Alþýðublaðið - 29.06.1929, Blaðsíða 5

Lfcugardagmn 29. jis; 1329.
ALP'ÝÐUBLAÐIÐ
5
ÍHSlMMgQLSEHÖlí
Dósamjólkin
Milkman
frá Dansk Flöde Export er bæði góð og
ódýr. Afgreiðura af birgðum hér eða beint
frá verksmiðju.
Af vestnr-islenzkD
menningarðstandi.
Eftir
Halidór Kilfan Laxness.
Síðast Iiðið haust hripaði ég
nokkur orð á blað og sendi A.l-
þýöublaðinu. Það var
ein af þessum meiniausu og
gagnslausu: smáklausum, sem
maður krotar á tíu mínútum, frí-
merkir síðan í snatri, — ekki í
þeám tilgangi að leysa neina Her-
kúlesarþraut, né fram bera hinn
eina óýggjandi sannleika tiivfer-
unnar, — sem því miður er þó
hættur að vera til, síðan veröldin
reynddst aöstæðubundin, — heldur
til þess að minnast niokkurra
þektra staðreynda í tilefni ákveð-
ins tækifæris. Tækifæ'rið, sem
grein mín átti við, var fimtugs-
afmæli amerisku þjóðhetjunnar og
ritsnillingsinis, Uptoras Sinclaitrs,
en hdnar alkunnu staðreyndir,
sem ég komst ekki hjá að rifja
upp í því sambandi, voru þess
efnis, að svo kallaðir 100% Ame-
xíkumenn væru hreinir bjálfair í
þjóðféiagsmálum og því hefði hin
f élagslega u p p lýsingarstarfsemi
Uptons Sinclairs langt um meira
gildi í Bandaríkjunum en starf-
semi annara höfunda. Ég sagðl
enn fremur eitthvað á þá leið,
að hann hefði einn Bainclarikja-
höfunda haldið uppi hreinum
skildi í baxáttunni gegn amerískri
auðvaldspest. — Með höfunidum
átti ég ekki við rnenn eins og
t. d. Eugene Debs eða Scott Nea-
ring, — að vísu liggja bækur
eftir báða, en annan ber aö flokka
með postulum, binn með félags-
fræðingum. Auðvitað eru allir
menn rithöfundar, sem einu sinmi
faafa skrifað sendibréf, en slík
röksemdafærsla er hótfyndní ein,
Mánuði eftir að greinarkorn
þetta kom út í Alþýðublaðinu,
viar hr. Sigfús Halldórs frá Höfn-
um svo óheppinn að endurprenta
það í Heimsfcrfnglu. En svo er
mál með vexti, að nafn Uptons
Sinclairs er eins konar tabú*) í
Norður-Ameríku, 'nema í blöðum
umbótamanna, sem bæði eru- fá
og smá. Til að komast enn naer
sannleikanum, þá er nafn Uptons
Sinclairs blátt áfram persónuleg
móðgun við eigendur amerískra
*) Pað, sem ekki iná nefna.
Álpbl.
blaða og lesendur þeirra. Þetta
verður auðskilið fyrir tvennair or-
sakir, þá fyrsta, að starfsemi Up-
tons Sinclairs miðar öll að því að
grafa undixstöðurnar undan stór-
auðnum, sem skapar alt böi ör-
eigans, og er þvi býsrta öndótt
speki eigendum blaða, sem þurfa
eininitt sýknt og heilagt að vera
að innprenta lýðnum helgi stór-
auðsins og réttleysi öreigans.
Hin orsökin til þess, að nafm Sin-
clairs er Bandaríkjamönnum per-
sónuleg móðgun, er sú, að þeir
(munið, að ég á alt af við þessa
svokölluðu „hundreci percenters“,
sem liklega eru h. u. b. menn-
inigarsnauðastar skepnur tvífætt-
ar á jöiðu) eru svo innilega sann-
færðir um það af blaðíalygum aft-
urhaldsins, sem þeir taka inn a.
m. k. þrisvar á dag, ef raóg er
af morðum,' að Ameríka sé bið
fremsta ríki jarðkriraglunnar aði
stjórnarfari og menniingu, sem
sjáist bezt á þvi, hve margar billj-
órair Hinrik Ford hafi grætt á
því að búa til vagna, hvað margir
símar komi á hverja tíu rraenn í
þessari og þessari borg o. s. frv.
Vestur-islenzku blöðin í Win-
nipeg, Man., eru, þótt aum séu
að fjárhag, sömu sökinni seld og
aðrir borgaralegir klíkupappírar í
Niorður-Ameríku, erada þótt annað
þessara blaða háfi verið svo ó-
beppið að hafa ojð ritstjóra und-
arafarin ár víðförlan og hámentað-
Bn gáfumann, hr. Sigfús Halldórs.
Annars hefir Heimskringla aðal-
lega stuðraing sinn frá auðvalds-
klíku nokkurri í Boston, sem kost-
að hefir árum saman, trúboð með-
ai VestuT-lslendinga, og kallar
trúflokkur þessi sig júnítara. Lög-
berg er hins vegar útgefið af
nokkrum guðbræddum húsabrösik-
urum og svokölluðum „fimtán-
centa-kapitalistum“ í Wininipeg
og giend, sem eru að reyna að
diragla rófunni! framan í Bretann.
Þeir aðhyllast forherta auðvalds-
kristni og hafa svolítið kirkjufé-
lag, sem er kerat við Lúter, þar
sem þeir láta prodika fyri'r sauð-
mórauðum landanum biksvart aft-
urhaldsrugl; þeir kosta trúboða
í Japan, og þegar brezka ríkið
vantar fallbyssufóður, þá láta þeir
prest sinn siga islenizk-ættuðurfi
unglingum til manndrápa. Lögðu
þeir haíur mikið á Stephan G.
Stephansson fyrir baráttu hans
gegn þessari smán. Ritstjóri Lög-
bergs heitir Einar Páll Jónsson.
sí-fullur af „ómrænu hlýblævi".
Hversdagslega rífast blöð þessi
eiras og iibr hundar út af öllu
miJli himiras og jaxðar, frá Jesú
Kxisti, niður í nokkm aura, sem
skotið var samara handa morð-
ingja. En á þeim degi, sem það
var ákveðið að banna íslenzkum
rithöfuradi málfrelsi fyrir að mæla
Upton Sinclair böt, — á þeim
degi féllust eigendur Heims-
kringlu og Lögbergs, júnítarar og
Lúters-sinnar, í faðma. Mun þaö
vera í hið fyrsta skifti, sem þsss-
ir tveir flokkar hafa orðið sam'-
taka í þjóðrækraismáli.
Þegar greinarstúfur minn um
Sinclair var endurprentaður i
Heimskringlu, var lesöndum og
eigöndum nóg boðið. Slikt mátti
auðvitað ekki heyrast, að Upton
Sinclair væri hælt á kostnað
100% Ameríkumannsins, sem veit
alt, getur ait, stjórnar öllui, er
alt. Fyrst voru prentuð um mig
í Lögbregi bréf, greinar og Ijóð
eftir einfaverja aula, mestmegnis
bjánalegur skætingur. Ég' svaraði
fáu, en var heldur stuttur í spuna.
En hinum vestur-íslenzku „huind-
red percenters“ þótti hér mikils
við þurfa, og eru nú gerðir • út
menn á futnd keranara nokkurs,
sem þeir treystu til að fletta upp i
bókum, og senda hann þessu næst
til höfuðs mér í Lögbergi. Kenn-
ari þessi er frægastur fyrir að
hafa samið doktorsritgerð hanida
Ameríkumönnmn um ensku-
þýðingar Jónsv Þorlákssoraar frá
Bægisá, - sem xeyndar kurani:
ekki stakt orð í erasku svo að
menn viti, og mega meran af
þessu að raokkru ráða, hvers kon-
ar speki sé að vænta frá slíkum
kennara.
Hin fyxsta grein dr. Becks um
þessi mál, „Laxness og Bandarík-
in“, fylti drjúgum út í dálka rit-
stjórnarsíðunnar af 11. tbl. Lög-
bergs þ. á. Ég var á laragferð.
þegar mér barst greinin i hendur,
og steig af íest mirani dægurlangt
til þess að svara. Ég seradi báðum
íslenzku Winnipeg-blöðuinum svar
mitt. En það var aldrei birt. Hálf-
um mánuði síðar fæ ég einkabréf
frá ritstjóra Heimskr., þar sem
hann tjáir mér, að eigendur blaðs-
ins hafi komist í greinina ópiemt-
aða, lagt blátt bann fyrir, að hún
yrði prentuð, og skildist mér ait
eiras vel, að varðað gæti stöðu rit-
stjórans, ef það bann yrði brotið.
Svo hr. Halldórs, sem er dieng-
lyradur maður og djarfur, kaus þá
heldur að láta reka sig frá blað-
inu fyrir sín eigin skrif en ainn-
ara og samdi tvær greinair tii
varraar mínum málstað gegra búst-
uTum og hundraðprósentistum. En
eitt þótti mér miður við svar-
greinar ritstjórans, það, að haran
skirðist við að halda áfram út í
æsar mannjöfnuði þeiim, sem dr.
Beck kaus að hefja með því að
tefla fram gegn Sinelair ýmsum
Bandaríkjamönnum, sem hann
taldi í senn meiri sraillinga og
■Jþýðuvini.
Ritstjóri Lögbergs hefir aftur á
móti verið svo fulhir af „óm-
rænu hlýblævi“, að hano hefir
ekki getað gefið sér tima tdl að
svara kurteislegum bréfum mtra-
um um orsakir þess, h\d hann
stingi svarj mínu undir stól; híns
vegar hefir hann ekki þreyzt á
þvi að prenta í blað sitt alls kon-
ar ómerkilegara skæting um mig
vikum og mánuðum saman, án
þess að gefa mér raokkru sinni
tækifæri til að bera hönd fyrir
höfuð iraér. Eirahvern tíma hefði
slíkt verið kallaður piðingsskap-
ur á ísleinzku, en hér í Ameriltu,
sko, iátum víð okkur nægja að
kalla það bad taste.*)
Ég sendi hér Alþýðublaðinu
hina forboðnu grein mina, til þess
að íslenzkir lesendur geti séð sér
til fróðleiks, hvað eigendur vest-
ur-íslerazkra blaða telja eitur fyrrir
þann lýð, sem þeir eru að berjast
við að ala upp til ameriskrar
skrílmensku. — Þess skal þó get-
ið, að eiran af hluthöfum Lög-
bergs, vinur minra, hr. Halldóir
Halldórsson i Los Angeles, gáf-
aður og gíöggur athafnamaður,
bauð mér að senda ritstjóra Lög-
bergs skipun um að birta varnair-
greira mina tafariaust, og kann
ég honuira þakkir fyrir þetta boð,
þótt ég hafi hins vegar ekki álitið
rétt að færa mér það í rayt.
„100% AmericanismM,
svar
til aðdáenda pess fyrirbrigðis.
1.
Dr. Ríkarður Beck gefur í skyra
í 11. tbl. Lögbergs, að hann. verði
við tilmælum einfaverra „Banda-
rikja-íslendinga", sem aðfayllast
100% Americanisma, en játendum
jieirrar stefnu v'irðist nú vera
einkar hugleikið að fiá af mér
húðina. En ég hefi eins og kuran-
ugt er enga miskunn með
100% Americanisma, vegna þess
að sá hugsunarháttur er fytrar
heimskingja og þræla, og hora-
um er haldið að Bandaríkjaþjöð-
irani af voldugum iHmennum, sem
maka krókinra á því, að sem flest-
ir í Bandaríkjuraum séu hsimsk-
ingjar og þrælar.
Sönnura þess, að dr. Beck sé
gerður út til þess að flá af mér
húðina, er það m. a„ að hann
reynir að gera mig ábyngan fyrijr
þeim lýsingum á andlitsfailii
100 % Americanismans, sem er
kjarni og inntak amerískrar þjóð-
félagsgagnrýni eins og hún kem-
ur bezt frarn og skýrast í ritum
gáfuðustu höfurada hérleradra og
erleradra, og öllum er vorkunra-
jgrlaust að þekkjH, raema þeim’,
sem fengið hafa mentun sína úr
Hearst-blöðunum, Saturday Eve-
ning Post og skrumauglýsingum.
Dr. Beck minnist á Sinclair Le-
Mis í því augnamiði að sanna, að
Uptora Sinclair berjist ekki emn
Bandarikjaihöfunda fyrir þeim
hugsjónum, er sæma frjálsbom-
*) P. e. slæmur smekkur.
Alpbl.