Morgunblaðið - 18.01.1946, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐ[0
Föstudagur 18. jan. 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Rgykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson
Auglýá&gar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstraeti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Aumur málstaður
ÞAÐ ER einhver saknaðarhreimur í ræðum og skrif-
um kommúnista, er þeir minnast þess, að hjer var ákaf-
lega tilfinnanlegt atvinnuleysi á kreppuárunum fyrir
stríð. Rjett eins og kommúnistar sakni þess, að þessir
ömurlegu tímar tilheyra fortíðinni, en ekki nútíðinni.
Það skyldi ekki vera svo, að forsprakkar kommúnista
sakni atvinnuleysisins nú í kosningabaráttunni? Ótrúlegt
er það reyndar, þar sem flokkur kommúnista hefir talið
aðalfylgi sitt meðal veikamanna, því atvinnuleysi bitnar
fyrst og fremst á verkamönnum. En hinu er þá heldur
ekki að leyna, að atvinnuleysisbölið er handhægt áróð-
ursefni fyrir öfgaflokka, sem byggja tilveru sína aðal-
lega á æsingum og undirróðri, en hirða minna um að
finna farsæla lausn vapdamálanna. Ekki er ósennilegt,
að það sje einmitt þetta vopn, sem forsprakkar komm-
únista sakna í kosningabaráttunni nú.
★
Ungur hagfræðingur, Jónas Haralz, hefir við og við
verið að stinga niður penna í Þjóðviljanum, þar sem
hann hefir verið að átelja ritstjórn Morgunblaðsins fyrir
óheiðarlega blaðamensku. Þessi sami lögfræðingur birtir
í Þjóðviljanum í gær ræðu, er hann flutti á æskulýðs-
fundinum á þriðjudagskvöld. Þar minnist hann m. a. á
aðgerðir stjórnmálaflokkanna til þess að koma í veg fyrir
að atvinnuleysið endurtaki sig. Um aðgerðir Sjálfstæðis-
manna í bæjarstjórn Reykjavíkur, segir hagfræðingurinn:
„Á minnisvarðann yfir þennan bæjarstjórnarmeiri-
hluta er ekki hægt að hugsa sjer neina áletrun, er betur
ætti við, en þessi orð: Það er best að gera engar ráðstaf-
anir“.
, Athugum nú lítillega hvernig þetta fær staðist raun-
veruleikann.
★
Fyrst er þá að minna á, að haustið 1944 tókst að mynda
þingræðisstjórn í landinu- undir forystu Sjálfstæðisflokks
ins. Þessi ríkisstjórn, sem studd er af þrem flokkum,
hafði náð samkomulagi um víðtækan málefnagrundvöll.
Þar segir m. a.:
„Það er meginstefna stjórnarinnar að tryggja það, að
allir landsmenn geti haft atvinnu við sem arðbærastan
atvinnurekstur“.
Til þess að ná þessu takmarki, var stefnt að stórvirkri
nýsköpun í atvinnulífi þjóðarinnar, sem nú er verið að
framkvæma. Leggja skyldi til hliðar 300 milj. kr. af
inneign bankanna erlendis og verja þessu fje til kaupa
á nýjum atvinnutækjum; skipum, vjelum og hverskonar
tækjum, sem gætu lyft undir atvinnulífið.
Hinn ungi hagfræðingur veit vafalaust, að þegar er
búið að festa megin hluta þessarar fjárhæðar í kaup á
atvinnutækjum. Samið hefir verið um smíði á annað
hundrað vjelbáta, 30’nýtísku togara, margra flutninga-
skipa, bæði til vöru- og farþegaflutninga. Stórar síldar-
verksmiðjur eru í byggingu. Þúsundir búvjela, til ýmissa
starfa, eru í pöntun, o. s. frv.
★
Þá er næst að athuga, hvað bæjarstjórn Reykjavíkttr
hefir gert í þessum málum.
Það er skemst frá að segja, að engin stofnun á landinu
hefir verið eins stórtæk í nýsköpuninni og bæjarstjórn
Reykjavíkur, updir forystu Sjálfstæðismanna.
Bæjarstjórnin festi þegar kaup á 10 vjelbátum frá Sví-
þjóð, sem eru miklu fullkomnari en bátar þeir, er fyrv.
stjórn gerði samninga um. Þegar ríkisstjórnin hafði feng-
ið leyfi fyrir smíði 30 nýtísku togara í Bretlandi, bað
bæjarstjórn Reykjavíkur um að 20 þessara skipa yrði
ráðstafað til bæjarins og ábyrgðist kaup þeirra.
Allar þessar staðreyndir þekkir Jónas Haralz. En hann
hefir kosið að leyna þeim og bera í þess stað fram vís-
vitandi ósannindi. Aumari framkomu er ekki unt að hugsa
sjer. Hún hæfir vafalaust málstað flokksins, sem unnið
er fyrir. En ekki er aðferðin sigurvænleg.
t/íli/erji óhripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Óorðheldni.
ÞAÐ ER EKII svo ýkja langt
síðan að íslendingum þótti það
hin rnesta skömm að standa
ekki við orð sín. Það og að
greiða ekki skuldir sínar þótti
lítilmannlegt og engum manni
var treyst, sem hafði þá bresti
að vera óorðheldinn og skuld-
seigur.
Nú virðist öldin önnur í þess
um efnum, sem svo mörgum
öðrum. Loíorð er nú ekki leng-
ur hægt að taka hátíðlega í dag-
lega lífinu, einkum ef um eitt-
hvað smávegis er að ræða.
Menn segja hiklaust: Jeg skal
gera það í dag, en svíkja kinn-
roðalaust' gefin loforð. Af þessu
spinst svo óorðheldni og svik
anpara, sem hafa treyst orðum
hins óorðheldna. Það versta er,
að menn eru farnir að láta
þetta viðgangast. Maðurinn,
sem svíkur gefin loforð, er ekki
neitt minni maður eftir en áð-
ur. Það hljóta allir að hafa rek-
ið sig á þenna löst, sem er að
breiðast út meðal þjóðarinnar
og verður áður en varir þjóð-
arlöstur.
Jeg hefi verið að velta því
fyrir mjer, hvort óorðheldnin
sje afleiðing af styrjöldinni,
eins og svo margt annað slæmt.
Á styrjaldartímum gátu menn
komist upp með margskonar
svik og keftt stríðinu um, og
síðan hefir þetta orðið vani.
En af hverju sem þetta staf-
ar, þá er óorðheldni, hvort held
ur er í stóru eða smáu, ljótur
löstur, sem kemur mönnum (og
þjóðum) í koll fyr eða síðar.
Ávítur til karla
fyrir ókurteisi.
STÚLKA skrifar mjer og á-
vítar karlmennina fyrir skort á
almennri kurteisi. Hún segir m.
a. á þessa leið:
„Kæri Víkverji: — Um leið
og jeg þakka þjer fyrir þína
ágætu pistla um daglegt líf,
langar mig til að biðja þig fyr-
ir nokkrar línur til karlmann-
anna, sem ganga um götur bæj
arins og þá ekki síst til hinna
ungu.
** ,n *- k í tr ,
Okkur kvenfólkið langar til,
að þeir sýni ofurlítið meiri
kurteisi í umgengni. Við biðj-
um ekki um neina sjerstaka
riddaralega háttprýði; það væri
til of mikils mælst frá því stigi,
sem þeir eru nú á. Það er al-
veg ótrúlega lágt ástand á al-
mennu velsæmi, sem bæði kon-
um og körlum finst samboðið
virðingu sinni. En sleppum því.
Fyrir mitt leyti væri jeg á-
nægð ef mjer væri ekki stjak-
að út í göturennurnar, eða út
í umferðina á götunni, þegar
jeg er á gangi á gangstjettun-
um ....“.
Síðan ber brjefritari saman
framkomu hefmanna á götun-
um, segist að vísu aldrei hafa
kvnst þeim persónulega, en
sjeð, að þeir sjeu ólíkt prúð-
ari í allri framkomu á götun-
um.
Þetta eru nokkuð þungar á-
vítur á okkur karlmennina, en
ætli það taki sig ekki einhver
til og svari? —* En nú skulum
við halda áfram" með brjefið.
Sinnulaust af-
greiðslufólk.
ÞEGAR brjefritari hefir lok-
ið við að hæla erlendum her-
mönnum fyrir betri framkomu
en íslenskir karlmenn iðka —
og sem jeg prenta ekki hjer, því
mjer finst ávíturnar í garð okk
ar karlmannanna nógu þungar,
þó ekki sje farið að sækja sam-
anburð til annara þjóða karla
— snýr hún sjer með nokkrum
orðum að afgreiðslufólki í versl
unum og_ þá er það aðallega
kvenþjóðin, sem fær til tevatns
ins hjá brjefritaranum. í brjef-
inu segir:
„Munu ekki margir kannast
við, að þegar þeir spyrja eftir
vöru í verslun, er þeim svarað
út í hött, eða sagt rangt til um,
hvenær tiltekinnar vöruteg-
undar sje von — sem getur
komið sjer illa fyrir kaupand-
ann. Eða þegar viðskiftavinur-
inn hefir, með nokkurri tregðu
stundum, fengið að sjá vörur,
gengur afgreiðslustúlkan út að
glugga og horfir hugfangin á
eitthvað, sem öðrum er ósýni-
legt og virðist hafa tapað máli
og heyrn. Slík tilfelli eru ekki
algeng, hamingjunni sje lof, en
yfirleitt mætti afgreiðslufólk í
búðUm sýna meiri lipurð og á-
huga á starfi sínu, það væri vin
sælla fyrir kaupmanninn og
þægilegra fyrir viðskiftavin-
ina“.
Þannig var nú þessi reiðilest
ur og því miður er hann ekki
ástæðulaus með öllu.
iglPúiBmirnBiniaHae* **■'■»■«•■■■ •■■■■■■■■y»i*(r»n»frgg ■»?*■■■■Hn»aai««B»iia«g«aw»ir»wa~pirpyjnr,nii
I MYNDIR ÚR BÆJARLÍFINU
■
■
“ ■■■■■■■ ■■■■■•■nieaa■»■■■■«■«
Kvöidkaffi og kosningar
NOKKRAR kunningjakonur
komu saman hjer um kvöldið
til þess að rabba saman sjer til
dægrastyttingar, eins og geng-
ur. Og þá báru kosningarnar
vitanlega á góma.
— Það er þó gott, segir frú
Valgerður, að búið er að fletta
svo ofanaf blekkingum komm-
únistanna, að þeir geta ekfu
vilt á sjer heimildir lengur.
Enda eru þeir farnir að finna
til þess að þeir eiga ekki upp
á pallborðið hjá Reykvíkingum.
Að hugsa sjer, að þeir skuli
ekki áræða að mæta Sjálfstæð-
ismönnhm á æskulýðsfundi án
þess að auglýsa eftir „klapp-
liði“, og borga því kaup fyrir
að berja saman lófunum á til-
settum tíma.
— Eftir að búið er að skjóta
'undir þetta ,,hjálparlið“ flutn-
ingabílum frá Kron, skaut frú
Jónína fram í. Var nokkur ykk
ar annars á fundinum á þriðju
daginn?
— Ekki var jeg þar, segir
■Jóhanna, en jeg hefi haft greini
legar fregnir af þeim fundi og
veit, hve kommúnistar fóru
halloka. Mjer hefir líka verið
sagt frá kvennafundi kommún-
ista í Listamannaskálanum.
— Hæg heimaíökin fyrir þig,
væníi jeg, segir frú Valgerður.
Hún Lauga þín hefir trúi jeg
verið þar.
— Mjer er nú rjett sama hvað
þú segir um hana Laugu mína,
segir þá Jónína. Þó hún hafi
einu sinni hallast að þessum
kommúnisma, þá er hún ekkert
verri fyrir það. Hún hefir sagt
mjer alveg eins og er. Þetta
var eins og hver annar barna-
skapur hjá henni. Rjett þegar
hún fór að byrja að fylgjast
með, og lesa blöð, og svona, þá
var altaf verið að tala um þessa
sigra í Rússlandi yfir Nazism-
anum, og þetta væri þjóð, sem
væri að bjarga heiminum und-
an harðstjórn og þessháttar.
Og þá bara hjelt blessað barn-
ið, að þetta væri framtíðin og
kommúnisminn ætti að bæta
heiminn. Syo sjer hún í sum-
ar, að þetta er alt eintóm vit-
leysa og þessir menn, sem hafa
komið kommúnismanum á hjá
sjer, þeir eru ekki ósvipaðir
hinum harðstjórunum.
En vitið hvað hún svo segir
mjer, þegar hún kemur heim af
fundinum, því hún var á fund-
inum, eins gott að jeg segi ykk
ur það hreint út. Hún segir:
Veistu hvað? Mjer finst að þess
ar konur, sem tala með komm-
únistunum, og vilja, að komm-
únistar ráði hjer öllu, að þær
sjeu blátt áfram eins og börn,
eða eins og jeg var á meðan jeg
skildi ekki neitt.
Fyrst og fremst þá tala þær
alveg eins og. kommúnisminn
eigi að gefa öllum frelsi og alls
nægtir, þó allir viti nú, og jafn
vel kommúnistar sjálfir hafi
ekki komist hjá því að viður-
kenna ,að kommúnisminn svifti
menn öllu frelsi, allir verði að
lifa á náðarbrauði einvalds-
harranna.
En svo þegar þær fara að
tala um bæjarmálin, að eitt og
annað vanti og bæta þurfi hjer
í bænum, að byggja þurfi skóía,
dagheimili, leikvelli í einum
hvelli, og húsmæðurnar þurfi
að fá matinn tilbúinn upp 1
hendurnar, bærinn þurfi að þvo
þvottinn og skila öllu fínu og
strauuðu, þá tala þær eins og
að bærinn sje einhver auðsupp-
spretta, sem hægt sje að heimta
af alla skapaða hluti, það sje
ekki önnur kúnst í lífinu en
panta alt, sem manni dettur í
hug — og láta bæinn borga.
Þær gleyma því, þessar hug-
sjónaríku konur, því allar eru
þær, eftir því sem þær sjálfar
segja afskaplega hugsjónarík-
ar, að það eru bæjarbúar sjálf-
ir, sem þurfa, að borga þetta alt
saman með afrakstrinum af at-
vinnu sinni. En ef' atvinnan
verður ekki önnur en sú, sem
þeirra kæru flokksbræður,
kommúnistarnir, geta haldið
uppi, þá verður hún engin, og
þá getur bærinn ekki borgað
neitt eða komið upp neinu af
því, sem þessar blessaðar kon-
ur panta af lífsins gæðum hjá
bænum fyrir sig og aðrar. —
Þetta sagði Lauga mín, þegar
hún kom af fundinum. Og hún
bætti því við, að það væri engu
líkara en sumar konurnar, sem
töluðu fyrir kommúnista,
hjeldu altaf áfram að vera börn.
Hitar í New York
LONDON: Mikil hitabylgja
hefir undanfarna viku gengið
yfir New York. Þann 7. þ. m.
voru þar 62 gráður á Fahren-
heit, og er það mesti hiti, sem
í áratugi hefir verið mældur
þar í janúarmánuði.