Morgunblaðið - 28.10.1947, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 28. okt. 1947

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.l
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristínsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanland*.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Leabók.
Sjóðir og sjálfstæði
Háskólans
í RÆÐU þeirri, sem rektor Háskólans flutti á Háskóla-
iiátíðinni s.l. laugardag, gaf hann m. a. yfirlit um sjóði
stofnunarinnar.
Af því sjest, að flestir eru þessir sjóðir litlir og lítils
megandi. Sáttmálasjóðurinn einn, sem nú er 2,6 miljónir
króna, heíur bolmagn til þess að halda uppi myndarlegri
starfsemi.
Sjóðir Háskólans þurfa að eflast að miklum mun. Þeir
þurfa að verða færir um að styðja öfluglega hverskonar
vísindi, þjóðlega fræðastarfsemi, náttúrurannsóknir og
margskonar tilraunastarfsemi í þágu hins starfandi þjóð-
ijelags.
En til þess að þetta verði hægt, þarf að örfa einstak-
linga og fjelagasamtök til þess að efla þessa sjóði. Það
er hægt að gera það á ýmsa lund. Ein leiðin er sú, að gjafir
sem gefnar eru Háskólanum og sjóðum hans, verði und-
anþegnar sköttum og öðrum opinberum gjöldum. Mundi
það áreiöanlega stuðla að því, að sjóðirnir yrðu fengsælli.
Hefur sú leið áður verið farin gagnvart annari stofnun,
sem vinnur þjóðnýtt starf og þótt gefast vel.
En það er þó ekki nóg að efla sjóði Háskólans. Það
verður að gera hann að sjálfstæðari stofnun en hann er
nú. Hann verður að fá aukið áhrifavald um val starfs-
manna sinna. Það er þýðingarlaust að hafa í lögum hans
og reglugerðum ákvæði, sem eiga að tryggja hónum slíkt
áhrifavald, ef veitingavaldið getur hvenær, sem því þýður
við að horfa, traðkað á þeim rjetti eins og raun hefur á
orðið undanfarin ár, eins og sýnt var fram á fyrir skömmu
hjer í blaðinu.
Þeir atburðir mega ekki endurtaka sig. Löggjafarvaldið
verður að tryggja aðstöðu Háskólans í þessum efnum. —
Háskólinn verður sjálfur að taka það mál upp og að
óreyndu verður því ekki trúað, að honum verði illa til
Jiðs í því máli á Alþingi.
Stjettasamtök og lands-
stjórn
FYRIR skömmu var hjer í blaðinu minnst á samtal,
sem forseti norska verkalýðssambandsins átti við blað í
heimalandi hans.
I þessu samtali bendir hinn reyndi verkalýsleiðtogi á
það, að það sje alls ekki hlutverk verkalýðssamtaka, að
\ era nokkurskonar yfirríkisstjórn. í í lýðræðislandi hljóti
landstjórnin óskoruð að vera á valdi löggjafarsamkom-
unnar og ríkisstjórnarinnar.
í þessum ummælum felst að vísu ekki annað en sjálf-
sagður og viðurkenndur sannleikur. En það er samt sem
áður ástæða til þess að gera þau að umtalsefni hjer á
íslandi nú.
Hjer eru mjög öflug verkalýðssamtök, og það mega þau
gjarnan vera. í þessu landi ríkir, sem betur fer fullkomið
fjelagafrelsi. En reynslan hefir sýnt, a. m. k. síðustu árin,
að því valdi, sem verkalýðssamtökin hafa yfir að ráða,
hefur verið beitt eins og þau teldu sig vera nokkurskonar
■ vfirríkisstjórn. Er þess skemmst að minnast, er fyrirskip-
að var allsherjarverkfall vegna þess, að Alþingi hafði sam
þykt ákveðinn milliríkjasamning.
Ýmislegt bendir til þess, að kommúnistar, sem nú ráða
Alþýðusambandinu, ætli sjer að ganga lengra í þessu efni.
Þeir hafa hafið viðbúnað til þess að koma í veg fyrir að
Alþingi og ríkisstjórn ráðist með virkum aðgerðum gegn
verðbólgunni í landinu. Þessvegna hafa þeir kallað Al-
þýðusambandsþing saman í næsta mánuði.
Verkamenn verða að gjalda varhug við þessum ráða-
gerðum kommúnista. Þeir verða að minnast þess að þeir
búa í lýðræðislandi, þar sem löggjafarvald og ríkisstjórn
st^ndur ofar samtökum allra stjetta.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fyrsti mánudagur
í vetri.
FYRSTI MÁNUDAGUR í
vetri er að því leyti frábrugð-
inn öðrum mánudagsmorgnum
hjer í höfuðstaðnum, að menn
fara yfirleitt óvart fyr á fætur.
Það gerir seinkun klukkunnar
og að það birtir fyr á morgn-
ana þarafleiðandi.
I gærmorgun mátti sjá all-
marga borgara á labbi niður
við höfnina rjett áður en skrif-
stofutími hófst, en þar var ekki
neitt um að vera, nema veður-
blíðan. Það er lítil sigling þessa
dagana, enda ekki mikið að
flytja inn. Höfnin var nærri
tóm. Laxfoss var að koma frá
Akranesj, eða Borgarnesi og sá
annars svo hversdagslegur at-
burður vakti athygli manna.
Laxfoss sigldi inn höfnina, eins
og stærðar hafskip. Það er ekki
oft, sem hann er „skip dags-
ins“.
Helgafell og heyskip.
EINN AF NÝJU TOGURUN-
UM, Helgafell, lá í höfninni,
drekkhlaðinn fiski. Það var
verið að undirbúa skipið undir
Englandsferð. ,,Karlarnir“ voru
að taka vörpuna í land til þess
að hægt væri að dytta að henni
á meðan skipið er í Englands-
ferðinni, en allmargir árrisuíir
bæjarbúar stóðu á bakkanum
og horfðu á vinnubrögðin.
Menn voru sammála um að
nýju togararnir reyndust vel.
„Það var þá gott, að minsta
kosti eitthvað er í lagi og mis-
takalaust", var einum að orði.
í króknum fyrir neðan Eim-
skipafjelagspakkhúsin, var lít-
ið skip með heyfarm. Það hlýt-
ur að hafa komið að norðan.
Lukkunnar pamfílus sá, sem
fær þessa tuggu. Ekki þarf
hann að drepa allar beljurnar
sínar, eins og sumir aðrir bænd
ur hjer sunnanlands.
*
Kyrð yfir Slippnum.
ÞAD VAFv KYRÐ yfir Slippn
um, vjelaverkstæðum og járn-
smiðjum vestur í höfninni, þar
sem venjulega er líf og fjör„
hamarshögg og logsuðu glamp-
ar. Járnsmiðir cru í verkfalli.
Við bátabryggjurnar láu Sví
þjóðarbátar og bíða þess, að
frekari síldarfregnir berist sf
sundunum. Það var yfirleitt
kyrð og ró yfir höfninni á bess
um fvrsta mánudagsmorgni í
vetri á því herrans ári 1947.
En það er eitthvað óeðlilegt
við lcyrð í stórri höfn. Þar á
alt að vera á iði og vinnu, ef
vel er.
Nýtt ,,saladfat“.
,,SALADFAT“ kalla strák-
arnir lögreglubílana. Þessi
saladföt vekja oft athygli veg-
farenda, einkum þegar þau eru
í notkun. En í gærmorgun var
það spánýtt saladfat, sem vakti
athygli fyrir framan lögreglu-
stöðina. Það var gljábónað og
fínt og ungir piltar í verka-
mannafötum, sem augsýnilega
hjeldu til við höfnina, en höfðu
ekkert að gera þessa stundina,
hópuðust kringum ,,fatið“.
„Sá er nú í'ínn þessi“, sögðu
þeir, „og það er meira að segja
einn kominn í hann“. En þessi
eini var lögregluþjónn, óein-
kennisbúinn, sem var að at-
huga þetta nýja veiðitæki, sem
honum og fjelögum hans var
ætlað. Og þess vegna var það
ekkert spennandi. Það er fátt,
sem er eins lítið spennandi og
lögregluþjónn í lögreglubíl,
óeinkennisbúinn.
Og er hjer var komið var
kominn skrifstofutími, sam-
kvæmt seinu klukkunni og það
sást m. a. af því, að virðulegir
forstjórar voru farnir að stinga
sjer inn á Borg og önnur veit-
ingahús í miðbænum til að fá
sjer kafíisopa.
•
Engin jólatrje í ár?
ÞAÐ VAR FULLÝRT í gær-
morgun að Viðskiftanefndin
bef'ði neitað í'irma, sem flutt
hefir inn jólatrje undanfarin
20 ár um leyfi fj'rir að flytja
inn jólatrje fyrir næstu jól.
Sje þetta rjett verður því
jólatrjelaust ár í ár og dregur
það úr jólagleðinni, einkum hjá
börnunum. Illa er komið okkar
hag, ef við getum nú ekki leng
ur veitt börnunum þá ánægju
að kveikja fyrir þau á jólatrjei
á hátíðinni miklu. Jafnvel öll
stríðsárin tókst einhvernveginn
að fá inn jólatrje.
•
Ríkissjóður tapar.
EF VID hefðum munað eftir
jólatrjánum þegar við vorum
að eyða gjaldeyrinum okkar,
þá hefði verið hægt að leggja
til hliðar fyrir einni sendingu,
sem nægt hefði yfir næstu jól,
með því að spara innflutning á
einum fínum bíl. Það kostar
sem sagt ekki nema um 20.000
krónur danskar, að kaupa jóla-
trje, sem nægir alt að því eftir-
spurninni. Og ríkissjóðurinn
tapar á þessu, því tollur á jóla-
trjám er svo hár, að ríkið fær
upp undir 70.000 krónur í toll
af slíkum innflutningi.
, Já, það er hætt við að okkur
komi til að vanta margt á jól-
unum, ef við höfum ekki ráð á
því að gleðja börnin með því
að setja upp jólatrje í ár.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
•j Eftir G. J. Á. —"•—
Hvort scm þjer líkar
betur eða ver, hafa
hjónabandsauglýsing-
arnar haldið innreið
sína í Island.
EITT af því, sem virðist hafa
orðið eins eðlilegur árangur
styrjaldarinnar og dýrtíðin og
bílafjöldinn, eru hjónabands-
auglýsingarnar. Þær stungu að
vísu upp kollinum stöku sinn-
um fyrir stríð, en það var svo
sjaldgæft, að það vakti umtal
og gaf tilefni til kaffiboða í öll-
um hverfum bæjarins.
Nú er öldin önnur. Auglýs-
ingar þessar erú orðnar æði
tíðar, og þær eru hættar að
vekja neina sjerstaka athygli,
nema þá ef vera skyldi á mark
aðnum, sem þeim er beint að.
Hjónabandsauglýsingarnar hafa
haldið innreið sína, og hjer
taka þær sjer sjálfsagt ból-
festu, hvort sem mönnum líkar
betur eða ver.
Jeg hefi af gamni mínu fylgst
örlítið með þessum málum að
undanförnu. Jeg hefi safnað
þessum auglýsingum. Og jeg
hefi komist að þeirri niður-
stöðu, að í flestum tilfellum
sjeu auglýsendurnir ágætis
fólk, sem af ýmsum ástæðum
ekki hefir haft aðstæður til að
mæta og kynnast samborgurum
sínum.
Ósjaldan eru þetta utanbæj-
armenn.
Frá Danmörku.
Hjónabandsauglýsingarnar
| hafa líklega borist hingað frá
Danmörku. Þar eru þær eins
tíðar og óánægðir skattgreið-
endur hjer á landi, eru orðnar
fastur liður í Kaupmannahafn-
arblöðunum. En þær eru samt
að ýmsu leyti ólíkar þeim ís-
lensku, og óneitanlega finst
mjer blaðabiðlarnir okkar vera
lítillátari en kollegar þeirra
hinir dönsku.
Danski au.glýsandinn lýsir
sjer oft og tíðum sem „háum,
velvöxnum manni“ eða „lag-
legri, dökkhærðri stúlku“. Sá
íslenski lætur venjulega lík-
amskosti sína liggja á milli
hluta, en gerir á hinn veginn
ýmsar kröfur til makans til-
vonandi. „Jeg vil kynnast
stúlku, sem er myndarleg og
húsleg og vildi eignast gctt
Ekki alíar hjónabandsauglýs-
ingar bera jafn góðan árangur.
heimili“, auglýsir einn fyrir
nokkrum mánuðum síðan.
• •
Skammdegið.
Líkt og annað ólofað fólk,
verða blaðabiðlarnir,hvað róm-
antískastir þegar skammdegið
fer í hönd. Þá er þeim gjarnt að
byrja úlfaköll sín með ýmis-
konar upphrópunum, en þar er
símaávarpið „Halló! Halló!“
hvað vinsælast.
Allar stjettir þjóðfjelagsins
taka þátt í leiknum. Verslunar-
mennirnir hafa hjer sína full-
trúa,' og eins sjómennirnir og
verkamennirnir og stúlkurnar
„um þrítugt“.
Roskinn handverksmaður aug
lýsir um áramótin síðastliðin.
Hann vill „komast í samband
við stúlku eða ekkju, sem rek-
ur verslun eða iðnað“. Auglýs-
ingin er vel stíluð og virðuleg
í alla staði, og ef til vill alls
ekki ástæða til að geta hennar
hjer frekar en annara af slíkri
tegund, nema þá af því að inni-
hald hennar gæti átt eitthvað
skylt við þann hóp blaðabiðla,
sem ef til vill eru hvað tákn-
rænastir fyrir tímana, sem við
lifum á.
Er þetta ást?
Þetta eru húsnæðislausu biðl
arnir. Þeir koma að vísu ekki
oft fram á opinberum vett-
(Framhald á bls. 12)