Morgunblaðið - 21.11.1950, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 21. nóv. 1950.
MORGUTSBLAÐIÐ
II
Áftræður í dag:
J. Sigfrid Edsfröm forseti
alþjóoa Olympíunefndarinnar
FARIÐ UM SUÐURNES
HANN er fædtlur og upp aliun 5
Sviþjóð, og einn kunnasti íþrótta-
frömuður, sem nú er uppi. En Svíat
hafa löngum átt snjalla íþróttaleið
toga. Sigfrid, eins og bestu vinir
þans kalla hann, lagði snemma stund
4 ýmsar líkamsíþróttir og varð fræg
ur fyrir. Rösklega tvítugur að aldri
8etur iiann sænskt met í 150 stiku
Sllaupi ó 16,4 sek. Hann iðkar jafnt
inniíþróttir, sem útiiþróttir og mjög
fjölþættar.
Eftir að hann hafði lokið frækilegu
Verkfræðinámi, bæði innanlands og
Kltan, aldamótaárið, byrjar hann á á
íiugastarfi sínu i þágu íþróttanna.
fyrst heima fyrir i Svíþjóð, en síð-
ar fyrir alþjóða-íþróttasamböndin. —
Og kemur víða við. Hann hættir ekki
áhugastörfum sinum i þágu iþrótt-
anna, þótt hann sje af Ijettasta skeiði,
eins og svo margir gera, og hafa
gert. Hann er hugsjón sinni trúr.
Sigfried tók íþróttahugsjónina ást-
fóstri á unga aldri, og gleymdi því
aldrei á þroskaferli sinum, að „góð
íþrótt er gulli betri“, ----
Eitt hið fyrsta verkefni hans er að
skipuleggjja sænska Ríkis-íþróttasam
foandið og það gerir hann svo ræki-
íega, að enn i dag eru grundvallar-
atriði hans i gildi.
Hann var kjórinn orseti Fjölíþrótta-
eambands Svía 1901, og um sama
leyti hefst samvixma hans við fim-
leikafrömuðinn, Victor Balck, i fim-
Jeikum og fjölíþróttum. Þá var
Sigfrid aðalskipulagsmaður Olympíu-
leikanna 1912 í Stokkhólmi, sem oss
Islendingum eru svo minnisstæðir,
vegna þátttöku vorrar í þeim og
Jjeirra tiðinda sem þar gerðust. Árið
Í913 er Sigfrid kjörinn forseti IAAF
|(Alþjóðasamhands áhngamanna í fjöl
íþróttum), og var forystumaður þess
til ársins 1946, en þó sagði hann af
@jer á íþróttaþinginu í Oslo, vegna
ekyldustarfa sinna og anna i CIO.
Kalþjóða Olympiunefndinni).
Eftir liann tók við forustu IAAF,
Bretinn Ford Burghley, sem vjer
þekkjum svo vel frá Olympíuleikun-
jun í London 1948.
Þegar fyrstu Olvmpiuleikar nú
tímans eru hóðir suður í Grikklandi,
5 Aþenuborg árið 1896, fyrir forgöngu
iiins heimsfræga franska íþróttaleið-
toga Baron Pierre de Coubertin, fer j
Sigfrid þangað. Þar hittir hann Cou- ,
foertin. Þeir verða aldavinir, til ó-!
snetanlegs gagns fyrir Olympíuhug- j
sjónina. Sigi'id mætir á mörgum er-
lendum íþróttaþingum og ráðstefnum
am áratugi. Hann fer á Olympíu-
Jiingið í -Luxemborg árið 1910 og eins
árið eftir, er það var háð i Budapest.
Arið 1920 er hann kjörinn fulltrúi
5 CIO, fyrir Svia, og hefur ótt þar
®eti síðan, eða i 30 ár. 1 framkvæmda I
Bt fnd CIO, er hann kosinn 1921, tíu
Íium síðar er hann kjörinn varafor-
8eti CIO. En þegar fyrv. forseti CIO,
Baillet-Latour, ljest, í jan. 1942, tek-
tar Sigfrid Edström við stjórn CIO.
Forseti CIO var hann kjörinn ein- j
iróma á fvrsta fundi Alþjóða-Olympíu
Bidndarinnar eftir heimsstyrjöldina
SÍðari, sem háður var í sept. 1946
' Svisslandi (Lausanne). Þótt Sigfvid
gje nú í dag óttræður að aldri, er
foann enn víkingur við vinnu og
ferðalög. Á þessu óri hefur hann t. d. i
foeimsótt tíu höfuðborgir í austri og
▼estri, vegna þessara óhugamála
ainna. Og allsstaðar er honum vel j
líagnað, að makleikum. Hann hefur
Jagurlega sannað oss, að aldurinn fer
©igi alltaf eftir árunum, eins og svo
anargir vilja halda fram og segja,
a'ð þeir, sem náð hafa sextugs- eða»-
sjötugs aldri, eigi að hætta störfum.
Og jafnvel er til lagasetning um það
fojer ó landi, að menn i opinberri
þjónustu, skuli hætta störfum, er þeir
foafa náð 65 eða 70 ára aldri. Og virð-
ist þetta framkvæmt, én þess hugsað
8}e um heilsufar, starfsgleði, starfs-
orku eða. viljaþrek manna,. Það er
©ins og þetta hafi engu þýðingu, þeg-
©r aldurinn færíst yfir hinn trúa
þjón. Eða þegar meta skal mannkosti i
foans og menningu. Hvað rnætti þá j
Begja um tvo hina stóru — öldungana
Churchill, og Stalin, sem eftir þessan j
kenningu ættu aö vera fyrir löngu j
foættir störfum. — Nei ieg hygg, að j
Itort unga lýöveidi, megí eigi við því J
að missa sína trúu og dyggu þjóna,
sem eru svo lánsamir að vera heilsu
hraustir og starfsglaðir, þrátt fjTÍr
háan aldur — embættisaldurinn.
Fáir hugsjónamenn sjá hugsjónir
sinar rætast. Sigfrid Edström, er einn
af þeim fáu, sem sjeð hefir margar
hugsjónir sínar rætast. Olympíuhug-
sjónin þróast og þroskast, til blessun-
ar fyrir æskulýð marga þjóða. Á
fjögra ára fresti hittast afreksmenn,
svo að segja allra hinna frjálsu
þjóða, á Olympíuleikvanginum.
•—• Þar er ekki spurt um hör-
undslit, trú eða stjómmálaskoð-
un keppandans, heldur aðeins um
afrek hans og ágæti. Þar ó dóð og
órengskapur að haldast i hendur,
jafnt innan leikvangs, sem utan hans.
Og sú er og raunin hjá hinum sanna
íþróttamanni. — Starf Alþjóða-Olym-
piunefndarinnar, er friðarstarf, sem
Sigfrid Edström hefir síðustu ára-
tugina tekið mestan þáttmn í, og án
annara launa, en þeirra, sem íiggja
i starfinu sjálfu. Þegar þetta er at-
hugað, furðar oss a því, að Sviar
skuli ekki enn hafa bennt á Sigfrid,
sem maklegan þess, að fá friðar-
laun Nobels, tyrir hið mikla og mik-
ilsverða menningarstarf, sem hann
hefir unnið á alþjóðavettvangi, um
áratugi.
Hjer hefir aðeins verið stiklað ó þvi
stærsta um iþróttaferil J. Sigfrids
Edströms, hitt gleymist engum, sem
viðskifti hefir haft við Svía, að hann
hefir verið einn mesti iðjuhhöldur
þeirra og forstjóri hins fræga versl-
unarhúss ASEA, lika um áratugi. —
Þess vegna óskum vjer i dag, Svíþjóð
til hamingju, með þennan ágæta son,
sem altaf hefir verið fyrst og fremst,
Sigfrid Sviþjóðar, jafnt í íþrótta-
-málum, setn atvinnumólum þjóðar
sinnar.
Að lokum iska jeg þessum íþrótta-
jöfri, I. Sigfrkl Edström, farsældar
og gifturíkrar framtiðar, bæði þessa
beims og annars.
B. G. » .
Söngskemtun
Frá frjettaritaja vorum
á Selfossi.
KARLAKÓRINN Söngbræður
á Selfossi, undir stjórn Ingi-
mundar Guðjónssonar, efndi til
söngskemmtunar í Selfossbíó,
laugardaginn 18. þ. m. Á söng-
skránni voru 12 lög. Einsöngv-
arar voru Hjalti Þórðarson og
Sig. Fr. Sigurz. Einar Sturlu-
son, óperusöngvari, var mætt-
ur sem gestur kórsins og söng
einsöng með kórnum og einnig
milli þátta.
Fór söngskemmtunin hið
besta fram og varð að endur-
taka mörg lögin og syngja auka
lag. Áheyrendur hefðu mátt
vera fleiri.
Karlakórinn Söngbræður hef
ur æft af kappi undaníarið, og
notið tilsagnar Einars Sturlu-
sonar. Má glöggt marka, að
um frámfarir 0r áð ræða hjá
kórnum, miðað við s.l. ár.
Formaður kórsins er Arnold
Pietursson, verslunarmaður.
S.
FRJETTABRJEF þetta var skrif-
að fyrir miðjan október, þegar
síldarútgerðin stóð með sem
mestum blóma.
(Jtgerðarmaður, kunnugur á
Suöurnesjum, og ungur maður,
ikunnugur þar syðra, segja frá
íerðalagi sínu þangað.
CJM leið og lagt var af stað frá
leykjavík til Suðurnesja, skýrði
itgerðarmaðurinn samferða-
nanni sínum frá því, að aðalum-
ræðuefnið á Suðurnesjum myndu
/erða hafnarbætur og fiskigöng
tr, vegna þess að þorskgengdin
á vertíðinni er mest í kring um
ieykjanesskagann; hvalurinn,
;em veiddur er, heldur sig þar
og næsta hvalveiðistöð myndi
/erða byggð á Suðurnesjum;
síldin sje þar í ríkulegra mæli
en nokkursstaðar annarsstaðar
hjer við land; það komi fyrir að'
stórupsinn vaði þar í stórum torf
um ofansjávar að haustinu til og
það muni fáa dreyma um það
nú, að það verðf örstuttur tími
þar til þessi lifrarmikli, stóri og
fallegi fiskur verði veiddur þar
í sjávarskorpunni í herpinætur
'fyrir tugi miljóna króna á hverja
hausti. Lúðumið sjeu góð við
Eldey og Geirfuglasker að ó-
gleymdum Garðsjónum með all-
an skarkolann.
Fyrst var ferðinni heitið til
Innri-Njarðvíkur, og á leiðinni
spurði ungi maðurinn hvar engj-
arnar væru, en þegar hann fjekk
að vita, að það væru engar engj-
ar til á Súðurnesjum, heldur smá
býli með ræktaða túnbletti í
kring, þá leitst honum ekki á
landslagið, því það var allt ann-
að en í heimasveit hans.
INNRI-NJARÐVÍK
Þegar til Innri-Njarðvíkur
kom, var verið að koma með síld
þangað á bílum, og átti hún að
fara til söltunar og frystingar,
því að ekki er þar bryggja, sem
hægt er að landa fisk við. Þar er
fiskimjölsverksmiðja, en ekki
var hún í gangi og þarf að aka
öllu hráefni til hennar langa
leið.
Ekki þótti unga manninum
mikið koma til hagsýninnar, sem
þar hafði verið að verki og vat
nú haldið þvert yfir skagann og
til Grindavíkur.
GRINDAVÍK
Þegar þangað kom voru þar
um fjörutíu bátar, sem höfðu
komið þá um daginn til að landa
síld. Af þessum bátum voru að-
eins níu heimabátar; hitt aðkomu
bátar víðsvegar af landinu. —
Þarna voru 20—-30 aðkomubílar
til að sækja megnið af síldinni,
sem átti að fara til Keflavíkur,
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar.
Þótti unga manninum mikið
koma til athafnalífsins á þessum
stað.
Hóp heitir sá staður í Grinda-
vík, þar sem allir bátar athafna
sig nú. — Eru aðeins örfá ár síð-
an það var tekið í notkun og hef
ír það gjörbreytt útgerðarskil-
yrðum Grindvíkinga. Grindavík
er brimaverstöð, en þegar fæ t
er að komast inn í Hópið, eða úr
því út á rúmsjó fyrir brimi, þá
fara allar fleytur til fiskjar og
stutt er á fiskimiðin, og hafa þau
reynst Grindvíkingum drjúg.
Eru flestir útgerðarmenn þar
fjárhagslega mjög vel stæðir og
sjálfstæðir í orðsins fyllstu merk
ingu.
Þegar kornið er inn í Hópið,
sem er eins og stöðuvatn, fer vel
um bátana, en rennan eða ósinn,
sem liggur frá Elópinu út á rúm-
sjó, er á fjöru aðeins fær minni
vjelbátum, vegna þess, hve hún
er grunn og mikla aðgæslu þarf
að hafa þegar bátar „leggja í“
þessa rennu þegar sjór er úfinn.
Inni í Hópinu eru tvær báta-
bryggjur sæmilega góðar, en alls
ófullnægjandi þeim mikla fiski-
flota, sem þangað sækir og þarf
að athafna sig, og oft hefir það
komið fyrir í haust, að bátar,
sem komið hafa að morgni, hafa
ekki getað lagst að bryggju fyrr
en kvöld var komið og tapað
róðrum þess vegna, því flein en
þrír bátar geta ekki athafnað sig
þar í einu.
Miklar hafnarfrarr'ikvæmdir
standa nú yfir í Grindavík. Er
verið að byggja þar nýtt „ból-
verk“ á milli bryggjanna, sem
verður tilbúið á þessu ári og
geta þá 3—4 bátar athafnað sig
þar. Það, sem mest ríður á nú,
er að dýpka ósinn og sprengja
grjóthoft, sem í honum eru, og
að því hefir „Grettir", hið stóra
og góða dýpkunarskip unnið í
sumar og bætt mikið um, en
„Grett.ir“ þarf að koma aftur til
Grindavíkur næsta surnar og
dýpka og sprengja meira og
breikka ósinn (innsiglingarrenn-
una). Þegar því er lokið, þarf
að stækka og dýpka það svæði
ir,ni í Hópinu, sem er framundan
bátabryggjunum. Það eru ekki
eingöngu Grindvíkingar, sem þrá
þetta, heldur fjöldi annara báta
eiganda, sem vilja og þurfa að
fá athvarf þarna, jafnt á vetrar-
vertíð sem haustvertíð.
í Grindavík eru tvö góð frysti
hús og lítil beinaverksmiðja,. og
hefir þetta allt verið til mikils
hagræðis fyrir útgerðina. Við
spurðum sjómann á bryggjunni,
hvað þá vanhagaði nú mest um.
Sagði hann ao það fyrsta væri,
að haldið yrði áfram með að
’bæta lendingarskilyrðin og því
næst þurfi bátarnir að bvggja
sjálfir fyrir sig söltunarhús, sem
hægt sje að nota á vertíðinni til
þorskaðgerðar og að haustinu til
síldarsöltunar, ef með þurfi. —
Fjöldi báta hefir ófullnægjandi
beitingarskýli og svo til engar
verbúðir eru til fyrir sjómenn-
ina. Því næst þyrftu útgerðar-
menn að eiga sameiginlega
stórt og gott fiskþurrkunarhús,
því að allt útlit sje fyrir að salt-
fiskþurrkun verði aftur hafin. —
Því byggið þið þetta ékki? Spyrj
um við. Svarið var, að bygging-
arefni fengist ekki og að Fjár-
hagsráð hafi synjað beiðnum um
það. Síðastliðið vor vildi aðkomu
maður, sem leitst vel á sig hjer,
fá lóð nærri höfninni og ætlaði
að byggja hjer stórt aðgerðarhús,
sem jafnframt yrði saltgeymsla,
síldarsöltúnarpláss og verbúðir
fyrir sjómenn, en hann fjekk
það ekki fyrir Fjárhagsrá-ði. Síð-
an hefir ekkert spurst til þess-
ara framkvæmda. Fjöldamörg-
um útgerðarmönnum líst vel á
sig hjer og vilja setjast hjer að,
en ailt strandar á því sama. —
Það vantar íbúðarhús, verbúðir
og öll hús fyrir nýja aðkomna
útgerð. Hjer er ekkert gistihús,
engin matsala og ekki er hægt
að fá keypt kaffi eða að koma
manni fyrir eina nótt. hvað sem
við liggur. Og verður þetta að
nægja um Grindavík.
YTRI-NJARÐVÍK
Þegar farið var frá Grindavík
var ferðinni heitið til Ytri-Njarð
víkur. Við höfum stansað lengi
í Grindavík og hvorki fengið þar
vott nje þurrt. Nú vænti ungi
maðurinn að sjá mikil hafnar-
mannvirki og stóran vjelbáta-
flota í þessari væntanlegu og
mikið umtöluðu Landshöfn, sem
verið hefir í smíðum síðan j
stríðslok og ríkissjóður hefir
veitt til fleiri miljónum króna.
En þegar þangað kom var að-
eins einn bátur við bryggju og
hafðist ekkert að. Eitthvað . af
síld hafði komið .þangað um dag-
inn, en henni hafði verið ekið
þangað frá Keflavík eða Sand-
gerði, að því er okkur var sagt.
KEFLAVÍK
Þegar þangað kom, var stórt
haískip við bryggjuna og nokkr-
ir sildveiðibátar — einir tíu eða
tólf, en megninu af nýsíldinni
hafði verið ekið þangað á bilum
frá Grindavik og aðallega frá
Sandgerði. Þar var mikil síldar-
söltun og iðandi athafnalíf. Þeg-
ar jeg spurði hverju það sætti,
( að bátarnir kæmu ekki með sild
Íina til Keflavíkur, svaraði kunn-
ugúr maður, að t. d. jafnhygg
inn og reyndur maður og Loftur
Loftsson útgerðarmaður, sem h rf
ir mikinn rekstur og útgerð
margra báta, ljeti báta sína ör-
sjaidan koma til Keflavíkur,
heldur væri aflanum landað á
Sandgerði, en ekið í bílum .11
Keflavíkur og þar væri hanxi
verkaður. Skýringin var þessit
Síðan nýi vegurinn kom yfír
heiðina frá Sandgerði til Kcfla"
víkur, styttist leiðin mikið og er
nú 8 kílómetrar. Akstur bílhlasa
frá bryggju í Keflavík upp að
aðgerðarhúsum Lofts á staðnum
er um 200 metrar og kostar yfir
20 krónur að aka bílhlassinu, en
akstur sama bílhlass frá Sand-
gerði til Keflavíkur kostar 25—
30 krónur. En það, sem vinnsfc
á þessu, er, að bátarnir sleppa
við að sigla fvrir Garðskaga til
Keflavíkur. Þetta sparar um.
þriggja tíma siglingu, en þó er
það aðalkosturinn við Sandgerði
að menn sjá þar betur til veðura
og sjólags — og fá þessvegna
marga sjóferðina fram yfir Kefl-
víkinga. Er ungi maðurinn hafði
skoðað sig dálítið um í Keflavík
og látið í ljós, að sá staður hefði
þó nokkuð til síns ágætis, var
lagt af stað til Sandgerðis.
SANDGERÐI
Þá um daginn höfðu komið
þangað um 50—60 bátar með
síld. Helmingur þeirrar síldar
var saltaður í Sandgerði, en öllu
hinu var ekið í burtu.
Sandgerði er tvímælalaust sf*
verstöð hjer á landi, sem liggttr
best við hinúm auðugu fiskimið-
um við sunnanverðan Faxaflóa
og sunnan Reykjaness. -— Þetta
er staðreynd. — Metafli af þorski
og síld hefir verið þar um mörg
undanfarin ár.
Aðsóknin að Sanagerði hefir
nú sem endranær verið svo mik-
il, að til vandræða horfir, ef ekki
verður úr bætt með nýjum
bryggjum og hafnarbótum. Þeg-
ar sá mikli fjöldi reknetabáta
var hjer í haust, var langmest
aðsóknin að Sandgerði. Þar hafa
komið á land í sumar og í haust,
45 þúsund tunnur af síld, eða
þriðji hluti allrar þeirrar sild-
ar, sem aflast hefir i reknet. —
Sýnir þetta betur en nokkpð
annað, að Sandgerði er sá sta3-
ur, sem sjómenn og útgerðar-
menn hafa haft mest gagn af.
Sandgerðisvíkin er grunn og
ekki fær nema takmarkaðri
stærð af bátum, og í stórstraum-
inn er svo grunnt við bryggji n
ar, að stærri fiskibátar fljóta þar
ekki að á fjöru, og verður oft
fjöldi báta að biða úti á víkinni
þangað til flot kemur við bryggj
urnar og svo þegar flotið krm-
ur, þá flykkist sá aragrúi af bát-
um upp að bryggjunum í einni
lotu, að vandræði eru að fá afl-
ann iosaðan nógu fljótt fyrir
alla bátana, vegna þess, hva
bryggjuskilyrðin eru slæm og
fáir bátar komast að í einu, eða
aðeins 10 bátar þegar best
gengur.
Við gáfum okkur á tal vifj
nokkra menn, þar á meðal garal-
an, glöggan og reyndan formann
úr Garðinum. Hann sagði, afj
bryggjuna þyrfti að lengja um
100 metra og svo þyrfti ; ö koma
50 metra langt hnje hcrnrjett
við endann á henni, en við þu'ð
myndaðist skjól, svo að bátarn-
ir gætu legið innan við bryggju-
hausinn, i svo til hvaða veðri,
sem væri. Og svo bætti hann \ið;
„Þá yrði Sandgerði sá ákjósan-
legasti staður til útgerðar, sem
jeg þekki til, og betur vær*
farið ef peningarnir, sem síðast-
liðið ár voru látnir I byggingu'
nýrra verbúða i Sandgerði, væn*
komnir í lendingu bryggjunnar41.
Þá gáfum við okkur á tal við
annan útgerðarmann, sem g°rt
hefir út báta frá Sandgerð; ii
fjöldamörg ár. Hann sagði: —
„Hjer vantar ekkert eins tilfinn-
anlega eins og að lengja og
stækka bátabrvggjuna. — Hjer
er duglegt og starfsamt fólk og
eigendur útgerðarstöðvanna *
Framhald á bls. 12.