Morgunblaðið - 03.02.1948, Blaðsíða 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðj'udagur 3. febrúar 1948.
Útp.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jonsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árr_ Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Fjárhagur ríkisins
RÆÐA sú, sem Jóhann Þ. .Jósefsson fjármálaráðherra flutti
í gær við fyrstu umræðu hins nýja fjárlagafrumvarps fól í
sjer merkar upplýsingar um fjárhag ríkissjóðs.
Skuldlausar eigpir ríkissjóðs voru í árslok 1946 165 milj.
króna. Á sama tíma voru erlendar skuldir ríkissjóðs aðeins
rúmar 6 miljónir króna.
1 árslok 1939 var skuldlaus eign ríkissjóðs 23 milj. króna,
en erlendar skuldir voru um 53 miljónir króna.
Að þessu leyti hefur þannig orðið mikil og góð breyting á
fjárhag ríkissjóðs. Hinar erlendu skuldir, sem hvíldu með
verulegum þunga á þjóðinni hafa nær alveg verið greiddar
upp og skuldlausar eignir ríkissjóðs hafa meira en sjöfaldast
á tímabilinu frá 1939—1946.
Afkoma ríkissjóðs á árinu 1947 hefur verið mjög góð.
Tekjumar hafa orðið 232 miljónir króna en gjöldin sam-
kvæmt fjárlögum um 214 miljónir króna eftir því, sem næst
verður komist á þessu stigi málsins. Samkvæmt þessu ætti
rekstrarhagnaður að hafa orðið um 18 miljónir króna. Þessu
er þó ekki þannig varið. Vegna löggjafar þeirrar, sem Alþingi
setti haustið 1946 um ábyrgð ríkissjóðs á verði útfluttra
sjávarafurða mun ríkissjóður þurfa að greiða nokkuð yfir
20 miljónir króna. Ráð fyrir þeirri greiðslu var hinsvegar
ekki gert á fjárlögum ársins 1947. Rekstrarhagnaður þess
árs mun þessvegna ekki gera meira en hrökkva fyrir þeim
útgjöldum og þarf þó meira til að ábyrgðinni verði fullnægt.
Ráðherrann gaf einnig yfirlit um lánaþörf ríkissjóðs vegna
ýmiskonar löggjafar, sem Alþingi hefur sett á undanfömum
árum. Var niðurstaða hans sá að ríkið þarfnaðist 170 milj.
króna til þess að fullnægt væri ákvæðum þessarar löggjafar,
þar af 71 miljón króna óhjákvæmilega á þessu ári.
Ábyrgðir þær, sem ríkissjóður hefur gengið í fyrir bæjar-
og sveitarf jelög, ýmsar stofnanir og f jelög einstakra manna
nema nú tæpum 284 miljónum króna.
Þessar tölur sína að enda þótt rekstrarreikningur ríkis-
sjóðsins hafi undanfarin ár sýnt góða afkomu, þá eru þó þau
ummæli fjármálaráðherra, að Alþingi hafi í fjármálastjórn
sinni undanfarin ár teflt á tæpasta vaðið, bersýnilega rjett-
mæt. Hinar víðtæku lánsheimildir og háu ríkisábyrgðir bera
það greiriilega með sjer.
En enda þótt segja megi að þingið hafi verið full greið-
vikið á þessar samþyktir er þó á það að líta að ásóknin frá
þjóðinni á hendur því hefur verið mikil. Þörfin fyrir láns-
heimildir og ríkisábyrgðir hefur verið brýn. Fjölmargar
nauðsynlegar framkvæmdir hafa kallað að og þjóðinni fanst
að hún gæti ráðist í þær allar í einu loksins þegar hún hafði
nokkur fjárráð. Þetta er gjörsamlega kjarni málsins í fjár-
málum okkar undanfarin ár.
En framvegis verður þingið að skoða hug sinn betur í
þessum efnum. Það er óhjákvæmilegt.
Hið nýja fjárlagafrumvarp .er það hæsta, sem lagt hefur
verið fyrir Alþingi. Samkvæmt því er gert ráð fyrir að gjöld'
in verði 216,5 miljónir króna og rekstrarhalli nimar 600 þús.
A sjóðsyfirliti er hinsvegar gert ráð fyrir að greiðslujöfnuð
ur verði óhagstæður um 26,9 miljónir króna.
Það er þessvegna auðsætt að Alþingi getur ekki hækkað
útgjöldin án þess að sjá ríkissjóði jafnframt fyrir nýjum
tekjustofnum.
Það hefur oft verið haft á orði undanfaríð að hin miklu
útgjöld ríkissjóðs stöfuðu af verulegu leyti af auknum fram-
lögum til sjálfs ríkisrekstursins. Fjármálaráðherra gaf 'um
þetta athyglisverðar upplýsingar. Árið 1939 var kostnaður-
inn við hina „administrativu“ stjóm rikisins 16 af hundraði
af heildarútgjöldum þess. Árið 1946 var kostnaðurinn við
sömu starfrækslu hinsvegar aðeins 12 af hundraði af útgjöld
unum en hafði þó sjöfaldast að krónutölu. Á þessu tímabili
hefur þó t. d. kostnaðurinn við utanríkisþjónustuna eðlilega
stóraukist.
Það er þannig ekki fyrst og fremst rekstur ríkisins sjálfs,
sem hækkað hefur fjárlögin hröðum skrefum heldur fyrst
ög fremst lögbundnar fjárveitingar, dýrtíðarráðstafanir,
ábyrgðargreiðslur og verklegar frámkvæmdir.
^lverji ihrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fræknasíir í heimi.
BLÖÐIN SKÝRA FRÁ þeim
gleðilegu tíðindum, að erlend-
ur maður hafi látið svo um-
mælt, að íslenskir flugmenn
sjeu jafngóðir og erlendir flug-
menn. Það er ekk,i ónýtt að
vita það og satt hlýtur það að
vera úr því að erlendur maður
segir það.
En ef betur er að gáð, þá eru
þetta ekki svo miklar rosa-
frjettir. Hvers vegna skyldu ís-
lenskir flugmenn ekki vera
eins færir í sínu starfi og er-
lendir starfsbræður þeirra. ís-
lensk æska býr við betri upp-
eldis- og þroskaskilyrði en flest
ar nágrannaþjóðirnar, þar sem
hungur og skortur ríkir. íslensk
æska hefir eins góð skilyrði, ef
ekki betri, til mentunar. Það
er því ekkert undarlegt við það
þótt íslendingar standi sig eins
vel 1 ýmsum atvinnugreinum
og jafnaldrar þeirra í örðum
löndum.
•
Tökum hólinu með gát.
HÓLIÐ ER GOTT og það er
víst gaman að því að heyra út-
lendinga segja okkur, að hvergi
sjeu fegurri stúlkur en á ís-
landi. Við eigum duglegustu
sjómenn í heimi, færustu flug-
menn og þar fram eftir götun-
um.
En best er að taka hólinu
með gát og láta það ekki stíga
sjer um of til höfuðs. íslend-
ingar eru ábyggilega samkeþn-
isfærir í flestum greinum, ef
þeir leggja sig fram.
Hitt stappar svo nærri minni
máttarkend, að vera sífelt að
sækjast eftir lofsyrðum erlend-
is frá og prenta þau með fejt-
asta letri, sem við eigum í
prentsmiðjunum.
•
Meðferð happdrætt-
isvinninga.
ÞAÐ HEFIR ÞÓTT óbrigðult
ráð til efþngar fjelagssjóðum
hjer á landi undanfarin ár, að
stofna til bifreiðahappdrætta
og hefir enda verið notað ó-
spart og það svo, að oft hefir
ekki verið hægt að þverfóta
fyrir happdrættisbílum á aðal-
götum borgarinnar með tilheyr
andi jass-músik til að vekja at-
hygli á gripnpm.
Og hver einasti maður, sem
miða kaupir gerir það í þeirri
von, að lánið sje með honum.
Og áður en dregið er í viðkom-
andi bílhappdrætti telja miða-
eigendur nærri víst, að þeir
eignist bílinn og sje illa með
hann farið á einhvern hátt
finst þeim að verið sje að snuða
sig.
Fyrir nokkrum dögum kom
einn af þessum happdrættisþíl-
um til Keflavíkur, óhreinn
sem eðlilegt er eftir ferðina
suður. Þetta mun hafa verið
söluferð, en földi manns hefir
hnevkslast á því, að hinn fíni
bíll skuli hafa verið notaður á
þenha hátt, áður en dregið var
í happdrættinu.
Þetta er sagt hjer til þess, að
vara þá við, sem hafa happ-
drættisbíla undir höndum, að
fara illa með þá.
Verðlaunasjóður
Hallgríms skólastjóra.
í FYRRA STOFNAÐI Hall-
grímur Jónsson fyrrum skóla-
stjóri Miðbæjarbarnaskólans,
verðlaunasjóð með 10 þúsund
króna framlagi. Skal veita
fullnaðarprófsbörnum við
barnaskólana verðlaun fyrir
bestu ritgerðir í íslensku og
voru verðlaun fyrst veitt í
fyrravor.
Nú er kominn út bæklingur
með verðlaunaritgjörðunum og
nokkrum orðum frá Hallgrími
sjálfum. Bæklingurinn heitir
„Þriár verðlaunaritgerðir úr
barnaskólum Reykjavíkur vor-
ið 1947“. Útgefandi er Jens
Guðbj arnarson.
Það munu ábyggilega margir
háf>.'Taman af að eignast þenna
bækl.ing og lesa verðlaunarit-
gerðirnar. Hallgrímur skóla- * *
stjóri er áhugamaður um móð-
urmélskenslu og móðurmáls-
meðferð og gaf fje í sjóðinn til
að örfa barnaskólanemendur til
íslenskunáms.
Verði einhver hagnaður af
útf'áfu þessa bæklings rennur
hann til verðlaunasjóðsins og
ætti það ekkj að spilla fyrir
sölu hans.
•
Burt með braggaruslið.
ÞAÐ ÆTLAR að ganga seint
að hreinsa til í braggahverf-
unum, bæði hjer í bænum og
úti um land. Víða blasir ósóm-
inn við er farið er um þjóðvegi
landsins. Hálfhrundir og illa
útlítendi braggar, járnarusl og
spítnabrak í haugum. Það er
óþarfi að nefna staðina. Þeir
eru farnir að þekkjast.
Mánuðum saman hefir verið
nuddað í að hreinsa til í þess-
um gömlu herskálahverfum, en
það færst engin áheyrn og það
er eins og enginn vilji kannast
við. að þetta komi sjer- við.
Það er ill nauðsyn að hafa
herskálahverfin hjer í bænum,
en við því verður ekki gert eins
og er á meðan húsnæðisvand-
ræðin eru eins mik.il og raun
ber vitni.
Ómenning og sóða-
skapur.
ÞAÐ ER BÆÐI ómenning og
sóðaskapur að þessum hálf-
hrundu herskálahverfum. Það
má vera að það kosti eitthvað
fje, að hrejnsa ruslið, en það
verður að gerast og hið opin-
bera hefir ábyggilega hagnast
svo á sölu setuliðseigna, að það
geti leyft sjer þá sjálfsögðu
hreinlætisráðstöfun, að jafna
br?"7ahverfin v,ið jörðu hið
fyrsta.
MEÐAL ANNARA ORÐA
----1 Eftir G. J. A. |-—-—-
NEI, og aldeilis ekki, það er
svo langt frá því, að æskan sje
að fara í hundana. Jeg get
nefnt óteljandi dæmi því til
sönnunar. Jeg get bent á stráka
og stelpur — fjöldann allan af
strákum og stelpum — sem
ættu að eiga jafn glæsilega
framtíð og jafnvel undraverð-
ustu undrabörnin í kvikmynd-
unum.
Auðvitað á jeg hjer ekki við
það, að strákarnir ejgi allir
eftir að verða miljónamæring-
ar eða flugmenn (það er það
eina, sem þeir virðast kæra sig
um þessa dagana) eða stelp-
urnar kvikmyndastjörnur
(ditto). Jeg á við, að þessir á-
gætu unglingar eigi eftir að
verða ágætir borgarar, velvak-
andi og duglegir borgarar og
um fram alt bjartsýnir.
• •
NÓG AF PENINGUM.
Vissulega eru þetta svolítið
frekir krakkar og þeir eru jafn
vel örlítið „upp á kant“ við til-
veruna. Fáir munu heldur
halda því fram, að þeim væri
ekki flestum hollara að hafa
nokkuð minna af peningum til
að hringla í yösunum. En pen-
ingarnir eru komnir þarna fyr-
if þéirra éigin vihnu og hug-
vitsemi, svo hvern fjárann geta
þeir fullorðnu eiginlega gert?
• •
ÓBRIGÐULT RÁÐ.
Jeg hefi rekið mig á það, að
þegar rætt er um æskuna nú
á dögum (og sjer í lagí Við þá,
sem télja að hún sje að fara í
Snata og Snotru), er það næst-
um óbrigðult ráð, að spyrja
viðkomandi að því, hvernig
hann teldi að daglegu lifi okk-
ar vrði komið, ef sum börnin
blessuð gerðu ekkert annað til
sextán ára aldurs en ganga í
skóla. Þeir, sem að þessu eru
spurðir, verða venjulega ósköp
ánægðir á svipinn, þenja sig
alla út og steypa sjer út i ræðu,
sem á að sanna það, að það
gerði svo sem ekkert til^ þótt
krakkarnir ljetu allt annað en
skólana ei?a sig. En ræðan
verður veniulega örstutt — eft
ir tvær mínútur byrja þeir að
stama, á þriðju mínútunni
verða þeir eldrauðir i andliti óg
eftir 'fjórðu mínútuna eru þeir
komnir í slík rökþrot, að jafn-
Vel satan sjálfur mundi
áumkva þá.'
• •
MEGUM F.KKI
MISSA ÞÁ.
Sahnleikurinn er Sá, að 1 at-
vinnulifinu getum við ekki ver
ið án þessara litlu borgara. Án
starfskrafta þeirra yrði lífið
hábölvað og óþolandi að mestu
leyti, og jeg þori að fullvrða,
að ekkert yrði eftir af hag-
fræðikerfunum nema ef til vill
hagfræðingarnir — það er að
segja gráir og guggnir og meira
og minna ,,demoraliseraðir“
ha-^ræðingar.
EINTOMIR MILJONA-
MÆRINGAR.
Nei, æskan er langt frá því
að vera að fara í hundana.
Maður þarf ekki annað en líta
á krakkana, sem sendast dag-
langt fyrir skrifstofur og versl
anir, stelpíurnar, sem enn eru
óhræddar við að taka að sjer
jafnvel skítugustu verkin í
verksmiðjunum, og strákana,
sem varla mega vera að því að
þvo síldarhreistrið af gúmmí-
stígvjelunum sínum, til að sann
færast um, að næsta kynslóð
mun hafa á að skipa einhverj-
um 'Söég áí miljónamæringum
og flugmönnum og kvikmynda-
stjörnúm.