Morgunblaðið - 17.11.1949, Síða 9

Fimmtudagur 17. nóv. 1949
MORGVNBLAÐIÐ
9
Ireytt kosningalöggjöf frumskil-
yrði stnrfhæfrar ríkisstjórnar
ÞEGAR dagsins önnum er lok-
ið, er oft notalegt að setjast nið-
ur og hlusta á útvarpið. Fi ]ett-
irnar vilja flestir heyra, hvort
sem það eru frjettir, sem mamii
líkar betur eða miður. Sumar
frjettir eru raunverulegar nýj-
ungar, og menn hlusta á þær
með athygli, aðrir liðir eins og
t. d. stjórnarkreppa í Frakk-
landi, er svo algengur liður í
frjettum, að mönnum finst það
ekki frjettir. Það mundi vekja
meiri athygli, ef útvarpið skýrði
frá því, að það væri engin
stjórnarkreppa í Frakklandi.
í kvöld kom í frjettupi, að
ríkisstjórn íslands hefði beðist
lausnar. Voru það frjettir? Því
miður er það víst líkt og með
frönsku stjórnarkreppuna, að
mönnum hefði fundist frjettir
að heyra, að íslenska stjornin
sæti áfram og væri nægilega
styrk til að geta stjórnað.
lívernig líkar svo, að stjórn-
in segir af sjer, væntir fólk
breytinga til hins betra? Hjá
flestum er að heyra, að þeim sje
sama, hvort stjórnin situr eða
segir af sjer, og þeir sömu hafa
yfirleitt litlar vonir bundnar
við nýja stjórn. Yfirleitt er ekki
trú á, að það takist að mynda
stjórn, sem er nægilega samhent
og styrk til að geta stjórnað svo |
vel fari. Ekki er um annað að
ræða en samsteypustjórn, því
kosningar eru ekki líklegar til
að gefa nokkrum flokki styrka
stjórnaraðstöðu. — Samsteypu-
stjórn getur að vísu átt rjett á
sjer um stutta stund undir viss-
um kringumstæðum, en sje það
viðvarandi stjórnarhættir, verð
ur úr því stjórnleysi. Enginn
flokkur er ábyrgur, öllu því sem
miður fer er velt yfir á sam-
starfsflokkana, en hver fiokk-
ur reynir að eigna sjer það, er
vinsælt hefur orðið hjá kjós-
endum. Enda er það svo, að í
samsteypustjórn á enginn- flokk
ur vissu fyrir því að fá þakkir
eða viðurkenningu fyrir rjett-
sýnj og heillavænlega afstöðu í
einhverju þýðingarmiklu máli.
Almenningur veit lítið, hvað
gerist á ráðherrafundum, og
hvað hver og einn leggur þar
til málanna, helst er það íyrir
kosningar að gert er grein fyrir
afstöðu einstakra ráðherra í
ýmsum málum, og þá eru frá-
sagnirnar um afstöðu flokkanna
jafn margar og flokkarnir eru
í ríkisstjórninni. Það er því
ógerningur fyrir kjósendur að
gera sjer grein fyrir hverjum
á að þakka og hvern að áfella.
Þetta leiðir til ábyrgðarleysis,
enginn flokkur vill taka á sig
að standa fyrir aðgerðum, þótt
nauðsynlegar sjeu, ef líklegt er,
að þær verði óvinsælar hjá ein-
hverjum hópi manna. Reynslan
er sú, að margra flokka sam-
steypustjórn sneiðir hjá að taka
á þýðingarmiklum málum, en
verði ekki hjá slíku komist, má
búast við, að stjórnaraðgerðir
verði loðnar og hikandi, því
enginn flokkur vill taka á sig
ábyrgðina. Þetta ástand nálgast
stjórnleysi. Ef hlustað er á um-
ræður manna um stjórnina, þá
er það athyglisvert, að það heyr
ist ekki svo mjög, að stjórnin
Eftir IMagnús Jónsson,
kennara, Akranesi
sje áfeld fyrir það, er hún hef-
ur gert, heldur fyrir það, sem
hún hefur látið ógert. Þetta er
þá kannske algengasti veikleiki
samsteypustjórnar, það er að-
gerðarleysið. Annar háttur sam
steypustjórnar er einnig fyrir
hendi, og er það þjóðinni mun
frá því að þeirra laga fór að
gæta, hefur verið mjög erfitt
um stjórnarmyndun í landinu.
— Það að kosningalö'g valda
stjórnarerfiðleikum er nægileg
ástæða, til þess að þau þurfa
endurskoðunar við, jafnvel þótt
þau fullnægi öllu rjettlæti, en
hættulegra, en hann er sá, að Því miður gera núgildandi
á síðasta Alþingi fyrir kosning-l kosningalög það ekki.
ar keppist stjórnarflokkarnir
við að yfirbjóða hvern annan
með áróðurskendum lagafrum-
vörpum.
Fráfarandi stjórn er yfirleitt
skipuð þeim mönnum, sem hafa
persónulegt traust mikils nluta
þjóðarinnar, þó áorkaði sú
stjórn mun minna heldur en
hún og þjóðin vildi. Þótt ráð-
herrasæti tilvonandi stjórnar
verði skipuð góðum mönnum,
Nýafstaðnar kosningar eru
mönnum í fersku minni; rjett
er að láta þær skýra frá, hvern-
ig gætt er rjettar: kjördæma,
kjósenda, frambjóðenda og
pólitísku flokkanna.
1. Er kjördæmunum skapað
jafnrjetti?
Hafnarfjörður hefur 2838 á
kjörskrá og fjekk einn þing-
mann. Seyðisfjörður hefur 479
á kjörskrá, fjekk tvo þingmenn
þá er varla að vona, að sú °g var ekki langt frá að fá
stjórn verði nægilega styrk til Þrjá. Þess skal getið, að mögu-
að geta framkvæmt ýmsar þær j leiki er á, að Seyðisfjörður fái
stjórnaraðgerðir, sem nauðsyn-
legar eru nú hjá þjóðinni.
Flestum hugsandi mönnum er
ljóst, að okkur er lífsnauðsyn
að fá styrka og ábyrga stjórn
í landi voru. Og hvað sem öll-
um flokksdeilum líður, þá er
þetta slík höfuðnauðsyn, að
margir af kjósendum eru nú
tilbúnir til að styrkja hvern
þann af lýðræðisflokkunum,
sem hefur möguleika á að gefa
þjóðinni . styrka og ábyrga
stjórn. •
Eftir þessu mætti áætla, að
nægilegt væri að efna til nýrra
kosninga, en svo er ekki. Al-
menningur gerir sjer vel Ijóst,
að með núgildandi kosningalög-
um eru litlar likur til, að nokkr
um flokki verði sköpuð hrein
stjórnaraðstaða.— Kosrringalög hann merkir við, en lýsir þvi
okkar eru þannig úr garði gerð, i jafnframt yfir, að hann vill ekki
að þau gera hvorugt, að láta Þann mann á þing, sem flokk-
kosningar í kjördæmum ráða urinn hefur í framboði.
þingskipan, eða hitt að flokk-1 A ísafirði fjekk frambjóð-
um sje trygður þingmanna-^ andi Sjálfstæðisflokksins fleiri
fjöldi í samræmi við atkvæða- atkvæði, en frambjóðandi Al-
fjóra þingmenn. Ef allir fram-
bjóðendur á Seyðisfirði fengju
svipaða atkvæðatölu, en Fiam-
sóknarmaðurinn kæmist að, þá
er möguleiki á að hinir þrír
komist að sem uppbótarmenn.
2. " Er jafnrjetti kjósenda
trygt?
Svarið við fyrstu spurningu
er einnig svar við þessari, en
þó vil jeg nefna fleira. Sigfús
Sigurhjartarson fjekk 2033 at-
kvæði, komst ekki á þing, —
Soffía Ingvarsdóttir fjekk 1475
atkvæði, komst ekki á þing. En
Jónas Árnason fjekk 67 at-
kvæði, hann komst á þing.
3. Er rjettur frambjóðenda
trygður?
Að kjósa landslista þýðir að
kjósandi fylgir þeim flokki, sem
vikmyndasókn |
faarna og unglinga
AF ÞVÍ að kvikmyndasókn' inu. Ruddaskapur, strákapör,
barna hefur borið á góma hjer
í blaðinu nýlega, langar mig til
að leggja þar nokkur orð í
belg.
Myndir þær, sem börnum
eru leyfðar hjer, eru sem vænta
má ærið misjafnar og í þeim
koma óneitanlega stundum fyr-
ir atriði, sem deila má um,
hvort heppilegt er, að börn sjái.
Jeg hygg þó, að kvikmynda-
bann sje öllu strangara hjer en
víða í öðrum löndum, þar sem
alloft mun koma fyrir, að kvik-
myndir, sem leyfðar eru börn-
um á ákveðnum aldri í útlönd-
um, eru bannaðar börnum hjer
á sama aldri.
Nú er það engan veginn nóg,
að setja bann við því að börn
sjái ákveðnar myndir. Jafn-
framt verður að finna ráð til
þess, að þau geti ekki brotið
bannið. Eftirlit með þessu hef-
ir alltaf verið hjer meira og
minna áfátt. Besta ráðið til úr-
bóta á þessu virðist vera það,
að börn beri vegabrjef (aldurs-
kort), sem þau sýni dyravörð-
um kvikmyndahúsanna. Fyrr
en svo verður, mun þess varla
að vænta, að eftirlitið komist í
viðunandi horf. Barnaverndar-
nefnd Reykjavíkur mun hafa
látið þetta mál til sín taka, og
er vonandi, að ekki standi lengi
á hentugum pappír í vegabrjef.
Ef kvikmyndabanninu væri
framfylgt, hygg jeg, að varla
myndu vera ímikil brögð að
því, að börn sæu myndir, sem
í einstökum atriðum væru þeim I vel
Ijettúð og fyrirhyggjuleysi hafa
þar oftast aðrar og betri afleið-
ingar ten í lífinu. Þeir, sem
þessa eiginleika hafa, detta ó-
af því að söguhetjunum i kvik-
myndunum, svo að börn og ung
lingar, sem skortir dómgreind
og lífsreynslu, taka sjer kæru-
leysið og ljettúðina til fyrir-
myndar, sjálfrátt og ósjálfrátt,
af því að söguhetjurnar-í kvik-
myndunum verða slíkir eigin-
leikar til gæfu. Þetta rahga og
óraunhæfa viðhorf barnsins við
lífinu, sem vakið er og haldið
er við af stöðugri kvikmvnda-
sókn, á mestan þátt í því að
veikja heilbrigða athafnaþrá
þess og grafa undan siðferði
þess.
Sjálfsagt er að vanda sem
allra best val á innflutningi
þeirra mynda, sem eru sjer-
staklega ætlaðar börnum og
unglingum. Ef til vill er kvik-
myndamarkaðurinn erlendis
ekki betri upp og ofan en það
sýnishorn, sem hingað kemur.
Um það er mjer ekki kunnugt.
En hvernig sem því kann að
vera farið, er víst, að full þörf
er á því að brýna fyrir for-
eldrum að hafa hemil á kvik-
myndasókn barna sinna. Það
getur verið góð tilbreytni og
saklaus skemmtun fyrir börn
að sjá kvikmyndir einstöku
sinnum, en næsta skaðsamlegt
fyrir þau að ,,stunda kvik-
myndahús“. I þessu efni sem í
mörgum öðrum á það við, að
það, sem er ósaknæmt eða jafn-
magn flokkanna. Skulu hjer
nefnd dæmi þessu til staðfest-
ingar.
Við nýafstaðnar kosmngar
fjekk Sjálfstæðisflokkurinn
39,5% af öllum atkvæðum þjóð
arinnar, sá sami flokkur fær að-
eins 36,5% af þingmannatöl-
unni. Framsóknarflokkurinn
hlaut 50% af kjördæmum lands
ins, en hefur aðeins 32,7% af
þingmannatölunni. Það gagnar
hvorugt, að einn flokkur fái
meirihluta atkvæða, eða vinni
helming allra kjördæma lands-
ins.
I Að þessum staðreyndum at-
' huguðum verður að viðurkenna,
1 að það álit margra er ekki út í
bláinn, að kosningar geta ekki
; bjargað þessum málum við.
Nema því aðeins að kosninga-
löggjöfinni og þar með fleiri
ákvæðum stjórnarskrárinnar
sje breytt, á þann veg að lík-
legt sje, að þjóðin fái styrka
stjórn.
Kosningalöggjöf sú, er við
höfum nú, er ekki gömul. En
þýðuflokksins, sá sem fjekk
flest atkvæðin komst samt ekki
á þing, heldur frambjóðandi
Alþýðuflokksins, ^g hann hlaut
þingsætið, af því að nokkrir
samflokksmenn hans lýstu því
yfir, að þeir vildu hann ekki á
Þing.
4- Tryggja kosningalögin
rjett pólitísku flokkanna?
í Dalasýslu sýndu alþýðu-
flokksmenn mikinn dugnað við
að auka fylgi sitt, og þeim tókst
að ná 12 atkvæðum frá Þor-
steini Þorsteinssyni frambióð-
beinlínis skaðsamlegar. En þær
geta þó á ýmsan hátt haft óholl
áhrif á börn, þótt ekki sje unnt
að benda á sjerstök atriði í þeim
sem eru tvímælalaust siðspill-
andi. En þessi almennu áhrif
kvikmynda eru að mínum dómi
varhugaverðust og erfiðast við
beim að sporna. í þessu sam-
bandi vildi jeg benda á nokkur
atriði, sem mjer finnst mestu
máli skipta:
Foreldrar ættu með öllu móti
að sporna við óhóflegri kvik-
mvndasókn barna og unglinga,
leyfa börnum á skólaaldri alls
ekki að sækja kvikmvndahú.s
oftar en einu sinni i viku, helst
ekki nema hálfsmánaðarlega.
Jafnframt því sem þau hefðu
bannig hemil á kvikmyndasókn
barnanna. verða þau, eftir þvi
sem unnt er, að hafa hönd i
bagga með, hvaða myndir þau
sækja, því að auðvitað fer því
fjarri, að allar myndir, sem
levfðar eru, sjeu jafngóðar.
Kvikmvndasókn verður mörgu
barni og unglingi að hreinni
ástríðu, svo að þau vanrækja
nám sitt eða vinnu, en lifa í
hollt í hófi, getur orðið
háskasamlegt, ef út í öfgar fer.
Og víst er, að kvikmyndasókn
margra barna og unglinga hjer
hefur farið út í miklar öfgar.
Ekkert nema breyttur og bætt-
ur hugsunarháttur foreldra
almennt mun koma að verulegu
haldi til þess að hamla á móti
óheppilegum áhrifum kvik-
mynda á æskulýðinn. Það er
auðvitað nauðsynlegt, að kvik-
myndaskoðunin sje rækileg og
strangt eftirlit sje haft með bví,
að börn sjái ekki bánnaðar
myndir, en gleymum því ekki,
að því fer fjarri, að þessar ráð-
stafanir leysi allan vandann.
Símon Jóh. Ágústsson.
anda Sjálfstæðismanna. Hvaða hugarheimi kvikmyndanna.
áhrif hafði svo þessi 12 atkvæða
aukning Alþýðuflokksins í
Dalasýslu? Jú, hún hafði þau
áhrif, að flokkurinn tapaði
12,5% af þingmannatölu þeirri,
er þeir hefðu annars haft. Því
hefði Alþýðuflokkurinn ekki
bætt við sig þessum 12 atkvæð-
um, þá hefði hann nú 8 þing-
menn, en fyrir það að flokkur-
inn jók fylgi sitt, þá fær hann
aðeins 7 þingmenn, Af þessu
Framhald á bls. 12.
Þetta verður og til þess, að þau
hætt.a að leita fullnægju í leiki-
um eða störfum, sem hafa ó-
tvírætt þroskagildi. Þau hætta
að gera sjer sjálf eitthvað til
skemmtunar, en vilja fá allar
skemmtanir upp í höndurnar.
Því meir sem tilfinningar barns
ins eru æstar og skemmtana-
fíkn þess vex, því meir dvín
heilbrigð athafnasemi þess.
Yfirleitt veita kvikmvndir
Fimm sakaðir
um „galdramorð"
MASERU, BASUTOLANDI. 14.
nóv.: — Fimm svertingjar voru
í dag sakaðir um að hafa myrt
um 100 ára gamla konu, með
það fyrir augum. að búa til
„galdralyf“ úr blóði hennar og
beinum.
Morð þetta á að hafa verið
framið í september síðastliðið
ár.
Negrarnir fimm munu hafa
ætlað að nota ,,lyfið“ til þess
að ,,blíðka“ hvítu mennina og
fá þá til að láta lausan Basuto-
höfðingja, sem þá sat í fang-
elsi.
Þessi höfðingi hefir síðan
verið líflátinn, en hann var
dæmdur fyrir samskonar
„galdramorð" og negrarnir
langt frá því rjetta mynd af líf- fimm. — ReutórT