Morgunblaðið - 02.11.1946, Blaðsíða 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 2. nóv. 1946
Er aukíð íýSræSi
„skemmdarsiarf-
semi oe|!i verka-
týðshreyfinganni"!
ÞEGAR núverandi forseti
Alþýðusambands íslands, Her-
mann Guðmundsson, tók við
forsetatigninni í allsherjar fjel-
agsskap verkalýðsins, mun
vissulega mikill fjöidi verka-
manna hafa vænst þess, að
hann mundi beita sjer fyrir að
fá framgengt þeim umbótum
í fjelagsmálum verkam. er hann
var. einna kunnastur fyrir að
hafa beitt sjer fyrir. Hann hafði
barist fyrir því, ásamt Sjálf-
stæðismönnum, að skapa ,,ó-
háða verkalýðshreyfingu, sem
byggð er á frelsi, jafnrjetti og
skilningi“. Hann hafði gert að
kjörorði sínu: ..Heilsteypt og ó-
háð stjettarsamtök, sem byggð
eru upp á skiiningi milli stjett-
anna, en ekki stjettaríg“. Hann
var formaður útgáfustjórnar
málgagns verkamanna, sem
boðaði þá stefnu af fyllstu ein-
urð, að til þess að ná þessum
tilgangi yrði að koma á hlut-
fallskosningum innan verkalýðs
samtakanna við kosningar til
trúnaðarstarfa. Hermann Guð
mundsson hefir verið tómlát-
ur um þetta baráttumál sitt
meðan hann hefir setið í for-
setastóli- alþýðusamtakanna.
Jóhann Haístein hefir nú
borið fram á Alþingi frumvarp,
sem stefnir að því, að skylt sje
að viðhafa hlutfallskosningar
til trúnaðarstarfa innan verka-
lýðsfjelaganna, ef % hluti með-
limanna óskar þess.
Þjóðviljinn hefir ráðist ■ með
dólgslegum hætti að flutnings-
manni þessa frumvarps. Sagt að
hann sje að „fitja upp á skemd-
arstarfsemi gegn verkalýðs-
hreyfingunni“ og talar um „ó-
svífna árás á alþýðusamtökin“.
Forseta Alþýðusambandsins,
Hermanni Guðmundssyni,
hljóta að liafa komið sííkar á-
sakanir út af þessu máli kyn-
iega fyrir sjónir. Þótt hann sje
nú í Spsíalistaflokknum voru
hlútíallskosniogamar hans
mikla rjettlætismál. Margir
hefðu vænst ii'isinnis hans við
málflutning Jóhanns Ilafstein,
sem er framhald af baráttu
Hermanns Guðmundssonar. Til
þessa hefir hann því miður
brostið manndóm, og lætur nú
gott hcita, að „rjettlætismál“
hans sjálfs, sje kallað „árás á
alþýðusamtökin“.
Svéinbjörn Hannesson hefir
skrifað grein um þeíta mál frá
sjónarmiði verkamannsins og
rninnir þar m. a. á fyrri af-
skipti Hermanns Guðmunds-
sonar af því! Hann lýkur grein
sinni með þessum orðum: „Inn-
an verkaiýðsfjelaganna verður
ekki öruggt lýðræði fyr en hlut
fallskosningar eru viðhafðar
Fjelagslíf unga fólksins
FRUMSKILYRÐI þess að
fjelags- og skemmtanalíf geti
átt sjer stað eru sæmileg húsa-
kynni þar sem ungir og gaml-
i,r geti komið saman.
Á þessu er mikill misbrefetur
hjer á landi. í fjölda mörgum
kauptúnum og sveitum og jafn-
vel kaupstöðum er ekkert hús,
er talist geti sæmilegt sam-
komuhús. Þar sem þann-
ig er ástatt, á allt fjelags-
líf afar erfitt uppdráttar. Áf-
leiðing þessa ástands er svo það
að unga fólkið flýr æskustöðv-
ar sínar, það þráir fjelagslíf og
skemmtanir og leitar því þeirra
staða, er geta boðið þeim þær.
Þetta er ein af orsökum flótt-
ans úr sveitum og þorpum til
höfuðborgarinnar. Þar eru
myndarleg' kvikmyndahús, sam
komuhús og gistihús. Þar eru
fjölbreyttari skemmtanir á boð
stólum en nokkursstaðar ann-
arsstaðar á landiun. Utvarpið
flytur að vísu óminn af gleð-
skap skemmtanalífs höfuðborg
arinnar út í hin fjelagsvana
þorp og sveitir. En það dugar
ekki, unga fólkið þar vill vera
með í gleðinni. Það vill sjálft
fá að dansa, sjá leikrit og kvik-
myndir og iðka íþróttir. En það
vantar allt til þess að geta það
nema viljann og atgerfið. Ann-
aðhvort á það engin samkomu-
hús eða þá ljelega og óvistlega
kumbalda. Aðeins á tiltölulega
fáum stöðum í kauptúnum og
sveitum eru til góð samkomu-
hús og íþróttahús. sem full-
nægi þörfunum.
Þegar á allt þetta hefir verið
litið sætir það engri furðu þótt
þetta unga fólk, og raunar
margir fleiri en unga fólkið,
fagni frumvarpi því, sem þeir
Sigurður frá Vigur og Ingólf-
ur Jónsson hafa fyrir skömmu
flutt á Alþingi.
í því er lagt til að þrír fjórðu
hlutar skemmtanaskattsins
verði framvegis látnir renna í
sjerstakan sjóð, samkomuhúsa-
sjóð, er hafi það hlutverk að
styrkja íbúa kauptúna og sveita
til þess að koma upp hjá sjer
Framh. af fyrra dálki.
íil varnar. Jóhann Iíafstein hef
ir borið fram frumvarp sitt um
hluífallskosningar í umboði
okkar Sjálfstæðisverkamanna.
Við þetta rjettlætismál verður
ekki skilist fyr en viðunandi
úrlausn er fengin“.
Hjer er um að ræða málefni,
sem varðar hag og velferð fjöl-
mennustn síjettar landsins og
um leið þjóðaj’innar í heild.
Það eru ekki rök gegn mál-
inu þótt Þjóðviljinn skítyrðist
út af því. Þverí á móíi vísbend-
ing um það sanna, að hjer er
borin fram krafa um lýðræðis-
iegt rjettlæti, sem að jafnaði
er ekki vel fagnað hjá kommún
istum.
S-
Frumvarp Sjálfstæði
manna um samkomu-
húsasjóð
samkomuhúsum og fjelagsheim
ilum. Ennfremur er þar lagt til
að ríkissjóður leggi fram 100
þús. kr. á ári hverju í sjóðinn.
Skemmtanaskatturinn á þó
ekki að takast af þjóðleikhús-
inu, sem hefir notið hans, fýrr
en frá og með 1. janúar 1948 en
þá á það að vera tekið til
starfa. Einn fjórði hluti skemmt
anaskattsins á þó oð halda á-
fram að renna til þess sem
rekstrarstyrkur.
Hjer er áreiðanlega um gott
mál að ræða og nytsamlegt.
Allur skemmtanaskattur á land
inu hefir undanfarin ár runnið
til Þjóðleikhússins í Reykjavík.
Það er þjóðinni allri að vísu
metnaðarmál að koma Þjóð-
leikhúsinu upp. Það á að verða
alþjóðareign. En það væri hróp-
legt ranglæti og skammsýni að
láta skemmtanaskattinn halda
áfram að renna til þess eins
eftir að það ér komið upp og
tekið til starfa.
Nei, það er vissulega sann-
gjörn leið, sem þeir Sigurður
frá Vigur og Ingólfur Jónsson
stinga upp á í frumvarpi sínu.
Betri samkomu- og íþróttahús
út um land munu orka flestu
öðru fremur í þá átt að stöðva
flótta unga fólksins þaðan til
Reykjavíkur. Það miðar að því
að skapa aukijð jafnvægi í þjóð-
lífið og æskunni jafnari skil-
yrði til hollra skemmtana,
íþróttaiðkana Og fjelagslífs.
Þessvegna fagnar unga fólkið
út um allt land þessum tillög-
um og fylgjast vel með afdrif-
um málsins á Alþingi.
Sá hluti skemmtanaskattsins,
sem til Þjóðleikhússins rann, ár
ið 1945, nam rúmlega 1,5 millj.
kr. Samkomuhússjóður ætti
þeásvegna að geta orðið allöfl-
ug stofnun er % hlutar skátts-
ins taka að renna í hann. Þar
að auki kemur svo árlegt fram-
lag ríkissjóðs. 100 þús. krónur
á ári.
Ungir Sjálfstæðismenn hafa
á ' undanförnum. árum barist
fyrir því, að tveitaæskan yrði
styrkt af háh.u hins opinbera
til þess að koma sjer upp sam-
komuhúsum og fjelagsheimil-
um.
Á síðasta fulltrúaráðsfundi
S.U. S. er haldinn var í Reykja
vík dagana 3. til 5. maí s. 1.
var m. a. sambykkt eftiríarandi
tillaga um þetta mál:
„Fulltrúaráðsfundur S. U. S.
álítur, að nauðsynlegt sje að hið
opinbera styrki fjelög og fjelaga
samtök æskunnar í sveitum
landsins til að koma sjer upp
fjelagsheimilum til afnota fyr-
ir starfsemi sína“
Ungir Sjálfstæðismenn fagna
því af alhug framkomu þessa
frumvarps og vona að það nái
fram að ganga og þar með verði
bætt að nokkru úr þeim erfið-
leikum, er sveitaæskan hefir
orðið við að oúa í þessu efni
hingað til.
„Lýðræði44
kommúnista
ENN þreytast kommúnistar
ekki á að dásama lýðræði
Sovjet-Rússlands. Þeir básúna
um það daglega, að austræna
lýðræðið sje -hið eina rjetta;
það sje lýðræðið, sem skapi
friðinn, lýðræðið, sem vinni
friðinn, (lýðræði hinna komandi
kynslóða. Þeir segja að sovjet-
fyrirkomulagið sje hið eina,
sem skapi manninum *frelsi og
jafnrjetti. Jafr.framt þessu
viðurkenna þeir þó, að í Rúss-
landi sje aðeins einn flokkur
og einn atvinnurekandi, og er
því ekki úr vegi að, gera sjhr
grein fyrir hverskonar lýðræði
geti þar þróast og hvað felist
hjá þeim í orðunum frelsi og
jafnrjetti.
í stjórnarskrá Spvjetsam-
bandsins er að vísu tekið fram,
að ekki þurfi endilega ao bjóða
fram til þings í naíni Kommún-
istaflokksins, því að ýmis fjel-
agasamtök, sem sjeu undir
stjórn ílokksins, hafi riett til
framboðs. Þetta atriði austræna
lýðræðisins er, eins og öllum
mun augljóst, ekki nema að-
eins til blekkinga. þar sem
jelagssamíökin eru undir stiórn
kommúnista. Fer þá aðeins eft-
ir því hvað við á í hvert skipti,
livort þægilegra sje að kalla
frambjóðandann fulltrúa ílokks
ins eða einhverra fjelagssam-
taka. Best kemur þó- flokks-
einræðið í ljós, þegar kommún-
istar halda því fram, að þar sem
í Rússlandi sje aðeins ein stjett
þá sje aðeins þörf eins flokks.
Pólitíska einræðið er þar með
viðurkennt af þeim.
Þar sem að^ins er einn at-
vinnurekandi, ríkið, og þar með
flokkurinn er efnahagsleg af-
koma hvers einstaklings í þjóð-
fjelaginu háð flokknum og af
Sfjórnmélanám- I
skeið HeimdaEIar |
ogS.U,S. - |
EINS og auglýst hefir ver- I
ið gengst Heimdallur og Sam |
band ungra Sjálfstæðis- I
manna fyrir stjórnmálanám- i
skeiði lijer í Reykjavík í í
þessnm mánuði. — Nám- |
skeiðið verður sett miðviku- I
daginn 6. nóv. kl. 20,30 í 1
Sjálfstæðisbúsinu við Aust- I
urvöll. |
Námskeiðinu verður hag- i
að þannið, ?.ð sem allra flest- i
ir ungir Sjálfstæðismenn i
geti tekið þátt í því jafn- i
framt vinnu og námi.
Vegna ýmissa orsaka hef- |
ir ekki reynst fært að end- |
urreisa stjórnmálaskólann í i
því formi, sem flokkurinn i
hafði hann á sínum tíma, en i
þetta námskeið ætti að j
nokkru leyii að geta komið _
í hans stað- i
Ungir Sjálfstæðismenn ut- i
an af landi, er dvelja hjer i
um stundarsakir við nám i
eða vinnu ættu, ef þeir hafa i
möguleika til, að sækja þetta i
námskeið. — Þátttaka í nám i
skeiðinu virðist ætla að vera i
mjög mikil, því fjöldi manna i
hefir látið skrá sig í skrif- i
stofu Sjálfstæðisflokksins, og i
er þess að vænta að enn bæt- i
ist margir í liópinn.
•oiniiiiHiiiniaigiitmiiimmiiiimifrniiimi'fuiiiimiiiiiiiii
Framh. af fyrra dálki.
því leiðir efnahagslegt einræði.
Yfirgefi vinnuþegi vinnustað
sinn má ganga út frá þvi sem
vísu, að hann fái eigi vinnu
annars staðar. Atvinnufrelsið
er ekki til, þar sem hver sem
er getur ekki ráðið sig til hvaða
vinnu, sem honum þóknast.
Annað dæmi má taka til að
benda á frelsisskerðingu af
völdum ríkisreksturs, en það er
ríkisrekstur á prentsmiðjum,
sem hlýtur að hefta prentfrelsi/
Að vísu segja sumir kennifeð-
ur sósíalismans að í ríkisbúskap
eigi prentsmiðjurnar að vera
einkaframtak. En þáð tryggir
ekki prentfrelsi, því að prent-
smiðjurnar verða altaf háðár
ríkisvaldinu þótt þær einar
allra fyrirtækja megi vera í
eigu einstaklinga.
Nauðsynlegt skilyrði lýð-
ræðis er því einstaklingsfram-
takið.
Rjettur einstaklingsins til að
ráða sig í hve»"ja þá vinnu, sem
hann óskar, rjettur einstakl-
ingsins til að freista gæfunnar
á því sviði, sem hann skarar
fram úr, rjettur einstaklings-
ins til að mynda sjer sínar eig-
in skoðanir á hvaða sviði sem
er og láta þær í ljósi, hvort sem
er á mannfundum eða á prenti,
eru skilyrði fyrir lýðræði.
Ó. H.