Morgunblaðið - 18.01.1946, Blaðsíða 7
Föstudagur 18. jan. 1946
MORGUNBLAÐIÐ
7
Fjandskapur Framsóknarflokksins
í garð stórútgerðarinnar
Sendinefnd
Nýbyggingarráðs.
NÝBYGGINGARRÁÐ ákvað
þá í samráði við ríkisstjórnina
og útgerðarmenn, að senda 3
manna nefnd til Norðurlanda
og Bretlands og freysta þess,
hvort þar væri unt að fá samn-
inga um byggingu togara, með
viðunandi verði og afgreiðslu-
tíma. í nefndina voru valdir
tveir útgerðarmenn og einn
bankastjóri, eins og kunnugt
er. Samkv. ósk Nýbyggingar-
ráðs áttu tveir nefndarmanna
ýtarlegt samstarf við útgerðar-
menn áður en þeir lögðu á
stað og fengu frá þeim þær upp
lýsingar, að mest áhersla væri
lögð á, að tryggja smíðastöðv-
arnar og smíðaleyfi, svo og að
fá verð í bestu tögara, eins og
þeir þektust í hverju landi fyr-
ir sig, 150—170 feta að stærð,
með skýlausum rjetti til breyt-
inga, er reiknaður yrði á sama
verðlagi og grunnverðið til
hækkunar eða lækkunar. —
Nefndin fekk sjer enn fremur
til aðstoðar hr. skipaverkfræð-
ing Ólaf Sigurðsson, sem unn-
ið hafði við skipaverkfræðistörf
í Svíþjóð undanfarin ár. —
Nefndin vann mikið og gótt
verk, með því að trýggja smíði
30 togara í Bretlandi og fá leyfi
íyrir smíði þeirra. Hún aflaði
tilboðá í ákveðin skip frá Sví-
þjóð og Bretlandi og tryggði
nægilegan tíma til þess að
stjórnin gæti látið sjerfræðinga
athuga tilboðin áður en þau
væru samþvkt eða þeim hafn-
að. Jafnframt skipaði ríkis-
stjórnin hjer aðra fimm nlanna
nefnd, þrem útgerðarmönnum,
einum verkfræðing og form. sjó
mannafjelagsins til þess að at-
huga öll innsend tilboð og bera
þau saman. Hafði nefndin fulla
samvinnu um betta allt við
útgerðarmannafjelagið.
Það var ljóst, að tilboðin
bresku í 170 feta togara, bygð-
ir eftir breskri fyrirmynd fyr-
ir 72 þúsund sterlingspund,
voru langsamlega hagkvæm-
ustu tilboðin. Bæði hin amer-
ísku og sænsku voru þar langt
fyrir ofan, auk þess sem skipin
sem boðin voru þar, voru eng-
an veginn sambærileg að gæð-
um. Hitt var og jafnljóst, að
óskir útgerðarmanna stóðu all-
ar til enn stærri skipa og þó
einkum betur útbúinna skipa
á flestum sviðum. Og með því
að nefndin áleit að tilboðin
væru mjög hagkvæm, en hins-
vegar nauðsynlegt að breyta
skipunum allverulega, lagði
hún til, að tilboðin yrðu sam-
þykt með fullum rjetti til þess
að breyta skipunum, enda yrði
aðeins greitt fyrir þær breyting
ar sambærilegt verð miðað við
tilboðsgrundvöllinn. Jafnframt
skyldi senda út sjerfróða menn
til að ganga frá verklýsingum,
teikningum og samningum. —-
Fór stjórnin að fullu og öllu
eftir þessum tillögum.
Breytingarnar juku verð
skipanna.
ÞAÐ TÓK skipasmiðina rúm
ar þrjár vikur að afla nýrra
tilboða frá ýmsum iðnaðarfyr-
irtækjum vegna breytinga skip
Eftir Gísla Jónsson alþingismann
Síðari grein
anna og reikna út kostnaðar-
verðið á ný, sem símað var rík-
isstjórninni 9. okt. og var þá
£ 98.00 í stað £ 72.000 áður.
Þegar tilboð þetta var gefið,
hafði enn ekki verið gengið að
fullu frá teikningum og verk-
lýsingum, einkum ekki hvað
snerti verklýsingar, en tilboð-
inu fylgdi nákvæm sundurlið-
un á breytingunum og hve
mikið hver breyting kostaði til
viðbótar eða frádráttar.
Hafa útgerðarmenn og ríkis-
stjórn fengið fult tækifæri til
Margir um boðið.
TILBOÐIÐ, sem gefið var 9.
okt. og síðar var gengið að, stóð
aðeins til 18. s. m. Væri þá ekki
komið jákvætt svar, vildu skipa
smiðirnir ekki ræða málin frek
ar, m. a. vegna þess, að daglega
bárust þeim frá Frakklandi,
Hollandi og Belgíu miklu fleiri
pantanir en þeir gátu afgreitt
í næstu 2—3 ár. Þessar þjóðir
höfðu mist mest allan skipa-
flota sinn í stríðinu og Frakkar
einir yfir 500 togara. — Auk
þess, sem breskir útgerðarmenn
þess að sannfæra sig um að sóttu orðið mjög fast á, að fá
verðlagið á breytingunum var samninga um ný skip. Þeim
ekki reiknað hærra en grunn-
verð skipanna var reiknað. —
var það nú ljóst, að tækust þess-
ir samningar, yrðu þeir að bíða
Jafnframt sem enginn vildi j í tvö ár eftir nýjum skipum.
gera tillögur um niðurfelling Það má geta þess nærri, hvort
á þeim endurbótum, sem feng-
ust fyrir þessi • £ 26.000. Því
það er einmitt vegna þeirra
umbóta, sem skipin verða meiri
og glæeilegri en áður hefur
þekkst, og skapa fólkinu, sem
á þeim vinnur betri aðbúnað,
meira öryggi og tryggari at-
vinnu. Það var einmitt fyrir
þessar endurbætur, sem málið
' vakti feikna athygii meðal allra
I breskra útgerðarmanna, sem
! nú fyrst varð það Ijóst, að skip-
in, sem þeir áttu í smíðum voru
ekki sambærileg á nokkurn
hátt, og að þeir yrðu að velja
1 annan hvorn kostinn, að bæta
^ einnig £ 26.000 við hvert skip,
! til þess að gera það sambærilegt
! eða vera langt fyrir aftan ís-
Gendinga um útbúnað allan og
gæði.
Afsláttur af verði.
ÞEGAR endanlega hafði verið
gengið frá öllum verklýsing-
um og teikningum, bættist enn
við byggingarverðið £ 3780-
j'o-o á hvert skip, sem samningar
, tókust að síðustu um ,að ekki
skyldi bætt ofan á tilboðið, sem
gefið hafði verið 9. október. j inum í Hull fyrir íslenskum
Ekki vegna þess, að það tilboð , skipum. Jeg geri ráð fyrir því
hefði verið hærra en grundvall; að mörgum þeirra hafi ekki
arverðið, heldur vegna hins, að verið ljúft að stíga þetta spór
skipasmiðirnir viðurkendu, að , gegn hagsmunum íslendinga og
vegna þess hve nákvæmlega persónulegum vinum í mörgum
hefði verið gengið frá öllum j tilfellum. En kreppan þjappaði
undirbúningi, gætu skipin orð- ' að þeim .sem öðrum, og hver
ið þessari upphæð ódýrari, en er sjálfum sjer næstur. — ís-
gert hafði verið ráð fyrir áður j lendingar tóku þetta aldrei sem
en undirbúningi var að fullu neinn fjandskap, og málið leyst
lokið. Menn sem vanir eru stór- ' ist á vinsamlegan hátt, sem vera
iðju skilja vel, að það getur oft ( bar, fyrir tilstilli annara íslands
munað meira en 4^, frá eða til vina. Þótt breskir útgerðar-
samkeppnismönnum um mið og
markað hafi þótt þessi kostur-
inn bestur. En þáð var okkur
lífsskilyrði að því marki yrði
náð, að atvinnufyrirtækin yrðu
endurnýjuð nú en ekki eítir 2
eða fleiri ár, eða þá aldrei. Því
var það, að þegar nefndin fekk
skeyti frá ríkisstjórninni um að
gera enn frekari tilraunir um
verðlækkun, sendi hún henni
mjög ákveðin tilmæli um, að
samþykkja tilboðið, vegna
hinnar miklu eftirspurnar eftir
byggingu togara og þar af leið-
andi hækkandi verðlags.
Gott samstarf.
JEG VEIT EKKI hvort Fram-
sóknarflokknum er það ljóst,
að íslenskir og breskir útgerð-
armenn hafa jafnan verið sam-
keppnismenn bæði úm mið og
markað og stundum jafnvel um
fiskimenn. En þótt svo hafi ver
ið, hafa þeir og jafnan átt
saman margvísleg vinsamleg
viðskifti eins og vera ber, og
oft gert hver öðrum greiða. •—
Um eða eftir 1932 lokuðu t. d.
breskir útgerðarmenn markað-
hvað verk kostar, eftir því hve
vel eða illa það er undirbúið.
Þessi afsláttur nam rúmum
hundrað þúsund sterlingspund-
um á öllum samningum.
Jeg hygg að öllum skynborn-
menn, sem margir hverjir
koma fátækir af fje og enn fá-
tækari af skipum út úr blóð-
ugri nærri sex ára styrjöld,
vilji eftir fremsta megni gæta
sinna hagsmuna heima fyrir,
um mönnum sje ljóst af þessum hvort heldur það kynni að koma
upplýsingum, að allar fullyrð- j fram í því, að reynt væri að ota
ingar Framsóknarmanna um frá vöru, sem líkleg yrði til að
ofhátt kaupverð skipanna,! setja verð á þeirra eigin fram-
vegna forsjárleysis og óðagots leiðslu niður, eða í hinu, að ýta
ríkisstjórnarinnar, eins og þeir frá kaupendum að framleiðslu
orða það, hafa ekki við minnstu tækjum, sem þeir sjálfir
rök að styðjast, heldur sett hungra í, en hafa takmörkuð
fram af fullum fjandskap við.ráð á að kaupa, eða í hvoru
málið sjálft. [tveggja, munu íslenskir útgerð
armenn aldrei sína af sjer það
siðleysi, að kalla slíkt fjand-
skap. Hitt er beinn fjandskap-
ur bæði í garð íslendinga og
breskra útgerðarmannaa, að
skrifa um þessi mál, eins og
Tíminn gerir í umræddri grein.
Jeg hygg að þetta sje nægi-
legt til þess að menn geti sjálf-
ir dæmt um það, hvort jeg
muni hafa rætt þessi mál á lok-
uðum fundi á þann hátt, sem
Tíminn hefir verið að dylgja
um og að síðustu orðið að spgja
opinberlega. Öll gögnin, sem
hjer eru sett fram, voru þá í
höndum ríkisstjórnar og Ný-
byggingaráðs og þeim þá mál-
ið eins ljóst og ykkur nú
Þegar Tímaritstjórinn
var dæmdur til að
segja satt.
ÞAÐ KANN vel að vera, að
ýmislegt megi setja út á togara
•eamninginn og togarana sjálfa
þegar þeir koma, og það verður
sjálfsagt líka reynt. En það ber
ekki að ásaka ríkisstjórnina
fyrir það, sem miður kann að
hafa farið, heldur okkur, sem'
hún hefir falið verkið, og við
munum þá heldur ekki skorast
undan að mæta rjettmætum að
finslum. Það gefst þá kannske
og tækifæri til þess að bera
þessi verk saman við önnur
skipakaup, sem ríkisstjórnir
hafa treyst öðrum að gera, en
sem Tíminn þegir vandlega um.
Jeg hefi nú átt ýmsu að venj
ast frá Tímanum, bæði í sam-
jbandi við skipakaup og annað.
, Sumu hefi jeg svarað, annað
jfengið dæmt dautt og ómerkt,
i og einu sinni fengið hann dæmd
an til að segja satt. Mun sá
l dómur hafa fallið honum
jþyngst. Væri nú Tóta ekki holt
|að lesa hann yfir á ný áður
en lengra er haldið.
Á leið til grafar.
MAÐUR HEFIR átt ýmsu að
venjast um kosningar. En jeg
hygg, að sá háttur, sem hjer
er hafður á til að afla fram-
bjóðendum fylgis sje met. —
Flokkur, sem alla tíð hefir sýnt
stórútgerðinni fullan fjand-
skap, kemur nú og biðlar til
þeirra manna, sem alla sína
afkomu eiga undir því, að
þessi atvinnuvegur blómgist og
biður þá að kjósa sig í bæjar-
stjórn, svo að* hann fái enn
sterkari aðstöðu til að vinna
gegn þessum málum, og lætur
svo fylgja bónorðinu nýjan
fjandskap gegn útgerðinni og
þeim mönnum sem fyrir henni
hafa forustu. Flokkur, sem í
örvæntingu sinni tekur slíkt
heljarstökk, er ekki lengur
framsóknarflokkur. Hann hefir
kafnað undir nafninu. Hann er
ekki á leið lengur til framsókn-
ar, heldur til grafar, og hann
er sjer þess fullkomlega með-
vitandi.
Minnist þess, reykvískir kjós
endur, að þetta er eini stjórn-
málaflokkurinn, sem ekki get-
ur unt ykkur þess að fá ný
og glæsileg skip. eini flokkur-
inn, sem sjer ofsjónum yfir
endurbótum fyrir sjómennina
okkar. Gleymið bví ekki þessa
daga, sem eftir eru til kosn-
inga. AÉnað eða meira þarf
ekki að minna ykkur á í sam-
bandi við frambjóðendur hans.
Þegar Pálmi þroskaðist.
HINA UMRÆDDU grein í
laugardagsblaðinu endar höf.
með því, að skora á kjósendur
að tryggja frjálslyndum og ó-
háðum umbótamanni, Pálma
Hannessyni, sæti í bæjarstjórn.
Leyfist mjer að spyrja, hvenær
hefir þessi hugarfarsbreyting
farið fram hjá Pálma? — Á
landsmálafundi í Tálknafirði á
síðasta vori, lýsti Hermann
Jónasson því yfir, er hann var
að tala við Albert Guðmunds-
son og aðra kommúnista, að
hann skyldi svo vel þennan
unggæðishátt þeirra, að telj«.
sig kommúnista á vissu aldurs-
skeiði. Þannig hefði þetta emn-
ig verið með Pálma rektor og
marga góða Framsóknarmenn.
Þeir hefðu þroskast þetta svona
smátt og smátt með aldrinum
yfir til Framsóknarflokksins og
eins myndi fara fyrir Albert og
öðrum ungum kommúnistum.
Jeg hjelt því satt að segja að
Pálmi væri enn harðhlekkjað-
ur Framsóknarmaður, svona
eins og þeir geta best verið. —•
En nú kemur Tíminn og upp-
lýsir allt annað. Ber þá að
skilja þétta svo, að Pálmi sje
frjáls ferða sinna aftur yfir til
fyrri sálufjelaga, ef hann nær
kosningu í bæjarstjórn?
Jeg held, að það væri ekki úr
vegi að fá það upplýst fyrir
kjördag.
Reykjavík 13 jan. 1946.
Gísli Jónsson.
á Miðjarðarhafi
London í gærkveldi:
YFIRSTJÓRN Bandaríkja-
flotans hefir tilkynnt, að flota
Bandaríkjanna verði á friðar-
tímum skipt í 7 hluta. — Verða
þrír á.Atlyntshafi, þrír á Kyrra
hafi og einn á Miðjarðarhafi.
Þeim flota mun Hewitt flota-
foringi stjórna, en hann rjeði
áður fyrir einni af flotadeild-
um þeim, sem barðist gegn Jap
önum. Floti sá, sem verður á
Miðjarðarhafinu, verður kallað
ur tólíti Bandarikjaðotinn.
— Reuter.
202 skipum sökt
í Liverpooihöfn
London í gærkveldi:
í DAG var opinberlega skýrt
frá tjóni því, sem varð af loft-
árásum Þjóðverja á höfnina í
Liverpool, og kom í ljós, að
1/12 af öllum hafnarmannvirkj
unum eyðilagðist gersamlega.
Tvö hundruð og tveim skipum
sökktu flugvjelarnar í höfninni
eða þau eyðilögðust af eldi. —
Þrátt fyrir þetta mikla tjón,
fór mjög mikið af vörum um
höfnina á styrjaldarárunum, og
bráðlega verður unnið að því a<5
bæta tjónið á höfninni.