Morgunblaðið - 29.11.1945, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 29. nóv. 1945
Útvarpið rætt á
MIKLAR umræður urðu í Sþ. í gær um þingsáltill. Jónasar
Jónssonar um hlutleysi útvarpsins. Efni tillögunnar, að Alþingi
álykti að skora á ríkisstjórnina að tryggja hlutleysi útvarpsins
frá því sem nú er, m. a. með því að láta fara fram fullkomna
ritskoðun á öllu útvarpsefni, undir yfirumsjón úivarpsráðs og
á þes ábyrgð.
Aróðurinn gegn Engil-Söxum
sprettur af óvild til
lýðræðisins
Flm. sagði að tilefni þessa
flutnings hefði verið hinn ein-
■ hæfi frjettaftyitningur Björns
• Franzsonar. Alþingi ætti að
■ gera þá einu ráðstöfun sem
nægði, að láta útvarpsráð rit-
skoða efni það, sem þar væri
> flutt.
> Magnús Jónsson taldi erfitt
. í framkvæmd að hafa ritskoð-
> un. T. d. væri með þessari til-
. lögu stefnt að útvarpsráði fyr-
! ir það, að það væri hliðholt
, kommúnistum, einnig væru
! uppi raddir í gagnstæða átt. —
[ Minti hann á, að mjög mikið
| af efni útvarpsins væri lesið
[ yfir, þótt það væri ekki bein-
j línis ritskoðað.
Hvernig ætti að haga ritskoð
» uninni þannig, að útvarpsráð
< tæki algerlega ábyrgð á þeim
| ýmsu málum, sem þar væru
flutt af ýmsum mönnum? —
Hvernig væri hægt að tala um
■ hlutlaust og óhlutlaust, ef fara
> ætti inn á þessa braut? Út-
. varpsráðið væri skipað mönn-
um úr öllum stjórnmálaflokk-
■ unum og þess vegna ólíklegt
að þeir kæmust að samkomu-
lagi. Ræðumaður mintist í
þessu sambandi á tillátssemi
Breta og Bandaríkjanna við út-
varpið, þegar þeir börðust upp
á líf og dauða. Þeir hefðu leyft
hjer frjettir frá Berlín öll stríðs
árin, sem iluttu áróður gegn
þessum þjóðum. En ef hjer
væru fluttar nokkrar setning-
ar, sem einhver teldi hlut-
drægni, þá stykkju landarnir
upp til handa og fóta. Nei, út-
varpið yrði að fá að starfa í
friði og menn yrðu að treysta
þeim mönnum, sem Alþingi
skipaði. Það mætti ekki setja
útvarpinu allt of þröngar skorð
ur. En auðvitað yrði ekki Ieyfð-
ur einhliða flutningur á ein-
hvei-ri ákveðinni skoðun.
Mentamálaráðherra, Brynj-
ólfur Bjai-nason, talaði næst.
Vonaði hann að till. næði sam-
þykki með nauðsynlegum breyt
ingum, en tók undir orð M. J.
að vafasamt væri um fram-
kvæmd hennar. Taldi hann till.
hafa verið þarfari oft áður, þeg
ar útvarpið hefði verið tekið í
þjónustu ákveðinna stefna og
flokka, og væri svo að sumu
leyti ennþá. T, d. væri megnið
af frjettunum frá London, og
væru þær nokkuð litaðar. Kvað
hann það ekki vera hlutlaust
og ætlaði hann að færa það til
betri vegar.
Stefán Jóhann flutti því næst
langa ræðu um ruglinginn á
flokksheitum í frjettum út-
varpsins, sem væru oft vill-
andi og blekkjandi. Taldi hann
vafasamt að flytja ætti fregnir
frá Moskvu, því að þar væru
ein sjónarmið og ein stefna
ríkjandi.
Bjarni Benediktsson talaði
næst um hina rjettmætu gagn-
rýni, sem komið hefði fram á
útvarpsstjóra og um ásakanir
gegn frjettastofunni, sem starf-
ar undir honum. Taldi rjettast,
að öll útvarpsstarfsemin og
frjettastofan þar með, yrði lögð
undir útvarpsráð.
Brynjólfur talaði því næst
aftur og kom með þá staðhæf-
ingu, að þættir Björns Franz-
sonar hefðu verið algerlega ó-
hlutdrægir! Taldi hann og að
ráðstafanir útvarpsráðs í þessu
máli (þ. e. að láta Björn hætta
að flytja erindi sín) vera al-
gerlega órjettmætar. Aftur á
móti taldi ráðherra erindi Ein-
ars Ásmundssonar vera brot á
hlutleysi útvarpsins og ófram-
bærileg.
Síðan vjek ráðh. að því, þeg-
ar Framsóknarmenn á valda-
tímum sínum ætluðu að gera
útvarpið að áróðurstæki sínu m.
a. með því að fyrirskipa útvarps
stjóra að velja aðeins Fram-
sóknarmenn að útvarpinu. Las
hann upp brjef frá Jónasi Þor-
bergssyni útvarpsstjóra um það
þegar Hermann Jónasson ætl-
aði að hreinsa til í útvarpinu
1939 og rakti þá sögu og kom
margt spaugilegt fram þar. M.
a. að útvarpsstjóri hafi staðið
svo upp í hárinu á Herrrtanni
og Jónasi frá Hriflu, að hreins-
unin átti að stranda á andstöðu
hans (útvarpsstjóra). Fyrir það
átti að reka Jónas Þorb. og var
honum hótað brottrekstri.
Umr. var frestað.
Útvarpið
ÚTVARPIÐ í DAG:
8.30 Morgunútvarp.
12.10—13.15 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
18.30 Dönskukensla, 2. flokkur.
19.00 Enskukensla, 1. flokkur.
19.25 Þingfrjettir.
19.40 Lesin dagskrá næstu viku.
20.00 Frjettir.
20.20 Útvarpshljómsveitin (Þór-
arinn Guðmundsson stjórnar).
20.45 Lestur fornrita: Þættir úr
Sturlungu (Helgi Hjörvar).
21.15 Dagskrá kvenna (Kvenrjett
indafjelag fslands): Frá full-
trúafundl norrænna hjúkrunar
kvenna (frú Sigríður Eiríks-
dóttir).
21.40 Frá útlöndum (Axel Thor-
steinsson).
22.00 Frjettir.
Ljett lög (plötur).
22.30 Dagskrárlok.
Umsóknum um tog-
arana...
NÝBYGGINGARÁÐ hefir til-
kynnt, að umsóknarfrestur sá,
er settur var til þess að gera
tilboð í togara þá er ríkisstjórn-
in keypti í Englandi, hafi verið
framlengdur til 15. lesember
n.k. Upphaflega var fresturinn
settur til 1. les.
Margar nýjar úfgáf-
ur af bókum Krist-
manns Guðmunds-
sonar
BÆKUR Kristmanns Guð-
mundssonar voru, sem kunnugt
er, gefnar út víða um heim á
árunum fyrir styrjöldina. En
meðan styrjöldin stóð yfir,
voru litlar fregnir af bókaút-
gáfu á meginlandinu. Síðan
póstgöngur hófust að nýju
hafa komið fregnir úr ýmsum
áttum um nýjar útgáfur af bók
um Kristmanns.
Bókaforlag Aschehougs í
Osló hefir annast útgáfu á bók-
um Kristmanns frá upphafi þar
í landi. Hefir forlag þetta á
styrjaldarárunum sent frá sjer
nýjar útgáfur af mörgum bóka
hans, en aðrar eru í undirbún-
ingi.-
í Svíþjóð hefir Helgafell eft-
ir Kristmann komið út, og eins
Gyðjan og uxinn. Hafa bækur
þessar fengið hina ágætustu
dóma í stærstu blöðum Svía.
„Nátttröllið glottir“ kemur út
hjá bókaforlagi Hasselbachs í
Höfn. Þá bók er verið að þýða
á norsku.
Á forlagi Galimards í París
eru nýlega komnar út tvær
bækur Kristmanns, Brúðar-
kjóllinn og Helgafell. Er nú ver
ið að þýða þrjár aðrar bækur
hans á frönsku. Sögurnar Brúð
arkjóllinn og Sigmar eru ný-
komnar út í flæmskri þýðingu
í Belgíu. Tvær af bókum hans
hafa komið út á spænsku og
von á þrem í viðbót á sama
máli. í Portúgal koma út í vet-
ur Morgun lífsins og Sigmar.
í vetur er von á að Helga-
fell komi út í Suður-Afríku, og
Gyðjan og uxinn kemur út í
Hollandi á næsta ári.
Á stríðsárunum kom Gyðjan
og uxinn á ítölsku, en Börn
jarðar og Bjartar nætur á búlg-
örsku og Brúðarkjóllinn og
Gyðjan og uxinn í Tjekkósló-
vakíu, allar í stórum upplög-
um. I Ungverjalandi kom út
Morgun lífsins.
Nokkrar af bókum Krist-
manns komu út á þýsku á fyrstu
árum styrjaldarinnar. En síð-
ustu árin voru þær því nær
allar bannaðar.
Bláa ströndin kom út í Sviss
á þýsku rjett fyrir stríð. Var
hún gefin út með myndum.
Sama bók hefir nú verið gefin
þar út á frönsku.
Nýlega hefir Kristmann sarri
ið um nýjar útgáfur á 5 bóka
sinna í Sviss.
Gyðjan og uxinn kom út í
Bandaríkjunum 1940 og í Can-
ada 1941, og fjekk ágæta dóma
í báðurn löndunum.
Umræður um stjérn-
armyndun
FORMENN allra sex ítölsku
stjórnmálaflokkanna, sem tóku
þátt í fráfarandi ríkisstjórn,
hafa setið á fundum í dag, til
þess að reyna að mynda nýja
stjórn. Ekki er vitað hvernig
þetta hefir tekist, en Orlando,
sá, er var fulltrúi ítala, er frið-
urinn í Versölum var saminn,
hefir gefist upp við stjórnar-
myndun.
Eitt hið mesta óþurftar-
verk, er kommúnistar hafa
unnið íslensku þjóðinni, er
hinn hatursfulli áróður
þeirra gegn Bandaríkjun-
um.
Það þarf ekki að eyða orðum
að því, að íslendingar eru stað
ráðnir í að gæta sjálfstæðis síns
eftir fremstu getu, jafnt gegn
Bandaríkjunum sem öðrum. Is-
lendingar hafa og fram að þessu
ekki neinum frekar að þakka
fyrir sjálfstæði sitt heldur en
Bandaríkjunum. Engin þjóð
varð fyrri til en Bandaríkin að
viðurkenna lýðveldi á Islandi,
og full ástæða er til að ætla,*að
viðurkenning ýmsra annarra
mundi hafa dregist meir en
raun varð á, ef viðurkenning
Bandaríkjanna hefði ekki ■ til
komið.
íslendingar eiga Bandaríkj-
unum ekki aðeins að þakka
þessa viðurkenningu og þann
stuðning, sem Bandaríkin sýndu
þeim í stofnun lýðveldsins, held
ur og margan vinskap annan.
Óvildin til Bandaríkjanna.
Fátt hefir þessvegna orðið al-
menningi meira hneykslunar-
efni heldur en þegar kommúnist
ar á Alþingi neituðu skömmu
eftir stofnun lýðveldisins að
standa upp þingi Bandaríkjanna
til heiðurs, samkvæmt ósk for-
seta sameinaðs Alþingis: Kom-
múnistar sýndu þarna þann
skort á velsæmi, sem mjög var
fjarri hug íslensku þjóðarinnar
og vilja.
Margir höfðu vonast eftir, að
kommúnistar mundu sjá að
sjer í þessu eftir að núverandi
ríkisstjórn var mynduð. — Að
þeir mundu finna til ábyrgðar
sinnar og koma a. m. k. skap-
lega fram gagnvart þessari vold
ugu vinaþjóð okkar. Því fer
fjarri að svo sje.
Talsmenn þeirra í ríkisstjórn
og á Alþingi hafa að vísu ekki
látið sig henda á ný slíkt
hneyksli, sem þeim varð á í sam
bandi við lýðveldisstofnunina.
En hitt verður að segja, að blað
þeirra hefir reynt að nota öll
tækifæri til þess að fjandskap-
ast við Bandaríkin, og reyna að
e%na til úlfúðar á milli hinnar
litlu íslensku þjóðar og Banda-
ríkjanna. Og þyrfti þó ekki að
úrslitum að spyrja, ef þessi illa
iðja bæri þann árangur* sem
upphafsmenn hennar sýnast
óska eftir.
Ilin illu áform.
í Þjóðviljanum var fyrir
skömmu skýrt frá því, að eftir
tektarvert hafi verið á flokks-
þingi þeirra kommúnista, sem
nýlega er lokið, hversu mikið
bar á tveimur mönnum og hví-
líka aðdáun þeir hlutu á þing-
inu. Annar þessara er Jóhannes
úr Kötlum.
Það er því ástæða til að í-
huga nokkru nánar hvað það
er, sem þessi maður nýlega hef-
ir lagt til íslenskra stjórnmála.
Um sumt af því hefir verið get-
ið áður, svo sem hundslegt flað-
ur hans utan í „lausnarann“ í
Moskva, sem hann svo smekk-
lega kallar, og fórdæming hans
á „gerspillandi“ áhrifum lýðræð
isflokkanna. Þetta hefir þegar
nokkuð verið rætt og á sjálf-
sagt eftir að verða töluvert rætt
á næstu mánuðum. Skal því
ekki fjölyrt um það að sinni.
En það er fleira, sem skáldið
gerir að umtalsefni í þeim
greinum, er hann skömmu fyr-
ir flokksþing kommúnistanna
birti í Þjóðviljanum.
Hinn 1. nóvember síðastl. seg
ir hann, m. a.:
„Það er ekki til neins að loka
augunum fyrir því, að í stað
þess að skammast sín og nefna
ekki kjarnorku í sambandi við
hernaðarsprengjur, veifar nú
engil-saxneska lýðræðið þessu
djöfullega morðtæki eins og
rauðri dulu framan í heimsfrið
inn. Og mun það ætlun. hins
ameríska Trumans að varðveita
leyndarmál þess vandlega fyr-
ir öðrum þjóðum“.
Enn segir skáldið:
„Það er ekki til neins að loka
augunum fyrir því, að þrátt fyr
ir öll sín hátíðlegu loforð um
lausn frá skorti og ótta, er
bandaríska lýðræðið í óða önrt
að búa til alt að tíu miljónum
atvinnuleysingja og vonast eftir
að hafa lokið því starfi fyrir
næstu áramót“.
Hatrið á lýðræðinu.
Það er ekki um að villast,
Skáldið, sem hlaut svo mikla
aðdáun á flokksþingi kommún-
ista, ber það blákalt fram, að
stjórnin í Bandaríkjunum, —■
bandaríska lýðræðið — sje í
óða önn að búa til allt að tíu
miljónum atvinnuleysingja, og
og vonist eftir að hafa lokið því
starfi um jólaleytið.
Slíkt djöfullegt innræti hafa
fáir gert ráð fyrir, að nokkrir,
andstæðingar þeirra hefðu. —•
Hvað þá að menn fullyrtu, að
stjórn vinsamlegrar stórþjóðar
hefði slík áform. En Jóhannes
úr Kötlum, Þjóðviljinn og kom
múnistaflokkurinn, eru ófeim-
nir við að bera þetta á borð fyr-
ir íslenska lesendur.
Hvað er hjer á ferðinni? Af
hverju stafar þetta takmarka-
lausa hatur skáldsins og kom-
múnista til bandarísku stjórn-
arinnar? Jú, það kemur í ljós
af tilvitnununum. „Lýðræðið“,
það bandaríska og engil-sax-
neska, með ö. o. hið „vest-
ræna“, er sá djöfull, sem ógnar
heimsfriðnum og ,,vonar“ að
færa miljónatug af þegnum sín
um atvinnuleysi og skort í jóla-
gjöf.
Ovildin til Bandaríkjamanna
og Breta er bundin við það, að
þar er lýðræði, vestrænt lýð-
ræði, sem ríkir. Það er lýð-
ræðið, hið frjálsa stjórnarfar
vestrænna þjóða, sem reynt er
að egna íslensku þjóðina til hat
urs gegn.
Þetta mun seint takast.
íslendingar hafa þáð helst sjer,
til ágætis, að þeir hafi tekið upp
Framhald á bls. 11