Morgunblaðið - 04.09.1946, Blaðsíða 2

2
MORGUNBEAÐIÐ
Miðvikudagur '4. sept. 1946
„Það er gott að vinna
I Gljúfrasteini46
Húsmæðraskóli
á Suðurnesjum
— ÞAÐ er gott að vinna
hjerna, sagði Halldór Kiljan
Laxness rithöfundur við mig í
gær, þegar jeg' brá mjer heim
til hans upp í Mosfellssveit, til
þess að forvitnast um utanför
hans, sem hann er nýkominn
heim úr, ritstörf hans og sitt-
hvað fleira. Húsið hans heitir
Gljúfrasteinn og þar heyrir
maður niðinn í ánni inn um
opinn skrifstofugluggann, en til
vesturs blasir hinn grösugi Mos
fellsdalur við augum.
— Kunnið þjer eins vel við
yðui hjer nú, eins og þegar þjer
voruð barn hjerna?
— Já, og betur, svarar skáld-
ið. Jeg er fæddur í Reykjavík,
og þó jeg flytti hingað ungur,
fannst mjer bærinn altaf
bernskuheimili mitt, en nú
finst mjer hjer ágætt að vera.
Minn vinnutími er f%rri hluti
dagsins. Síðan fer jeg oftast
nær í bæinn.
Næsta ritverkið.
— Og hvert verður næsta
verk yðar?
— Um það er ekki hægt að
gefa neinar upplýsingar á þessu
stigi málsins. Jeg hefi verið
að-hugsa það, en býst ekki við
að byrja að skrifa það fyrr en
með haustinu. Jeg hef haft í
mörgu að snúast, verið að þýða
bækur eftir Gunnar Gunnars-
son, er eiga að fata að koma út,
Vikivaka og' Hús hinna blindu.
Þétta tékur mikinn tíma, svo
sje jeg um útgáfu á Grettis-
sögu.
— En bækur yðar, sem hafa
verið ófáanlegar?
— Þær fara nú að koma hvað
af hverju. Onnur útgáfa Kvæða
kversins, aukin, er á leiðinni,
einnig hef jeg búið til prentun-
ar aðra útgáfu af Nokkrum smá
sögum, sem lengi hafa verið
uppseldar. Það gengur bara
nokkuð seint með að koma þeim
út.
Ófróðir Danir.
— Mjer finnst einkennilegt,
hversu Danir alment eru ákaf-
lega ófróðir um allt sem við-
kemur skilnaði okkar við þá,
segir Laxness, þegar talið berst
að utanför hans, en honum var
boðið til Tjekkóslóvakíu og
hann kom við í Danmörku og
Svíþjóð. — Það er eins og Dan-
ír svona upp og ofan, haldi, að
íslendingar hafi lifað á styrkj-
um frá Dönum árum saman,
já, álít fram að styrjöldinni og
eru þess vegna hissa á að þeir
skildu vilja skilja við svona
góðan kóng, sem ljet þeim í tje
peningafúlgur, — já fasta
styrki fram á síðustu ár. Mjer
finnst þessi viska hljóta að vera
í kennslubókum eða einhverju
slíku, svo útbreid sem hún er.
Annars hafa Danir það svo
sem gott, hafa nóg að borða
og ekki gat jeg sjeð annað en
þeir gengju vel til fara, þó efn-
in í fötunum væru ákaflega
margvísleg. Þeir ganga í fötum
úr borðdúkum og gardínum, en
þetta fer bara ljórnandi vel og
smekklega.
Tjekkar byggja upp.
— Er ekki mikill kraftur í
við H. K.
bókmentir og
Laxness ui
Tjekkum við uppbygginguna?
— Júr það má nú segja. Þar
eiga allir að afkasta tvöföldu
og munu gera það. Landið var
orðið mergsogið af Þjóðverjum,
sem tóku meira að segja kál-
metið úr görðunum hjá körl-
unum. Þar var orðin mikil
fátækt, en styrjaldarskemmd-
ir sjást litlar sem engar.
— Vita Tjekkar mikið um
íslendinga?
— Alveg furðulega og allt
gegnum bókmentir. Emile
Walters, mikill vísindamaður,
hefir þýtt talsvert af fornrit-
um okkar á tjekknesku, meðal
annars Sæmundareddu, er var
gefin út í miklu og skrautlegu
upplagi og seldist mikið. Nú,
svo hafa verk Gunnars, Krist-
manns, Kambans og Jóns Sveins
sonar (Nonna) verið gefin þar
út og selst vel, — og svo þessi
bók mín. Og gegnum allar þess
ar bækur hefir þjóðin kynnst
íslandi, enda var jeg hissa á
því hve vel menn þekktu aðal-
atriðin varðandi okkur hjerna.
Þeir gáfu varla Svíum eftir á
því sviði.
— Já, svona geta bókmennt-
irnar kynnt löndin. En ' urðuð
þjer ekki varir við þetta mjög
rædda mál á ferðinni, um að
við hnuplum bókum frá er-
lendum rithöfundum?
,,Þjófaprentanir“.
— Jú, heldur betur. Það
sem blaðamenn spurðu mig yf-
irleitt að, var um þessa „Tyve-
trykning" á íslandi. Jeg varð
sem von er leiður á þessu og
fór að verða á undan þeim og
spyrja þá fyrst, hvort þeir ætl-
uðu að fara að spyrja um ein-
hverja þjófa úti á íslandi. Sagði
jeg þeim, að jeg kynni engin
skil á þesskonar hlutum. Það
var mjög mikið um þetta bæði
í Danmörku og Svíþjóð og voru
íslendingum valin hin háðuleg-
uStu nöfn í blöðunum. Vissu-
lega verðum við að láta verða
af því að ganga í Bernarsam-
bandið“.
Við drekkum kaffi og borð-
um brauð og tölum um þók-
menntir. Og sólin skín inn um
gluggann á húsi skáldsins. Og
jeg efa það ekki að á þessum
stað munu margar fallegar
setningar fæðast, mörg snjöll
bók verða.til. Allur frágangur
þessa húss er við skálda hæfi,
þau verða að hafa nægilega
rúmt og bjart og vissulega er
bjart yfir Gljúfrasteini og söng
ur árinnar róandi eftir ys bæj-
arins. í anddyri hússins stend-
ur gömul og falleg klukka og
rólegt ganghljóð hennar bland-
ast niði árinnar. — Um þessa
klukku skrifaði jeg mína fyrstu
grein, segir skáldið. Hún kom
í’Morgunblaðinu. Jeg var mjög
ungur þá. Greinin hjet Gamla
klukkan, og um skeið æptu jafn
aldrar mínir þetta á eftir mjer:
„Gamla klukkan!“
En síðan hefir skáldið ritað
um klukku allrar íslensku þjóð-
arinnar.
J. Bn.
Löggilding - kosn-
ingar
S.l. sumar boðaði Búnaðar-
samband Suðurlands til stofn
fundar fyrir Stjettasamband
bænda að Laugarvatni. Bún-
aðarfjelagi íslands þótti sunn
lenskir bændur taka sjer ó-
þarflega mikið sjálfdæmi með
þessu og kallaði því saman
auka-búnaðarþing, ekki síst
í þeim tilgangi að kveða nið-
ur þessa stjettarfjelagshug-
mynd. Búnaðarfjelagið fann
upp það snjallræði að láta
við svo búið standa um þetta
fundarboð og fulltrúaval, en
veitti hinsvegar fjelagsstjórn
inni heild til að nota fulltrú-
ana og fund þeirra, ef nægileg^
þægð yrði sýnd. Var þessi
heirrýld kölluð „löggiilding11
og þótti ‘mörgum stjórn Bfj.
ísl. undir orustu Framsóknar
skammta bændum fjelags-
frelsi af lítilli rausn. Talið var
að nú hefði Framsókn sett
það met í fjelagsmálaspill-
ingu, að því yrði ekki hnekkt
um aidur og æfi. En nú hefir
það sýnt sig, að menn höfðu
mjög vanmetið mátt Fram-
sóknar í pólitískum hunda-
kúnstum, þar sem fulltrúar
þeir, sem kosnir voru á Laug
arvatnsfundinum í fyrra eftir
boði Sunnlendinga og löggilt-
ir voru af Bjarna Ásgeirssyni
að fenginni „góðri reynslu“,
hafa verið endurlöggiltir til
nýs fundar, sem nú var hald-
inn að Hvanneyri.
V
Með þessu verður að líta
svo á, að Framsókn telji kosn
ingar vera úr tísku eða óþarf
ar innan bændástjettarinnar,
en í þess stað dugi að láta
Bjarna Ásgeirsson klípa sömu
íulltrúana árlega með ein-
hverskonar löggildingartöng,
svo hægt sje að nota þá aftur
og aftur, meðan þeir una lög-
gildingunni. Hefur því Fram-
sókn nú þegar hnekkt sínu
fvrra meti, þótt mörgum
kunni að þykja það ótrúlegt.
Ef sósíalistar hefðu t. d.
sama skilning á fjelagsmál-
um og Framsóknarforingjarn
ir, þá myndu þeir nú í haust
krefjast þess að fá á Aiþýðu-
sambandsþingið sömu full-
trúa og sátu þar síðast, ef
þeir væru hræddir að tapa
þar valdastöðu.
Óklipinn bóndi.
RÆÐUR HIMLERS FUNDNAR
LONDON: — Allar ræður
Himmlers, einnig ræður eftir
Dönitz og Speer, voru meðal
mikils skjala og myndasafns,
sem fannst nýlega á bóndabæ
einum í Suður-Þýskalandi. —
Bandaríkjamenn tóku þetta jlögsagnarumdæmi Hafnarfjarð-
safn. • ar.
FYRIR NOKKRU . birtist í
einu dagblaði bæjarins grein
um hinn veglega húsmæðra-
skóla, sem reistur hefir verið
við Veggjalaug í Stafholts-
tungum í Borgarfirði og hlotið
hefur nafnið Varmalandsskól-
inn. í grein þessari er þess
getið meðal annars, að búist
sje við að skólinn taki til starfa
á næSta vetri, rúmi 40 náms-
meyjar í heimavist og sje þeg-
ar fullskipaður.
Má af þessu sjá að full þörf
er fyrir húsmæðraskóla í sveit-
um landsins eigi síður en í
kaupstöðum.
Eftir lestur greinarinnar fór
jeg að hugsa um, hvenær hefj-
ast myndi bygging hins vænt-
anlega húsmæðraskóla á Suð-
urnesjum.. Virðist vera nokkuð
hljótt um þetta mikla velferð-
ar- og menningarmál nú, þegar
Alþingi hefur á fjárlögum
veitt 1 miljón og 300 þús kr. til
húsmæðraskólabygginga í
kaupstöðum og sveitum.
Fyrir áhuga einstakra kvenna
kvenfjelaga og Kvenfjelaga-
sambands íslands, verður, sam-
kvæmt hirfni nýju Iöggjöf um
húsmæðraskóla, allt auðveld-
ara um stofnun og starfrækslu
slíkra skóla framvegis en áður
var.
Orsakirnar til þess að svo
hljótt er um málið, þykir mjer
ekki ósennilegt að sjeu þær, að
skólanum hefir ekki enn verið
valinn staður.
Búast má við að skiftar
skoðanir geti orðið um staðar-
valið, svo sem oft vill verða,
og kemur hjer margt til greina.
En að því kemur þó, fyr en
síðar, að ákveða verður skólan-
um stað. Er mjög svo mikils-
vert allra hluta vegna, að vel
takist til um það, hvað snertir
staðhætti alla og aðstæður og að
skólinn verði svo vel í sveit
settur, sem kostur er.
Hefir mjer oft komið í hug að
í Krísuvík væri ákjósanlegur
staður fyrir húsmæðraskólann.
Þar koma til að verða fyrir
hendi nútímaþægindi öll og
námsskilyrði þau, sem nauð
synleg mega teljast slíku skóla
haldi. Jarðhiti er mikill og
ræktunarskilyrði góð. Er þar
bæði stórbrotin og sjerkenni-
leg náttúrufegurð.
Samgöngur allar um Suður-
nes eru nú að komast í það
horf, að ekki skiftir miklu máli,
þeirra vegna, hvar skólinn
verður reistur. Gera má ráð
fyrir að vegur komi milli
Grindavíkur og Krýsuvíkur.
Ekki þarf að efast um að
Hafnarfjarðarbær, sem nú er
eigandi Krísuvíkur, ljeti þar
land handa húsmæðraskólan-
um, ef þess væri óskað, þar
eð Krýsuvík hefir alla tíð til-
heyrt Gullbringusýslu þar til
nú.
Krýsuvík var áður eign Ein-
ars skálds Benediktssonar, en
fyrir nokkrum árum tók rík-
isstjórnin hana eignarnámi
handa Hafnarfjarðarbæ og
hefir hún nú nýlegfe með lög-
um frá Alþingi verið fest inn í
Miklar framkvæmdir eru
þegar hafnar á vegum Hafnar-
fjarðarbæjar í Krýsuvík og
mun verða rekinn þar stórbú-
skapur í framtíðinni. Hjer gæti
því, ef til vill, verið um að ræða
hagsmunamál beggja aðila,
Hafnarfjarðar og húsmæðra-
skólans.
Skólinn, fögur bygging og
glæsileg myndi sóma sjer vel
í hinu fjölbreytta landslagi ná-
lægt hvernum, sem er skamt
sunnan við Kleifarvatn og
austan vegarins. Yrði hann þar
í nokkurri fjarlægð frá þjóð-
veginum á fögrum stað skamt
frá vatninu og myndi blasa við
augum vegfarenda. Landið er
mjög vel fallið til ræktunar og
fegrunar. Umhverfi skólans
mætti skreyta margs konar
trjágróðri, blómum og nytja-
jurtum fyrir væntanlgar náms-
meyjar, en svanir prýða
vatnið og sjá fyrir söngnum.
Lítill lækur hjalandi rennur
um landið. Leikvangur þyrfti
að vera á landi skólans.
Skólabygginguna ætti að
miða við hvorttveggja, full-
kominn húsmæðraskóla að
vetrinum og dvalarstað að
sumrinu fyrir konur og börn.
Með samhug og skilningi gæti
Kleifarvatnsskólinn, ef til
kæmi, orðið samkomustaður
Suðurnesjakvenna á komandi
árum. Konum og börnum gæf-
ist kærkomið tækifæri til að
njóta sumarsólarinnar og feg-
urðar náttúrunnar í fjalla-
faðmi Suðurnesja.
Suðurfjöllin blasa við auga,
blá fegur og vinaleg. Hefir
hvert þeirra sína sögu að segja.
Af þeim er víð útsýn í björtu
veðri. Niður fjallahlíðarnar
sunnar hoppa tærir lækir, sem
renna um græna velli og
hverfa síðan í hraunið. Vigdís-
ar-, Sels- og Höskuldarvellir,
sem hafa jarðhita, þurfa að
komast í vegásamband sem
fyrst. Eru staðir þessir skemti
legir á sólbjörtum sumardög-
um.
Blómlegt athafnalíf er nú á
Suðurnesjum, og er það mjög
gleðilegt. Er þegar hafinn und-
irbúningur að byggingu lands-
hafnar í Njarðvíkum.
Ekki er líklegt að næsta
sporið verði skipgengur skurð-
ur milli Ósabotna í Höfnum og
Njarðvíkurhafnar til mikils
hagræðis og öryggis fyrir fisk-
skipaflotann við Faxaflóa og
siglingar með suðurströndinni
til Reykjavíkur.
24. ágúst 1946.
Egill Hallgrímsson.
Byrnes flyfur ræðu
í Slutlgart
TILKYNT hefir verið að
James Byrncs, utanrríkisráðh.
Bandaríkjanna, muni næstkom
andi föstudag flytja ræðu í
Stuttgart á hernámssvæði
Bandaríkjamanna í Þýskalandi.
Byrnes mun flytja ræðu sína
í boði amerísku herstjórnar-
innar, en þrír þýskir ráðherr-
ar og landstjórinn á hcrnáms-
hlutanum verða viðstaddir.