Morgunblaðið - 22.04.1947, Blaðsíða 8
s
MORGUNBIjÁBIb
Þriðjudagur 22. apríl 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgOarm.)
Jfrjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Riístjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
f lausasðlu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Þjóðhöfðingi látinn
EINN af þjóðhöfðingjum Norðurlanda, Kristján tíundi
Danakonungur er látinn, eftir 35 ára ríkisstjórn. í landi
hans, Danmörku, ríkir þjóðarsorg. Um öll Norðurlönd er
hins látna konungs minnst með virðingu og dörísku þjóð-
inni sendar samúðarkveðjur í tilefni andláts hans.
Kristján tíundi var í 32 ár konungur ísíands, frá 1912
er hann tók við stjórn og til 17. júní 1944 er íslendingar
stofnsettu lýðveldi sitt.
Enda þótt afstaða íslendinga til konungsvaldsins hafi
jafnan mótast af baráttu þeirra fyrir sjálfstæði lands síns,
munu þeir ávallt minnast þessa síðasta konungs síns, sem
mikilhæfs og góðgjarns þjóðhöfðingja. Þessvegna tekur
islenska þjóðin undir þessi ummæli forseta Sameinaðs
Alþingis, er hann mælti í minningarræðu sinni á Alþingi
í gær:
„Þessi góði lýðstjórnarkonungur mun jafnan verða ís-
lendingum minnisstæður. Undir stjórn hans fengum vjer
fullveldi landsins viðurkennt, og þá var ísland sjerstak-
lega tekið upp í heiti konungs. Á ríkisstjórnarárum hans
hafa með vaxandi sjálftrausti þjóðarinnar orðið hjer meiri
framfarir en á nokkru öðru tímabili í sögu vorri. Vjer
erum þess minnugir, að Kristján konungur lagði mikla
rækt við íslendinga, heimsótti landið fjórum sinnum, bar
velvildarhúg til lands og þjóðar og kynntist hjer hverjum
manni vel- Þó að skilnaður íslendinga við Dani yrði, fyrir
rás viðburðanna, með öðrum hætti en hann hefði kosið,
þá sýndi hann þó á úrslitastundu með heillaóskaskeyti
sínu til Alþingis og íslensku þjóðarinnar, á Þingvöllum
17. júní 1944, lýðræðishug sinn gagnvart einhuga vilja
íslendinga.“ .
★
Kristján konungur fór aldrei dult með það, að ósk hans
var að samband íslands og Danmerkur mætti haldast
afram. Hann ól áreiðanlega þá von í brjósti, að sambands-
lögin yrðu framkvæmd og sambandinu haldið.
Ef til vill hefir þetta stafað af því, að konungur hefir
ekki fengið rjetta vitneskju um hugarfar íslensku þjóðar-
innar. En svo mikið var víst, að konungur var altaf stað-
ráðinn í, að virða vilja íslensku þjóðarinnar, hver sem
hann yrði. Svo heitt unni hann lýðræðinu.
★
íslenska þjóðin sendir dönsku þjóðinni samúðarkveðjur
við fráfall konungs hennar. Við andlát Kristjáns tíunda
er einn ástsælasti þjóðhöfðingi hennar til moldar genginn.
Þegar Danmörk var hernumin og danska þjóðin hneppt
í fjötra kúgunar og yfirgangs sýndi konungur hennar þá
festu, þrek og djörfung, sem sameinaði að lokum þjóðina
alla í eina fylkingu gegn ofbeldinu en fyrir heiðri og rjetti
Danmerkur.
Kristján konungur tíundi varð dönsku þjóðinni
glæsilegt sameiningartákn og sönn þjóðhetja. Á mestu
þrengingatímum, sem yfir land hans hafa komið stóð hann
öruggur og styrkur gegn járnuðu ofbeldinu, varnarlaus
þjóðhöfðingi varnarlausrar þjóðar. Hinn siðferðilega
máttur hans var honum og þjóð hans í senn sverð og
skjöldur. Sá skjöldur var aldrei brotinn.
★
En nú er hinn aldni konungur fallinn. Það merki sem
hann reisti stendur áfram. í hugum þjóðar hans og allra
þeirra, er meta drengskap og djörfung mun það bera hátt.
Það mun vísa þeim, sem á eftir honum koma veginn á
hinum villugjörnu slóðum stjórnmálanna.
Um Kristján konung tíunda, líf hans og starf, gilda hin
spöku orð Hávamála:
Deyr fé
deyja frændr,
deyr sjálfr hit sama.
En orðstírr deyr aldrigi
hveim sér góðan getr-
UR DAGLEGA
LÍFINU
Dauðinn á vegunum.
DAUÐASLYSIN á vegun-
um eru orðin það tíð og ugg-
vænleg, að ekki er lengur hægt
að sitja þegjandi hjá og horfa
á þessa sviplegu atburði. Með
fárra daga millibili hafa tvö
ungbörn beðið bana í umferða
slysum svo að segja á sama
blettinum hjer í bænum. Það
getur ekkert foreldri lengur
verið í rónni á meðan börn
þeirar eru utan húss. Foreldr-
ar geta átt von á því, að börn
þeirra verði borin inn liðin
lík, frá saklausum leik við hús
dyrnar heima hjá sjer.
Og þeir, sem faratækjum
stjórna á götum bæjarins. eða
á þjóðvegum landsins, geta bú-
ist við að verða mannsbani áð-
ur en þeir vita af.
Hier verður að stinga við
fæti og gera þegar í stað þær
ráðstafanir, sem duga til að
koma í veg fyrir slysin. —
•
Allsherjarsókn gegn
slysahættunni.
ÞEGAR í stað verður að
hefja allsherjarsókn gegn hinni
geigvænlegu slysahættu. —
Hvað sem það kostar verður
að f'era þær ráðstafanir, sem
nauðsynlegar kuna að vera til
aukins öryggis á götum og veg
um. —
Slysavarnafjelag íslands hef
ir haldið uppi lofsamlegri aug-
lýsingastarfsemi í blöðum og
útvarpi til að vara almenning
við slysunum, en sú starísemi
virðist ekki bera nægilegan ár
angur og þess vegna verður að
gera enn meiri ráðstafanir.
Stafa slysin af því, að bif-
reiðastjórar eru ekki nógu var-
kárir, eða aka þeir of hratt. Er
bifreji.alögunum áfátt í ein-
hverju verulegu atriði. — Vant
ar meiri öryggisráðstafanir á
götum bæja og þjóðvegum? Alt
þetta verður að rannsaka þeg-
ar í stað og bæta úr því sem af-
laga kann að fara.
e
Börnin á götunum.
REYKJAVÍK er oriðn borg
með rúmlega 50 þúsund íbú-
um, en umferð, sem er vafa-
laust tiltölulega miklu meiri
en íbúatalan segir raunverulega
til um.
Bæjarstjórnin hefir unnið
mikið og þarft verk við að
koma upp barnaleíkvöllum og
þar með skapað skilyrði fyrir
því að börnin þurfa ekki að‘
vera að leik sínum á umferðar-
götum. — En það má augsýni-
lega betur ef duga skal. Þarf
ekki að efa, að bæjarstjórnin
mun ekki liggja á liði sínu í
þesum efnum í framrtíðinni og
það er ekki sanngjarnt að bera
henni á brýn að hún hafi van-
rækt neitt í þeim efnum.
En eitt mesta og besta örygg
ið frá umferðahættunni fyrir
börnin er. að flest þeirra geti
haft aðgang að barnaleikvöll-
um og að því ber m. a. að
stefna.
•
Fyrirmyndarstarf-
semi barnafjelags.
AF TILVILJUN viltist jeg
in í Góðtemplarahús á sunnu-
daginn var. — Þar stóð mikið
til. —JKlukkan 2 átti að hefj-
ast basar hjá barnastúk-
unni Æskan. Þarna var ys og
þys af börnum á aldrinum 8
—13 ára. Áhuginn og gleðin
skein út ur hverju arrdliti. •—
Mununum, sem selja átti, var
rf'jjað smeklega á borðin. —
Þarna voru saumaðar flíkur og
prjónaðar eftir stúlkurnar og
smíðargripir eftir piltana. —
Og alt var þetta gert til ágóða
fyrir svokallaðan sjúkrasjóð
Æskunnar, en sá sjóður ér til
þess að gleðja fjelaga, sem
verða veikir.
Þeir, sem heilbrigðir eru fara
í heimsóknir til sjúkra fjelaga
sinna með einhvern glaðning,
eða smá peningaupphæð úr
sjóðnum.
Þetta er fyrirmyndarstarf,
sem er þroskandi og bætandi
fyrir hina ungu stúkufjelaga
og mætti vel vera til fyrir-
myndar fyrir fleiri barnafjelög.
Morgunsvæf borg.
SJALDAN er eins gcrtt að
veita því athygli hve Reykvík-
ingar eru morgunsvæfir eins
og á flaggdögum. Þannig var
það t. d. í gærmorgun. Þegar
líða fór á daginn var búið að
draga.flögg í hálfa stöng víð-
ast hvar í bænum vegna láts
Kristjáns Danakonungs. En
mikið ósköp stóð á því að þau
kæmu upp sumstaðar.
Nú var það ekki eins og
dauðsfall konungs kæmi það á
óvart, að frjettin væri þetta
lengi að berast um bæinn, held
ur eflaust af hinu. að þeir,
sem áttu að sjá um að flagga,
voru svona rúmlatir.
Og ef að vanda lætur hefir
það verið svo í gærkveldi, að
sum flöggin voru tekin jjiður
á riettum tíma, fyrir eða um
sólarlag, en önnur hafa hangið
fram eftir nóttunni.
•
Virðingin fyrir
þjóðfánanum.
SOFANDAHÁTTURINN
hvað snertir virðingu fyrir
þjóðfánanum er hreint ekki svo
lítill og er satt að segja að
verða lítt þolandi. :— Veitti
ekki &í að ný herferð yrði gerð
á því sviði, að menn sýndu fán
anum tilhlýðilega virðingu.
Hvernig ætli það sje í skól-
um landsins, svona alment? —
Ætli skólaæskunni sje kent að
virða þjóðfána sinn eins og
vera ber, eða kann það að vera
satt, sem sagt er, að margir
uppfræðarar barna og ungl-
inga hafi annað merki. þar
sem mest ber á rauða litnum,
sem þeim er kærara?
Ilt væri og illa farið ef svo
er. En foreldrar gætu fylgst
með því hjá börnum, sem þau
eiga í skóla, hvað kennarar
gera til þess að auka virðingu
þeirra fyrir lýðveldinu unga og
þjóðarmerkinu. Gæti það verið
þörf skoðanakönnun og ekki ó-
merldleg nje tilgangslaus með
öllu. —
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
ViS eigum í iaugasiriðl
E. V. RICKENBACKER, hinn
heimsþekti flugmaður og for-
stjóri Eastern Airlines, flutti
nýleja ræðu í New York, þar
sem hann gerði að umtalsefni
núverandi ástand í alþjóðamál-
um. —
Rickenbacker hjelt því fram,
að enda þótt engum sprengj-
um hefði verið varpað, mætti
heita, að veröldin ætti 1 stríði
— taugastríði.
— Þetta er styrjöld milli lýg
innar. sem stefnir að því að
hnenoa mankynið í fjötra, og
sannleikans, sem vinnur að
frelsi mannsins, sagði Ricken-
backer.
— Hver sá, hjelt hann áfram,
sem.getur sjeð og hugsað, hlýt
ur að gera sjer ljóst, að við
stefnum að því ófermdará-
standi, sem getur valdið okkur
algerri eyðileggingu.
Rússneskt taugastríð.
Við eigum á hættu, að tapa
því. sem við álítum dýrmæt-
ast, éf við ekki búum okkur
undir að taka okkur stöðu í
því taugastríði, sem- Rússland
nú háir, til að reyna styrkleika
friðarkerfisins og hvort við get
um haldið við þá skoðun okk-
ar, að allir menn sjeu fædd-
ir jafningjar og frjálsir.
Friðarfundir nægja ekki ein
ir til að koma á friði, sagði
Rickenbacker ennfremur,
vegna þess að það þarf meira
en einn til að viðhalda friðn-
um, og Rússland stefnir að
friði, sem gerður yrði í Moskva
og ^æfi Rússum miðaldalegt
vald, sem hafið væri yfir alla
gagnrýni .... vald. sem eyða
mundi alheimsfrelsi.
Ræðumaður benti á, að Banda
ríkin fóru í styrjöldina 1917 til
að tryggja áfarmhaldandi
gengi lýðræðisins, en enda þótt
þau hefðu sigrað í því stríði,
hefðu þau tapað friðnum. —
Þetta getur endurtekið sig,
sagði hann.
Hnefarjetturinn.
Er Rickenbacker ræddi,
hvaða áhrif auðævi Bandaríkj-
anna gætu haft á viðhald frið-
arins, sagði hann:
— Hinír rauðu Napoleonar
skiÞi og bera virðingu fyrir
aðeins einum hlut: hnefarjett-
inum.
Besta trygging okkar fyrir
áframhaldandi friði er styrk-
leiki á landi, sjó og í lofti ....
Rússar vita eins vel og við, að
ef til nýrrar styrjaldar kemur,
byggist hún á tækninni.
Rickenbacker fór að lokum
nokkrum orðum um áhrif
kommúnismans í heiminum. og
komst að þeirri niðurstöðu, að
kommúnstar hefðu sterka að-
stöðu, vegna þess að þjálfaðir
og áleitnir minnihlutar væru
öflugri en óskipulagðir meiri-
hlutar.
Samúðarskeyfi
frá Í.S.Í,
FORSETI íþróttasambands
íslands, Benedikt G. Waage,
sendi Alexandrine ekkju-
drottningu í gær samúðar-
skeyti vegna fráfalls Krist-
jáns X., en konungui’inn var
verndari fþróttasambandsins.