Morgunblaðið - 02.11.1946, Side 8

Laugardagur 2. nóv. 1946
8
MOBGUNBLABIÐ
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Rrtstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsia,
Ausxurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Boðberi hrunstefn unnar
ANNAR aðalboðberi hrunstefnunnar á íslandi, Ey-
steinn Jónsson hefir birt í Tímanum ræðu þá, er hann
flutti á Alþingi í sambandi við fjárlagaumræðurnar. —
Ræðan er ósvikinn hrunstefnu boðskapur og sómir sjer
því vel í Tímanum.
Fjármálaráðherrann vjek nokkuð að þessari ræðu Ey-
steins í hinni stuttu svarræðu sinni í lok umræðunnar, og
gaf þá ymsar merkilegar upplýsingar.
★
Eysteinn Jónsson hafði mörg og stór orð um halla á
viðskiftajöfnuðinum. Fjármálaráðherrann benti á, að
engan þyrfti að undra, að viðskiftajöfnuðurinn væri ó-
hagstæður. Síldveiðarnar í fyrra hefðu brugðist gersam-
]ega, og í ár hefðu þær ekki gefið nema þriðjung þess,
.em vonir stóðu til.
Þar við bættist, sagði fjármálaráðherra. að á þessu ári
hefði verið flutt inn mikið af vörum, sem alls ekki yrðu
taldar neysluvörur, þótt enn væru þær ekki færðar á ný-
byggingarreikning. Kvaðst ráðherrann hafa í höndum
iista fra Viðskiftaráði yfir ýmsar slíkar vörur, og næmi
andvirði þeirra nál. 72 milj. króna. Þetta væru allskonar
vjelar í fiskibáta og aflstöðvar í landi, vjeiar fyrir Síldar-
verksmiðjur ríkisins á Siglufirði (stækkun), Laxárvirkj-
unina, Rafmagnsveitu Reykjavíkur, síldarverksmiðju
Kveldúlfs á Hjalteyri, skipaeik og efni til rafstöðva, Sví-
þjóðarbátarnir (27 milj. kr.), landbúnaðarvjelar og frysti-
vjelar (23 milj. kr.).
★ '
Fjármálaráðherra kvað fjarstæðu að halda þeirri firru
íram, að erlendu innstæðurnar væru þrotnar. Lands-
bankinn ætti nú inni erlendis 10.3 milj. sterlingspunda,
og Útvegsbankinn einnig nokkrar miljónir.
Fjármálaráðherrann minti og á, að þegar framleiðslu-
tækin aukast og stóru veiðiskipin koma ■ notkun, nýjar
verksmiðjur og hraðfrystihús rísa, myndu gjaldeyris-
málin komast í betra horf en nokkru sinni fyr. Það væri
stærsta gæfa þjóðarinnar, að hún notaði gjaldeyririnn til
kaupa á nýjum framleiðslutækjum.
★
Eysteinn Jónsson hjelt því fram, að hallinn á fjár-
lögunum myndi verða margir miljónatugir.
Jeg saknaði þess, að Evsteinn skyldi ekki tiltaka tugina,
sagði fjármálaráðherrann. Því að hann hefir fvrr spáð ó-
förum ríkissjóðs. Árið 1944 sagði hann, að hallinn á fjár-
iögunum 1945 yrði ekki undir 50 milj. kr En ríkisreikn-
mgurinn það ár sýndi hinsvegar rúmlega 22 milj. króna
tekjuafgang.
Hitt þyrfti engan að undra, sagði fjármálaráðherrann,
að fjárlög færu síhækkandi. Hvernig ætti það öðru vísi
að vera? Hvenær hefir nokkuð verið gert svipað þeim
framkvæmdum, sem núverandi ríkisstjóim hefir staðið
fyrir? Og hvenær hefir afkoma manna verið betri en nú?
★
Boðberi hrunstefnunnar, Eysteinn Jónsson, talaði eins
og algert ríkisgjaldþrot væri fyrir dyrum Og hann kvað
Sjálfstæðisflokkinn eiga sökina.
Fjármálaráðherrann kvaðst fús til að gera samanburð
á fjármálastjórn Eysteins á árunum 1934—'39, og fjár-
málastjórn Sjálfstæðismanna eftir 1939. Sá samanburður
leit þannig út:
Þegar Eysteinn tók við, voru skuldir ríkissjóðs 40 milj.
kr. og eignir umfram skuldir 26.3 milj. kr.
En þegar Eysteinn skilaði af sjer í árslok 1939, voru
skuldir ríkissjóðs 56,6 milj. kr., þar af erlendar skuldir
46.1 milj. kr. Eignir ríkissjóðs umfram skuldir á sama
tíma 23,1 milj. kr.
En nú eru skuldir ríkissjóðs 33,7 milj kr., þar af er-
lendar skuldir aðeins 6,7 milj. Hrein eign ríkissjóðs er í
dag 147 milj., eða 126.1 milj. ef geymt fje er talið til skuld-
ar, en það var ekki gert í tíð Eysteinsý
Þessi samanburður er ljós.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fagurt
minnismerki.
í ERLENDU BLAÐI sá jeg
nýlega mynd af undurfögrum
skrautgarði. Skýringin með
myndinni sagði, að þessi garð-
ur væri til minningar um fallna
hermenn og að það væri kven-
fjelag, sem hefði komið garðin-
um upp og annaðist ræktun
hans og umsjá alla.
Á bak við þetta er fögur
hugsun og virðulegra minnis-
merki er varla hægt að reisa
þeim, sem látið hafa lífið fyrir
fósturjörðina. í þessu sambandi
datt mjer í hug hvort ekki væri
hægt að taka upp þessa hug-
mynd hjer í Reykjavík og hvort
eitthvað kvenfjelag, eða kven-
fjelagasamband, vildi ekki taka
sig til og koma upp skrautgarði
á hentugum stað í bænum til
minningar um fallna íslenska
sjómenn. Þá einu ,,hermenn“,
sem við eigum.
Það er að vísu til minnis-
merki um hinn óþekta sjómann
— lítið en fagurt minnismeiki
— suður í Fossvogskirkjugarði,
en skrautgarður til minningar
um druknaða sjómenn gæti
orðið hið virðulegasta minnis-
merki,. sem hugsast gæti.
o
Þess skal getið ....
BRYNJÓLFUR JÓHANNF.S-
SON leikari, sem eins og kunn-
ugt er var formaður móttöku-
nefndar danska landsliðsins í
knattspyrnu, sem hingað kom
rit knattspyrnusambandsins
í sumar, hefir fært mjer tíma-
danska, þar sem Sophus Niel-
sen ríkissþjálfari Dana skrif-
ar ferðasögu knattspyrmiliðs-
ins til íslands. Ferðasaga þessi
er löng og ítarleg og Nielsen er
yfir sig hrifinn af móttökunum,
sem Danirnir fengu hjer og ber
íslendingum í alla staði vel
söguna.
Brynjólfi fanst rjett að þetta
kæmi fram, þótt seint sje,
vegna þess moldviðris, sem
þyrlað var upp um íslandsferð
dönsku knattspyrnumannanna
í dönskum blöðum á sínum
tíma.
e
Skrýtna* ráðstafanir.
„MIKIÐ ER ÞAÐ SKRÝTIN
NEFND þetta Viðskiítaráð
okkar“, sagði kunningjakona
mín við mig á dögunum (og
það væri víst hægt að fá fleiri
til að taka undir það). ,,Nú er
jeg búin að ganga frá Herodusi
til Pílatusar í marga daga til
að fá leyfi til að flytja inn í
landið smágjöf, sem systir mín
sendi mjer, en hún er búsett
erlendis. Það er engu nær, en
jeg hefði framið eitthvað af-
brot gagnvart landslögum með
því að pakki var mjer sendur.
Verðmæti gjafarinnar var þó
ekki svo mikið metið í pening-
um, en mjer þótti vænt um
hlutinn af því að hann var frá
systur minni“.
Það hafa vást margir fleiri
líka sögu að segja. Það er í
rauninni hefndargjöf þegar
ættingjar íslendinga erlendis
eru að senda þeim eitthvað
smávegis, því það kemur fyrir,
að þegar skattar. og skyldur
hefir verið greitt af þessum
gjöfum þá verða þær viðtak-
anda dýrari, en ef sömu vörur
hefðu verið keyptar í verslun í
Reykjavík — og er þá ekki tal-
að um fyrirhöfnina að fá leyfi
til að taka við gjöfinni.
Já, það, eru skrýtnar ráð-
stafanir sumra nefndanna
okkar.
•
Við megum gefa.
ÍSLENDINGAR mega hins-
^egar og gefa stórgjafir ætt-
mgjum og vinum erlendis og
mörg ríki blátt áfram greiða
fyrir slíkum sendingum, því
það þykir fengur að fá vörur
inn í landið, án þess eytt sje
til þeirra gjaldeyri viðkomandi
lands. Gjafapakkar fyrir tugir
þúsunda og jafnvel miljónir
króna hafa verið sendir út úr
landinu frá því að friður komst
á. Það er ekki verið að finna
að því að þetta skuli hafa verið
gert. Það er gaman að vera það
aflögufær, að geta rjett hjálp-
arhönd, eða glatt vini og kunn-
ingja.
En það er lítt skiljanleg ráð-
stöfun hjá íslenskum yfirvöld-
um, að þau skuli, ekki aðeins
amast við, heldur blátt áfram
leggja bann við því, að íslensk-
ir þegnar taki við smá vina-
gjöfum frá aðstandendum sín-
um erlendis.
Mörg ríki hafa þau lög, að
leyfilegt er að senda gjafir, ef
verðmæti þeirra fara ekki yfir
ákveðið hámark og er þá eng-
inn tollur greiddur af gjöfinni
fyr en verðmæti gjafarinnar
hefir náð þessu ákveðna há-
marki.
Mismunandi verð
á glingri.
MÖNNUM VERÐUR nú tíð-
rætt um, að mikið sje flutt inn
af þarflausu glingri á meðan
neitað er um gjaldeyri fyrir
nauðsynjavörum. Af blaðaskrif
um um málið er ekki gott að
átta sig á hvað hæft er í því,
að glingrið sje látið ganga fyrir
öðrum innflutningi. Þar stend-
ur fullyrðing á móti fullyrð-
ingu.
En um hitt er ekki að villast,
að mismunandi verðlag er á
glingri, þrátt fyrir alt tal um
verðlagseftirlit.
Um þetta geta menn sann-
færst með því að ganga í versl-
anir og spyrja um verðlag á
vörum. Það gengur meira að
segja svo langt, að á hlut, sem
kostar t. d. 25 krónur í versl-
un vestur í bæ, getur munað
10 krónum, til eða frá.
Þetta finst fólki líka skrýtið.
•
Velta á bensínstöð.
STRÁKARNIR á bensínstöð-
inni, þar sem jeg kem stundum
til að kaupa „bílæti“ eru gam-
ansamir nángar, þegar þannig
liggur á þeim.
Á dögunum voru þeir að
velta því fyrir sjer hvort það
myndi hafa verið Bergmál, sem
Finnur heyrði úr leyninúmer-
inu nóttina frægu!
.....i .............. iii
| MEÐAL ANNARA ORÐA . . . . |
Vsð margl hefir Evrópa að sfríða
ÞAÐ er margt öðruvísi en á
að vera í Evrópu í dag. Hjá
Tjekkum vantar vinnukraft,
ítalir hafa allt of margt fólk,
tvær ^og hálf miljón manna
ganga þar atvinnuiausir og at-
vinnuleysið fer vaxandi. Einn-
ig getur verið að um of mik-
inn vinnukraft sje að ræða í
Búlgaríu. En fyrir utan vinnu-
aflsskortinn er líka um mikinn
kolaskort að ræða. Nú flytja
Bretar ekki út kol lengur og er
miklu af kolaskorti megin-
landsins einmitt þeirri stað-
reynd að kenna.
Svo eru það fjármálavand-
ræðin. I svo að segja hverju
landi er einhverskonar verð-
bólga. í Ungverjalandi er búið
að skifta um mynt af þessum
ástæðum og var verðbólgan
jafr, ægileg þar.og í Þýskalandi
fyrir stríð, en Pólland og Rúm-
enía berjast í bökkum. í Grikk-
landi er fjárhagsmálið mesta
vandamálið, þrátt fyrir alt, fólk
er hrætt um verðbólgu þar og
enginn vill spara, þar er enginn
tekjuskattur og grísk verðbrjef
eru óseljanleg. Sum lönd hafa
breytt um seðla og lokað við-
skiftareikningum. Þetta hefir
tekist vel í Hollandi og Belgíu.
Og svo koma samgönguvanda-
málin.
enginn ágóði verður á vörunni.
Þess vegna er mjög erfitt fyrir
Grikki að selja tóbak sitt og
aðrar vörur fyrir sæmilegt
verð.
Þótt mikil vinna hafi þegar
verið lögð í það, að koma sam-
göngumálum Evrópu í sæmilegt
horf, er það verk langt frá því
fullunnið enn. Til dæmis verða
Tjekkar, sem eru inni í miðri
Evrópu, eins og allir vita, að
flyta mest allt frá sjer með
járnbrautum. Áður fyr fengu
Tjekkar sjerstakar ívilnanir í
farmgjöldum hjá Þjóðverjum,
en nú eru farmgjöldin svo há,
að Tjekkum er hjerumbil óger-
legt að vera samkepnisfærir á
útflutningsmarkaðinum. Það
*eykur á erfiðleikana, að nú
verður að greiða farmgjöld fyr-
ir vörur sem fara um Þýska-
land, í dollurum.
Þá er 'líka óralangt frá því,
að járnbrautirnar í Grikklandi
sje komnar í lag, og þar sem
verður að flytja vörur langar
leiðir í slæmum farartækjum,
eru flutningsgjöldin svo há, að
Holland finnur mjög til af
því að hafa mist viðskiftin við
Þýskaland og Austur-Evrópu,
en þær vörur fóru aðallega eft-
ir Rín. Nú selja þjóðirnár í
austurhluta Evrópú Rússum
vörur sínar, en Rússar geta
ekki látið þær fá það, sem þær
þarfnast í staðinn.
Þá ^urfa allar þær Evrópu-
þjóðir, sem þátt tóku í styrjöld-
inni allar mögulegar vjelar.
Fáar geta borgað þær með þeim
tekjum, sem þær nú hafa.
Flestar vona að geta fengið
stórlán'í alþjóðabankanum. Og
flestar líta þær í áttina til
Bandaríkjanna um fje. — Og
þá kemur hitt til greina, að ef
þessar þjóðir fá allar þær vjel-
ar, sem þær ætla sjer, er hætta
á offramleiðslu eftir fáein ár,
því auðvitað er það hyggja
þeirra allra að auka útflutning
sinn sém mest.