Morgunblaðið - 31.10.1948, Page 6

MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 31.. okt. 1948.
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavlk.'
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)'.
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 6 manutn. limanlanda,
kr. 12,00 utanlands.
f lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lcabók.
A skammri stundu ---
m
Á S.L. SUMRI var hjer í blaðinu rætt um það óhemjuafl,
sem við íslendingar ættum í fljótum okkar og fossum. Jafn-
framt var á það bent, hversu ríka nauðsyn bæri til þess að
þetta afl yrði hagnýtt með stórvirkjunum, sem síðan yrðu
grundvöllur að stóriðju og fjölbreyttari lífsmöguleikum
þjóðarinnar. En til þess að hrinda slíkum virkjunum í
íramkvæmd þyrfti þjóðin að afla sjer fjármagns.
Þegar þessum hugmyndum var varpað hjer fram brást
blað kommúnista, Þjóðviljinn, hið versta við. Nú ætlaði
Sjálfstæðisflokkurinn að fara að selja fossana og lands-
menn undir ok elends auðvalds. Til þess að slá á strengi
ættjarðarástar fólksins birti blaðið mynd af Gullfossi og
vitnaði í kvæði eftir eitt af góðskáldum íslendinga.
Að áliti kommúnista var ekki hægt að gera þann draum
þessarar þjóðar að veruleika, að skapa glæsileg lífsþægindi
með virkjun fossanna, án þess að selja landið og svíkja
írelsið af fólkinu.
Síðan þetta gerðist eru ekki liðnir nema nokkrir mánuð-
ir. Á þeim tíma hefur samt margt breysk í viðhorfunum
til þessara mála. í gær birtist í Þjóðviljanum grein, þar sem
því er haldið fram að kommúnistar sjeu einhverjir braut-
l yðjendur um tillögur um hagnýtingu vatnsaflsins. Þar er
Vitnað í ræður eftir Einar Olgeirsson, þar sem virkjun fossa-
aflsins er gerð að grundvelli stórfelldra atvinnulífsumbóta.
í Það má segja að á skammri stundu skipast veður í lofti.
Kommúnistar telja það nú ekki lengur vott um löngun ti]
landsölu að ræða um stórvirkjanir íslenskra fossa. Nú vilja
þeir þvert á móti telja þjóðinni trú um að þeir sjeu frum-
kvöðlar þeirra áforma að íslenska þjóðin leggi nýjan grund-
völl að bættum lífskjörum sínum með byggingu glæsilegra
raforkuvera.
Hvernig stendur á þessum veðrabrigðum?
Orsakir þeirra eru auðsæjar. í umræðunum um þátt ís-
lendinga í Marshalláætluninni og efnahagssamvinnu Ev-
rópu hefur byggingu ýmsra stóriðjufyrirtækja, svo sem á-
burðarverksmiðju, sementsverksmiðju og lýsisherslustöðv-
ar, borið á góma. Það hefur jafnvel komið til mála að ís-
lendingar yrðu studdir til þess að reisa á næstu fjórum ár-
um eitthvert þessara iðjuvera. Kommúnistar hafa að vísu
barist trylltri baráttu gegn slíkum ráðagerðum. Þeir hafa
ekki getað hugsað sjer að ísland hefði svipaðan hátt á og
margar aðrar Evrópuþjóðir, að nota sjer framboðna aðstoð
Bandaríkjanna til þess að leggja grundvöll að eflingu fjár-
hagslegs og atvinnulegs sjálfstæðis síns.
En kommúnistar eru orðnir dálítið smeykir við þessa
í?fstöðu sína. Þessvegna láta þeir nú blað sitt byrja á að
fimbulfamba um hagnýtingu vatnsaflsins. Fimbulfambið‘og
tilvitnanir í ræður Einars Olgeirssonar, eiga svo að sanna
þjóðinni vilja þeirra til þess að hagnýta þessi náttúruauðæfi.
lín í hverju er „stórhugur“ kommúnista í þessum málum
fólginn?
Hann er fólginn í því að láta eins og fífl þegar bent er
á raunhæfar leiðir til þess að hagnýta vatnsaflið og hefja
stóriðnað í landinu. Þá eru birtar myndir af Gullfossi og
því logið upp að einhverjir vondir menn, sem skrifi í Morg-
unblaðið vilji selja selja þetta fagra vatnsfall. Þá er líka
vitnað í kvæði, sem einlægir ættjarðarvinir ortu um þá
glæsilegu möguleika, sem í fossum og fljótum búa, tign
þeirra og mátt. Þetta er skerfur kommúnista til raunhæfrar
þátttöku í framkvæmdum þýðingarmestu hagsmunamála ís-
iensku þjóðarinnar.
En hvernig stendur á hinum stöðugu getsökum kommún-
ista í garð andstæðinga sinna um landsöluáform?
Það er ekki erfitt að finna skýringu á þeim.
Menn, sem eru ráðnir flugumenn erlendrar einræðisklíku
og hafa tekið að sjer það starf að hleypa lokum frá dyrum
þjóðar sinnar, hljóta að gruna aðra um svipuð áform.
En íslendingar vita, hvaðan á þá stendur veðrið. Það
stéiidur úr austri; Kommúnistar blakta fyrir þeim gusti eins
og'reyr í vindi skekinn. Almenningur í þessu landi lætur
þann goluþyt þjóta um eyru sjer.
\Jdweijí óLri^ar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Sprengingarnar á
spítalalóðinni.
FÓLK, SEM BÝR í nágrenni
við Landspítalann, hefir tekið
eftir því undanfarið, að þar á
lóðinni hafa verið sprengingar
miklar. Túnið er alt sundurtætt
og mikill skurður grafinn og
sprengdur milli aðalspítalans
og Fæðingadeildarinnar nýju,
sem þau álög virðast hvila á, að
hún verði seint tekin í notkun.
Forvitnir nágrannar fóru að
grenslast eftir hverskonar
skurð væri verið að grafa þarna
og kom þá í ljós, að það er hita-
lögn frá spítalanum í fæðingar
deildina.
Það hafði annaðhvort gleymst,
eða verið’geymt, þar til nú, að
koma þessari hitalögn fyrir,
þótt fæðingardeildarhúsið hafi
staðið fuljbúið um hríð.
* •
Kaffi og súpurör.
OG ÞEIR, sem komið hafa
inn í Fæðingardeiidina nýju,
segja, að þar sje ekki gert ráð
fyrir neifru eldhúsi. Það er þá
eins og með ibúðir fýrir starfs-
fólk, sem ekki eru til í því
húsi.
Bendir þá margt til þess, að
þessi stofnun sje langt frá því
að vera fullgerð, þótt hitt hafi
verið fullyrt.
En framsýnir menn voru að
benda á það á dögunum, að úr
því búið væri að grafa skurð
fyrir hitarörum, þá væri til-
valið, að leggja þar fleiri rör
og bæta úr eldhúsleysinu í fæð
ingardeildinni með því, að
leggja fyrir kaffirörum, súpu-
rörum o. s. frv. frá aðalspítal-
anum. Eldhúsleysið yrði þá
vart eins tilfinnanlegt í þess-
ari fæðingarstofnun óborinna
Reykvíkinga.
„Svindilbrask“.
FJELAGSSKAPUR nokkur
hjer í bænum hefir undanfarna
mánuði auglýst happdrætti með
miklum blæstri. Vinningarnir
voru sagðir vera ísskápur,
þvottavjel og önnur heimiiis-
tæki, sem fólk sækist eftir. Þarf
ekki að efa, að margir hafa
keypt miða í þeirri von að
hepnin væri með.
En þegar sá dagur nálgaðist,
að draga ætti um vinningana,
er tilkynt, að drætti sje frestað,
vegna þess, að viðskiftanefndin
hafi neitað fjelaginu um inn-
flutnings- og gjaldeyrisleyfi
fyrir mununum í happdrætt-
um. Munirnir ekki fyrir hendi.
Ef að þetta er ekki „svindil-
brask“, eins og við segjum hjer
í Reykjávík, þá veit jeg ekki
hvað það er.
•
Ekkert eftirlit?
HVERNIG ÆTLI ÞAÐ SJE
með eftirlitið með þessum sí-
feldu happdrættum, þar sem
fólk er gabbað til að kaupa
miða í von um góðan vinning?
Getur hvaða fjelag, sem er
efnt til happdrættis, birt mynd
ir af eftirsóttum munum og selt
miða fyrir þúsundir króna, án
þess, að munirnir sjeu til?
Þannig spyr almenningur og
vill fá svar.
Það minsta, sem hægt er að
krefjast af fjelögum, sem fara
fram á að fá leyfi til happdætt-
is, er að þau eigi til þá muni,
sem þau eru að gabba menn
með.
Hestarnir í Lang-
holtinu.
HESTAEIGANDI hefir beðið
mig, að geta þess, að þeir fjórir
hestar, sem minst er á að sjeu
hafðir á bletti einum við Lang-
holtsveg, sjeu ekki útigangs-
hestar, heldur sjeu þeir á gjöf.
En hinsvegar sjeu þeir úti á
daginn, þegar vel viðrar.
Það er ekki nema sjálfsagt,
að geta þess og hafa það, sem
rjettara reynist. En hitt stend-
ur óhaggað, að það er óþarfi
og á ekki að eiga sjer stað, að
útigangshestar flækist um göt-
ur bæjarins, eins og á sjer stað.
•
Vilja skrifast á
við Islendinga.
ÞAÐ FER MJÖG í vöxt, að
Morgunblaðinu berist fyrir-
spurnir frá útlöndum og þá
einkum frá ungu fólki, sem vill
komast í brjefaskriftir við jafn
aldra sina á Íslandi. Þetta bend
ir til, að þekking á íslandi sje
að aukast víða erlendis.
Blaðið getur ekki gert annað,
en að birta nöfn og heimilis-
föng þeirra manna, sem biðja
um fyrirgreiðslu í þessu efni.
13 ára piltur í Englandi, sem
heitir David Boden Jones, 55
Napier St. W, Werneth, Old-
ham, Lancs. England, hefir t. d.
mikinn áhuga fyrir að komast
í brjefasamband við jafnaldra
sína á íslandi. Væri gott ef ein-
hver, sem kann ensku og er á
hans reki skrifaði honum nokkr
ar línur.
•
Kennari hans var
í hernum.
DAVID LITLI mun hafa feng
ið áhuga fyrir íslandi, m. a. af
því að kennari hans, sem var
í hernuin kom til íslands og
sagði nemendum sínum frá
landi og þjóð.
Þannig breiðist þekkingin um
landið út víða um lönd með
hermönnum, sem hjer hafa dval
ið. Sökum rúmleysis í þessum
dálkum sje jeg mjer ekki fært
að taka að mjer að birta nöfn
og heimilisföng, en komið hefir
til mála ,að birta þau á öðrum
stöðum í blaðinu og þá senni-
lega einna helst í dagbókinni.
"Miiiiiiiiiiniiiiiiiii£iiiiiiiiiiiiiiiitiHtiHHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiii»fiiiiiiitiiimiiiiiiiiiiiiiiiiitiiHiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiil<iiiiiiiiiiiiii[*«|
1 MEÐAL ANNARA ORÐA .... !
IIMMMMIM...IMMIMMIIMMMMMMI
a
iiiimimimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiim)
Dewy hagnast á lítilli kjörsókn
Eftir William Hardcastle,
frjettaritara Reuters.
Lítil kjörsókn í forsetakosn-
ingunum í Bahdaríkjunum er
talin muni verða republikun-
um í hag. Þannig hefur það
minsta kosti altaf verið í und-
anförnum kosningum.
Þessvegna er helsta ósk Tru
mans forseta, að kjörsókn verði
mikið fyrir ofan meðalleg 2.
nóvember þegar kosningin fer
fram.
Venjulega hefur litlu meira
en helmingur atkvæðisbærra
manna í Bandaríkjunum neytt
kosningarjettar síns, hvort sem
hefur verið í forsetakosningum
eða kosningum til öldungadeild
arinnar. Þeir sem eru kunnir
þessum -málum gera ekki ráð
fyrir, að meir en 47 miljón
neyti kosningarjettar síns af 93
miljón kjósendum.
í kosn^ngunum 1940, þegar
kosningaáhugi manna var hvað
mestur, kusu 50 miljón manna.
Vegna fólksfjölgunar þyrfti 58
miljónir að kjósa nú, ef sama
hlutfall ætti að nást. '
• •
ÁHUGI MANNA Á
KOSNINGUNUM ER
LÍTILL
En það er mjög ólíklegt, að
kjörsóknin verði svo mikil. Á-
hugi manna á kosningunum er
lítill. Margir halda, að úrslit-
in sjeu að mestu fyrirfram á-
kveðin og hugsa sem svo, að
eitt atkvæði geti litlu um það
breytt og öðrum finnst munur
á stefnuskrá og gerðum flokk-
anna svo ósýnilegur, að þeir
geta ekki gert upp um það,
hvorn þeir vilja kjósa.
Allt er þetta ógn fyrir Tru-
man forseta.
Demókratar töpuðu kosning-
unum til öldungadeildarinnar
1946, en Truman hefur altaf
haldið því fram, að þeir hafi
tapað þeim, vegna þess, að fylg
ismenn demókrataflokksins
komu ekki á kjörstaði.
Rannsókn var nýlega gerð á
kosningalíkum, af „United
States News“ og af George
Gallup, forseta stofnunarinnar,
sem rannsakar almenningsálit
Bandaríkjanna. Niðurstöður
sem komist var að eru meðal
annars þessar:
• •
KOSNINGASKATTUR
7,700,000 manns munu ekki
neyta kosningarjettar, vegna
kosningaskattsins. og öðrum
hömlum, sem settar hafa ver-
ið á í ýmsum ríkjum Banda-
ríkjanna.
Kosningaskattinum hefur verið
beitt allmikið í Suður-ríkjun-
um til að hindra negrana í að
kjósa.
1 sjö ríkjum er ekki heim-
ilt að greiða atkvæði nema kosn
ingaskatturinn hafi verið
greiddur. Það er í Arkansas,
Alabama, Suður Sarolina, Miss
issippi, Virginia, Texas og
Tennessee.
Upphæð skattsips er mis-
munandi eftir því í hvaða ríki
er, og í sumum ríkjum, til
dæmis Alabama, gilda ein-
kennilegar reglur um þetta. Ár-
legur skattur þar er aðeins einn
og hálfur dollar, en ef menn
hafa ekki greitt skattinn í lang
an tíma, kostar það hvorki
meira nje minna en 36 dollara
að komast á ný á kjörskrá.
Alþýða Suðurríkjanna er fá-
tæk og þótt þessar upphæðir
þyki ekki miklar í Norður-
ríkjunum, verka þær sem al-
varlegar hömlur í Suðurríkj-
unum. Það verður einnig að
borga skattinn nokkuð fyrir-
fram og negrarnir og hvítu
mennirnir í Suðurríkjunum eru
aldrei vanir að borga neitt fyr-
irfram.
• •
7 MILJÖNIR SITJA
HEIMA VEGNA
VEIKINDA
Þá er talið, að aðrar sjö miljón
ir muni ekki greiða atkvæði,
vegna veikinda og annarra for-
falla, svo sem fjarvistar og
ferðalaga. Þá eru 2,800,000 ó-
Frh. á bls. 8.