Morgunblaðið - 29.06.1951, Qupperneq 6

Föstudagur 29. júní 1951
W o « U N BL A tíltí
nttMðMft
fJtg.. H.f. Árvakur, ReyKjaviK
Framkv.stj.: Sigfús Jónss'"
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (áb\ -'Oarm
Frjettaritstjóri: ívar Guðmunns-or
Lesbók: Árni Óla, sími 30*
Auglýsingar: Árni Garðar Krs
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiftsu.
‘\usturstræti 8. — Sími i«oi
Ásknftargjald kr. 16.00 á mánuði -..Hna
í lausasöin aura eintakið 1 króna Lesbófc
Forysta Sjálfstæðis-
manna í raforkumálum
Veröidin vi93 vera á ferð og fSugf
ÞRÓUNARSAGA raforkumál-
anna í Reykjavílt hefur verið rak
in hjer undanfarna daga í til-
efni af 30 ára afmæli Rafmagns-
veitunnar. Sú frásögn er saga af
framkvæmdum, sem unnið hefur
verið að af dugnaði og fyrir-
hyggju. Vegna hins öra vaxtar
höfuðborgarinnar hefur þó ekki
orðið komist hjá raforkuskorti
öðru hverju meðan á framkvæmd
um hefur staðið. En allt frá því
að hin fyrsta vatnsaflsvirkjun
var vígð við Elliðaár 27. júní ár-
ið 1921 má segja að látlaust hafi
verið unnið að raforkufram-
kvæmdum á vegum bæjarins. —
Þar hefur hvert stórátakið fylgt
öðru.
Það hefur að sjálfsögðu
fyrst og fremst verið Reykja-
víli, sem notið hefur góðs af
þesusm framkvæmdum. En
Sjálfstæðisflokkurinn, sem
stjórnaði Reykjavík og for-
ystu hafði um raforkufram-
kvæmdir bæjarins hafði þó
alltaf opin augun fyrir nauð-
syn þess að íleiri en höfuð-
staðabúar yrðu þeirra giæsi-
legu lífsþæginda aðnjótandi,
sem raforkan skapar. Alllöngu
áður en virkjanir Sogsfossa
hefjast benda leiðtogar Sjálf-
stæðisflokksins á nauðsyn
þess að sveitirnar fá raforku.
Jón Þorláksson leggur árið
1929 fram stórhuga tiilögur um
dreifingu raforkunnar út um
byggðir iandsins. En þá gerðust
þau undur, að flokkurinn, sem
þóttist fyrst og fremst vera
bændaflokkur og vinur sveit-
anna, snýst gegn þessum tillög-
um Sjálfstæðismanna. Formaður
Framsóknarflokksins lýsir því
yfir að ef tillögur Jóns Þorláks-
sonar nái fram að ganga muni
það setja landið á hausinn. Nið-
urstaðan verður sú að hinum vit-
urlegu og /aunhæfu tillögum er
stungið svefnþorn um skeið. En
Sjálfstæðismenn hjeldu áfram
baráttu sinni fyrir þeim. Og árið
1931 er svo komið að þeir hafa
fengið Alþýðuflokkinn. sem veitt
hafði fyrstu ríkisstjórn Fram-
sóknar hlutleysi, til þess að sam-
þykkja með sjer ráðstafanir, sem
gerðu virkjun Sogsins mögulega.
Framsóknarflokkurinn taldi slík
an háska stafa af þessum ráða-
gerðum að hann fjekk Danakon-
ung til þess að rjúfa Alþingi. —
Flokkurinn var ennþá þeirrar
skoðunar að . stórvirkjanir ís-
lenskra fossa til raforkufram-
leiðslu fyrir sveitir og kaupstaði
myndi setja landið á hausinn,
eins og formaður Framsóknar
orðaði það þegar Jón Þorláksson
lagði fram tillögur sínar.
Þetta er forsaga raforkufram-
kvæmdanna. Kjarni hennar er sá
að Sjálfstæðismenn taka upp
baráttu fyrir þeiin en Framsókn
þvælist á móti.
En það var ekki til lengdar
hægt að kæfa raforkufram-
kvæmdirnar með sleggjudómum
og gjörræðistiltektum eins og
þingrofinu 1931. Góð og mikil
framfaramál er aldrei hægt að
kyrkja. Kröfur tímanna og gró-
andi þjóðlífsins hrindir þeim
fram fyrr eða síðar. Þannig fór
einnig að þessu sinni. Fyrr en
varði sáu andófsmennirnir að
þeir urðu að snúa frá villu sinni.
Um land allt ríkti skilningur á
þýðingu raforkunnar fyrir fram-
tíðarstarf fólksins.
Raforkumálin fengu nú betri
byr á þingi. Árið 1942 samþykkir
Alþingi frumvarp Sjálfstæðis-
manna Um raforkusjóð. Sam-
kvæmt því var stofnaður 10 millj.
kr. sjóður, raforkusjóður, sem
ríkissjóður leggur árlega i 2
millj. kr. Hlutverk þessa sjóðs er
að lána fje til bygginga rafmagns
veitna, virkja fallvötn og lána til
smærri dieselstöðva þar sem
vatnsvirkjunum verður ekki við
komið. Árið 1946 er svo sett lög-
gjöf um starfsemi þessa sjóðs og
raforkumálin í heild.
Með þessari löggjöf má segja
að raforkumálin sjeu komin í
ákveðin ramma. Stefna Sjálf-
stæðismanna, sem Jón Þorláks
son markaði á sínum tíma hef
ur þá algerlega sigrað. And-
ófsstefna Framsóknar hefur
liinsvegar orðið að lúta í
lægra haldi fyrir óhjákvæmi-
legri framvindu og kröfum
fólksins um hagnýtingu glæsi-
legustu náttúruauðæva lands-
ins.
Á grundvelli raforkulaganna
halda raforkuframkvæmirnar nú
áfram. Með hverri stórvirkjun-
inni af annari er raforkunni veitt
til sveita og kaupstaða. Reykja-
vík og sveitir og þorp Suður-
lands, allt austur til Víkur í Mýr-
dal fá orku frá Sogi. Þar er sam-
tals hægt að virkja 136 þús. hest-
öfl. Frá Andakílsfossum veruur
orkunni veitt um mikinn hluta
Vesturlands og frá Laxá í Þing-
eyjarsýslu til Akureyrar _og nokk
urs hluta Norðurlands. í öðrum
landshlutum verður hafist handa
um virkjanir stærri og smærri
vatnsfalla.
Sjálfstæðismenn mega vel
una framkvæmd stefnu sinn-
ar , í raforkumálunum. Þeir
munu halda sókninni áfram
þar til því marki hefur verið
náð að allir fslendingar hafi
afnot raforku, hvort sem þeir
búa við sjó eða í sveit.
Slær í baksegll!
ÞAÐ hefur slegið heldur illilega
í baksegl hjá Tímamönnum í gær.
Allt fram til þess tíma hafa þeir
haldið því fram að Sjálfstæðis-
fiokkurinn væri á móti háum
sköttum. Hann væri flokkur
hinna ríku og teldi það eitt hlut-
verk sitt að standa vörð um
hagsmuni þeirra. En í gær segir
Tíminn: „Það er orðið með öllu
þýðingarlaust fyrir Sjálfstæðis-
fiokkinn að ætla að auglýsa sig
sem einhvern skattalækkunar-
flokk“.
Hvað er nú þetta? Er blaðið
r ð eta ofan í sig öll fáryrðin um
„flokk hinna ríku“? Hann hefur
þá aldrei trúað þessu slagorði
sinu sjálfur.
Sannleikurinn um stefnu Sjálí
stæðisflokksins í skattamálum er
annars sá að flokkurinn telur
að af háum tekjum eigi að borga
háa skatta. En hann er mótfall-
inn þeirri skattránsstefnu, sem
Tíminn og flokkur hans hefu.’
alltaf verið reiðubúinn að semja
um við kommúnista og krata.
Þessvegna hefur heiðarlegri
sparnaðarviðleitni einstakling-
ar.na verið sagt stríð á hendur.
Þess vegna hefur fjöldi manna
verið beinlínís rieyddir út i skatt-
svik. Sjálfstæðismenn hafa jafn-
an barist fyrir skynsamlegii
skattalöggjöf. Framsóknarmenn
oftast á móti.
ÍSLENSKA þjóðin þarf að hverfa
aftur til einlægs og trúlegs sam-
starfs við hina evangelisk-lúth-
ersku þjóðkirkju sína. Án þess
kemst engin festa í hið innra trú-
arlíf hennar og heldur enginn
svipur á ásjónu þjóðar og kirkju.
Sannleikurinn er sá, að þrátt fyr-
ir ýmsar annarlega trúarlegar
hreyfingar, sem uppi eru, þá vak-
ir sú hugsun undir niðri að að-
eins á grundvelli slíks samstarfs
geti kristnin náð að þroskast og
eflast í landinu.
Jeg álít ennfremur að mjög
snöggar breytingar á skipan
kirkjumálanna sjeu ótímabærar
og varhugaverðar.
Þannig komst sjer Jónmundur
Halldórsson, sóknarprestur að
Stað í Grúnnavík, m.a. að orði er
blaðið hitti hann að máli fyrir
nokkrum dögum. Hann var elsti
starfandi ' presturinn, er sótti
prestastefnuna, sem nýlega er
lokið. Er hann 77 ára gamall og
hefur þjónað sem prestur í rösk
50 ár, þar af 33 ár í Staðarpresta-
kalli. Hinn aldraði kennimaður
ber þó aldur sinn vel, gengur
beinn í baki og er hinn vask-
legasti í allri framkomu.
TRÚAÐ F.YRIR MIKLU STARFI
Hvernig hafið þjer kunnað líf-
inu í Jökulfjörðum?
Á svipaðan veg og Jósep verð-
ur að kunna við sig á helgimynd-
um kaþólsku kirkjunnar. Hann
er þar vanalega út í horni. En
honum var þó trúað fyrir miklu
starfi og hann reyndi að fram-
kvæma guðsvilja. Það hefi jeg
líka reynt. En aðstæðurnar eru
stundum erfiðar. Þegar jeg mess-
aði síðast á Stað í Grunnavík
nokkru áður en jeg fór hingað
suður þá lá 7 metra djúpur skafl
milli kirkjunnar og íbúðarhúss-
ins. Þrátt fyrir það var allur
þorri safnaðarfólks við kirkju.
Jeg hefi annars kunnað ágæt-
lega við mig meðal fólksins þar
vestra. Það hefur reynst mjer
sjerstaklega á síðari árum, eins
og hinir fyrstu kristnu menn Jó-
hannesi postula. Það hefur borið
mig á höndum sjer.
Þjónið þjer ekki prestakallinu
áfram?
Söfnuðir og kirkjustjórn hafa
óskað þess. Ómögulegt er hins-
vegar að fullyrða um, hvað oían
á kann að verða um prestakalla-
skipun þar vestra og viðar. En
verði allt með felldu mun jeg
þjóna þar áfram.
FJENAÐARIIÖLD GÓÐ
Hvað er tíðinda úr sóknum yð-
ar?
Það fyrst að þrátt fyrir mjög
haroan vetu.r gekk fjenaður vel
fram. Bændur áttu yfirleitt mik-
il hey og góð og margir áttu veru-
legar fyrningar þegar sumarið
kom. Lambahöld hafa verið með
ágætum í vor. Er þess að vænta
að bændur á fjárpestasvæðunum
eigi enn kost á að fá hraust og
arðvænlegt fje úr okkar hjeraði.
Annars fækkar fjenu hjá okkur
eins og fólkinu.
Er ekki útgerð í Grynnavík?
Jú, þaðan voru í vor gerðir út
tveir vjelbátar. Þar hefur verið
byggð bátabryggja, sem er til
mikils hagræðis. Þyrfti þó að
lengja hana nokkuð og láta um
hana gilda reglur um ferjubryggj
ur.
MIKIL RÆKTUNARSKILYRÐI
Hvaða framkvæmdir aðrar á-
líhð þjer nauðsynlegar í sóknum
yðar?
-leg tel að ræktanlegt land í
Grunnavík þurfi að mæla upp og
skipuleggja. Ennfremur inn í
sveitinni norðan Staðarheiðar og
í Vestur-Aðalvík, þar sem er mik
ið ræktanlegt land. Þetta land
þarf að rækta, þá er hægt að
reka þar mörg hundruð kúa bú.
Þá þarf að leggja akfæran veg
yfir Staðarheiði og inn að Dynj-
anda í Jökulfjörðum. Allt þetta
þarf að athuga.
LÍFSSKILYRÐIN MIKIL
OG GÓÐ
Hverja álítið þjer aðal orsök
hinnar miklu fólksfækkunar í
þessum byggðalögum?
Skortir einlægt og férnfús! Hfstakmark
Sðiíílal viS sjera iéfíiíiynd Haíldósssön,
eisla slarfandi presf þjóðkirkjisnnsr
Sjera Jónmundur Halldórsson
Þegar að jeg kom að Stað fyr-
ir rúmum 30 árum voru 2 presta-
köll í Grunnavíkur- og Sljettu-
hreppum. íbúar þeirra voru 7—
800 manns. Nú eru íbúar þeirra
aðeins rúmlega 100. Sumt af fólk
inu, sem farið er, mundi áreiðan-
lega vilja koma heim aftur ef
því yrði við komið. Jeg álít að
þjóðfjelagið, þing og stjórn, verði
að koma í veg fyrir að útkjálka-
byggðirnar eyðist. Þær hafa
eirmig mikilvægu hlutverki að
gegna. Til þess ber brýna nauð-
syn að gera aðstöðuna þar betri
og lífvænlegri.
Orsök fólksflutninganna er að
núnu viti sú, að þrátt fyrir mjög
bætta afkomu fólksins þarna fyr
ir norðan var hún ekki og er ekki
sambærileg við það, sem nefnd
er góð afkoma á hinum fjölbýlli
stöðum. Lífsskilyrðin í þessum.
norðurbyggðum eru að vísu góð.
Þai er stutt á góð fiskimið, sem
nú hafa verið friðuð fyrir drag-
nótaveiðum og þar eru víða mikil
ræktunarskilyrði. En mjer liggur
við að halda að margt fólk, sem
þarna bjó hafi verið gripið af
sama eirðarleysinu og einkennt
hefur' þjóðlífið. Þjóðin, raunar
öll veröldin villi vera á ferð o.g
flugi. Hún virðist ekki hafa eign
ast neitt alvarlegt og fórnfúst lífa
takmark um þessar mundir, segir
sjera Jónmundur Halldórsson að
lokum. Einhvern næstu daga
heldur hann heim til safnaðar
síns fyrir vestan, þar sem hann
hefur unnið merkilegt starf með-
al trygglynds og dugandi fólks.
Vel má þó vera að hann vendi
sínu kvæði í kross og heimsæki
son sinn í Lundúnum. Og víst er
um það að sjera Jónmundur Hali
dórsson sóknarprestur að Stað í
Grunnavík sómdi sjer engu verr
í heimsborginni, en sem klerki.tr
og stórbrotinn athafnamaður í
Jökulfjörðum.
Varnir víð
kjarnorkuárásyin
LUNDÚNUM, 28. júní — í dag-
sátu 250 Lundúnabúar á rökstól-
um, slökkviliðsmenn, lögreglumenn
og aðrir sýslunarmenn borgarinn-
ar. Rætt var um áhrif kjarnorku-
sprengju, sem varpað væri niður
, innan 50 km frá Mið-Lundúnum,
] og verndun þeirra 9 milljóna, sem
borgina byggja. Fundum þessum
heldur áfram seinna.
—Reuter-NTB.
—Yíkverjl skrifarr *——--—
IJR DAGLEGA LÍFINU
-B
Ilaltir, blindir og
lamaðir synda
,AGLEGA berast frjettir af af-
rekum, sem menn vinna í nor
rænu sundkeppninni. — Blöðin
hafa skýrt frá höltum mönnum,
blindum og lömuðum, sem lokið
hafa sundkeppninni með mesta
sóma. Börn og gamalmenni láta
heldur ekki sitt eftir liggja. —
En þrátt fyrir þetta vantar víst
enn nokkuð á, að allir, sem geta
lokið 200 metra sundinu hafi
þreytt það.
Það ætti að vera hinum heil-
brigðu nokkur uppörfun, að
héyra frásagnir af því hvernig
hinir sjúku standa sig fyrir land
sitt.
Afrek lamaðrar stúlku
I' LANDSPÍTALANUM er tví-
tug stúlka. Hún hefur verið
lömuð í f jögur ár. Hún gengur við
tvær hækjur og kemst áfram við
illan leik á þann hátt.. Fyrir
skömmu fór hún að synda í
Sundhöllinni til þess að vita,
hvort sjer ykist ekki styrkur við
sundið. *
Þegar samnorræna sundkeppn-
in hófst langaði hana mikið til að
taka þátt og nú hefur hún lokið
sundþrautinni með sóma.
Þetta er mikið afrek og þeir,
sem heila hafa hendur og fætur
og kunna sund mega skammast
sín, ef þeir verða eftirbátar þess-
arar ungu stúlku.
Hrottalegur leikur
ÞAÐ bar við fyrir skömmu í
þorpi úti á landi, að maður j
nokkur, sem átti kött (læðu) *
kvartaði til yfirvalda staðarins j
yfir því, að högnar nágrannanna!
væru nærgöngulir við kisu sína
og bað hann um lögregluaðstoð ‘
til að flæma elskhugana frá húsi
sínu. I
Það stóð ekki á aðstoð lögregl-
unnar, sem kom með byssu og
hóf skothríð á kettina með þeim
afleiðingum, að einir fjórir —
eða fimm — lágu eftir dauðir í
valnum.
Sjónarvottur lýsir þeim aðför-
um, sem hrottalegum leik.
Heggur sá er hlífa skyldi
á TVIK þetta hefur vakið reiðí
i* dýravina í þorpinu, sem og
von er. Heimildarmaðurinn fyrir
þessari frásögn segir þannig frá,
að einn kötturinn hafi fengið í
sig fimm skot, áður en hann
drapst og spyr, hvort ekki sjeu
til nein lög, sem nái yfir verknað
eins og þenna.
Það er gott og blessað þegar
yfirvöldin bregðast skjótt við og
aðstoða borgarana í erfiðleikum
þeirra. — En fyr má nú gagn
gera, en „aðstoð" eins og þessi.
Fulltrúar Dýraverndunarfje-
lagas íslands geta að sjálfsögðu
fengið nafn heimildarmanns hjá
mjer, ef þeir vilja láta þetta mál
til sín taka.
Heilræði
IPRENTARANUM, blaði Hins
íslenska prentarafjelags er eft-
irfarandi heilræði, sem fleiri
ættu að kynna sjer en prentarar
einir:
„Þeir, sem vinna við vjelar eða
í námunda við þær, hvort sem
þær eru lausar eða staðfastar,
eiga að varast eins og brennheit-
an eld heilsu sinnar og öryggis
vegna að keppast eða flýta sjer.
Vjelarnar eiga að annast um
hraðann og gera það betur en
nokkur maður getur, ef þær eru
rjett stilltar og gætilega er aS
þeim farið. Annars er voðinn vís
í áföllum og slysum og spellvirkj
um, „Hægan, hægan far!“ segja
Kínverjar, spök þjóð“.