Morgunblaðið - 17.11.1949, Side 2

MORGUHBLAÐIÐ
Fimmtudagur 17. nóv. 1949
Sigurður Krisfjánsson, fyrv. aþingismaður:
STJÓRNARKREPPA
NÚ ER alþingiskosningum ný-
lokið, og stjórnarkreppa fram-
undan. Bjartsýnustu menn gera
e.jer ekki vonir um að þau vand-
ræði leysist mjög fljótt, og enn
síður, að sú lausn, sem finnast
kann, leiði til þess að vandræði
þjóðfjeíagsins leysist. En eitt er
alveg ýíst: Þessi sömu vand-
ræði rríunu endurtakast, nema
ráð finnist til að setja undir
lekann í eitt skifti fyrir öll.
Bent hefir verið á, en lítið rædd
ar, tvær leiðir út úr þessum
vandræðum. Önnur er sú að
auka vald ríkisforsetans þannig
að hann skipi ráðherrana án
tilhlutunar Alþingis (Forseta-
stjórn). Hin leiðin er sú, að í
stjórnarlög landsins verði sett
ákvæði sem tryggja það, að
stérk þingræðisstjórn taki við
völdum eftir hverjar alþingis-
kosningar.
í þessari grein verður ekki
rætt veruiega um fvrri leiðina.
Fyrir henni má færa haldgóð
rök. En reynsla íslendinga af
sterku þjóðhöfðingjavaldi er
þannig, að hætt er við. að þeir
verði ófúsir á að hætta á slíkt
að nýju. Líka óttast menn, að
forsetastjórn mundi ekki ná
þeirri samvinnu við Alþingi,
sem nauðsynleg er.
Síðari leiðina hefi jeg rætt
nokkrum sinnum í blaðagrein-
um^ En hugmyndin er gömul.
Hún vaj' fyrst rædd, svo jeg
muni í blaðinu Vesturland af
Firíki Kjerúlf lækni. — Leiðin
er í stuttu máli sagt þessi:
Kjördæmakosnír þingmenn
skulu vera 40. Flokkur sá, er
fær mest kjósendafylgi við
hverjar alþingiskosningar, fær
eins marga viðbótarþingmenn
og til þess þarf, að hann hafi
hreinan meirihluta í þinginu.
Þar með öðlast hann aðstöðu
til.að mynda þegar í stað þing-
ræðisstjórn, og að fara með
stjórn landsjns það kjörtíma-
bil.
Jeg skal strax taka fram, að
það er frá mínu sjónarmiði ekk-
ert höfuðatriði hve margir kjör
dæmakosnu þingmennirnir eru.
Þeir eru 41 skv. núgildandi
stjórnarlögum, og msétti sú tala
gjarnan haldast. En e. t. v. væri
liagkvæmara, að þeir væru
færri. T. d. 36. Að því máli
verður komið síðar í þessari
grein, eða framhaldi af henni.
Og einnig að deildaskipun Al-
þingis.
Höfuðatriðið í þessu máli er
það, að reynst hefir undan-
farið nær ókleift að mynda þing
ræðisstjórn að afst.öðnum al-
þingiskosningum, og mun svo
reynast í framtíðinni að ó-
breyttu skipulagi. En sú stjórn,
sem loksins sest á laggirnar, er
þá samsteypustjórn flokka með
ólík eða jafnvel gagnstæð
stefnumið. Sá flokkur, sem
minnstur er, í þeirri samsteypu,
O.g minnstan þjóðarvilja hefir
að baki sjer, verður þá eins-
konar oddamaður og ræður
mestu. Þetta er því ólýðræðis-
legt skipulag, og óviðunanlegt
f f þeiin sökum, auk þess sem
: 't- st''-n, sem svo er samsett,
j ivn oftast reynast lítt eða ekki
i -os mcgnug að leysa viðhlit-
Sigurður Kristjánsson.
anlega þau mál, sem mestu
varða þjóðfjelagið.
Skipulag það, sem jeg hefi
mælt hjer með, leysir algerlega
þéssa örðugleika hvora tveggja.
Aðalmótbárurnar, sem jeg
hefi heyrt gegn þessari skipan,
eru þær, að ef einum flokki
væru fengin öll viðbótarsætin
í þinginu, væri það bæði rang-
látt gagnvart öðrum flokkum.
Og jafnframt bryti það í bága
við rjettar lýðræðisreglur, að
flokkur, sem ekki hefði hrein-
an meirihluta kjósendafylgis að
baki sjer, fengi hreinan meiri-
hluta á Alþingi.
ÞeSsi rök eru ekki veigamikil.
Því verður með engu móti
hnekkt, að kjósendur ætlast til,
og eiga heimtingu á, að sú þjóð
málastefna, sem mest fylgi hlýt
ur við kosningar, verði einnig
mestu ráðandi í löggjöf og
stjórn. Afstöðu til málsins er
ástæðulaust að taka með hlið-
sjón af núverandi flokkaskip-
un, því hún er ekkert eilífðar-
mál. Og krytur milli flokka á
engu að ráða, þegar um þjóð-
arpauðsyn er að ræða. En merg
ur málsins er sá, að ef þessi
skipan kæmist á, yrðu innan
skamms, eða að líkindum strax
að afstöðnum fyrstu kosning-
um skv. þessum reglum, ekki
til nema tveir flokkar á Al-
þingi. Sennilega hægri og
vinstri flokkur.
Það er kunnugt, að bæði hjer
og annars staðar haía harðvítug
ir og snjallir landsmálaspeku-
lantar komið sjej upp flokkum.
Venjulega stjettarflokkum.
Hjer á landi hefir það oftast
verið svo síðustu áratugi, að
minnsti flokkurinn á þingi hef-
ir verið einskonar oddamaður,
eða þá málaflokkur, og þá get-
að ráðið óeðlilega miklu. Sjer
hver maður, hve óheilbrigt það
er, að sá flokkurinn eða sú
landsmálastefnan, sem minnst
þjóðarfylgi hefir, ráði mestu
um það, hvaða lög þjóðinni eru
sett, og hvaða þjóðmálastefnu
löggjöfin löghelgar.
I þessum skipulagsgöllum
liggja orsakirnar til þess, að á
íslandi hefir verið þrengt svo
að persónufrelsi og einkafram-
taki, að lítið skortir á, að hvort-
tveggja sje afnumið. Og að
landsfólkið hefir verið gert að
ríkisþurfalingum, með þeim
lítilmótlega og sálspillandi hugs
unarhætti sem því fylgir.
Með skipulagi því, sem hjer
er mælt mcð, mundu smáflokk-
arnir missa, aila aðstöðu tii að
versla til hægri og vinstri. Þeir
nundu þá hverfa úr sögunni,
ig öll sú landsmálaspilling, sem
æim hefir fylgt. Þjóðin mundi
iá skipa sjer í tvær málefna-
'egar fylkingar. Önnur hvor
nundi bera sigur úr bítum við
iverjar alþingiskosningar. Og
á mundu viðbótarþingmenn-
mir einnig hverfa, því þeirra
>-ði engin þörf.
Fátt er svo illt, að einugi
tugi. Ekkert er líklegra, en að
inar tíðu stjórnarkreppur, of-
tjórnin og skattaánauðin verði
únmitt til þess, að landsmála-
flokkarnir hefji sig yfir hin lítil
mótlegu flokkshagsmunasjónar
mið og leysi, með hag alþjóðar
fyrir augum, að minsta kosti
það vandamál, sem hjer hefir
verið gert að umtalsefni. Og
mundi þá ekki sú leiðin verða
haldbest og rjettlátust, sem
mælt er með í þessari grein?
Ofstjórnin: höft og ríkisrekstur,
þjáir nú hvern einasta Islend-
ing. Enginn má um frjálst höf-
uð strjúka. Ríkið skamtar hverj
um manni skít úr hnefa. Og ef
einhver gerist svo djarfur að
stíga fæti á guðsgræna jörðina,
án þess að sækia um leyfi, og
bíða — biða eftir svari — neii,
þá kemur þar ríkið í persónu
einhvers gikks og segir: Burt
með þig! Hjer ætla jeg að
standa.
En verður þetta ekki einmitt
til þess, að fólkið rís upp, og
hristir þennan ófögnuð af sjer?
Sigurður Kristjánsson.
Kosning fastanefnda á Álþingi
FUNDUR VAR í gær í Sameinuðu Alþingi og deildum. —>
Á dagskrá voru nefndakosningar. Kosningarnar fóru þannig:
<s>-
sem geris! 1514
BRESKA skáldsagan „Ninety
eightý four“ — Nítján. áttatíu
og fjögur -— eftir George Or-
well, höfund „Fjelaga Napole-
on“ og fleiri víðkunnra sáld-
rita, hefir vakið mikla athygli
víða um lönd. Eftir að sagan
kom út í Englandi var hún
nrentuð í Ameríku og náði
fljótt útbreiðslu. Síðan hefir
hún verið þýdd á fjölda tungu
mál.
„Nítján áttatíu og fjögur“ er
látin gerast .í London eftir rúm
lega 30 ár. Mjög hefir þá heim-
urinn breytt um svip. Skiftist
t.d. í þrjú ríkjasambönd og rík
ir einræði í öllum. í London,
eða þeim hluta heims, sem hún
tilheyrir, ríkir „Stóri bróðir“,
sem er alsstaðar nálægur á stór
um mýndum. Flokksmeðlimirn
ir eru yfirstjettin, en allir aðr-
ir þrælar og þý. Sjónvarpið er
tekið í þjónustu flokksins, þann
ig, að enginn maður hefir neitt
einkalíf. Kjörorð „Stóra bróð-
ur“ og flokksins eru — „Stríð
er friður“, „Frelsi er ánauð“
og „Vanþekking er styrkur“. —
Það er ekki um að villast hvað
höfundurinn meinar með bók
þessari. Hún er nöpur ádeila
á lögregluríkin, fasistana og
kommúnistana.
XJraníum.
BERLÍN — Þýskur verkfræðing-
ur hefur tilkynnt, að hann haíi
fundið uraníum í Fichtel-fjöllum
á bandaríska hernámssvæðinu i
Þýskalaa'.di.
Sameinað þing.
Fjárveitinganefnd: Pjetur
Ottesen, Gísli Jónsson, Ingólf
ur Jónsson, Björn Ölafsson úr
Sjálfstæðisflokknum, Hanni-
bal Valdimarsson úr Alþýðu-
flokknum, Helgi Jónasson,
Halldór Ásgrímsson, Karl
Kristjánsson úr Framsóknar-
flokknum. Ásmundur Sigurðs-
son frá kommúnistum.
Utanríkisnefnd: Aðalmenn:
Ólafur Thors, Bjarni Benedikts
son, Jóhann Þ. Jósefsson, Stef-
án Jóh. Stefánsson, Hermann
Jónasson, Eysteinn Jónsson,
Finnbogi Rútur Valdimarsson.
Varamenn: Gunnar Thorodd-
sen, Jóhann Hafstein, Björn
Ólafsson, Ásgeir Ásgeirsson,
Páll Zophoniasson, Bjarni Ás-
geirsson, Einar Olgeirsson.
Allsherjarneínd: Jón Sigurðs
son, Ingólfur Jónsson, Stefán
Stefánsson, Finnur Jónsson,
Jón Gíslason, Skúli Guðmunds-
son, Lúðvík Jósefsson.
Þingfararkaupanefnd: Jón
Pálmason, Jónas Rafnar, Gísli
Guðmundsson, Rannveig Þor-
steinsdóttir, Áki Jakobsson.
Neðri deild.
Fjárhagsnefnd: Jón Pálma-
son, Jóhann Hafstein, Ásgeir
Ásgeirsson, Skúli Guðmunds-
;Son, Einar Olgeirsson.
Samgöngumálanefnd: Sigurð
ur Bjarnason, Stefán Stefáns-
son, Ásgeir Ásgeirsson, Jón
Gíslason, Lúðvík Jósefsson.
Landbúnaðarnefnd: Jón Sig-
urðsson, Jón Pálmason, Stein-
grímur Steinþórsson, Ásgeir
Bjarnason, Ásm. Sigurðsson.
Sjávarútvegsnefnd: Pjetur
Ottesen, Sigurður Ágústsson,
Finnur Jónsson, Gísli Guð-
mundsson, Lúðvik Jósefsson.
Iðnaðarnefnd: Sigurður Á-
gústsson, Gunnar Thoroddsen,
Gylfi Þ. Gíslason, Ásgeir
Bjarnason, Sigurður Guðnason.
Heilbrigðis- og fjelagsmála-
nefnd: Kristín Sigurðardóttir,
Jónas Rafnar, Gylfi Þ. Gísla-
son, Páll Þorsteinsson, Jónas
Árnason.
Menntamálanefnd: Gunnar
Thoroddsen, Kristín Sigurðar-
dóttir, Gylfi Þ. Gíslason, Páll
Þorsteinsson, Ásmundur Sig-
urðsson.
Allsherjarnefnd: Jóhann Haf
stein, Björn Ólafsson, Finnur
Jónsson, Jörundur Brynjólfs-
son, Áki Jakobsson.
Efri deild.
Fjárhagsnefnd: Lárus Jóhann
esson, Þorsteinn Þorsteinsson,
Haraldur Guðmundsson, Bern-
harð Stefánsson, Brynjólfur
Bjarnason.
Samgöngumálanefnd: Sig-
urður Ólafsson, Þorsteinn Þor-
steinsson, Vilhjálmur Hjálm-
arsson, Karl Kristjánson, Stein
grímur Aðalsteinsson.
Landbúnaðarnefnd: Þorsteinn
Þorsteinsson, Sigurður Ólafs-
son, Haraldur Guðmundsson,
Páll Zophoníasson, Finnbogi R.
Valdimarsson.
Sjávarútvegsnefnd: Gísli Jóns
son, Sigurður Ólafsson, Hanni-
bal Valdimarsson, Vilhjálmur
i Hjálmarsson, Steingrímur Að-
i alsteinsson.
1 Iðnaðarnefnd: Gísli Jónsson,,
Lárus Jóhannesson, Hannibal
Valdimarsson, Rannveig Þor-
steinsdóttir, Steingrímur Aðal-
steinsson.
Heilbrigðis- óg fjelagsmála-
nefnd: Gísli Jónsson, Lárus Jó-
hannesson, Haraldur GuðmundS
son, Rannveig Þorsteinsdóttir.
Finnbogi R. Valdimarsson.
Mentamálanefnd: Sigurður
Ólafsson, Þorsteinn Þorsteins-
son, Rannveig Þorsteinsdóttirs
Páll Zophoníasson, Finnbogi R.
Valdimarsson.
Allsherjarnefnd: Lárus Jó-
hannesson, Þorsteinn Þorsteins-
son, Hannibal Valdimarsson,
Hermann Jónasson, Brynjólfur
Bjarnason.
Gjöld af rafmagns-
fækjum lil heimilis-
KRISTIN SIGURÐARDÓTTIR
flytur í neðri deild, frumvarp
um breytingu á lögunum um
dýrtíðarráðstafanir vegna at-
vinnuveganna þess efnis, að
f-liður 30. gr. laganna falll
niður. En í f-lið segir, að greiða
skuli ákv. gjald fyrir innflutn-
ingsleyfi fyrir rafmagnstækj-
um til heimilisnota. — í grein-
argerð segir:
Með lögunum um dýrtíðar-
ráðstafanir, sem Alþingi sam-
þylckti í lok síðastliðins árs,
voru teknar upp nokkrar nýj-
ar tekjuöflunarleiðir til þess að
afla tekna fyrir dýrtíðarsjóð.
Þar á meðal eru í 30 gr. lag-
anna ákvæði um viðbótargjölö
fyrir innflutningsleyfi á ýms-
um vörum, og í f-lið greinar-
innar segir, áð greiða skuli í
viðbótargjöld „af innflutnings-
leyfum fyrir rafmagnstækjum
til heimilisnota, öðrum en elda
vjelum og þvottavjelum, 100
prós. af leyfisfjárhæð, en af
leyfum fyrir þvottavjelar 50
prós.
Frumvarp það, sem hjer er
flutt, felur í sjer, ef að lögum
yrði, að þessi háu gjöld á raf-
magnstæki til heimilisnota falli
með öllu niður.
Eins og alkunnugt er, eigö
húsmæður nú mjög erfitt með
að fá nægjanlega húshjálp, en
þeim er að sjálfsögðu til hins
mesta hagræðis að geta fengið
nýtísku heimilisvjelar til marg
víslegra þæginda og vinnu á
heimilum. Hafa húsmæður þvi
lagt áherslu á, að aukinn væri
innflutningur slíkra tækja, en
jafnframt er með öllu óverj-
andi, að verðlagi þeirra sje ekki
í hóf stillt, svo sem verða má.
Þessvegna er þetta frumvarp
flutt, og verður nánar gerc?
grein fyrir því í framsögu.
Mega ekki vera kommúnistar
CLEVELAND, 15. nóv.: — Mur-
ry, forseti iðnaðarsambandsins
hjer skýrði frá því í dag, að öll-
um starfsmönnum sambandsins
mundi í framtíðinni verða gert
að undirrita yfirlýsingu um, að
þeir væri ekki kommúnistar, áð-
ur en þeir yrðu ráðnir til starfs-
ins. i