Morgunblaðið - 30.03.1949, Blaðsíða 9

jMiðvikudagur 30. mars 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
9
Tuttugu og
stúdentu í
Eftir Louis Hunter, frjetta-
ritara Reuters í Nevv York.
ÁÆTLAÐ hefur verið, að um
21 þús. erlendra stúdenta stundi
nú nám við háskóla Bandaríkj-
anna.
•
Er þetta nærri því þrisvar
sinnum meira en fyrir stríð.
í sama mund dvelja um 11
þúsund bandarískir stúdentar
við nám í skólum erlendis.. '.
Erlendu stúdentarnir við
bandaríska skóla eru flestir frá
Bretlandi, bresku samveldis-
löndunum og Evrópu, eða 7500.
Um 5000 eru frá Indlandi. Kína
og öðrum löndum Asíu. 4800 eru
frá Suður-Ameríkuríkjunum og
um 3100 frá löndunum fyrir
botni Miðjarðarhafs og Afríku.
Búist er við því, að hinum
erlendu stúdentum í Bandaríkj-
unum mun fjölga mjög á næstu
árum, samkvæmt áætlun, sem
ráðgjafanefnd Bandaríkjanna
um stúdentaskifti hefur gert.
Smith-Mundt lögin.
Þessi ráðgjafanefnd var skip-
uð í samræmi við Smith-Mundt
lögin frá 1948. Þau veita banda
ríska utanríkisráðuneytinu rjett
„til þess að sjá um skifti á
stúdentum, kennurum, pró-
fessorum, fyrirlesurum og sjer
fræðingum, milli Bandaríkj-
anna og annara Ianda“.
Búist er við því að stúdenta-
og kennaraskifti muni fara
fram samkvæmt lögum þessum
á næsta ári, þareð bandaríska
þingið hefur nú samþykkt fjár-
veitingu í því skyni.
Fullbright-lögin.
Þá munu stúdentaskifti einn-
ig fara fram í samræmi við
Fullbright-lögin, er samþykkt
voru af Bandaríkjaþingi 1946.
Tilgangurinn með þeim er sá
sami og með Smith-Mundr. lög-
unum — að auka skifti á stúd-
entum og kennurum á alþjóða-
mælikvarða — en samkvæmt
þeim ber að nota aðrar aðferð-
ír til þess að ná því markmiði.
Samkvæmt Fullbright-lögun
um mega lönd þau, er skulda
Bandaríkjunum fje frá bví á
styrjaldarárunum greiða skuld
ír sínar með því, að taka þátt
í stúdenta- og kennaraskiftym.
I stað þess að greiða skuldir
sínar með dollurum, eru þær
greiddar með því, að veita stúd
entum námsstyrki o. s. frv. •
Ekkert af fje þessu verður
notað í Bandaríkjunum, þar
sem ekkert af því verður greitt
í döllurum, og dkkert af því
verður notað til þess að kaupa
fyrir dollara.
Nokkur hluti af fje þessu
verður, samkvæmt Fullbright-
lögunum, notað til þess áð
greiða fargjöld fyrir erlenda
stúdenta til Bandaríkjanna, þar
sem þeir fá síðan margvíslega
aðstoð, ókeypis kennslu, náms-
styrki o. s. frv. Það verður
einnig notað til þess að greiða
námskostnað fyrir érlenda stúd
enta í viðurkendum bandarísk-
um skólum í heimalöndum
þeirra, svo sem Grikklandi og
Tyrklandi.
Fyrst og fremst verður það
samt sem áður notað til þess að
ein þúsund erlendrn
Bundnríkjunum
Stúdentaskilti munu
aukast næstu úrin
Hæstorjettordómnr
í meiðyrðomúli
standa straum af námskostn-
aði bandarískra stúdenta, er
nám stunda erlendis.
Samkvæmt þessari áætlun fá
24 lönd jafngildi 140 milj. doll-
ara í eigin gjaldeyri, fyrir
stúdenta- og kennaraskifti. —
Grikkland, Burma, Bret.land,
Nýja-Sjáland, Frakkland og
Belgía hafa þegar lýst yfir þátt
töku sinni í áætlun þessari, og
er búist við, að fleiri lönd muni
gera slíkt hið sama.
Þessi nýja áætlun stjómar-
innar mun að mestu bygð á
reynslu, er ýms einkafjelög
hafa aflað. Þessi fjelög hafa ár-
um saman sjeð um stúdenta-
skifti milli Bandaríkjanna og
annara landa.
Námsstyrkir.
Margir skólar í Bandaríkjun-
um veita erlendum stúdentum
námssyrki, þannig að þeir fá
ókeypis kennslu eða dvalar-
kostnaður þeirra er greiddur
að einhverju leyti. Þessir náms
styrkir eru mjög mismunandi,
og ætlaðir nemendum, er
stunda nám í margvíslegum
greinum.
I handbók. sem Stofnun Al-
þjóðamentunar hefur nýlega
gefið út, er greint frá ótal mörg
um tækifærum, sem námsfólk
hefir til þess að afla sjer náms-
styrkja, sem nota má til þess
að greiða ferðakostnað, riáms-
kostnað við erlenda háskóla o.
s. frv.
Sumir þessara styrkja eru ætl
aðir frá stúdentum frá ein-
hverju sjerstöku landi eða lönd
um. Aðrir ætlaðir nemendum, j
til byrjunar- og framh.náms í
einhverjum sjerstökum grein- .
um, svo sem landbúnaði, verk- '
fræði. bókavörslu, læknisfræði,
eða guðfrærði. I
En flestum þessara styrkja
er ekki sniðinn svo þröngur
stakkur. Þeim er ætlað ,,að eflg
skilning og vinarhug þjóða í
milli“, eða að .stuðla að eflingu
alþj óðasamvinnu“
Við bandaríska skóla er gert
margt til þess að greiða götu
hinna erlendu stúdenta.
Albjóðahús.
í sambandi við háskólana í
New York. Chieago, Washing-
ton D. C., og Kaliforníuháskól-
ann í Berkelev. Kaliforníu eru
starfrækt Alþjóðahús, einskon-
ar fjelagslegar og menningar-
legar miðstöðvar fyrir erlendan
og bandaríska stúdenta.
Þá eru einnig starfandi ýms
fjelög í sambandi við banda-
ríska háskóla, er hafa það á
stefnuskrá sinni. að hjálpa er-
lendum stúdentum. Eitt helsta
þeirra er Fjelag til eflingar
vináttu erlendra stúdenta.
Það var stofnað 1911 af
nokkrum velþektum Banda-
ríkjamönnum. Markmið þessa
fjelags er: , að hjálpa erlendum
stúdentum í Bandaríkjunum til
ánægju af dvöl sinni þar í
landi“.
Fjelag þetta sjer um, að ein-
hver tekur á móti stúdentu.num,
þegar þeir koma. Hjálpar þeim 1
til þess að afla sjer bráðabirgða 1
húsnæðis — og hjálpar þeim1
með ferðalög þeirra o. s. frv.
Þá hefur fjelag þetta einnig
skipulágt ferðalög til ýmissa
merkra staða Bandarikjanna,
fyrir hina erlendu stúdenta.
Bandarískir stúdenta erlendis. ,
Sumir bandarískir stúdvntar
fara til náms erlendis á eigin
spý-tur, aðrir á vegum ýmissa
fjelaga.
Margir uppgjafahermenn úr
síðustu heimsstyrjöld stunda
nám erlendis, og hafa þeir til
þess styrk frá bandaríska rík-
inu.
Þá fá einnig margir banda-
rískir stúdentar styrki til fram
haldsnáms í Bretlandi, Frakk-
landi, Hollandi, Ítalíu, Sviss og
Suður-Ameríkj urík j unum.
Eftir því, sem stuðningsmenn
Fulbrigt og Smith-Mundt lag-
anna segja, þá verða' stúdenta-
skiftin mun meiri samkvæmt
þeim, en þau hafa nokkru sinni
áður verið.
Menningarfrömuðir segja, að
megingildi þessara áætlana sje,
að verði þær framkvæmdar, þá
muni þær stuðla mjög að þvi
að skilningur aukist milli þjóða
af ólíkum kynþáttum og um
leið treyst grundvöllinn fyrir
varðveislu friðarins.
Tjekkar dæma tvo
bandaríska hermemr
PRAG, 29. mars — Bandaríska
sendiráðið í Prag hefir mót-
mælt því, að tveir bandarískir
hermenn hafa verið dæmdir í
10 og 12 ára fangelsi fyrir njósn
ir eftir Ieynileg rjettarhöld. —
Gaf tjekkneska stjórnin út til-
kynningu um mál þetta i dag
þar sem sagði, að hermenn þess-
ir hefðu farið yfir tjekknesku
landamærin á ólöglegan hátt í
febrúar s. 1., til þess að njósna.
— Bandarísk yfirvöld, hafa
hvað eftir annað krafist þess,
að fá mennina framselda. Sagði
í orðsendingu sendiráðsins, að
þeir ættu heimtingu á eðlilegri
og löglegri yfirheyrslu.
—Reuter.
BEIRUT, 26. mars: — Araba-
ríkin tilkynntu í dag sáttanefnd
S. Þ. í Palestínudeilunni, að
þau mundu ekki fallast á alls-
herjar friðarviðræður í deil- j
unni, fyrr en ákvörðun hefði
verið tekin um þá 750,000 flótta'
menn, sem hennar vegna hafa,
flúið heimili sín.
Tillaga þefði komið fram'
um að efna til friðarráðstefnu í
þess að hafa sem riiest gagn ogGenf. — Reuter.
HÆSTIRJETTUR hefur nýlega
kveðið upp dóm í meiðyrðar-
málinu Ásgrímur Albertsson,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
kommúnistablaðsins Mjölnis á
Siglufirði gegn Erlendi Þor-
steinssyni, framkvæmdastjóra,
Siglufirði.
í blaðinu Mjölnir birtist þ.
23. janúar 1946 grein undir
fyrirsögninni Fáheyrt hneyksli,
en í greininni var ráðist á Er-
lend Þorsteinsson og honum
borið á brýn að hafa misnotað
stöðu sína, sem starfsmaður í
opinberri þjónustu.
I undirrjetti var Ásgrímur
Albertsson dæmdur til að
greiða 1000 kr. í sekt til ríkis-
sjóðs og ummælin dæmd dauð
og marklaus, og gert var hon-
um að greiða Erlendi Þorsteins
syni 3000 kr. í hneisubætur,
auk málskostnaðar.
í forsendum dóms Hæsta-
rjettar í málinu segir m.a. svo:
Ummæli þau, sem aðal-
stefndi saksækir aðaláfrýjanda
fyrir í máli þessu, eru í grein
með fyrirsögninni „Fáheyrt
hneyksli", er birtust í blaðinu
Mjölni á Siglufirði hinn 23.
janúar 1946. Höfundur greinar
innar var ekki nafngreindur,
en aðaláfrýjandi var ritstjóri
og ábyrgðarmaður blaðsins og
hefur einnig í málinu kannast
við að hafa skrifað greinina.
Það var tilnefni greinarinnar,
að aðalstefndi, sem var fram-
kvæmdarstjóri Síldarútvegs-
nefndar, hafði á árunum 1944
og 1945 aðstoðað sænskt hluta-
fjelag, ef síld hafði keypt hjer
á landi, við innflutning á sykri
og síldarkryddi og meðal ann-
ars útvegað því leyfi til xnn-
flutnings á vörum þessum.
Ekki er komið fram í málinu,
hvort síldai'kryddið var flutt
hingað til lands, en sykurinn
kom í júlímánuði 1945, og var
honum síðar ráðstafað til ís-
lenskra síldarsaltenda. Sykur-
inn var keyptur af nafn-
greindu verslunarfyrirtæki í
New York, og er því ómót-
mælt haldið fram af aðal-
áfrýjanda, að náinn vensla-
maður aðalstefnda sje aðaleig-
andi þess. Aðalstefndi hafði og
keypt sykur fyrir hönd Síldar-
útvegsnefndar af sama versl-
unarfyrirtæki, og virðist sú
sykursending hafa komið til
Siglufjarðar í desember 1945
og janúar 1946.
Aðaláfrýjandi telur, að fram
angreind atvik rjettlæti um-
mæli þau, sem stefnt er fyrir.
Á þetta verður þó ekki fallist.
í greininni er svo sterkt að
orði kveðið um frámangreind-
an erindisrekstur og starfsemi
aðalstefnda, að telja verður
ummælin fara út fyrir tak-
mörk leyfilegrar gagnrýni. —
Ummælin: „Þessi sending var
300 sekkir og mun geymd í
Hrímni“ varða ekki við meið-
yrðalöggjöfina, en önnur um-
mæli, sem stefnt er fyrir,
þykja eiga að varða aðaláfrýj-
anda refsingu samkvæmt 235.
gr; laga nr. 19/1940. Þykir refs
ingin hæfilega ákveðin 700 kr.
sekt, er renni í ríkissjóð, og
komi 12 daga varðhald í staði
hennar, ef hún greiðist ekki -
innan 4 vikna frá lögbirtingtv
dóms þessa. Þá ber og að ó-
mei'kja ummæli þau, sem refs-
að er fyrir. Ekki þykir eins og
á stendur, nægileg ástæða tif
að dæma aðalstefnda miska-
bætur. Eftir málavöxtum þyk-’
ir rjett, að aðaláfrýjandi greiðV
aðalstefnda málskostnað f
hjeraði og fyrir Hæstarjetti,
sem þykir hæfilega ákveðinní
samtals kr. 1000,00.
Gagnsök í máli þessu er vís-
að frá Hæstarjetti.
Sjeratkvæði í málinu svo-
hljóðandi skilaði Jón Ásbjörn*
son, hrd.:
Samþykkur atkvæðinu atf
öðru leyti en því, að jeg teí:
eftir atvikum rjett, að aðal-
áfrýjandi greiði aðalstefnda
miskabætur, sem mjer þykjá
hæfilega ákveðnar 800 krónur.
Myndin í Nýja bíó
NÝJA BÍÓ byrjaði í gær aj'
sýna danska gamankvikmynd,
sem er líkleg til að afla sjer
vinsælda meðal almennings. —•
Heitir hún á frummálinu: „Jeg
elsker en anden“, en hefir á ís-
lensku hlotið nafnið: „Barn-
fóstran“.
Aðalhlutverkið, barnfóstruna,
leikur Marguerite Viby, sem
lengi hefur verið ein eftirsótt-
asta leikkona Dana í Ijettun*-
hlutverkum. Manninn, er verð-
ur ástfanginn af henni, leikur
Ebbe Röde, sem leikið hefur
mörg veikamikil hlutverk, bæðV
í dönskum kvikmyndum og
leikritum. Hinn alkunni skop-
leikari' Ib Schönberg, sem er
næstum ómissandi í dönskum
kvikmyndum, leikur þarna ■
gamlan piparsvein, með sinni
alkunnu kímnigáfu.
Þótt þetta sje ljett gaman-
mynd, með ýmsum skoplegum
atvikum, sem gera hana að
hinni bestu dægrastyttingu, þá
felst djúp alvara á bak við
hana. Hún fjallar um aðkall-
andi vandamál stórborganna,
varðandi yngstu borgarana,
börnin, sem þurfa að alast upp
á götunni, af því að skortur er
á dagheimilum fyrir þau.
Marguerite Viby, — í hlut-
verki barnfóstru á barnaheim-
ili í fátækrahverfi Kaupmanna
hafnar — tekur til sinna ráða
á hressilegan hátt, þegar í ráði
er að leggja niður barnaheim-
ilið, sem hún vinnur við. Og
með aðstoð hins ljettlynda elsk
huga síns (Ebbe Röde), tekst
henni að koma sínu máli fram,
þrátt fyrir andstöðu fyrverandi
unnustu hans (Erni Anderson)
og bins þrijngsýna frænda hans
(Ib Schönberg).
Iffirleikstjóri myndarinnar er
Lau Lauritzsen, sem lenái hef-
ur verið talinn besti leikstjóri
Dana. Tekst honum í þessari
mynd að ná Ijettum blæ og
skemtilegum sviðum, enda er
hún líkleg til að falla íslend-
ingum betur í geð en margar
af hinum amerísku skoprnvnd-
um, sem eru fjarlægari hugs-
unarhætti okkar. — Geir.
I Friðamefnd ræðir viS Chiarig Kai
t NANKING — Fregnir hjeðan herma
að friðarnefnd kínversku stjórr.arinn-
ar muni ræða við Chiang Kaí Shek,
áður en hún hefir viðræður við frið-
arnefnd komrnúnistunna.