Morgunblaðið - 06.10.1946, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 6. okt. 1946
— Ræða Ólafs Thors
F-amh. á 2. síðu.
til, en það helst, að það fær með
ejigu móti staðist, að með þess-
um samhingi sje á nokkurn hátt
um rjettindaafsal að ræða af
hálfu íslendinga. .Þvert á móti
er nú landið að nýju fengið Is-
lendingum í hendur. Þjóðarat-
kvæðagreiðsla^er því ástæðu-
laus.
Vísa jeg að öðru leyti til um-
mæla í nefndaráliti hæstvirts
rneiri hluta utanríkismálanefnd-
ar um þetta atriði.
Jeg verð þá að stytta mál
mitt. Aðrir munu ræða hjer
ýmsar hliðar þess og m. a. sanna
hvílík fásinna er, að samningur
þessi veiti'Bandaríkjunum her-
stöðvarjettindi eða brjóti í bóg
við fullveldi íslends. Þó vil jeg
ekki láta því ómótmælt, að með
þessurn samningi hafi íslending-
ingar skipað sjer í fylkingu, í
togstreitunni milli austurs og
vesturs, eins og þetta er orðáð.
Ef ísland hcfði af frjálsum vilja
samþykkt tillögur þær er Banda
ríkin báru fram hinn 1. október
1945 og með því veitt Banda-
ríkjunum rjett til herstöðva á
íslandi, þá hefði ef til vill mátt
til sanns vegar færa, að ísland
hefði þar með kastað teningun-
um: með vestri og gegn austri
Island gerði þetta ekki.
A'lveg að sama skapi tel jeg,
að ef ísland neitaði Bandaríkj-
unum um þann dmferðarjett,
sem þau, og þau ein, þurfa hjer
á landi, en austrið þarf og hefir
tryggt sjer annars staðar, þá
hefðu íslendingar gerst berir að
beinum fjandskap við Banda-
ríkin. Af því hefði hlotið að
leiða, að íslendingar yrðu taldir
hafa skipað sjer til andstöðu
gegn Bandaríkjunum og þá
væntanlega líka gegn Bretlandi,
samkvæmt boðsendingu stjórn-
ar Bretíands. Með því hefðu
íslendingar þá brotið af sjer
tvo voldugustu vinina, ná-
grannana að vestan og aust-
an. Jeg veit að þetta vakir
ekki fyrir Islendingum og
heldur ekki hitt, sem sennilega
yrði afleiðingin, að Island ætti
hvergi skjól nema hjá austrinu.
Allir vitibornir menn játa, að á
öllu veltur fyrir íslendinga að
vera í vinfengi við sem allra
flcstar þjóðir og þá ekki síst
allar hinar voldugustu.
Jeg hefi kosið að verja þeim
stutta tíma, er jeg hefi til um-
ráða, til þess að skýra málið, en
leitt hjá mjer árásir og fáheyrð-
ar svívirðingar andstæðinga
málsins í garð okkar, er að samn
ingsfrumvarpinu stöndum. Sag-
an mun hrekja þær árásir. Þess
verður ekki langt að bíða að
víman renni af mönnurn. Þá
mun það koma í Ijós, að vel
hefir tekist að leysa mikið
vandamál, er herinn er fluttur
úr Iandi, íslendingar fengið að
nýju full yfirráð lands síns, en
brýn þörf vinaþjóðar þannig
leyst, að íslendingar hafi af full-
an sóma.
Við, sem að þessu máli stönd-
um, sýndum það með undirtekt
okkar undir hcrstöðvaóskir
Bandaríkjanna, að okkur skorti
ekki manndóm til að gæta rjett-
ar íslands, þótt við voldugan
aðila væri að etja.
II itt játa jeg, að mig brest-
ur bæði vilja og þrek til að ger-
ast ber að því sem jeg tel bein-
an fjandskap við Bandaríkin.
Jeg tel að sjálfstæði Islands sje
undir því komið, að við höldum
vinfengi við aðrar þjóðir. Það
tekst aldrei án þess að við leggj
um okkar skerf til alþjóðasam-
starfs og verðum við þeim ósk-
um annara þjóða, sem auðið er,
okkur að meinfangalausu. Með
því einu móti getum við líka
vænst þess að við slítum ekki
vináttuböndin, þótt við svörum
þeim synjandi, þegar til þess er
mælst, sem ekki samræmist
frelsi landsins og fullveldi þess.
★
Jeg vil svo aðeins að lokum
segja þjóðinni frá því, að dag-
lega hafa mjer boríst skilaboð
og tilmæli hvaðanæfa. Hjer er
þess enginn kostur að rekja þær
óskir. Tel jeg mjer þó skylt að
skýra frá því að í gærkvÖldi
gekk nefnd manna á fund minn
og færði mjer áskorun frá úti-
fundi Reykvíkinga um að láta
ganga þjóðaratkvæðagreiðslu
um málið. Gegn þeirri ósk hafa
hins vegar langflestir lagst er
til mín hafa snúið sjer. Skal jeg
úr þeim margmenna hópi aðeins
nefna þann er síðastur kom,
einmitt þegar jeg var að ganga
hingað niður í Alþingishúsið.
Mjer var þá afhent sv.ohljóð-
andi skjal:
„Vjer undirritaðir, skipverjar á
e.s. „Súðin“, lýsum okkur sam-
þykka meiri hluta samnings-
uppkasti því sem nú liggur fyr-
ir Alþingi, um rjettindi Banda-
ríkjanna til notkunar Keflavík-
ur-flugvallarins. Vjcr teljum að
þjóðaratkvæðis þurfi ekki að
leita um þennan samning, því
hann feli ekki í sjer neina rjett-
indaskerðingu, heldur óumdeil-
anlegan rjett Islendinga yfir
landinu. Vjer lítum svo á, að
rakalaus tortryggni í garð vin-
veittrar þjóðar sje ekki s.æm-
| andi. I trú á góðvilja og rjett-
lætið milli þessara þjóða, skor-
um vjer sjómenn á Alþingi og
ríkisstjórn að samþvkkja þenn-
an samning, án tillits til sundr-
ungaraflanna sem nú ber svo
mikið á í þjóðlífi voru.
Um borð i e.s. „Súðin“ 4. okt.
Þessu skjali fylgdi brjef frá
þjóðkunnum manni, sem lengi
hefir verið vel þekktur meðal
þeirra er fastast standa á rjctti
íslendinga. Þar segir m. a.:
„Það er mjer mikil ánægja að
tjá yður, hcrra forsætisráðherra,
að undir þetta skjal hafa ritað
nafn sitt allir skipverjar skips-
ins. Vjer vonum að það geti
orðið til einhvers gagns fyrir
fi’amgang þessa máls, er það
fjallar um. Er það álit mitt að
sjómenn yfirleitt sjeu svipaðs
sinnis í máli þessu“.
Af þessu og óteljandi mörgu
öðru svipaðs eðlis höfum við,
sem að málinu stöndum, fulla
ástæðu til að ætía, að við höfum
þjóðarviljann að baki' okkar.
— Ræða Bjarna Benediktssonar
Pramh. á bls. 5.
Vantraustið á Bandaríkj-
unum ástæðulaust.
Allar slíkar bollaleggingar
byggjast á því, að menn treysta
ekki hinum samningsaðilanum,
enda hefir ótvírætt komið fram,
að mikið af hinni hatrömmu
andstöðu gegn samningsfrum-
varpi þessu er byggt á slíku
vantrausti.
En ef slíkt vantraust er rjett-
mætt, þá er hag vorrar litlu þjóð
ar vissulega illa komið. Því að
ef stórve’din vildu beita oss yf-
irgangi, þá hafa þau jafnvel á
síðari árum að velli lagt meiri
risa en 130 þúsund manna þjóð
norður á hjara veraldar.
En jeg fullyrði, að slíkt van-
traust á Bandaríkjunum sje
með öllu órjettmætt.
Vjer megum minnast þess, að
þau vildu eigi í fyrstu hemema
land vort, helclur vildu fá sam-
þykki vort til hingaðkomu sinn-
ar, og þess vegna var hervernd-
arsáttmálinn frá 1941 gerður.
Þau óskuðu þess að vísu, að vjer
frestuðum lýðveldisstofnun
vorri fram yfir árslok 1943.
Töldu þá ýmsir að Jxau bryti á
oss gerða samninga og vildu
hefja við þau fjandskap og ill-
indi þegar í stað. Aðrir hjeldu
því fram, að eigi vær’i um annað
en vinsamlega málaleitan að
ræða og best væri kapp með for-
sjá. Endir þess máls varð sá, að
Bandaríkin viðurkenndu lýð-
veldisstofnun vora fyrst allra
ríkja og fullyrði jeg, að örðugra
mundi hafa orðið um þá viður-
kenningu sumsstaðar að, cf
Bandaríkin hefði eigi vísað veg-
innl
Ágreiningur um skilning
herverndarsáttmálans.
Satt er það, að ágreiningur
er um skilning á ]>ví ákvæði
h er v er n d a rs á 11 m á I a n s, h v. e n æ r
Bandaríkin skuli flvtja síðustu
leifar hers síns hjeðan af landi
brott.
Vjer íslendingar höldum Jxar
auðvitað fram þeim skilningi, er
vjer teljum rjettan og landi voru
fyrir bestu, en það haggar ekki
hinu, að gagnaðilinn virðist
sannfærður á sama hátt um sinn
málstað. Einn þingmanna hefir
haldið því fram, að, vjer ættum
að kæra Bandaríkin af Jxessum
sökum fyrir öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna. Með því móti
mundi Island dragast enn frek-
ar en orðið er inn í deilur stór-
veldanna og munu fáir telja það
til mikils vinnings fyrir’Iandið.
Og hvað sem rjettarágrein-
ingnum líður, þá mun þjóð vorri
fyrir bestu að ná svo rjetti sín-
um að hún virði }>á mikilsverða
hagsmuni annara, sem hún get-
ur veitt þeim sjálfri sjer að
meinfangalausu.
Forðumst minnimátarkendina.
Vjer skulum, svo sem í samn-
ingsfrumvarpi þessu er gert,
standa fast á því, að enginn er-
lendur her hafi stöðvar í land-
inu, cn hitt skulum vjer forðast
að neita samskiftum við vin-
samlegar þjóðir, er í engu skerða
fuilveldi vort nje hagsmuni, ein-
ungis af þeirri minnimáttar-
kennd, er stafar af J>ví, að menn
skammast sín fyrir að vera litlir.
Það er engin skömm að játa
það, að vjer erum þess eigi enn
búnir að taka við rekstri Kefla-
víkurvallarins. Hitt væri bæði
skömm og skaði, ef vjer fyrir
}>ær sakir ljetum loka vellinum
eða sama sem það og reyndum
í þess stað að gcra Rcykjavíkur-
völlinn að eina stóra flugvelli
landsins og færðum með því
hættu yfir höfuðborgina, ef svo
færi sem andstæðingar þessa
samningsfrumvarps tala mjög
um, að ófriður brytist út.
Með samningsfrumvarpinu er
035 fenginn ótvíræður rjettur til
að taka einir við rekstri Kefla-
vrkurvallarins eftir 6J.4 ár, ef
vilji þjóðarinnar verður slíkur.
Ekki fjandskapast við neinn.
Sá takmarkaði rjettuí, sem
Bandaríkin hafa þangað til,
skerðir í engu fullveldi vort nje
úrslitaumráð yfir vellinum, og
býður engri þeirri hættu heim,
sem hvort eð er er ekki fyrir
hendi. Ef stórveldin vilja beita
íslendinga ofbeldi hafa þau afl
til þess, hvenær er þau lystir.
Þessi samningur gerir það síst
ljettara, heldur þvert á móti.
Með honum er ekki heimilað að
fjandskapast við neinn, heldur
ejnungis Ijett undir með að
halda uppi friði og reglu á veg-'
um Sameinuðu þjóðanna. Ef ó-
friður brýst út, sem jeg vil ekki
trúa að veiða á gildistíma }>essa
samnings, þá% hafa íslendingar
þegar reynt, að þeir eru ekki
ætíð aðspurðir og megum.vjer
þó minnast aðstöðu Bandaríkj-
anna 1941. En hvernig s.em allt
veltist er þó öruggara, að aðal-
flugvöllur landsins sje ekki inni
í miðri höfuðborginni, þar scm
þriðjungur þjóðarinnar býr.
Friðsamleg samskifti
vernda sjálfsiæðið.
Andstæðingar samn ingsfrum-
varps þessa bera rnjög í munni
sjer nafn Einars Þveræings og
svör hans við málaleitan Nor-
egskonungs, en hann vildi ná
eignai'haldi á Grímsey. Vonandi
lifa orð Einars Þveræings og
andi sá, er bak við þau býr, um
alla fi'amtíð með hinni íslensku
þjóð. En þess skulum vjer minn
ast, að það tekur nú skemmri
tíma fyrir flugflota stórveldanna
að komast yfir bygðir Islands
frá heimastöðvum sínum en það
tók fyrir langskip að ná til lands
frá Grímsey á dögum Einars
Þveræings. Sú hætta, sem Einar
varaði við’, er þess vegna nú
þegar margfaldlega fyrir hendi,
ef vjer ætlum þessum drottnur#
um heimsins það, að þeir vilji
níðast á vorri fámennu þjóð.
Jeg'ætla þeim það ekki. A sama
hátt sem jeg neita að trúa því
að ófriður sje yfirvofandi á
næstu árum. En ef menn gera
ráð fyrir hættunni, þá er hún til
komin vegna aukinnar tækni en
án tilverknaðar vor íslendinga.
Afleiðingar tækninnar fáum vjer
eigi með neinu móti um flúið.
Aldrei munum vjer þó sam-
þykkja neitt það, er felur í sjer
hættu fyrir frelsi vort og full-
veldi. En það er ekki nóg, því að
hug vorum verðum vjer að
halda jafn-íslenskum sem
nokki-u sinni fyrir. Vjer megum
eigi láta hann verða að stöð
eða áróðurstæki fyrir erlenda
stefnu, hvaðan sem hún kemur,-
heldur halda óskertri dómgreind
og jafnvægi, hvað sem á dynur.
Sjálfstæði íslands fær því að-
eins staðist, að vjer viðurkenn-
um staðreyndirnar og miðum
stefnu vora við þær. Þótt vjer
sjeum smáir, þá megum vjer
eigi óttast friðsamleg skifti við
aðrar þjóðir, heldur halda svo
á málum, að frelsi vort og sjálf-
stæði verði sem best tryggt um
alla ókomna tíð.
Það er með þetta í huga, sem
jeg er sannfærður um, að jeg
geri rjett, Jægar jcg óhikað
greiði atkvæði með þessu samn-
ingsfrumvarpi.
Opldkera við
Ríkistofnun
vantar íbúð, 2—3 herbergi og eldhús. Mætti
vera kjallari tiþ innrjettingar. Tilboð merkt
,,NAUÐSYN“ sendist blaðinu fyrir miðvikud.
Hafnarfjörður: .
atreiðslunámskeið
fyrir hafnfiskar konur verða haldin í Flens-
borgarskóla. Hefjast næstu daga ef næg þátt-
taka fæst.
Umsóknir skulu sendar til skólastjóra Flens-
borgarskólans, er gefur nánari upplýsingar.