Morgunblaðið - 02.02.1947, Side 7

Sunnudagur 2. febr. 1947
MORGCJNBLAÐIÐ
7
R E Y K J A V ÍKURBRJEF '"£■*
Mismunartdi löng
bið.
SÍÐUSTU vikur hefir verið
aðgerðalítið á ýmsum sviðum
þjóðmálanna, vegna þess, að
menn hafa orðið að bíða eftir
því, að ríkisstjórn yrði mynd-
uð, sem hefði þingmeirihluta
að baki sjer.
Oþolinmæði hefir gripið tals-
vert um sig, meðal landsmanna,
út af því, hve langan tíma það
hefir tekið, að koma saman
nýrri stjórn, eftir að kommún-
istar sögðu sig úr stjórninni
í haust, og rufu með því stjórn-
arsamstarfið, sem hafði haldist
í nálægt tvö ár.
Þegar mistókst að mynda
þingræðissttjórn haustið 1942,
tók það nærri tvö ár, að koma
þingræðisstjórn á laggirnar að
nýju. *Og kom þetta þó ekki til
af því að meirihluta þingmanna
væri það ekki fullljóst þá, að
utanþingsstjórn, sem tók við í
desember 1942, var neyðarúr-
ræði, og þinginu til vansa, að
flokkarnir gátu ekki komið
sjer saman að nýju.
Ef Stefáni Jóh. Stefánssyni
tekst að mynda stjórn, en líkur
hafa verið taldar á því síðustu
viku, þá tekur það nú ekki
nema 4—5 mánuði, sem á árun-
um 1942—1944 tók tveim mán-
uðum vant í tvö ár.
Til athugunar.
HITT ER svó annað mál, að
menn geta í fullri alvöru hug-
leitt hvernig ætti að koma í
veg fyrir svo langar bollalegg-
ingar í framtíðinni, um mynd-
un þingræðisstjórnar.
Sumar þjóðir hafa það fyrir-
komulag á stjórn landsins, að
ríkissttjói'nir eru kosnar til
fjögurra ára, líkt og fyrirkomu
lagið er með bæjarsttjórnir
hjer. Að vísu gæti það komið
fyrir, að ríkissttjórnir yrðu
samt sem áður að fara frá, á
miðju kjörtímabili ef þær væru
studdar, af fleiri en einum
stjórnmálaflokki, og misklíð
risi milli þessara flokka á kjör-
tímabilinu. En stjórn landsins
kæmist í fastari skorður, undir
eins og það væri talin reglan,
að sú stjórn, sem tæki við völd-
um eftir hverjar almennar kosn
ingar, væri látin fara með völd-
in kjörtímabilið út.
Flóknir samninpr.
>AÐ gerir og alla samninga
um stjórnarstuðning lang-
dregna og eríiða, að þingflokk-
arnir geta ekki komið sjer sam
an um stuðning við ríkisstjórn,
nema þeir samtímis gangi frá
svo löngum og nákvæmum mál
efnasamningum, að það hlýtur
að taka mikinn tíma, að ræða
öll atriði þeirra. En með þessu
móti er verið að draga mikið
af þeim umræðum, sem eðli-
lega eiga að' fara fram á sjálfu
Alþingi, inn á lokaða fundi
st j órnmálaf lokkanna.
Menn geta að sjálfsögðu litið
svo á, að ekki sje gerlegt fyrir
stjórnmálaflokka, sem að mjög
mörgu leyti standa á öndverð-
um meið í landsmálum, að
ganga til samstarfs, nema fyr-
irfram sje ákveðið, hvernig
fara skuli með þau mál, sem
valdið hafa ágreiningi þeirra
í milli.
En mjög langir, ítarlegir og
margþættir samningar, sem
flokkar gera sín á milli, áður
en samstarf hefst, hljóta þá
líka að verða til þess, að tor-
velda og einskorða allt sam-
starfið. M. a. af þeirri ástæðu,
að hinn almenni hagur þjóðar-
innar hlýtur að ráða miklu um
það, hvað er framkvæmanlegt
á hverju ári, af þeim áform-
um, sem þjóðin hefir á dagskrá
sinni.
VEGNA ÞESS hve hugir'
manna hafa beinst eindregið að
samningunum um stjórnar-
myndunina, hefir ýmsum
spaugilegum atburðum á sviði
stjórnmálanna, verið veitt
minni athygli en ella hefði ver-
ið. T- d. því, er Þjóðviljinn og
nokkrir eldheitir áhangendur
hinnar austrænu stefnu tóku
sjer fyrir hendur um daginn
að hnika til röð áranna.
Það kann að vera algengt,
þar sem ritfrelsi og skoðana-
frelsi hefir verið afnumið, að
fávísu fólki sje talin trú um,
að viðburðir, sem gerist í nú-
tíðinni geti orsakað aðra, sem
komið hafa fyrir nokkrum ár-
um áður. Þar sem þjóðir hafa
í gegnum aldirnar vérið hnept-
ar í andlega fjötra, má vera að
menn sjeu vandir á að trúa allri
blövaðri vitleysu, og fjarstæð-
um, sem valdhöfunum dettur
í hug að láta út úr sjer. — En
aulaháttur þeirra, sem hafa til-
einkað sjer hið austræna hug-
arfar, hefir vissulega náð nor-
rænu hámarki, þegar þeim
detturl hug, að reyna að telja
íslenskum blaðalesendum trú
um, að atburður sem gerist
snemma á árinu 1944 sje af-
leiðing af því, sem kemur fyr-
ir haustið 1945.
En til svo fjarsæðra raka
greip Þjóðviljinn hjer á dög-
unum, er hann tók að verja
framsókn Rússa og ásælni í
Norðurhöfunum.
Svalbarð.
i
ÞAÐ ER vitað mál, og þýðir
ekki fyrir kommúnista í móti
að mæla, að rússneska stjórnin
fór fram á það við Norðmenn,
snemma á árinu 1944, að fá
fyrir sig herstöðvar á Sval-
barða, þvert ofan í samninga,
sem gerður var fyrir aldar-
fjórðungi síðanT um þessar Is-
hafseyjar, en Rússar eru ein
þjóðin, sem staðið hafa að þess-
um samningi um það, að eng-
in hervirki sjeu á Svalbarða.
Til þess að fegra afstöðu
hinna austrænu grípur Þjóðvilj
inn til þess, sem skringilegast
hefir verið í málfærslu hans
hingað til, og er þá mikið sagt,
að þesar herstöðvaóskir Rússa
árið 1944, sjeu eðlileg afleiðing
af því að Bandaríkjamenn fóru
fram á herstöðvar hjer á landi
haustið 1945 og'var neitað um
þær.
Að vísu er það kunnugt
almenningi, að Rússar hafa ann
að tímatal en hinar vestrænu
þjóðir. En menn hafa ekki vitað
það fyrri, að samkvæmt hinum
austrænu kenningum, á að vera
hægt, þegar henta þykir, að láta
vorið 1944 koma á eftir haust-
inu 1945. Hjer um slóðir hefir
engum dottið í hug, að ,,stokka“
áraröðina, eins og spilamenn
stokka spil.
Það voru fleiri en ritstjórar
Þjóðviljans, sem glingra tóku
við ,,stokkun“ þessa. Ekki varð
t. d. annað skilið, en frú Aðal-
björg Sigurðardóttir væri í út-
varpserindi, sem hún hjelt, til-
leiðanleg til þess áð hallast að
árabrenglinu, og trtía því, að
hægt væri að snúa við tíma-
röðinni eftir því sem kommún-
istum hentaði* best. Trúlegt er
að hin heiðvirða kona, átti sig
ekki siður en aðrir á því, að
dýrðarljómi sannleiksástarinnar
tollir ekki lengi um höfuð
þeirra, er ætla sjer í alvöru
að andmæla því að árin renni
í rjettri röð inn í eilífðina.
Kollaljarðarsíld.
ÞG mikið hafi verið rætt um
samninga stjórnmálaflokkanna,
og tafir á stjórnármyndun, þá
hafa umræðurnar um það mál
ekki dregið úr athyglinni á síld
veiðunum í Kolláfirði.
Eftir þeim síðustu „kokka“-
bókum, er það fleira en mann-
fólkið, sem flytur sig til Reykja
víkur úr öðrum landshlutum.
Nú er síldin komin hingað líka,
sagði utanbæjarmaður einn, er
hjer var á ferð.
Hið einkennilegasta við þessa
síldargöngu í Kollafjörð er hve
síldin hefir verið þar staðbund-
in í hálfan annan mánuð. — í
stað þess að síldveiðiskipin á
hinni venjulggu sumarvertíð
verða að þeytast um allan sjó
á eftir hinum kvikulu torfum.
þá hefir þessi vetrarsíld inni í
Kollafirði, verið þar síðan í
miðjum desember, eins og sauð
fje í rjett. Telja síldveiðimenn
að á þessum litla bletti hafi ver
ið meiri síld, og það máske marg
falt meiri, en allur afli 250
skipa nam í sumar. Og enginn
er kominn til að segja, nema
síldin hafi verið búin að vera
lengi í þessum þrönga fjarðar-
botni, áður en veiðarnar hóf-
ust.
Reyndir sjómenn halda þvi
jafnvel fram, að slík síldar-
ganga hjer inn í firði ‘og sund,
sje algeng, og megi vænta
hennar árlega. Sje svo, að hjer
hafi á undanförnum árum ver-
ið síldarganga, sem hafi getað
gefið uppgripa afla, en enginn
vitað af henni, fyrri en fuglar
himinsins bentu á síldinaí Kolla
firði í vetur, þá má segja, að
hjer hafi enn ein sönnun þess
komið í ljós, að mikið eigum
við Islendingar eftir að læra til
þess að við kunnum nokkm’n-
veginn að hagnýta okkur gæði
þau, sejn sjórinn hefir að bjóða.
Og svipað mun það vera á land
jörðinni, ef vel er að gáð.
Hvar verður
sumarsíldin!
EN skyldi svo blessuð Norð-
urlandssíldin finnast í sumar?
þess að allt sumarið færi ekki
Jeg átti tal um það mál við
Hafsteiri^Bergþórsson útgerðar
rnann í gær, hvaða ráðstafanir
hann teldi að gera þyrfti, til
fyrir síldveiðimönnum í árang-
urslitla leit að síldartorfum, er
menn vita að eru í sjónum og
naumast eru svo langt í burtu,
að ekki sje vinnandi vegur að
ná til þeirra. Ef menn vissu
nokkuð hvar þeirra væri helst
að leita.
Ilafsteinn sagði m. a.: ,,Við
þurfum í sumar að hafa tveggja
hreyfla flugvjelar í síldarleit,
sem geta farið víðar, en þær
sem hingað til hafa verið notað-
ar. Og með þeim þurfa að vera
menn, sem hafa- hina bestu
þekkingu á því, hvar er veiði-
von síldar, 'eftir öllu útliti að
dæma úr loftinu.
Senda þarf skip til þess að
athuga sjávarhita og svipast eft
ir síld á miðunum, úr því liðið
er á maímánuð. Gera þarf mik-
ið meira að því, en gert hefir
verið, að athuga t. d. sjávar-
hita. Því vitað er, að sjávarhit-
inn hefir mjög mikil áhrif á
það, hvort síld veiðist- eður
eigi.
Sumarið 1944, var t. d. mjög
treg veiði framan af vertíðinni.
Þá mældi skipshöfnin á Sæ-
björgu sjávarhitann á miðun-
um. Þegar komið var fram í
ágúst, kom norðanstormur í 3
daga. Fram til þess tíma hafði
hitinn í sjónum verið 10—11
stig. En lækkaði nú niður í 8
—9 stig. Það munaði því, að eft
ir þetta var mikill afli fram í
september, og varð gott sildar-
ár.
Annars má búast við því, að
fara þurfi yfir mikið stærra
svæði til síldarleitar, en hing-
að til'hefir tíðkast á sumarver-
tíðinni. Færeyskir fiskimenn, er
komið hafa hingað á miðin und
anfarin sumur, hafa fullyrt, að
þeir hafi á hverju sumri upp á
síðkastið, fyrirhitt mikla síld
á leið sinni hingað, og hafi hún
verið miðja vegu milli Færeyja
og íslands. Sje að jafnaði mik-
ið af síld út af Austurlandi, þá
þarf að gera ráðstafanir til þess
að hægt verði að sækja hana
þangað.“ Eitthvað á þessa leið
komst Hafsteinn að orði.
20 þúsund
FASTEIGNAEIGENDAFJE-
LAGIÐ hefir látið telja saman
hve margir utanbæjarmenn
hafa flust til bæjarins á árun-
um 1940—1945, og komist að
þeirri niðurstöðu, að þeir hafi
samtals verið 7753, en af þeim
komu hingað á árinu 1945, 2837.
Talið er, eftir athugun sem far-
ið hefir fram á því, að flutn-
ingar til bæjarins hafi ekki ver
ið minni árið 1946, svo samtals
hafi flust hingað síðan árið
1940, um eða yfir 10.000 manns.
Og er þá ekki talið skólafólk,
eða aðrir, sem úvelja hjer um
stundarsakir án þess að telja
sig hjer til heimilis.
Andstæðingar Sjálfstæðis-
manna í Reykjavík hafa ekki
lint látum út af því, að ekki
skuli hafa verið sjeð fyrir hús-
nnæði handa öllu þessu fólki
jafnóðum og það hefir komið
hingað.
En jafnframt er því haldið
fram í Tímanum, að grípa þurfj
í taumana og koma í veg fyrir
hinn öra fólksflutning til höfuð
staðarins.
Framsóknarflokkurinn hefir
staðið í þrotlausum tilraunum
í þá átt, í tvo áratugi, að stöðv^
fólksstrauminn til bæjarins. —
Á meðan á þeim tilraunum hans
hefir staðið, hafa hingað flust
hátt í 2 tugi þúsunda.
Þetta er hinn sýnilegasti
árarigur af baráttu Tímans og
flokksmanna hans. Ilann er
sem sje þúsund sinnum minni
en ekki neitt.
Rafsiíainið og
sveifirnar.
ÞEGAR Jón heitinn Þorláks-
son hafði komið til leiðar, að'
Reykjavíkurbær fengi aðgengi-
legt lán til þess að virkja Ljósa
foss, og sú mikla og þjóðnýta
framkvæmd var trygð, sagði
hann í blaðaviðtali, að hann li,ti
svo á, að virkjun Ljósafoss værj,
merkasta verklega framkvæmd,
er þjóðin hafði lagt út í, síðan
síminn var lagður til landsins,
nál. 30 árum áður.
Það vakti einkum fyrir
þessum okkar mikla frámfara-
manni, að með því að koma
þesu orkuveri upp, væri mögu-
leiki kominn fyrir því, að út
frá því yxi rafmagnskerfið út
yfir Suð-vesturlandið. — Þvi
hann sá það manna best, hve
nauðsynlegt það er strjálbýlinu
að þangað komist rafmagn með
þeim þægindum, er það veitir.
Þegar ákveðið var í bæjar-
stjórn Reykjavíkur um daginn,
að hækka rafmagnstaxtann,
risu tvö blöð á móti því. Þjóð-
viljinn sagði, að hjer væri um
hina mestu ósvinnu að ræða
Með því að hækka rafmagnið,
væri verið að efna til hækkunai
á vísitölunni og aukinna út-
gjalda fyrir bæinn. En Tíminn
fann það út af sinni alkunnu
^góðgirni, að bæjarstjórn Reykja
víkur hefði gripið tækifærið nú
til þess að hækka rafmagnsverð
ið vegna þess, að menn neydd-
ust til, í kolaeMunni, að hita
upp hús sin með rafmagni, og-
þá væri verðið sprengt upp(!)
Þrátt fyrir taxtahækkunina,
er rafmagnið ódýrara hjer i
Reykjavík, en víðast hvar á
Norðurlöndum nú, og ódýrara
en annarsstaðar á landi hjer. —
Taxtahækkunin, er nemur að
meðaltali 30 aurum á dag, fyrir
fimm manna fjölskyldu, sem
hefir heimilistaxta er gerð til
þess að Rafmagnsveitan geti
staðið undir eðlilegri aukningu
á kerfi sínu, án þess á fyrirtæk-
ið hlaðist skuldir.
En Tíminn, sem þykist vilja
að veitt verði rafmagni út um
sveitir landsins, en veit ekk-
ert um málið, getur ekki skilið,
að skilyrðið til þess, að sveit-
irnar hjer sunnanlands fái raf-
magn, og fólkið þar þau þæg-
ingi, sem það þarf, til þess að
vera kyrt í dreifbý.linu er það,
að rafveitukeríið verði byggt
upp á fjárhagslega heilbrigðum
grundvelli.
Annað mál er svo þáð, hvaða
vit og sanngirni er í því, að
hækka vísitölu kaups allrn
Framh. á bls. 8