Morgunblaðið - 05.03.1948, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 5. mars 1948
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Am. Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjalá kr. 10,00 á mánuSi innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura m©8 Lesbók.
Dökkar blikur á lofti
í ÖLLUM þeim löndum, þar sem almenningur hefur tækifæri
til þess að fylgjast með því, sem er að gerast í alþjóðamálum
rikir nú uggur og órói. Það er þegar fyrir alllöngu farið að
ræða um líkur fyrir því að ný heimsstyrjöld brjótist út á
Jæssu eða næsta ári. Á meðan að þessi mál eru rædd manna
á meðal og opinberlega í blöðum og útvarpi færast æ fleiri
dimmar blikur á loft í alþjóðamálum.
★
Um það þarf ekki að fara í neinar grafgötur að almenning-
ur í öllum löndum horfir með hryllingi og skelfingu til nýrrar
heimsstyrjaldar. Fólkið man greinilega þær ógnir, sem ný-
lega er lokið. Það veit að næsta styrjöld hlyti að verða ennþá
ægilegri enda þótt það geti naumast gert sjer grein fyrir því
hvernig hún yrði háð.
En það er fleira en sjálft stríðið, sem þjóðirnar óttast Þær
óttast um frelsi sitt jafnvel þótt ekkert stríð verði hafið á
næstunni. Þær hafa undanfarna mánuði sjeð hverja smá-
þjóðina af annarri verða hræsvelg einræðis og ofbeldis að
bráð. Þær hafa sjeð öllu öryggi sópað burtu og alræði hins
pólitíska lögregluvalds standa vopnað köldu stáli og blýi við
dyr sínar.
Þetta er það, sem verið hefur að gerast í miklum hluta
Evrópu undanfarna mánuði, raunar svo að segja frá því að
sigurvegaramir í síðustu styrjöla hittust í Potsdam sumarið
1945. Upp á þetta hefur allur heimurinn horft vonsvikinn og
uggandi.
★
Upphafsmenn síðustu styrjaldar mættu örlögum sínum í
Núrnberg rjettarhöldunum. En þótt ösku þeirra væri að
fullnægðum dómum þeirra dreift út í veður og vind var
merki þeirra tekið upp. Kommúnisminn leysti nazismann af
hólmi. Af honum er sprottin hættan á nýrri heimsstyrjöld. t
atburðunum á Balkanskaga, í Mið-Evrópu og í Finnlandi,
þar sem kommúnisminn hefur lagt hramm sinn á frelsi þjóð-
anna, liggur neistinn, sem e. t. v. getur kveikt þann ófriðar-
cld, sem almenningur um allan heim óttast að tortími ekki
aðeins lífi og limum miljóna manna, heldur varpi dimmum
skugga á heimsmenninguna um allan aldur.
Þetta er skelfileg staðreynd, staðreynd, sem hörmulegt er
að skuli vera fyrir hendi.
En hversu dapurleg sem hún er er þýðingarlaust að láta
eins og hún sje skynvilla. Það bægir ekki hættunni af veg-
inum.
En hvemig verður það þá gert?
Hvernig geta þjóðirnar afstýrt skelfingum nýrrar heims-
styrjaldar? Kommúnistar um allan heim segjast ekki vilja
stríð. Það sögðu upphafsmenn síðustu heimsstyrjaldar,
þýsku nasistamir, líka.
★
En hverskonar frið bjóða kommúnistar heiminum að
njóta? Hverskonar öryggi vilja þeir skapa þjóðunum?
Verkin tala. Þau tala í Tjekkóslóvakíu, Búlgaríu, Rúmeníu,
Ungverjalandi, Finnlandi o. s. frv.
En var það sá friður og það öryggi, sem þjóðir þessara
landa njóta í dag, sem síðasta heimsstyrjöld var háð fyrir?
Háði Petkoff hinn búlgarski virkilega baráttu sína gegn
Hitler til þess að hann sjálfur yrði hengdur fyrir trúna á
frelsi og lýðræði? Eða var hin glæsilega barátta Benes fyrir
þjóðfrelsi Tjekka háð til þess að ryðja veginn fyrir „fram-
kvæmdanefndir“ Gottwalds?
Þannig mætti halda áfram að spyrja.
En svarið verður allsstaðar það sama: Það var ekki fyrir
slíkum „friði“, sem siðasta heimsstyrjöld var háð. Þjóðimar
börðust ekki við nazismann til þess að þær yrðu kyrktar í
greip nýrrar harðstjórnar. Þær börðust fyrir frelsi og öryggi
einstaklingsins og þjóðarheildarinnar.
Hin rússneska heimsveldisstefna og hinn alþjóðlegi komm-
únismi hefur rænt mikinn hluta Evrópu árangrinum af þeim
tárum og því blóði, sem þjóðirnar útheltu í baráttunni við
nazismann. Afleiðingin af þeirri hræðilegu staðreynd er sú
að vofa nýrrar heimsstyrjaldar stendur við dyr mannkynsins.
ViL
verp
ikrii
ar
UR DAGLEGA LIFINU
Sífeldar peninga-
sníkjur.
ÞAÐ LÍÐUR VARLA sá dag-
ur orðið, að ekki sje sótt á Reyk
víkinga með einhverjar pen-
ingasníkjur fyrir eitthvað mál-
efni. Ef ekki er beðið um bein-
harða peninga út í hönd eru
sníkiurnar dulbúnar með happ
drættum, eða merkjasölu. Og
ekki er að því að spyrja, að alt
eru það „góð málefni“ sem sníkt
er fyrir.
Á sunnudögum hafa menn
ekki frið á heilsubótargöngum
um bseinn fyrir betli og heima
er heldur enginn friður, því við
og við er verið að berja að dyr-
um, eða hringja dyrabjöllunni
til að bjóða merki, eða happ-
drættismiða.
Það er ekki hægt að lá mönn
um þótt þeir sjeu orðnir leiðir
á betlinu.
■ 'W~ )
Altaf sama úrræðið.
VANTI EITTHVERT fjelagið
fje í sjóð sinn er úrræðið jafn-
an happdrætti eða merkjasala.
Og bað er ekki nóg með, að
fjelagsmenn sjálfir sjeu reittir
inn að skyrtunni. heldur er leit
að til bæjarbúa í heild.
Reykvikingar eru gjafmildir
menn og hjálpfúsir, en það
hlýtur að reka að því, að al-
menningur verði þreyttur á
þessu sífelda betli og taki loks
í sig að gefa er><?um neitt.
•
Bcstu málefnin
skaðast.
MEÐ ÞVÍ verða bestu mál-
efnin fyrir tjóni, því það er
sannast orða, að til eru þau fje-
lög, sem almenningur á að
leggja lið. Vetrarhjálp, Mæðra-
styrksnefnd, Rauði kross,
Berklavarnafjelög og nú barna
hjálpin, eru undantekningar.
Og við því væri ekkert að segja
þótt leitað vær.i á náðir bæjar-
búa nokkrum sinnum á ári. En
þegar þetta er orðinn daglegur
viðburður fer mesti glansinn
af. —
Alt best í hófi.
ÞAÐ ER MEÐ peningasníkj-
ur, eins og annað, að það er
best að hafa það í hófi, ef ekki
á að skemma fyrir.
Happdrættaleyfi eru veitt að
því er virðist viðstöðulaust og
hve.rjum sem hafa vill af stjórn
arvöldunum. Yfirvöldin hafa
þó í hendi sjer að takmarka
þau leyfi.
Það getur komið að því, að
nauðsynlegt sje, að fá almenn-
ing til að leggja fram fje með
frjálsum samskotum til mál-
efna, sem eiga það skilið, og þá
má ekki vera búið að hrekkja
fólk svo, að það leggi lítið eða
ekkert fram.
Fimta dauðaslysið
frá áramótum.
ENN HEFIR EITT umferða-
slysið valdið dauða. Það er
fimta dauðaslysið síðan um
áramótin og mun ekkert ár
hafa byrjað svo illa hjer á landi
hvað slys snertir.
Eins og þráfaldlega hefir
verið bent á er hjer svo mikið
vandamál á ferðinni, að það
er ekki lengur hægt að horfa á,
að dauðaslys verði svona tíð,
án þess að eitthvað sje aðgert.
Hjer á árunum var stofnað
umferðaráð, eða einhverskonar
ráð eða nefnd. Það var skipað
mönnum úr ýmsum stjettum
þjóðfjelagsins.
Hvað þetta ráð hefir gert
vita fáir. Það hefir að minsta
kosti ekkert heyrst frá því und-
anfarna mánuði.
Vcgalagning hersins.
Ferðalangur skrifar:
„Víkverji góður.
Á HERNÁMSÁRUNUM var
lagður vegur eða vegir í Mos-
fellssveitinni, að því að jeg best
veit voru þeir lagðir fyrir til-
stilli herstjórnarinnar og á
hennar kostnað.
Á þeim árum (þ. e. hernáms-
árunum) átti jeg nokkrum sinn
um leið þarna um og var veg-
urinn þá oftast í mjög góðu
ásigkomulagi, enda tvö stór her
skálahverfi þarna og mikil um-
ferð
Annar vega þessara liggur
frá Lambhagabrú að Reykjum
og frá honum kemur svo af-
leggjari niður að Hafravatni og
meðfram því framhjá Mosdal
og í gamla Þingvallaveginn,
sem einnig var endurbættur
mjög mikið á sama tíma, allt
að Geithálsi. Vegagerð þessi
mun hafa kostað ekki svo litla
fúlgu, á sínum tíma, en nú um
langan tíma, eða síðan herinn
fór, hefir lítið sem ekkert ver-
ið gert við veginn og er hann
nú lítt fær bifreiðum, því þó
allstórir vegarspottar sjeu enn
allsæmilegir yfir að fara, eru
aðrir ekki minni algjörlega ó-
færir“.
Þyrfti að hahla
vegunum við.
„VEGIR þessir voru til mik-
ils hagræðis fyrir býli þau, sem
þarna eru, auk þess sem þetta
er falleg leið og gaman að fara
hana sjer til tilbreytingar í
hinu fábreytta vegakerfi okk-
ar. Það er ekki útlit fyrir ann-
að en að vegir þessir muni al-
gjörlega ónýtast ef ekkert er
að gert, og væri það ekki vansa
laust, því mikið verðmæti ligg
ur í tilbúningi og endurbygg-
ingu þessara vegarspotta. Það
þyrfti varla að verða svo ýkja
kostnaðarsamt fyrir vegamála-
stjórnina að halda vegum þess-
um í sæmilegu ásigkomulagi,
því víða þarf ekki annað en
veghefil til þess að jafna, þó
sumstaðar þurfi ofaníburð.
Eftir því sem lengur er trass
að halda veginum í sæmilegu
horfi, því kostnaðarsamara
verður það þegar fram í sækir,
eða er það ef til vill ætlunin
að leggja vegarspotta þessa nið
ur? Geri það hjermeð að til-
lögu minni að vegamálastjórn-
in láti þegar að vori, gera þarna
viðunandi vegarbætur.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
Um her á íslandi
■
Líklegt er, að íslend-
ingum þætti hermensk
an nokkuð erilsöm.
ÞINGSÁLYKTUNARTIL-
LAGA Jónasar Jónssonar um
stofnun þjóðvarnarliðs hjer á
íslandi hefir að vonum vakið
töluverða athygli. Víst er það,
að mikið hefir verið um þetta
talað yfir kaffibollunum und-
anfarna daga, og skiftar skoð-
anir vissulega þegar komið
fram um það, hvernig okkur ís
lendingum fari hermannabún-
ingurinn.
Fæstir telja líklegt, að nokk
uð verði úr hermenskunni. Þeir
benda til dæmis á það, að sam-
kvæmt tillögunni mundi láta
nærri að hvorki meira nje
minna en þrítugasti hver karl-
maður yrði í ,,hernum“, en
helst er að sjá að ætlast sje til
þess, að meðlimatala hans
verði alls um 2.000.
• •
EINKENNISKLÆÐIN.
Annars er nokkuð gaman að
velta því fyrir sjer, hvernig
raunverulegur íslenskur her
yrði, ef svo ólíklega tækist til,
að hann yrði nokkurntíma stofn
.aður. Einkennisbúningur slíks
hers yrði sjálfsagt fyrsta vanda
málið, að minsta kosti ef í
vali hans ætti að fara eftir þjóð
legum fyrirmjmdum, sem eng-
inn vafi er á að ýmsir mundu
krefjast. Það þýddi þá væntan-
Iga það, að sækja yrði fyrir-
myndirnar aftur í Sturlunga-
öld, þegar íslenskir voru hvað
duglegastir við að berja á ná-
unganum.
• •
ÓRÆKJA OG GISSUR.
Um það má deila nótt og
nýtan dag, hvort t. d. lágvaxn-
ir og feitlagnir menn tækju sig
vel út í stríðsbúningi kaldra
karla eins og Órækju og Giss-
urar jarls. Þá er hitt líka als-
endis óvíst hvort við erum ekki
búnir að týna niður nokkru
af skapinu, sem þarf til þess að
kljúfa landann í tvo hluta, auk
þess sem það er í dag jafnvel
ekki á valdi færustu íþrótta-
manna okkar að stökkva hæð
sína alkJæddir, svo ekki sje nú
talað um í öllum herklæðum.
• •
ÁSTAND.
Hvernig líf Islendingsins yrði
í heild undir heraganum, er
ekki gott að segja að óreyndu
máli. Líklegt er þó, að „ástand-
ið“ gamalkunna byrjaði aftur
að stinga upp kollinum — eng-
inn yrði „ægilegur draumur"
nema hann hefði að minsta
kosti tvo borða á jakkaermum
sínum, spegilfægða hnappa og
skrautlega einkennishúfu. Ann
ars yrði þetta allt skolli eril-
samt, að þurfa t.d. að hendast á
fætur eldsnemma á morgnana
og fara í hermannaleiki upp við
Öskjuhl., eða þá að rjúka upp
til handa og fóta um miðjar næt
ur til að skjóta uppvöðslusama
útlendinga og aðra slíka þrjóta.
• •
HERSÍIÖFÐINGINN
Ekki þarf að hræðast það,
að skortur yrði á hershöfðingja
efnum, ef sú staða yrði nokk-
urntíma auglýst laus til um-
sóknar hjer á íslandi. Þetta
yrði vissulega eftirsóknarvert
embætti, ekki hvað síst af þeim
sökum, að hershöfðinginn fengi
auðvitað að hafa fleiri borða
á einkennisbúningnum sínum
en nokkur annar Islendingur.
Hann yrði líka nokkurskonar
æðstiguð allra væntanlegra á-
Framh. á bls. 8