Alþýðublaðið - 29.06.1929, Síða 2

2
Stefoamál „Framsðknar".
Stemolínverzlanm.
Nærri 11 ár liöu frá því, að al-
þingi fyrst heimilaði ríkisstjórn-
injrii að taka í sinar hendiir einka-
sölu á steinolíu, þar til hún hafði
manndáð til þess að neyta þess-
arar heimiidar. Heimildarlögin
voru fyrst samþykt árið 1912, en
einkasalan tók ekki við verzlun-
inni fyr en árið 1923.
Öll þessi ár hafði hið iHræmda
danska steinolíufélag D. D. P. A.
einokun á steino 1 íuverzluninni hér
á landi. Til þess að geta komiið
sér sem bezt við ungaði það út
H. 1. S. (Hið íslenzka steinolíu-
hlutafélag), sem allir vissu að var
að eins angi af danska Félaginu
sem falinn var uridir íslerazkum
nöfnum. Ýmsir þeir, sem nú eru
helztu .sjálfstæðisgasprarar í-
haldsflokksins, lánuðu félagi þessu
riöfn sin og sjálfa sig. Alagni'ng
félagsins keýrði úr hófi og Irrak-
leg meðferð þess á landsmönnum
var með eindæmum. Enginn eíi
er á, að það hefir haft af lancls-
mönnum milljónir króna meðan
það réði hér lögum og Jofum..
Hvað olli þvi, að okurfélagi
þessu skyídi háldast slíkt athæfi
uppi' svo langan tíma, þar sem
rikisstjórnin þó hafði heimild tij
að taka olíuvérzlunina í sínar
hendur?
Því ollu áhrif þau, sem fé-
lagið hafði keypt sér hér álandi.
það lagði tugi þúsunda í blaða-
fyrirtæki íhaldsins og kosninga-
undirbúning þass. Með fé trygði
það sér hollustu og stuðning
helztu áhrifamanna ihaldsins.
Með slíkum hætti tókst þessu
erlenda auðfélagi að halda iands-
mönnum í einokunarklafainum 11
ár þrátt fyrir hedmildárlögin og
draga sér oí f jár úr vösum þeiirra.
Loks, árið 1923, vaj þessi ein-
o*kunarklafi brotinn af þjóðrnni.
o g oliuverzlun ríkisins sett á
stofn. Áttu Pétur frá Gautlöndum
og Magnús Kristjánsson, sem nú
eru báðir látnir, mestan þátt í
að ,svo var gert.
Eitt hið fyrsta verk ihalds-
flokksins, er hann kom til valda,
var að leggja niður steinolíu-
einkasöluna. Var það með ráðn-
um huga gert. Jafnframt veitli
stjóra hans erlendu olíufélagi ails
ko-nar friöindi hér, ley.fi til að
alþýðublaðið
kaupa hér land pg aðrar fast-
eignir o. s. frvo Var Magnús
Guðmundsson þáverandi ráðheitra
ihaldsins hdnn wkaliðugasti fyrix
félagið og greiðasamur með end-
emum. Þegar svo hinu erlenda
olíufélagi þótti* tryggara að fá
hér að lögum sama rétt og borg-
arar hins íslenzka rikis hafa' og
gerði það að skilyrði fyrir fjár-
framlögum, að stofnaö yrði ,/e-
Lenzki“ félfíg, er fieldist eiga eign-
imar hér, var enn leitað til
Magnúsar til að komast fram hjá
hinum ,k»guðlegu hlutafélagalög-
um“. Hann var þá oltinn úr ráð-
herrasessi. Ekki stóð á Magnúsi.
Með nokkrum öðrum ámóta „föð-
urlandsvimim“ bjó hann til hf.
Shell á Islandi og var að launum
uppdubbaður til að vera formað-
ur þess. Hinir „föðuriandsvinirn-
ir“ urðu meðstjórnendur. í félag-
inu hafa útlendingarnir h. u. b.
2 atkv. á móti hverju 1, sem ís-
lendingamir kallast að hafa. Ræð-
ur því erlenda auðfélagið öllu um
gerðir hf. Shell á Islandi, en
Magnús og meðstjórnendumir fá
að íramkvæma fyrirskipámr þess.
„Framsóknar“-flokkurínn barð-
ist sem einn maður gegn afnámi
steinolíueinkasölunnar. Enda vill
hann láta líta svo út, sem höfuð-
stefnumál hans sé að koma skipu-
lagi á verzlunarmálin og hindra
yfirgang braskara ©g auðhringa.
Beztu menn hans höfðu og umiið-
að því að koma einkasölunni á.
Fyrir kosningarnar síðustu
deildu foringjar „Framsóknar" og
blöð hennar hart rnjög ,og rétti-
lega á íhaldið fyrir að hafa af-
numið steinolíueinkasöluna og
með því ofurselt allan vél'báta-
útveg landsmanna erlendum
gróðafélögum. Ætluðu það allir,
að eitt hið fyrsta verk „Fram-
sóknar“, ef hún næði völdum,
myndi verða að bæta úr hinum
hróplegu misgerðum íhaldsins og
stofnsetja að nýju einkasölu rík-
isins á steinolíu. Og fjöldi kjós-
enda um landið alt greiddi þing-
mannaefnum „Framsóknar" at-
kvæði einmitt í trausti þess, að
hún myndi bjarga landsmönnum
úr okurklóm erlendra olíufélaga,
ef hún yrði þess megnug.
Vonin brást.
„Framsókn" fer nú með völd.
Olíuverzlunin er öíl í höndum er-
lendra gröðafélaga, sem i sam-
einingu skattleggja alla þá, sem
oliu þurfa.
Á tveimur síðustu þingum báð-
um hafa jafnaðarmenn borið fram
tillögu um að létta af þjóðinni
þrælkunarfargi olíufélaganna á
þann hátt, að ríkið, þjóðin sjálf,
taki olíuverzlunina í sínar hend-
ur. Með því væri líka girt að
fullu og öliu fyrir leppmensku
á þessu sviði.
En hvað skeður?
Auk Ihaldsflökksins, sem að
sjálfsögðu hélt hlifiskiidi yfir er-
lendu' auðfélögunum og lepp-
menskunni, lagðist mikilJ þorri
SíöFslys af ketilsprengingn.
Maður bíður bana.
Stórslys varð í gær hér á
höfninni kl. rúmlega 5V2 síðdegis.
Var verið áð hita upp vélina i
linuveiðaranium „Ölafi Bjarnasyini"
frá Akranesi, í því skyni að færa
hann ; anman stað á höfninni.
Tveir menn voru niðri í vélarrúm-
inu. Var annar þeirra Ingibergur
Jóhannsson, vélstjóri bátsins, til
heimilis að Aðalstræti 9 hér í
Reykjavík. Ait í einu varð ketil-
sprenging við það, að þétta
(,,pakning“), sem gerir sam-
skeyti platanna i katlinum loft-
þétt, 1 bilaði. Við það verður
féiknaloftþrýsting, og er taliö, að
á annað hundrað stiga hiti hafi
orðið í vélarrúminu. Öðminj
manninum tókst imeð naumindum
að forða sér upp stigann, eri
hinn, Ingibergur Jóhaunsson, vai*ð
fyrir sprengingunni og dó hann
þegar. — Málið er í rannsókn.
Ingibergur heitinn var kvæntur
og lifir kona hans pftir hann.
Hún heitir Sigríður Guðmunds-
dóttir.
„Framsóknar“-þingmannannagegn
þessari tillögu jafnaðarmanna. í
fyrra skiftið var hún svæfð, en
drepin í hið siðara.
Hafa þannig „Framsóknar"-
þingmennirnir kingt kosninga-
glamrinu, gengið í lið með íhald-
inu og barist gegn viðurkendu
stefnumáli flokksins.
Hafa þeir sýniiega tekið sjálf-
an Magnús Guðmundsson sér til
fyrirmyndar, því að hann hefir,
sem kunnugt er, orðið einna fræg-
astur fyrir það, er hann gerðist
banamaður tóbakseínkasölunnnr,
sem hann sjálfur var með að
koma á fót og lýsti yfir að hefði
í engu brugðist vonum sínum.
„Tíminn“ hefir að maklegleikum
hætt Magnús og hrakyrt fyrir
háttsemi þessa. Nú getur hann
snúið sér að flokksmönnum sín-
um og valið þeim svipuð orð.
Við umræður um olíueinkasölu
á þingi í vetur lýsti forsætisráð-
herrann yfir því, að hann myndi
kynna sér olíuverð í öðrum lönd-
um og álagningu olíufélaganna
hér. Þau faafa nú starfað hér faálft
annað ár án þess nokkur slik
athugun eða rannsókn faafi verið
gerð af því opinibera.
Mætti þó forsætisráðherranum
vena manna kunnugast um það,
að Samband íslenzkra samvinnu-
félaga hefir undanfari'ð faaft á
boðstólum Ijósaolíu, flutta hing.
að til lands i tvrnnum, miklum
mun ódýrari en olíufélögin selja
hana úr geymum sínum. Máafþví
nokkuð nrnrka hversu freklega
félögin leggja áolíuna, þvíað öll-
um er 1 jóst, hversu gífurlegur
munur á kostnaði hlýtur að vera
á því að flytjaolíuna hingað, smá-
slatta í einu, í tuínnum eða svo
hundruðum og þúsundum smá-
lesta skiftir í geymaskipum.
„Tíminn“ deilir réttiilega og
harðlega á Magnús Guðmundsson
og fleiri hans lika fyrir óþjóð-
rækni og undírlægjuhátt við er-
lend gróðafélög, t. d.. „Shell“,
nefnir hann „SkeljarLepp" og
fleiri svipuðum nöfnum; bendir
blaðið réttilega á, hver voði sjálf-
forræði okkar og sjálfstæði er
búinn, ef hverri aurasvangri sál,
sem óhamingja Islands lætur fæð-
ast hér á landi, á að haldast uppf
að gera sér það að féþúfu að'
leppa með uafni og íögkrókum.
útlend auðfélög, sem seilast hing-
að til auðs og áhrifa.
En sér ekki „Tíminn“, að hami
gerir sjálfan, sig, flokk sinn og
rikisstjórnina að ath'lægi, með þvi
að ráðast á óhæfu, sem einmitt
þrífst ,í skjóli flokksinis, sem
stjórnin heldur lífinu í með að’-
gerðaleysi sínu.
Stóryrði „Tímanis“ bæta ekki
olíuverzlunina; þau draga ekkert
úr skaðsemi „Skeljarleppa".
Halldór Briem
bókavðrður
andaðist i morgun, 76 ára að
aldri, fæddur 5. septemfaer 1852.
Hann var í nokkur ár prestuir is-
lenzks safnaðar vestan lrafs og
einnig var hanm ritstjóri blaðs
þar vestra. Eftir að liann kom aft-
ur að vestan var faann lengi keran-
ari vjð Möðruvallaskóla og síðan
bókavörður við LandsbókasaMð
hátt á annan tug ára.
Nýju stúdentarnir.
í dag útskrifast þessir stúdent-
ar. Úr máladeild A; Auður J.
Auðuns, Erling G. Tulinius, Finn-
ur Guðmundsson, Guðmundur
Kjartansson, Gunnar Tfaoroddsen.
Ingibjiörg Guðmiundsdóttir, Jón A..
Gissurarson, Jón Gíslason, Jón M.
G. Guðjónsson, Liv I. Ellingsen,.
Oddur V. G. Ólafsson, Ólafiur Ó.
Briem, Sigurður R. Hjörleifssam
Sveinn K. Kaaber.
Utanskóla: Björn Sigfússon.
Úr máladeild B: Björn Fr.
Björnsson, Björn Brynjúlfssoin,
Björn T. Jónsson, Knud Due
Chriistian Zimsen, Eiín Jóhannies-
dóttir, Else M. Náelseni, Halldór
Kjartarasson, Kristján Garöarsson,
Sverrir Sigurðsso’n, Þórður Þor-
bjarraarson.
Úr stærðfræðideild: Árni
Sveirabjörnsson, Bjarni Jónisson,.
Bjami Pálsson, Jón Ó. Aðalstsin,
Magnús St. Björnkson, Ólafur