Morgunblaðið - 15.04.1947, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAfali)
Þriðjudagur 15. apríl 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónssen
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.)
jfrjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Tímaliðar og dýrfíðin
SÍÐAN Tímaliðar hrökluðust úr ríkisstjórn fyrir nokkr-
um árum, hefir „dýrtíðin“ verið þeirra aðalumræðuefni.
Árásir og átölur á hendur Sjálfstæðismönnum hefir geng-
■ ið fjöllunum hærra. Rit og ræður á Alþingi og hvarvetna
annarsstaðar hefir verið hlaðið hinu sama efni og það er
þetta: „Dýrtíðin verður að lækka“. Alt hefir þetta tal
borið þann svip, að hjer væri um að ræða ákaflega auö-
leyst og einfalt verkefni, rjett eins og að hnoða snjó í
greip sinni, eða þurka ryk af glugga.
Þess hefir hvergi verið getið frá hálfu þessara manna,
að dýrtíðarflóðinu var veitt yfir landslýðinn í tíð þeirrar
stjórnar, sem Hermann Jónasson stjórnaði og sem Ey-
steinn Jónsson var viðskiftamálaráðherra í. Þá var slitið
sambandið milli kaupgjalds og verðlags. Þá var víxlskrúf-
an sett í gang með vísitölulögunum frá 1940, og þá voru
gerðardómslögin frægu sett og öll stjettafjelög landsins
spönuð til mótstöðu, þegar hættulegast var.
Nú vita það allir menn, að auðveldara er að búa til flóð
með misheppnuðum ráðstöfunum, heldur en að stöðva
það. Það var t. d. mjög einfalt og þægilegt verk að búa
til vitlaus lög, eins og vísitölulögin, en hitt er verra og
flóknara að breyta þeim aftur og fá fólkið til þess að una
breytingunni mótstöðulaust. Það er auðvelt mjög að
hækka laun og venja menn á eyðslu, en hitt er öllu verra
viðfangs að breyta til aftur. I öllu þessu kemur ekki fyrst
og fremst til greina hvað menn óska sjer að gera, heldur
hitt, hvað er mögulegt. Ritrugl og ræðuþvaður á borð við
ásakanagaspur Tímamanna er þýðingarlaust í því sam-
bandi-
Þó er nú svo, að fremur ætti að vera unt að stífla dýr-
tíðarána niður á jafnsljettunni, heldur en í mesta hall-
anum eins og stóð 1941—1945. Ef eitthvað hefir verið
sjerstaklega vanrækt á þeim tíma, þá ætti að vera innan
handar að bæta þar um nú þegar herinn er farinn, stríðið
búið og allur bratti og fossar að baki. Nú hafa líka hinir
ráðsnjöllu Tímamenn tekið sæti í ríkisstjórn íslands. Nú
geta þeir flutt og framkvæmt tillögur um það, sem þeir
töldu áður vanrækt að lækka dýrtíðina, þessa voðalegu,
sem þeir segja, að Ólafur Thors og fylgismenn hans hafi
búið til. ,
En þegar svo er komið, þá sannast það, sem víða þekk-
ist, að hægra er um að tala en í að komast. Orð og efndir
er tvent ólíkt, enda verður ekki annað sjeð, en að þeir
Tímamenn hafa gleypt í einni máltíð öll sín mörgu og
rniklu dýrtíðarloforð. Einu ráðstafanirnar, sem frá þeim
koma, eru þær, að auka það og margfalda, sem þeir töldu
íávíslegast áður, en það er að borga niður dýrtíðarvísi-
töluna með fjárgreiðslum úr ríkissjóði. Einu sinni þegar
lítils þurfti með, töldu þessir menn, hina örgustu fjár-
glæfra og heimsku, að láta tvær miljónir króna á einu
ari til þessara nota. Nú er með þeirra samþykki áætlað
að borga til þessa 35 miljónir króna á yfirstandandi ári
og gæti vel svo farið, að sú upphæð hrökkvi skamt í þarf-
irnar til að fullnægja loforðum.
Ein hin besta sönnunin, sem nú blasir við um þau snjall-
ræði, er komið hafa til sögunnar við tilkomu Tímamanna
er sú, að tóbak var hækkað í verði mjög verulega til þess
að fá peninga í það að borga niður kjötverð. En tóbak er
í vísitölunni. Verðhækkun þess hækkar hana. Þá þarf að
hækka aðra tolla til þess að fá peninga í meiri lækkun á
kjöti. Gæti þetta gengið koll af kolli, upp og niður, sitt
á kvað. Ber það vott um nýja menn, 'nýja vitsmuni og
nýja ráðsnild.
Má búast við miklum lofræðum um hina miklu breyt-
ingu og þýðingarmiklu bjargræði, sem nú hafi flotið á
fjörur alþjóðar, þegar hinir ágætu Tímamenn eru orðnir
stuðningsrnenn ríkisstjórnar og hafa sent sína fulltrúa
fram á leikvöllinn.
Hvort sanntrúuðum Framsóknarkjósendum út um
landsbygðina finst eins mikið til um, er eftir að vita-
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Einstakt slys.
ÞAÐ EINSTAKA slys vildi
til hjer í bænum á dögunum,
að maður nokkur skaðbrendist
vegna þess að hann gleymdi að
loka heitavatnskrana, eftir að
hann hafði opnað fyrir hann
meðan lokað var fyrir frá hita-
veitunni.
Maðurinn hafði komið heim
seint að kvöldi og ætlað að láta
heitt vatn renna í baðkerið sitt.
Setti hann tappann í baðkerið
og opnaði fyrir heita vatnið.
En þegar ekkert vatn rann úr
krananum ljet hann það eiga
sig og fór að hátta og sofa.
Um morguninn vaknaði hann
við að alt var á floti í sjóðandi
heitu vatni. í ofboðinu stökk
hann fram úr rúminu, berfætt-
ur í sjóðandi vatnið og brend-
ist við það á fótunum. Síðan
fór hann fram í bað og stakk
hendinni niður í kerið til að
taka tappann úr því, en brend-
ist bá mikið á handleggnum.
•
Gætið varúðar.
SEM BETUR fer eru slys,
eins og það, sem hjer hefir
verið sagt frá, sjaldgæf, en hitt
er algengt, að fólk gleymi að
loka fyrir heitavatnskrana á
meðan lokað er fyrir heita-
vatnsæðarnar að nóttu til og
hefir hlotist minni háttar tjón
af víða í húsum. fyrir utan
peningatjón, sem menn verða
fyrir þegar heita vatnið rennur
til einskis.
Það er ástæða til að benda
mönnum á að gæta fylstu var-
úðar í þessu efni og minna á,
að loka fyrir heita vatnið á
kvöldin áður en gengið er til
náða.
Skálar og skemmur.
SIGBJÖRN Ármann kaup-
maður var úrillur er jeg hitti
hann fyrir helgina vegna þeirr
ar uppástungu hjer í dálkun-
um, að ,,bragga“-skammirnar
yrðu eftirleiðis kallaðir skálar,
eða eitthvað þess háttar.
Je_g bað Sigbjörn að tala
minna, en skrifa brjef í þess
stað um þetta mál og nú er
brjefið komið.
Brjefritari segir m. a.:
„Ut af grein þinni „Kampar
og braggar“ sunnudaginn 11.
apríl mótmæli jeg kröftuglega,
að hin virðulegu nöfn okkar
skáli eða skemma komi í stað
kanxpur eða braggi. Jafnvel ból
eða bæli eru of virðuleg orð
fyrir þessi ófjetis hrófatildur.
Camp rjett útlagt þýðir herbúð
og því má það nafn ekki hald-
ast? Það yrði kanski til þess,
að æska íslands tæki sig til að
afmá þær þess fyr, ef það nafn
festist við þær“.
Þetta segir Sigbjörn. Og
hann um það. En við erum sam
mála um, að best væri að losna
við skúrana, skálana, bragg-
ana, eða hvað menn kjósa að
kalla þessar leiðinlegu styrj-
aldarbyggingar.
Lenging skóla-
skyldunnar.
ÞAÐ VIRÐIST gæta allmik-
illar óánægju víða með leng-
ingu skólaskyldunnar hjer á
land. Hafa mjer borist allmörg
brjef um það mál. En að svo
komnu máli vil jeg ekki taka
upp umræður um það hjer.
Þetta er mikið mál og merki-
legt og ekki hægt að gera því
nein skil í því rúmi. sem þess-
um dálkum er ætlað í blaðinu.
Enda væri best, að sjerfræð-
ingar, kennarar og uppeldis-
fræðingar segðu álit sitt á mál-
inu, áður en leikmenn fara að
spjalla um það á opinberum
vettvangi.
Illa meðfarnir
peningar.
Á DÖGUNUM var að vikið
hve ógeðslegt væri að taka við
slorugum peningum í fiskbúð-
um. Því miður er ekki gott að
ráða bót á því, eins og fisksöl-
unni er fyrirkomið hjá okkur.
En úr hinu mætti auðveldlega
bæta, að menn færu ekki eins
sóðalega með peningaseðla og
aiment gerist. Það hlýtur að
vera ógeðslegt verk, að vera
gjaldkeri í stórum fyrirtækjum
og taka á móti þeim sóðaskap,
sem peningaseðlarnir eru oft
úr höndum manna.
Virðingin fyrir peningunum
er ekki meiri en það hjá mörg-
um. að þeir þvæla seðlunum 1
vösum sínum. Það veitti sannar
lega ekki af. að menn tækju
sia á og færu alment betur með
seðla. '•
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
landhynning Halldórs laxnesr
í BLAÐI danskra kommún-
ista ..Land og Folk“ þ. 3. þ. m.,
á skírdag, birtist ,,krónik“ eftir
Halldór Kiljan Laxness, er
hann nefnir „Pappír og stimpl-
ar“ og fjallar að miklu leyti
um erfiðleika þá, sem hann
varð fyrir á síðastliðnu sumri,
á ferðalögum, vegna allskonar
eftirlits og skriffinsku, sem við
höfð er, þegar menn nú á tím-
um þurfa að bregða sjer á
milli landa.
I endalok greir.arinnar vík-
ur hann að íslenskum efnum
sjerstaklega, vafalaust í land-
kynningarskyni, enda hefir
mikið verið um það rætt á síð-
ustu tímum. hve nauðsynlegt
það er, að hver maður noti sem
best þau tækifæri, sem gefast
til þess að kynna ísland fyrir
nágrannaþjóðunum, er enn vita
furðulítið um ísland og íslend-
inga.
Niðurlag greinarinnar sem
Laxness skrifar í „Land og
Folk“ er á þessa leið:
Þegar maður kemur til Dan-
merkur frá Islandi, finst manni
að þar fljóti alt í smjöri og
hunangi. En íslendingar hafa
ekki nóg að borða. Búðirnar í
Danmörku eru fullar af aíls-
konar matvörum. Á matsölu-
húsum eru langir listar yfir
allskonar krásir. sem þar fást,
kjötmeti, fugla, fisk, grænmeti,
ávexti og ber. Til samanburðar
við þetta er stærsta hótel
Reykjavíkur,. sem hefir í hæsta
lagi eina almennilega máltíð á
matseðlinum og ekkert annað
úr að velja.
Talið er að íslendingar sjéu
landbúnaðárþjóð. En það er að
laka nokkuð mikið Sjér í munn.
Því að minsta kosti á sauð-
fjár-„rækt“ okkar lítið eða alls
ekkert ski.lt við landbúnað.
„Ástandið“ var hið sama er jeg
fór um vorið, og er jeg kom
heim aftur um haustið. Erfitt
var.að fá annað kjöt í Reykja-
vík en hið gamla, hataða, ís-
húskindakjöt, sem er ekki
mannamatur, en myndi vera
hægt að nota handa rándýrum
í dýragörðum, ef þau þá hefðu
lyst á því. Einu framfarirnar á
kjötmarkaðinum hjer í Reykja
vík, .síðan í vor, eru þær, að
menn reyna nú í september að
fá fólk til að kaupa hrossakjöt
í slátrarabúðunum, er það bið-
ur um nýtt kjöt.
I bæði skiftin. sem jeg var í
Danmörku á síðastliðnu sumri,
í fyrra sinn í júlí og í síðara
sinn í ágúst, var nýslátrað
kindakjöt á matseðlinum í
hverju veitingahúsi. Og þetta
vakti ekki undrun hjá neinum.
Hjer er ekki hægt að fá ný-
slátrað kindakjöt nema nokkr-
ar vikur seint á haustin. Því
hjer á landi „rækta“ menn
sauðfje eftir einhverjum æfa-
gömlum idíótiskum dogmatísk-
um reglum, en ekki með það
fyrir augum, að neytendurnir
geti fengið nýslátrað kindakjöt
allan ársins hring. Það er eitt
til marks um menningarskort
okkar, að við skulum ekki .hafa
vit á að útvega okkur almenni
legan mat, enda þótt við eigum
heima í sannkölluðu matbúri.
Hver íslendingur sem .ferðast
um önnur lönd, rekur f'Jjótt
augun í, að í nágrennl bórg-
anna, ér 'hvér einasti blettur
ræktaður, sje harin ræktanleg-
ur. En hjer á landi sjer maðúr
hundruð hektara, sem ekki hef
ir verið gerð hin minsta tilraun
til að rækta, enda þótt um frjó
samt land sje að ræða, og það
þó höfuðstaðurinn stynji af
vöntun á landbúnaðarafurðum.
Menn reyna jafnvel eftir bestu
getu að eyðileggja ræktanleg
lönd hjer í nágrenninu, með
því að óþarfa kindur, sem ættu
alls ekki að sjást hjer á Suður-
landi, naga hinn vesæla gróður
á hæðunum. Og í blöðum land-
búnaðarfjendanna er hamast
gegn ræktun nágrennisins,
rjett eins og um væri að ræða
yfirvofandi þjóðarvoða.
Jeg gat ekki sjeð. að Danir
væru fátæklega klæddir. Að
minsta kosti er ekki hægt að
komast hjá því, er maður kem-
ur fyá öllu heita vatninu í
Reykjavík, að taka eftir því, að
Kaupmannahafnarbúar, er
hafa ekkert heitt vatn, eru mik
ið hreinlegri og þrifalegri en
Reykvíkingar. Verið hefir mjög
mikil vöntun á vefnaðarvöru í
Danmörku. En fólk kemst af
með ljeleg fataefni og saumar
sjer föt úr teppum, dúkum,
gluggatjöldum og þvíumlíku.
Fötin eru vel saumuð, og fara
vel. Fyrsta flokks enskar vörur
eru nú að byrja að koma í búð-
irnar. T. d. var víða í Kaup-
m.höfn hægt að kaupa fyrsta
flokks enska og skoska ullar-
sokka. ágæta v.öru, sem mann
hefir lengi vanhagað um í
Reykjavík.
í uIJarframlejðsJvQandinu ís-
Jandi er ekki hægt að fá uilar-
sokka, oldii ‘ annað en hróða-
lega afskra'riiissokka. sém ekki
er eihu Mrihl-háé^t að fá villi-
Framh. á bls. 12