Morgunblaðið - 07.09.1951, Blaðsíða 7

Föstudagur 7. septera.’ber 1951
MORGUSBLAÐIÐ
? 1
f
HundraS fimmfiu ára m-
angrun
F.FTIR þv{, seira stormian eftir
íieimsókn Shenmansi Iteiitiits flota-
forirtgja til Spánar liægír, kemtir
það æ greinilegar £ IjAs að ein-
angrun Spánar ei- nút senn að
Terða lokið. En vms nær 150 ára
skeið hefur Spánn gengið- sina
g'ðtu einn, án vmáttntenda eða
samskipta við aðrar þjéðír, er frá
e--u skilin einstöfe tímabit t. d.
B orgarasty rjöldim. Kapoleons-
étyrjaldimar vcwm &í@ust«i tíma-
fcil í sögu Spánar, serm þe.ir áttu
beint samstarf við aðrar þjóðir,
en í þeim börðnst þeir„ snn kunn-
ugt er, við hlið Breta crg Potrtugala
Sí því skyni að spyma? fétum við
átbreiðslu valda Kapoieons.
FKKÍ FÓTAKEFLI
lí AFÐA IIERSINS
Það liggur því £ augum uppi,
að það ér mikitl og mearkur at-
fcul'ður í sögu spöxvsku: þjóðarinn-
a r, þegar þeir faíía frá. sinni
gömlu erfðavenju um emangrun.
Öi'yggi .þjóðarinnar er samofið
hverri þeirri ákvörðure,. sem kveð-
wr á um afnám einangrunarinnar,
scm forðað hefur tanéinu frá
tveimur hryllitegum Eeimsstyrj-
íoidum.
Og hver er svo vílji spönsku
þióðarinnar? Þjóðinm er Ijóst, að
<eí Rússland reickli til tvoggs og
ynni sigur yfir Þýskatandi og
Fi'akklandi, roundi Ktt viðbúinn
spánskur her eW« verða hinum
rauða að fótakefli. A hinn bóg-
ínn mundi velbúinn spánskur her,
sem skipaði sjer í fýlMngar sam-
eiginlegs varnarhers V-Evrópu,
ásamt ótal mörgum góðum flota-
Stöðvum, gerbreyta víðhorfi
Evrópuvamanna til hins betra.
Vist er að yfivmerm b.ins rauða
hers mjmdi líta löngunaraugum til
Gíbraltarklettsins, hefðw þeir
tti-oíið Frakkland undír fótwm sjex-.
Það mundi veita þeim vetþeginn
aðgang að ströndnm Atlantshafs-
Sns og opna leið tíl aS aðskilja
Bretland og N-Afríhu vneð öflug-
(ttm varnargarði fhighers og flota
EVRÓPA VERDUK VARIN
En ef nánara nmstxrf kemst
á milli Spánar og Atla.nts.hafsrík j -
anna dvíxxar þessi vtm árásaraðilj-
ans. Jafnvel þó botium væri auð-
mnnin sigur í norSri,. myndí sterk
vöm í torsóttum Pýx-erseafjöllum
og samstilltur vanxarher að baki
6k úrra gera slik áform. torsótt.
Ef til vill eru hermaðársjerfræð-
Sngamir í Madrid of bjartsýnir.
En þeirra skoðun er að- herstjórn
rauða hersins roundí hugsa sig um
tvisvar, áður en þeir íeggja til
sóknar yfir PyreneafjaUgarðinn,
ef þeir viti af vel búnum varaar-
fcer þar og að baki þeirra.
Þetta er öllum aíme-nníngí Ijóst.
©g það kann að vera af þessarj
Astæðu, sem ein eetnmg Acheson
otanríkisráðherra gi'óf um sig í
F.ugum Spánverja. ,JB'f á V-Evi-ópu
y< rður í-áðist, verður hún varin
•— ekki frelsuð". — Evrginn töluð
æetning á alþjóðavettvangí hefur
vakið jafn mikla athygtí á Spáni
einmitt þessi.
SAGAN ENDURTEKUR SIG
Sextándi dagur júlímánaðar
Icann að verða rcterftísdagur í
Spánskri sögu og jafnvel £ sam-
eiginlegri sögu Vesturfanda. Það
var að kvöldi þess dags, sem hinn
látni sjóliðsforingi ók ásarnt hin-
Um ákveðna Kamningamanní, Stan
ton Gxiffis, sendiherra Eandaríkj-
ianna í Madiid eftir hreiðum og
sólbökuðum veginum til E.I Padro
hallarinnar á fundi hershöfðingj-
ans sem ræður örlögum Spánar.
Að kvöldi þess dags varð Si>án-
Verjum hugsað aftur ii tímann —
tif desemhersdags áríð 19*40, þegar
stóiTÍ Mercedes bifreið var ekið
þessa sömu leið frá Madrid til E1
Pardo. 1 henni ók ernnvg flota-
fforingi — Canaris flotaforingi,
s.jerstakur ráðgjafi Hítlers.
Canax-is vildi eíirníg fá Spán-
verja til samstarfs. vIS aðrar þjóð-
iu'. Hann vildi fá Spánverja til
þátttöku í „Felix aðgerSinni", sem
ákveðin hafði verið nokkrum vik
um áðttr. Mai'kmið heanar var
Gibraltar og N-Afríka.
„NEI“ — ---------,JÁ*‘
1 desember 1940 sagði Franco
einvaldur „Nei". Eftir því sem
best er vitað hefur hann hinsveg-
ar gefið Shennan fíotaforingja
jákvætt svar.
I bæði þessi skipti hcfur Franco
einvaldur ákveðið svarið npp á sitt
eindæmi. En i báðum tilfellunum
má slá því föstu að meirihluti
þjóðarinnar hafi verið honum sam-
mála. Vegna nokkuð strangrar rit-
skoðunar er þó ef til vill ekki hægt
að fullvrða þetta, en ef dærna skal
eftir röddum þeim sem heýrast á
hinu raunverulega þingi Spánar
— kaffihúsunum, vii-ðist fullvíst
að meirihluti þjóðarinnar vill sam-
starf við Vcsturveldin, mcð sama
vilja og samstarfi við Þjóðverja
var hafnað áxnð 1940.
Það er fyrst og frenxst öryggi
Franco
iandsins og þjóðarinnai', sem mæl-
ir með því að þeir taki þátt í
vestrænu samstai'fi. Jafnfx'amt er
það vopnleysi hins tómhenta en
þrautseigja hers þeirra ásamt
vanxarleysi flota- og flugstöðva
þeina, sem mæ!a með því að þeir
taki þátt í samstarfinu.
Efnahagsleg aðstoð til handa
Spánverjum, mundi geta hjálpað
þeim til að komast yfir erfiðan
hjalla og auka framleiðslu og' iðn-
að stórkostlega. Þjóðin hefur lagt
mikla áherslu á aukningu iðnað-
arins, en fi-amfarirnar eru enn
hægai*. ITinar miklu og' breiðu
akursljettur Andalúsiu þarfnast
nýtísku fi'amleiðslutækja og það
þegar í stað. Nú ríkir öld bylting-
Hólar í Hjaltadal. (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
Brýnasfa nauösyn bændasfjeftaEÍnnar
Meira af ræktuðu landi
o" stærri im
O
HEIM AÐ HÓLUM
AÐALFUNDIR Stjettasambands
bænda hafa að jafnaði verið
haldnír á ýmsum stöðum í sveit-
um landsins. Hafa þeir fundar-
staðir feað tvennt fram vfir kaup-
stoðina, að bæði virrnst þar betra
næði til fundarstarfa og svo
kynnast fulltrúarnir ýmsum
landshlutum og þeim stöðum. þar
st-m fundirnir eru haldnir. I ár
var aðalfundur sambandsins hald
inn að Hólum í Hjaltadal. Nokkr
ir fulltrúanna höfðu aldrei komið
að Hólum áður og öllurn Ijek
þeim rnikil foi'vitni á að skoða 'ig
um á þessum fornfræga stað. — j svo
Það var tekið að bregða birtu1
þegar bifreiðarnar með fulltrú-
ana óku inneftir Hjaltadalnum.
í kvöldhúminu sást óljóst móta
fyrir miklum, hvitum bygging-
um og turninn í kirkjugarðin-
um, 28 metra hár, setur tignar-
legan svip á staðinn.
Skólastjórahjónin taka öllum
gestunum af mikilli alúð. Þau
standa úti á hlaði, fagna hópn-
um innilega og bjóða hvern ein-
stakan vélkominn heim að Hól-
um. Þegar allir eru konxnir út
úr bílunum, skipar skólastjórinn
öllum hópnum niður á herbergi.
Við vígðu mennirnir í flokknum,
sem erum þrír, hljótum vist á
„Vesturlandi". — Hólasveinar
nxunu kannast við þá vistarveru.
Þar fer vel um okkur meðan við
dveljum á staðnum.
Af föður skólastjórans, Karli I
Arngi'ímssyni, fyrum bónda að
Veisu í Fnjóskadal, fræðunxst við
um kirkjuna, því að um sögu
hennar er hann allra manna
, fréðastur. En ekki skal sú saga
j rakin hjer, þótt íreistandi væri
eð drepa á eitthvað af því, sem
| gamli maðurinn þylur fyrir
hópnum.
SamiaB vid Kristján KarEsson skóía.
stjóra usn búskapinn á Hólum
-4000
Sherman
anna og bændur og veikamenn
Spánar krefjast róttækra breyt-
inga.
HAPPASÆLLI FRAMTÍÐ
Það e,r af þeim sökum, sem meii'i
hhiti spönsku þjóðarinnar hoi'fir
út yfir bláar öldur Atlantshafsins
— öldurnar sem hin þrjú iitlu skip
Columbusar klufu 1492 í leit að
Ameríku. Og í dag er það banda-
Framh. á bls 8.
jeg hygg hann vera 3500-
hestburði.
— Er það allt taða?
— Að miklu leyti. Þó eru kring
um 500 hestar, sem fást af út-
valllendi og mýrum-.
— En hvað verður hej'fengur-
inn mikill hjer í sumar?
— Hann verður varla meira
en 2500 hestar. Það gerir kalið.
— Hvaða skepnur hefur þú
á öllum þessum heyjum?
—- Hjer eru um 70 nautgripir.
Þar af eru 50 mjólkandi kýr.
Fyrir fjárskiptin voru hjer 400
fjár, en nú í vetur voru hjer
kringum 250 kindur á fóðrum.
Við fengum líflömb af Vestfjörð-
um og jeg hygg að þau muni
reynast vel.
— Ætlarðu að fjölga fjenu
mikið?
— Já, eitthvað. Hjer eru fjár-
hús fyrir 500 fjár, og þau þarf að
fylla og svo verður e. t. v. fjölg-
að eitthvað meira þegar þar að
kemur.
— En hvað hefur þú af hross-
um?
— Þau eru um 70.
— Já, ekki ertu nú alveg
hcstalaus. En ekki muntu nú
láta þjer nægja hestaflið til
I dráttar fr.ekar en aðrir bændur
I nú til dags?
— Ó, nei. Ekki er nú það.
Hjer eru 3 venjulegar heimilis-
dráttarvjelar og einn „kubbur".
Þær eru notaðar til alls dráttar
ncma fyrir rakstrarvjelar. Þar
notar maður hestana.
— Hvernig er svo heyið verk-
að?
— Það er bæði verkað sem
þurhey og vothey. Hjer eru 2 vot, .
heysturnar, sem báðir taka 800—t ^15®11 c el cn
1000 hesta. Upp í þá er heyinu
fræðist jeg af skólastjóranum,1 spúð með saxablásara.
sem er svo vinsamlegur að I — Hvernig verkast heyið i
„offra“ á mig nokkrum mínút- | þessum turnum?»
IIEYSKAPUR — VJELTÆKNI
Um búskapinn heima á Hólum
ágæta aðstöðu, góðan markað c.
s frv. Hvernig er það með Hóla-
búio? Ber bað sig?
— Já, siðan-jeg kom hingað,
befur það borið sig öll ári.n
nema eitt. Það var árið 1950. Þa
var hjer sauðlaust vegna fjár-
skiptanna og þá var nokkur
halli á búskapnum.
KAFVIRKJUN
— Eru nokkrar sjerstakar
framkvæmdir á döfinni hjer \
Hólum, sem stendur?
— Já, við erum að virkja Víð'i-
nesá til þess að fá meira rafmagn
heldur en við höfum nú.
— Hváðan fáið þið rafmag.tx
núna?
— Hjer er lítil vatnsaflsstoð,
scm var byggð árið 1937. En það
vantar mikið á að hún fullnægj.
o.rkuþörfinni,'svo að við hofum
orðið að hafa dieselstöð með.
— Verður þessi nýja virkjun.
mikið mannvirki?
— Hún á að framleiða 80 hesí-
öfl. Aðrennslisrörin eru 81 metii
á lengd og fallhæðin 16 metra*.
Fjarlægðin frá stöðinni og hing-
að heim eru um 850 metrar.
— Hvað kostar þetta mikið?
— Jeg veit það ekki ennþá. E*:<
jeg vona að stöðin verði ekki oi:1-
boðslega dýr. Við keyptum
gamla stöð í Hveragerði, sem
lögð var niður þegar Hveragerftx
fjekk Sogsrafmagnið.
SKÓLINN
— Jæja, viltu svo ekki segja
mjer eitthvað um skólann? Hva 'i
voru margir nemendur s.l. vetuy?
— Hjer var 31 nemandi. 15- x
16 í þeirri: eldr:i
! Og það eru allar líkur til þess a 'i
skólinn verði fullskipaður í vei-
ur.
— Hvað eru kennararnir marg
um, enda þótt hann hafi nóg að
gera við að sinna þörfum hinna
mörgu gesta, sem þessa dagana
gista Hólastað. Auk þess á Krist-
ján, skólastjóri, sæti á fundum
Stjettasambands bænda, sem
einn meðlimur í Framleiðsluráði
landbúnaðarins.
Allur okkar búskapur byggist
á fóðuröfluninni. Þess vegna vil
jeg fyrst fræðast eitthvað unx
heyskapinn.
— Hvað er nú heyskapurinn á
Hclum mikill í meðalári?
— Hann er nú orðinn all-mik-
ill eftir því sem gerist á jörðum
hjer á landi. Við vitum það að
— Agætlega.
— Er ekki erfitt að gefa úr
þeim?
— Nei, síður en svo. Piltarnir
— Þcir eru þrír fastir auk mín.
Flestir hafa þeir verið hjernu
siðan jeg kom hingað árið 193;1
I vilja heldur gefa úr þeim heldur |^inn ,af el' J50.. nýk°mmn
en úr þurheyshlöðunni og þó er j bmgað til Hola. Það er ungu
' hún ialla staði hin bægilegasta. Ir‘aður- Einar Sigurgeirsson, ætt
I — Hvað verður um þann hey- aður af Eyrarbakka. Hann hefu
1 feng, sem ekki fer i turnana? I fengið alla sina búfræðimenntu'1
! — Hann er að mestu þurkaður. j vesfan hafs,
I einni ferstrendri gryfju erum! , _
! við að gera tilraun með votheys- ! f AÐ SEM MEST RIÐUR A
plessu Árna Guðlaugssonar.
I — Hefurðu ekki heyrt það í . ..
' fcæfidum og fleirum, að þeim i ert nu fromuður x lapdbupaðaiA"
* .... , ■■ i malum okkar ,og. eiðtogi: ungrie
að riRisbum . < - .
— Jæjá, skóla&tjórk Jeg þakku
þjer allar þessar upplýsingar.; Þ«-
þvkir einkennilegt,
á skólum, heilsuhælum o. s. frv.
j manna. bc ivra, seim , ætla sje<r a«ýj
vísu ekki nákvæmlega, því áð ' skúli ekki bera sig? Þau eru þó j
kjer er aldrei bundinn b&ggi. En 1 rekin á bestu jörðunum, þau hafu1
stunda sveitaþúskap. Viltu ekl*
Framhald á bls. 8