Morgunblaðið - 03.11.1951, Blaðsíða 5
—
f
Laugardagur 3. nóv. 1951
MORGU NBLAÐIÐ
I
Surtan og nágrenni
% y . Rarfe
- :Æ$
'M-&.-Æ-P$i0íW£''§éijj
e~JÍ{edit&rran&an. /
Elœða Yiðskifta«ftiálc&ráðit;@rm
Strikin sýna athafnasvæði breska hersins austan Suez-skurðar.
Við Ferdan-brúna, sem er yfir skurðinn, sló í bardaga milli breskra
og egypskra sveita 18. okt. Þar fjellu 2 af Egyptum, en 5 særð-
ust. í Port Said og Ismailia sló í hart milli Breta og egypskra upp-
þotsmanna.
ísfisksaian í Bretlandi og
Þýskaiandi nam. 3,4 millj.
Fram'h. af bls. 2
er nú mjög breytt. Verkefnið er
orðið tiltölulega lítið og fábreytt
og full ástæða til að sníða því
stakk eftir vexti. Starfsliði fjár-
hagsráðs hefur á síðast liðnum
12 mánuðum fækkað um 40
manns. Er þá ekki með talin
skrifstofa verðgæslustjóra, sem
hefur nú 7 starfsmenn í stað 14
áður. Sparnaður á rekstri fjár-
hagsráðs og verðgæsiuskrifstof-
unnar er talinn að muni nema
um 1651 þús. kr. á ári frá því
sem var áður en breytingarnav
voru gerðar.
En sparnaður einstaklinga og
fyrirtækja mun þó vera íniklu
meiri. Af þeim hefur nú verið að
miklu leyti ljett því fargi, að
þurfa að standa dögum saman í
biðröðum til þess að hafa tal af
þeim sem völdin höfðu um allan
innflutning, þótt ekki væri nema
til að fá leiðrjettingu á sýnilegu
ranglæti eða mistökum í af-
greiðsiu. Af verslunarstjettinni
hefur nú verið ljett að mestu
þeirri tímafreku og sálardrep-
andi skriffinnsku sem öllu haíta-
kerfinu hefur fylgt eins og svart-
ur skuggi, sjerstaklega skömmt-
uninni, Starfið sem af þesst’
leiddi verður ekki metið til fjá?
og almenningur gerði sjer litla
hugmynd um hversu mikið var.
Það verður haldið áfram á
þeirri braut að draga úr skrif-
finnskunni og gt)"a einfaldara
það sem eftir er af haftakerfinu.
Vel má svo fara að gerð verði
breyting á yfirstjórn þessara
mála áður en langt um líður.
UTVEGUN LANSFJAR
l
Markðusftoríur géðar í Breflandi.
í SÍÐUSTU viku var ísfiskmarkaðurinn í Bretlandi og Þýska-
landi hagstæður vel. Þó öllu betri í Bretlandi, svo sem frjettir
hafa borið með sjer. — í vikunni nam ísfisksalan af 10 togurum
alls rúmlega 3,4 millj. kr. brúttó.
Um þessar mundir éru 16 togarar'®'
& ísfiskveiðum. — Hefir afli þeirra
Verið góður, ]>á er stormar liafa ekkij
valdið frátöfum. Togarinn Hafiiíl
náði til dæmis fullfcrmi ísfisks og er
nú á útleið, eftir fimm daga veiði.
'Flotinn er á Halanmn og þar í
gretin J.
Þýskalandssölur
1 vikunui sem leið seldu sex tog-
arar í Þýskalandi. ■— Kunnugt er
um sölu fdmm þeirra, þ. e.: Skúli
Magmisson er se'tli 248 tor.n fyrir
9431 steriitigspund, Riiðull, 180 tonn
fyrir 7860 pund, Karlsefni 266 tonn
fyrir 10327 pund, Egill Skallagrims-
son 237 toan fyrir 9177 pund, Adi-
ur 214 tonn fyrir 9796 pund. •— ís
borg .seldd þar, en e'kki er kunnugt
tmi sölu skipsins.
Fjekk fullfermi
á 6 dögum
I Bretlandi
1 Bretlandi seldu: Júní 225 tonn
fyrir 12506 puud, Harðbnkur 221
tenn, fyrir 11389 pund. Kaldbekur
242 tonn fyrir 1 3882 pund. Elliðfiey
238 tonn fvrir 12283 pund og í ga-r
seltli Jón Þorláksson þar 220 to.in
fyrir 10508 pund.
Allir til Breílands
1 byrjun ntrslu vihu niunu sex
togarar sel',a ■ ki'> omn ; Bretlaudi.
■Ekki miln neiua tigáraaná sigla til
Þýskalands þá, ]<ar eö markaðshorf-
ur i Engilándi eru -tnidar sjerleg.a
gt’iðar um þessar mundir.
SIGLUFIRÐI, 2. nóv.: — Bæjar-
togarinn Hafliði kom hjer í gær
ir.eð fullfermi. Hafði hann feng-
ið farminn á sex dögum.
Skjöldur kom hjer í gærkveldi
með 12 tonn. Hann er á togveið-
um og leggur aflann upp í írysti-
hús Þráins Sigurðssonar.
Á smærri báta, sem stunda línu
og handfæri, er afli tregur.
Fyrir stuttu hófst hjer vinna
i innri höfninni og vinna þar nú
11 menn. — Guojón.
PARIS, 2. nóv.: — Eisenhower
hjelt flugleiðis áleiSis til New
York í kvöld kl. 10. — ViS
hrottförina færSist hershöfðing
inn nrdxn.eS rmða viS frjetta-
inenn um hiimr nýju tiilögur,
seni hann íegyur > næsíu viku
fyrir Ttumau forsela.
•— NTB-Reuter.
Fje á sparisjóði .... 480 millj.
Á hláupar*eikningum 375 millj.
Eigin sjóðir ......... 160 millj.
Seðlaveltan .......... 200 millj.
1,215 millj.
Þetta eru aðallega þeir fjár-
munir sem bankarnir geta láiiað
og er þó sumsstaðar téflt á tæp-
asta vað.
Það er til aðeins ein leið, ef
auka ætti nú útlánin og hún er
sú að gefá út fleiri seðia, auka
seðláveltuna. En slíkt rekstursfje
eykur ekki möguleikana til
að kaupa erlendar Vörur, ef ekk-
ert stendur á bak við seðlaaukn-
inguna annað en prentvjelin.
Við verðum að gera oltkur
grein fyrir þvi að fjármurtir
landsmarma. sem bankarnir hafa
imdir hörtdum, eru takmarkaðir.
Við höfum lagt fje í margt og
mikið á undanförnum árum. Fjár
munir okkar til þess eru ekki
óþrjótandi og nú er að koma í
ljós botninn á kistUnni
STOFNIJN
If> V A Ui .* 8RANKA
var. Með þessu móti geta fyrir<»
tækin ekki safnað nauðsynleg-
um sjóðum og stóriðnaSur er
dauðadæmdtir i laudinu af þess-
um sökum.
Jeg ætla ekki að ræða urr»
skattamálin hjer, en það er vanda
mál sem kallar stöðugt hærra
og hærra á lausn.
ROLEGRA VERÐLAGS-
TÍMABIL
Sökum þess að talsvert hefur
verið rætt um erfiðleika í sam-
bandi við útvegun lánsfjár til
reksturs og íramkvæmda, ekki
síst í verslun og iðnaði, vil jeg
minnast á það mál lítilsháttar.
Það var eðlileg efleiðing gengis
breytingarinnár að verslun og
iðnaður þyrfti meira rekstursfje
í krónum en áður var. En svo
bættist við hin mikla erlenda
verðhækkun sem jók mjög þessa
þörf. Úr þörfinni hefur að vísu
verið talsvert bætt með auknum
útlánum bankanna síðan gengis-
breytingin var gerð. Síðan i
mars í fyrra hafa útlán aukist
úr 912 millj. kr. upp í 1288 rnillj.
kr. eðá um samtais 376 millj.
Þessi hækkun á útlánurtum hefur
þó ekki nærri bætt, úr lánsfjár-
þörfinni eða hinni míklu eftir-
spurn um lánsfje,
Þegar síðasti fríiistinn var gef-
inn út í vor, íor ráðuneytið þess
á leit við bankana, að þeir tækju
ákveðna fyrirfram greiðslu
vegna bankaábyrgða og gjald-
eyrisloforða, þangað til sæist
hvernig frílistanum reiddi af.
Margir í verslunai'stjett töldu
það fjörráð við verslunina að
skerða rekstursfje hénnar á
þenna hátt. Margir vöru þeir sem
skildu ekki, að það var lífsskil-
yrði fyrir það frjálsræði Sem þá
var fengið í versluninni, að hinu
lausa fjármagni og útlánastarf-
seminni væri haldið í hæfilegum
skefjum til að byrja með. Héfði
þeírri eftirspurn um lánsfje verið
fullnægt sem myndaðist er frí-
listinn var gefinn út, bá hefði
allur gjaldeyrir sem landið hafði
til llmráða, verið rifinn út á fáum
dögum og frílistinn hefði fengið
skjótt og hljóðlátt andlát.
En ástæðanna fyrir lánsfjár-
kreppunni er ekki að leita hjá
viðskiptamálaráðurieytinu. Það
telur nú litla ástæðu sem stend-
úr að hefa ndkkur aískipti af
útlánunum. Ástæðan er engin
önnur en sú, að bankarnir hafa
þegar teigt útlánamöguleika sína
til hins ýtrasta og þeir hafa ekkx
fjármuni lengur til að lána í við-
bót við það sem nú er útistand-
andi.
TUTpnp Jv"T'i P1:ki lanrPt að loit,r
tiT nð géra sjer groin fýrir því.
Bankárfíir geta aðeins láhað þá
sjóði sem þeir ráða yfir. Þeir
haía nú til umráða:
raieg Befl fyrlr skðmmu tekið
iðnaSarsnálimum en hefi enn
komíð et haft lítil afskip',1
ai þeim. jyiig langar po m ao
minnast á eitt mál sem forystu-
menn iðnaðarins bera mjög fyr-
ir brjósti, en það er stofniin iðn-
aðarbanka.
Mál þetta kemur til afgreiðslu
á yfirstandandi þingi. Um það
virðast nokkuð skiptar skoðanir
og skal því ekki spáð um afdrif
þess á þessu stigi málsins. Jeg
er þeirrar skoðunar að banka-
stoínun sem sjerstaklega er ætl-
að að styðia eðlilega þróun iðn-
aðarins, geti orðið honum mikil
stoð í framtíðinni. Bankinn ætti
að vinna svipað hlutverk fyrir
iðnaðinn eins og Búnaðarbankinn
fyrir laixdbúnaðinn.
Hins vegar er ekki þess að
dyljast að eins og sakir standa
myndast ekkert nýtt rekstursfje
í landinu við það eitt að stofna
banka. Og þótt slíkur banki ícngi
í hlutafje 5—6 inillj. króna, þá
mundi slíkt hrökkva skammt. Nú
hefir iðnaðurinn að láni í bönk-
unum rúmar 68 millj, kr. Þ;<ð
er mikið fje á okkar mælikvarða
og iðnaðurinn getur ekki án þess
verið. Það mundi að likindum
líða langur tími þangað til iðn-’
aðarbankinn gæti tekið a'ö sjer
það hlutverk að sjá alveg fyrir
þörfum iðnaðarins.
Iðnaðurinn er nú þriðjamesta
atvinnugreinin í landinu, kemur
næst á eftir sjávarútvegi og land-
búnaði. Það þarf því ekki r.ti'
vekja neina furðu þótt rætl sje
um sjerstaka lánsstofnun íyrir
þenna mikilsvarðandi átvinnu-
veg. Jeg álít því að taka eigi
þessu máli með iullum skilningi
og líta á það í ljósi framtíðar-
innar. Rikisstjórnin hefur lofað
3 millj. kr. framlagi til iðnlána-
stofnunar.
En jeg vil taka þao fram að
jeg tel að iðnaðarbanki eigi aó
vera einkabanki, en ekki eigxr
ríkisins eða undir þess yfirráönm,
þótt ríkissjóður legði fram eitt-
hvert hlutafje til slíks banka.
Af iðnaðarins hálfu er þetta
íalið stærsta mál hans eins og
nú standa sakir. Jeg hygg þó að
annað mál sje enn stærra, sem
iðnaðurinn heíur einnig snúið
s.ier með til ríkisstjórnarinnar.
Það eru skattarnir. Megin ástæða
þess að iðnaður og versl. eru nú í
rekstursfjárþröng, er að skattarn
ir leyfa ekki þessum fyrirtækj-
um að safna sjóðum, sem nauð-
svnlegir eru fyrir rekMurinn.
Skattstiginn er enn sá sami og
fyrir stríð og þótt tekið sje til-
lit tii verðmætisrýrnunur. lcrón-
j unnar við skattlagningu einstakl-
! inga, er ekkert slíkt tillit tekið
j þegar fjelcg- eiga í hlut. Skattur-
i iTvn sk-hur rú eftir Iætrri króru-
tölu af tekjúnum en iyrir stríð,
vegna stríðsgróðaskattsins, en
’ verðmæti hverrar krónu er ekki
S nema tíundi hlúti af því sem þá
Þegar í heild er litið.yfir þat»
mál sem jeg hefi gert hjer ac5
umræðuefni, mun fléstum verða
fyrir að spyrja hvað framundaa
sje í þessum efnum.
Eins og jeg tók fram áðan, eir
gjaldeyrisafkoma þjóðarinnar
komin undír rekstri og stárfsskil-
yrðum atvinnuveganna. Sú hækk.
un sem orðið hefur á reksturs-
kostnaði undanfarna mánuðv
ógnar nú afkomu útflutningsfranrt
leiðslunnar svo að vinnufriðnurfl
getur stafað hætta af. En ef sá-
friður er rofinn, getur af því leitt
langvarandi vinnuStöðvun, serrv
kemur hart niður á þessu litla og
fátæka þjóðfjeiagi.
Frjálsræði í versluninni er hátlf
því að gjaldeyrisöflunin haldist
nokkurnveginn í horfinu. Ef svo
verður, hefi jeg þá trú að hægt
verði smátt og smátt að höggvA
burtu þau höft sem enn eru eft-
ir, og koma á eðlilegum og ó-
þvinguðum verslunarhátfum.
Allar okkar efnahagslegu bollv
leggingar eru mjög háðar vöru-
verði á heimsmarkaðinum. Ýms-
ir sjerfræðingar í verslun oj
fjérmáhim eru þeirrar skoounar,
að verðhækkunin erlehdis hafv
náð hámarki og ekki sje ólík-
legt að vörUverð fari heldur
lækkandi. Þessu til sönnnunar er
bent á að ýmsar vörur hafi lækk-
að í verði undanfarna mánuði.
Ef þessi spá reynist rjett, þá-
ætti þrýstingurinn, sem verð-
hækkunin veldur í hagkerfi okk-
ar, að fara minnkandi. Jeg er
þeirrar skoðunar, ef ekkert ó-
vænt kemur fyrir, að vísitaTaA
fari nú að stöðvast vegna þess
að róiegra verðlagstímabil farv
í hönd. En jafnvægi getur þó
þvi aðeins náðst og haldist, a<3t
ny alda kauphækkana rísi ekki
er fái hjól verðlagsins til að snú-
ast á ný til hækkunar.
Landsrnenn verða að gera sjer
ljóst að hjer er mikið í húfi. Ef
ekki verður stöðvuð verðhækk-
unín hjer iimanlands og kapp-
hlaup hefst milli verðlags og
vinnulauna, ef ekki er brátt hægt.
að stöðva síhækkandi reksturs-
kostnað útf lutni ngsf r amleiðsl-
unnar, þá getur enginn mannleg-
Íír máttur hindrað það, að efna-
hagskerfi þjóðarinnar leiti jafn-
veegis á þann hátt sem engin:rv
óskar en allir verða þó að takv
afleiðingum af.
Þjóðin er sinii eiginn gæfu smicí-
ur í þessum efnum sem öðrum,
þrátt fyrir öll utanað komandV
áhrif. Hvernig okkur líður V
þessu blessaða landi, er að mestr*
undir okkur sjálfum komið. Þa3’
er komið undir því, að við sentv
byggjum þessar strendur, getum
unnið saman, staðið saman og
haldið saman. Og að við getunv
sýnt hverjum öðrum örlítið meiri
þolinmæði, skilning og góðvildt
en við gerum nú.
4 y,-
>'‘^-'.'.AVlW.<ÍÍAsSW,»M#tóííjÍ^
ALETTE
GOLDENS.i
HUSMORSKOLE v
Berby Herregárd, Preslebakke
NORGE
5 mán. námskeið byriar 10. jan, og-
1. ágrúst. Ál'hlífia lennsla í mat- og
hússtjórn, énnfr. handavinna. GóS
! áðhlynning. Gamáil og þekktur skéli
j i unúuríogru umnvern.
skólaskrá.
Buðjið UMk