerð
ir og fyrirmæli um, að unglingar
þurfi að hafa náð vissu aldurs-
takmarki, áður en þeim sje heim
ilt að sækja kaffihús og dans-
leiki, nema í fylgd með full-
orðnum.
•
Ljelegt eftirlit.
EN það virðist vera mjög lje-
legt eftirlit með þessum reglum,
eða þá, að þjóðinni er að fara aft
ur og menn ná seinna fullum
þroska, en eðlilegt var talið fyrir
nokkrum árum.
Á kaffihúsunum, þar sem dans-
að er milli bórða, og á dansleikj-
;im, má sjá ungar stúlkur, sem eft
ir útliti og þroska að dæma hafa
varla náð nema fermingaraldri.
Drengir, sem ennþá hafa ekki van
'st við að ganga í síðbuxum, eru
stundum aðalkavalerarnir á slík-
um samkomum.
Hjer vantar sýnilega eftirlit
með því, að ákvæðum barna-
verndarlöggafarinnar sje hlýtt.
Það má ekki láta peningagræðgi
einstaidinga, eða fjelaga taka
fram fyrir hendurnar á lögum og
almennu velsæmi.nje vera þránd
ur í götu þess, að hjer geti alist
upp heilbrigð og hraust æska.
o
Eins og í
síldartunnu.
SENNILEGA er það samkomu
húsaskorturinn, sem veldur því,
að dansleikir og kaffihús eru hjer
svo yfirfull almennt, að gestirnir
geta ekki hreyft sig og á dans-
gólíum eða danspöllum er fólkið
eins og síld í tunnu. — Það virð
ist vera ótakmarkað, hve mönn-
um er leyft að troðast inn í sam
komuhús.
Læknar geta borið um, að
þetta er hættulegt frá heilbrigðis
sjónarmiði og þeir, sem kunnug-
ir eru eldshættu, sjá, að hjer get
ur verið beinn voði á ferðum.
í amerískum veitingahúsum og
samkomusölum er fyrirskipað að
auglýsa greinilega, hve margt
fólk megi vera þar innl í einu og
liggja við stór sektir, ef út af er
brugðið. Lögreglan hefir eftirlit'
með því, að ekki sjeu fleiri menn
samankomnir á einum stað en
trvggt er talið.
Hjer þyrfti sannarlega að gera
emhverjar slíkar ráðstafanir og
það áður en slys hafa hlotist af
ástandinu eins og það er nú.
! A INNLENDUM VETTVANGI I
■ •
» •

Vestrænf 09 auslræn! Eýðræði
EIN málpipa kommúnista hjer
á iandi hefir nýlega brotið vel-
sæmisregiur og trúnað honum
sýndan í Ríkisútvarpinu með því
að, gera tilraun til að fegra á-
kveðna pólitíska stefnu fyrir ís-
lenskum almenningi og reifa við
kvæmt deilumál frá einni hlið.
En þessi málpípa erlends stjórn
inálafiokks vann ekki alveg ó-
þarft verk með áróðri sínum, því
hann vitnaði um mikilsvert at-
riði ofstækistrúarmanna. — Hann
gerði greinarmun á vestrænu og
aiwhænu lýðræði og við þá skýr
ingu ættu að opnast augu
margra, sem blindir hafa verið
og' ialið, að lýðræði væri lýðræði
hvaðan, sem það væri ættað, eða
upprurmið.
En eins og útvarpsmálpípan
benti rjettilega á, þá er það sitt
hvað, vestrænt og austrænt lýð-
ræði. Um þessar tvær ólíku stefn
ur standa nú miklar cleilur í heim
iaum og á utanríkisráðherrafundi
stórveldanna, sem staðið hefir yf
ir undanfarnar vikur í London,
i’.eíir sá mismunur, sem er á vest
r;enu og austrænu lýðræði tafið
sa nkomulag alt í alþjóðamálum
t g svo alvarlegur er munurinn,
a þessum tveimur stefnum, að tal
ið ei að ekkert samkomulag geti
oróið á meðan hver heldur fast
við siot : þessum efnum.
★
Samkvæmt hinu austræna lýð-
ræði er aðeins til einn flokkur,
ein stefna. Samkvæmt kenning-
um hins austræna lýðræðis er
ekki til nein andstaða, engin gagn
rýni leyfð, engar opinberar um-
ræður um landsmál. Hið aust-
ræna lýðræði gæti að þessu leyti
samþykt kjörorð Hitlers: „Ein
þjóð, eitt riki, einn foringi“.
Hið austræna lýðræði hefir ver
ið innleitt í ir*örgum þeim lönd-
um, sem Rússar hafa lagt undir
sig í þessari styrjöld. Það átti að
innleiða það í Balkanlöndum. í
Súlgaríu átti að kjósa samkvæmt
reglum hins austræna lýðræðis,
þar til vesturveldin tóku í taum
ana og heimtuðu, að samþykkti!
Yaltaráðstefnunnar og Potsdam-
fundarins yrðu látnar gilda um
kosningar þar í landi. Þær sam-
þyktir hljóðuðu á þá leið, að
frjálsar og leynilegar kosningar
skildu fara fram í þeim löndum,
sem frelsuð voru í styrjöldinni
undan oki nasismans og fe.sjs-
mans.
★
Hið vestræna lýðræði er eins
og þeir vita, sem við það hafa
búið, alt annars eðlis en hið aust
ræna. Vestræna lýðræðið bygg-
ist á rjetti kjósenda til að velja
og hafna. Þar ræður meiri hlut-
inn úrslitum í kosningum. — Þar
kýs þjóðin ]>á fulltrúa, sem hún
vill að fari með umboð sitt, en
ekki fulltrúa, sem henni er sagt
að hún eigi að kjósa.
Þar sem hið vestræna lýðræði
rikir er prentfrelsi, skoðanafrelsi
og athafnaffelsi, þar sem vest-
ræna lýðræðið ríkir hafa menn
leyfi til að gagnrýna gerðir stjórn
arvaldanna. Þeir, sem við slíkt
lýðræði búa, leyfa ekki pólitískar
fangabúðir eða aftökur fyrir póli
tískar skoðanir.
*
Það er því ekki nema gott eitt
’im það að segja, að kommúnistar
Framhald á bls. 11