Morgunblaðið - 30.03.1949, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 30. mars 1949.
p
(Jtg.; H.f. Árvakur, Reykjavík.
Frámkv.stj.; Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Islendingar skerast
ekki úr leik
,.ÍSLENDINGAR eiga ekki að skerast úr leik, þegar þeir
eru kvaddir til ráða, þar sem örlög mannkynsins eru ráðin.
Þvert á móti ber íslendingum að miklast af þátttöku sinni
i svo miklum og gæfuríkum atburðum. Og íslendingum ber
öðrum fremur að fagna þessum sáttmála, sem þeir eru öðr-
iim síður færir um að verja sig sjálfir. Og ef vonirnar skyldu
bresta og einræðisöflin yrðu þess valdandi að til ófriðar
kæmi, þá verður ekki aðeins barist: um hugsjónir Norð-
manna, Dana, Breta, Belgíumanna, Bandaríkjamanna, Lux-
embourgarbúa, Frakka, nei, — skoðanafrelsi, málfrelsi, rit-
frelsi, fundafrelsi, — allt eru þetta helgustu hugsjónir ís-
lendinga. Ef íslendingar vita enn ekki, hvers þeir meta frels-
ið, þá er það af því einu, að fram til þessa hafa þeir verið
svo gæfusamir að þurfa ekki að kenna á skorpíónum kúg-
unar og ofbeldis.“
Þannig fórust Ólafi Thors formanni Sjálfstæðisflokksins
m. a. orð í hinni stuttu en kj'arnorðu útvarpsræðu hans á
Alþingi í fyrrakvöld.
1 þessum ummælum Ólafs Thors felst atriði, sem margir
Islendingar hafa áreiðanlega ekki gert sjer fullljóst. Það er
ekki fyrst og fremst til þess að styðja aðrar þjóðir í barátt-
unni fyrir frelsi og mannrjettindum, sem íslendingar ætla
sjer að taka þátt í öryggissamtökum lýðræðisþjóðanna. Það
ér vegna þess að við viljum treysta okkar eigin öryggi og
standa vörð um þær hugsjónir, sem gefur okkar eigin lífi
gildi.
En hvað getum við gert, 130 þúsund sálir norður við ysta
haf, kann einhver að spyrja?
Við getum a. m. k. gert okkur sjálfum gagn með því að
sýna heiminum að þrátt fyrir fæð okkar o.g varnarleysi sjeum
við þó þroskuð þjóð, sem skilur kall tímans. Við getum sýnt
þeim þjóðum, sem með okkur vilja starfa að við sjeum ekki
þeir andlegir afturúrkreistingar að byggja framtíðarfrelsi
okkar og öryggi á aðstæðum horfins tíma. Þegar við þetta
bætist sú stáðreynd að lega lands okkar skapar okkur mikla
möguleika til þess að stuðla að öryggi annara þjóða, sem
okkur eru skyldar að ætterni og hugsjónum, þá getur eng-
um Islendingi blandast um það hugur að land hans má ekki
og getur ekki skorist úr leik, þegar um er að»ræða samtök
frjálsra þjóða til verndar heimsfriði og mannrjettindum.
Þegar kommúnistar og fylgilið þeirra hófu hinar ofsalegu
árásir sínar á væntanlega þátttöku ísland í þessum samtök-
um um síðustu áramót, vissu þeir mjög lítið um eðli þeirra
cg tilgang. En þeir hjeldu því fram að í sáttmála banda-
lagsins myndu felast kvaðir um herstöðvar á íslandi þegar
í stað. Ennfremur um herskyldu og annað slíkt. Á þessum
staðhæfingum hafa þeir síðan byggt hina tryllingslegu and-
stöðu sína.
Nú liggur málið hinsvegar skýrt fyrir. Öll þjóðin hefur
sjeð sáttmálann, lesið hann og heyrt greinar hans skýrðar.
Þá kemur það í Ijós að hann leggur engar slíkar kvaðir á
Islendinga. Þátttaka íslands kostar þess vegna hvorki her-
stöðvar á friðartímum nje herskyldu. Þetta veit öll þjóðin
að er satt og rjett.
En hafa „þjóðvarnarkommúnistarnir“ þá ekki breytt um
afstöðu við þessar upplýsingar? Var það ekki á móti her-
stöðvum og herskyldu, sem þeir sögðust vera að berjast?
Jú, víst var það uppistaðan og ívafið í jóðli þeirra. En hið
merkilega hefur gerst, barátta þeirra heldur áfram gegn
sáttmálanum, eins og ekkert hafi í skorist. Furðar að sjáif-
sögðu engan á þeirri afstöðu hinna sanntrúuðu kommúnista,
sem miða stefnu sína eingöngu við hagsmuni Rússa. En það
er dálítið skrýtið að hinir hjartahreinu dósentar og prófess-
orar einfeldninnar í „Þjóðvörn” skuli nú vera forhertari
gegn samvinnu lýðræðisþjóðanna en nokkru sinni fyrr.
En bendir það ekki til að dorían og móðurskipið hafi alltaf
verið og sje ennþá gert út af sama útgerðarfyrirtæki? Svo
En hvað sem þessari útgerð líður, þá hafa íslendingar
íekið afstöðu sína: Þeir munu ekki skerast úr leik.
*\Jíluerji ólzripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Gabb, sem hefnir
sín
ÞAÐ hafa verið allgóðar kvik-
myndir ' í kvikmyndahúsum
bæjarins' undanfarið og bæjar
búar hafa óspart notað sjer það
og sótt kvikmyndahúsin vel. —
Menn eru nú farnir að skilja
þá erfiðleika, sem kvikmynda-
húseigendur eiga við að stríða
og skilja þá um leið, að það er
ekki þeim að kenna, þótt inn-
an um komi ljelegar myndir.
•
„Stórvitlaus
mynd“
EN þá mega þeir heldur ekki
gabba fólkið, eins og t.d. Tjarn
arbíó gerði núna um helgina
með myndinni „Á jeg að gæta
bróður mins“. Hún var auglýst
í blöðunum, sem „ensk stór-
mynd“. -Það hefði verið sönnu
nær að. auglýsa hana, sem
„stórvitlausa mynd“.
Það borgar sig ekki að
gabba fólkið með slíkum aug-
lýsingum. Það hefnir sín síðar.
•
Gamlar myndir
og nýjar
UNDANFARIÐ hafa einnig
verið sýndar ,,afturgöngur“ í
sumum - kvikmyndahúsunum.
Það eru myndir, sem sýndar
hafa verið hjer áður. Margar
þessara mynda eru mjög sæmi
legar og sumar betri en þær
nýju. En af einhverjum ástæð-
um héfur verið breitt um nafn
á þeim og svo er hitt, að nöfn
mynda gleymast furðu fljótt.
Það væri ekki nema sann-
gjarnt að þess væri getið í aug-
lýsineum, að um gamlar mynd
ir sje að ræða, sem hafa verið
sýndar hjer áður.
•
Fegrunarfjelag á
hverju heimili
„ÞAÐ er farið að vora“, segja
menn og lyftast við tilhugsun-
ina. Það má til sanns vegar
færa, að það er kominn vor-
blær í loftið, en langt er þó í
land ennþá. Mánuður til sum-
ardagsins fyrsta og enn getur
komið hríð og frost.
En það er nógu áliðið til
þess, að menn ættu að fara að
hugsa fyrir vorinu og þá fyrst
og fremst með því að taka til á
lóðum sínum.
Eins og venja er eftir vetur-
inn hefur mikið ruslu safnast
saman í húsagörðum, pappírs-
rusl, spýtnabrak o- fl. — Nú
ætti að stofna fegrunarfjelag
á hverju heimili og byrja að
hreinsa til.
Hreinlætisvika
óþörf
ÞAÐ væri gaman að því, að
hin árlega hreinlætisvika yrði
óþörf með öllu á komandi vori.
En þær ráðstafanir, að halda
sjerstaka hreinlætisviku verða
óþarfar, ef hver tekur til hjá
sjer og bíður ekki eftir vald-
boði, eða hótun með lögreglu,
eins og svo oft hefur komið
fyrir áður.
Það mætti t.d.'vekja áhuga
unglinga á heimilunum fyrir
því, að hreinsa til í kring um
hús. Það gæti haft varanleg
áhrif.
Rödd utan af landi
KUNNINGI minn á Húsavík
sendir eftirfarandi pistil. Og
þar sem ekki er að sjá annað,
en að það þurfi að stugga bet-
ur við þeim, sem morgunút-
varpinu stjórna þykir rjett, að
þessi rödd utan af landinu
heyrist. Brjefið er á þessa leið:
„Jeg er nýbúinn að fá Morg-
unblaðið dags. 12. þ. m. og eru
þar orð í tíma töluð og þó fyrr
hefði verið, þar sem þú minn-
ist á morgunútvarpið- Mikið
er sú hátíðamúsík búinn að
hrella mig og svo veit jeg um
marga fleiri. Þó tel jeg mig
ekkert ómúsíkkalskari en geng
ur og gerist. Jeg gæti oft við
önnur tækifæri hlustað á slika
músík, bara ekki á morgnana.
•
Ljettari tónn
ÞVÍ eru ekki spiluð ljettari
lög, af þeim er nóg til, og þó
við íslendingar sjeum heldur
þungir í vöfum, þá kunnum
við vel að meta ljetta músík og
veitir sannarlega ekki af henni,
sem kryddi með öllum þeim
„fúj.um“ og aríum, sem á borð
eru bornar, sem getur oft verið
gott að hlusta á, en af öllu má
nú of gera.
Því kemur ekki einhver ljett
lyndur náungi í útvarpið á
morgnana og segir t.d.: Góðan
daginn góðir landar, nú er mál
til komið að fara að hafa sig
á fætur, núa stírurnar úr aug-
unum og taka til starfa. Hjer
fáið þið nokkrar fjörugar plöt-
ur á meðan þið klæðið ykkur
og súpið kaffisopann.
•
Ljettara líf
JEG er viss um að ef maður
heyrði slíkan tón sem þennan
á morgnana, og tilheyrandi
ljett lög, þá mundi maður kipp
ast við að opna útvarpið kl.
8,30 á hverjum morgni, í stað
þess að nú er það aðeins gert
af leiðum vana. Svo ef ljett
yi'ði á morgunútvarpinu þá
færi maður til vinnu sinnar
ljettari og glaðari og afkastaði
meira og betra dagsverki“.
•MiiiiiiiiiiJiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiMiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifMiiiiiiiiiiMMiMiiiiiiMiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiHiiitMiini’4|
I MEÐAL ANNARA ORÐA .... |
: ?
“. mmmmii«imimimmimmmmiiiiiiiiiiiiimmmimmmmmmmmmmmmmmiiiiiiimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmimÁ
BBIlOO ára afmæli „gullæðisins" í Kaliforníu og Nevada
Eftir David Briggs,
frjettaritara Reuters.
WASHINGTON — í tilefni af,
að hundrað ár eru liðin frá því
að „gullæðið“ hófst í Kali-
forníu og Nevada, hafa Banda-
ríkjamenn ákveðið að láta fara
fram hátíðahöld í ýmsum
hinna ,,dauðu“ bæja. þessara
bandarísku fylkja. Búist er við
því, að mikill fjöldi ferða-
manna noti tækifærið til þess
að kynna sjer sögu þessara
bæja og þorpa, þar sem hundr-
uð og þúsundir manna bjuggu
fyrir einni öld, en nú eru víð-
ast eyðistaðir.
• •
9
GULL FINNST
,,GULLÆÐIГ hófst í raun og
veru 1848, þegar John W.
Marshall fann gullmola á land
areign efnaðs bónda ,í Kali-
forníu. Ári seinna höfðu þús-
undir manna flykkst til stað-
arins, og heita mátti að grafið
væri í hverju gili í Kaliforníu
og Nevada. Við Sutters Mill, á
jörð bóndans, reis á svipstundu
10,000 manna bær, sem í voru
13 hótel. Þessum námumanna-
bæ var gefið nafnið Coloma.
En þetta var aðeins einn af
mörgum gullleitarbæjum, sem
áttú eftir að rísa upp í Kali-
forníu. í dag eru þarna tugir
„dauðra“ bæja, og margir
þeirra eru enn að mestu eins
og þeir voru, ef mennirnir með
gullæðið bjuggu í þeim.
• •
9
MARGHLEYPURNAR
RJEÐU
ÞAÐ verða fyrst og fremst
þessir „dauðu“ bæir og þorp,
sem ferðafólkinu mun þykja
gaman að kynna sjer í sam-
bandi við 100 ára hátíðahöldin.
Þarna eru byggingar og götur,
sem staðist hafa tímans tónn.
þótt hrörlegar sjeu þær orðn-
ar. Og í þessum húsum og við
þessar _götur bjuggu þúsundir
manna, sem grófu eftir gullinu
dag og nótt og fóru eftir fáum
lögum, en treystu marghleyp-
um sínum því betur.
Nöfn þessara eyðibæja gefa
góða hugmynd um aldarand-
ann. Hjer eru nokkur: Squ-
abble Town, Jackass Hill,
Whisky Slide, Last Chance,
Grizzly Flats, You Bet, Rough
and Ready, Second Garrotte,
Red Dog, Roaring Camp, Poker
Flat, Growlersburg, Volcano,
Hangtown, Dry Diggins og
Angels Camp.
• •
9
BLÓMLEGAR
VERSLUNARBORGIR
EN enda þótt margir þessara
bæja ættu eftir að falla í eyði,
voru það aðrir, sem stækkuðu
og döfnuðu, jafnvel eftir að
gullæðinu lauk. Bæir eins og
•Placerville, San Andreas,
Angels Camo og Sonora högnuð
ust af því, að þær stóðu við
fjölfarnar flutningaleiðir. Nú
eru þetta orðnar verslunar-
borgir með nýtísku heimilum
og verksmiðjum.
Ein borg, sem óx upp úr ör-
litlum námumannabæ, hjet
upphaflega Hildreths Diggins.
Fyrstu íbúar hennar settust
þar að 1848, og hún byrjaði að
stækka tveimur árum seinna,
þegar stór gullmoli fannst í
námunda við hana. Hún var
þá skýrð upp og kölluð Ameri-
can Camp. 1854 var enn búið
að skipta um nafn á henni; hún
hjet nú Columbia, hafði 35,000
íbúa og var orðin önnur stærsta
borg Kaliforníu.
• •
9
„MADAME
MOUSTACHE“
NEVADA CITY og George-
town verða einnig meðal
þeirra gömlu borga, sem ferða-
fólkið mun leggja leið sína til
í sumar. Nevada City var bygð
á sjö hæðum og að heita má á
einum degi. Á dögum gullæðis-
ins vann þessi þorg sjer það
aðallega til frægðar, að hvergi
var hægt að spila um hærri
fjárupphæðir en þar og engin
veitingahús þóttu betri en þau,
sem í henni voru. Það þekkt-
asta gekk undir nafninu „Ma
dame Moustache".
Frh. á bls. 12.