Morgunblaðið - 16.11.1951, Blaðsíða 8

8
M n R Gl’ 1\ RI. 4 fíl fí
Föstudagur 15. nóv. 1951
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Fraxnkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgöarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýslngar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Fjaðraleit í stað hugsjónabaráttu
MÖRG undanfarið ár hafa verið
uppi umræður um rjettmæti sjer-
sköttunar giftra kvenna. Frum-
vörp hafa þráfaldlega verið bor-
in fram á þingi um þessa breyt-
ingu skattlaga. En þótt slíkar
tillögur eigi verulegu fylgi að
fegna í öllum stjórnmálaflokkum
hafa þær ekki ennþá náð fram
að ganga.
Einn af þingmönnum Alþýðu-
flokksins flytur á Alþingi því,
sem nú stendur yfir frumvarp
um sjersköttun giftra kvenna.
Hefur blað hans undanfarið aug-
lýst það af svo miklum ákaxa
að það hefur lítt sjest fyrir um
tillit til staðreynda. Þannig hef-
ur 'blaðið t. d. haldið því fram
að hjer væri um algerlega nýtt
mál að ræða. Slík breyting
skattalaga hefði bókstaflega eng-
um komið til hu.gar nema hinum
hugsjónaríka núverandi flutn-
ingsmanni þess.
Auðsætt er að fundur kven-
stúdenta, sem annars lýsti sig
fylgjandi tjeðu frumvarpi, hefur
greinilega fundið, hversu ljelega
hefur verið á þessu máli haldið
af flutningsmanni þess.
í ályktun þessa fundar frá 29.
okt. s. I. segir svo m. a.:
„Hinsvegar harmar fundur-
inn það, að þetta mál, sem
svo ofí áður hefur verið rætt
á Alþingi, og þingmenn flestra
stjórnmálaflokka hafa íjáð
fylgi sitt, skuli ekki vera bor-
ið fram af fleiri en einum
þingfiokki svo málefninu yröi
tryggður öruggur framgang-
ur“.
Flutningsmaður frumvarpsins,
sem Alþýðublaðið reynir nú að
telja fólki trú um, að sje spá-
nýtt, hefur fallið fyrir þeirri
freistingu. Hitt hefur honum leg-
ið nokkurn veginn í ljettu rúmi,
hvort málið næði fram að ganga
eða ekki. Hans tilgangi er náð
með því að fá skjall í flokks-
blaði sinu og spaugilegar skrök-
sögur sagðar um hið einstaka
frumkvæði hans, umbótavilja og
hugsjónaauðgi'!
1 raun og veru er þetta sorg-
legt, ekki fyrir andstæðinga Al-
þýðuflokksins, heldur fyrir hann
sjálfan og hinn unga þingmann
hans. Það spáir aldrei góðu um
pólitískan þroska manna þegar
þeir falla tíðum fyrir þeirri
freistni að láta góð mál gjalda
græðgi sinr.ar í flokkslegan á-
vinning. Hver sá stjórnmálamað-
ur, sem í raun og sannleika vill
koma einhverju umbótamáli
fram, hlýtur að fara þá leið, sem
líklegust er til þess að trj'ggja
málinu sigur.
Því miður hendir það þenn-
an þingmann Alþýðuflokksins
of oft, að hann metur ímynd-
aðan flokkslegan ávinning
meira en hagsmuni þess fólks,
sem hann segist bera fyrir
brjósti. Þessvegna ber mál-
efnaflutningur hans oft meiri
svip af fjaðraleit en hugsjóna-
barátíu. Af því leiðir einnig
það að honum verður sjaldn-
ast vel til liðs, hvorki meðal
fólksins nje í sölum löggjaf-
arsamkomnnnar.
Orsök þess er auðsæ. Til þess
að afla málum fylgis þarf hugur
að fylgja þeim. Ef svo er ekki
verður baráttan yfirborðskennd
og sannfæringarvana.
Annars verður ekki hjá því
komist að benda almenningi á
það í þessu sambandi, að Al-
þýðuflokkurinn hefur eins og
hinir vinstri flokkarnir átt ríkan
þátt r að koma á því skattafarg-
j ani, sem þjóðin nú stynur undir.
! Hann hefur alltaf heimtað sí- i
aukna skatta. Það er fyrst nú
I þegar honum er orðið það Ijóst,
hversu almenn óánægjan er með
^ skattpíninguna, sem hann þyk-
1 ist vilja gera einhverjar umbæt-
ur á skattalöggjöfinni.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
fyrir löngu varað við hinni
skefjalausu skatíránsherferð
ríkisins á hendur einstkling-
unum. Það er sú stefna, sem
átt hefur mestan þátt í að
vinna gegn sparsemi og spari-
fjársöfnun. Einstaklingarnir
hafa mist áiiuga fyrir að
leggja sig fram til þess að
auka tekjur sínar og Ieggja
þær fyrir. Skattahít ríkisins
hefur gleypt bróðurpartinn
af þeim, enda þótt engan veg-
inn væri um hátekjur að
ræða, miðað við núverandi
peningagildi.
Samsköttun hjóna er aðeins
ein hlið hinnar ranglátu skatt-
heimtu. Það er ekki hægt að
draga lengur breytingar á skatta-
löggjöfinni. Þær hafa þegar dreg-
ist alltof lengi.
Vaxandi ótfi
OTTI Framsóknarflokksins við
hinn þróttmikla landsfund Sjálf-
stæðisflokksins fer dagvaxandi.
Jafnhliða hræðsluskrifum sín-
um reynir blað hans að hressa
upp á liðsmennina með því að
freista þess að sannfæra þá um
að flokkur þeirra sje í stórfelldri
sókn og hafi verið það mörg und-
anl'arin ár.
Það er best að athuga, hvernig
þessi „sókn“ Framsóknar líti út
i tölum.
í sumarkosningunum árið 1942
fjekk Framsókn 27,6% atkvæði.
Um haustið sama ár fjekk hún
2C,6%. í kosningunum sumarið
1946 hallar en undir fæti hjá
hinni sjálfglöðu maddömu. Þá
fær Framsóknarflokkurinn23,l%
atkvæða. í kosningunum haust-
ið 1949 fær flokkurinn svo 24,5%
atkvæða og vinnur þá upp lítið
brot af tapi sínu við undanfarnar
kosningar.
Þessar tölur nægja til þess að
sýna „hraðann" í framsókn Tíma
liðsins við kosningar undanfar-
inna ára.
Til gamans má svo að lokum
rjett aðeins minnast á hrókaræð-
ur Tímans um að formaður Sjálf-
stæðisflokksins hafi vafið 555
landsfundarfulltrúum um fing-
ui sjer. Af því tilefni hefur blað
kommúnista spurt Framsóknar-
menn svofelldrar spurningar:
Hvað eruð þið að tala um að
Ólafur Thors hafi vafið lands-
fundi Sjálfstæðismanna um
fingur sjer? Hefur hann ekki
leikið sjer að ykkur og haft ykk-
ur að ginningarfíflum?
Þessari fyrirspurn hefur Tím-
inn svarað kommúnistum á þessa
leið:
Ykkur ferst að tala um slíkt,
þið, sem kölluðuð Ólaf Thors
aldrei annað en herra Ólaf Thorg'
á meðan hann vaíði ykkur um
fingur sjer!!
Morgunblaðinu r.kilst, að for •
maður Sjálfst; ói: Iokksins megi
vel una við þes;. orðaskipti and-
'stæðinga sinna.!!
BÓKMENNTAVERBLAUNUM
NOBELS var úthlutað í gær. Nú
sem fyrr voru ýmsar ágiskanir
uppi um, hver þessi veglegu
verðlaun hlyti. Ýmsir höfðu
verið tilnefndir og af frásögnum
norskra bl&ða gat að Iesa að bar-
áttan, ef svo má að orði kveða,
stæði milli sænska ljóðskáltísins,
leikritaskáldsins og rithöfundar-
ins Pár Lagerkvist og fslendings-
ins Halldórs Kiljans Laxness. í
gær voru hinsvegar tekin af öl!
tvímæli varðandi úthlutunina,
því hinu sænska skáldi hlotnuð-
ust verðlaunin.
GAF FYRSTU BÓKINA
ÚT 22 ÁRA
Pár Lagerkvist er sextugur að
aldri fæddur 1891. Eftir hann
iiggur fjöldi ljóðrænna verka,
leikrita og skáldsagna. Fyrsta
verk sitt ljet hann frá ájer fara
ei hann var 22 ára gamall. Nefnd
ist það Ordkonst og Bildkonst
(Orðsins list og myndlist) lof-
kvæði um þær stefnur, er hæst
bar á eftirstríðsárunum.
Hæst náði hann sem ljóðskáld
með Hjártats sárger, sem út kom
1926. Þetta ljóðverk skapaði
Sögur heríækrsla
ins hundroð áre
Helsingfors i nóvember.
ÞANN 29. október s.l. voru 100
ár liðin frá því Zacharías Tópe-
líus birti fyrsta kaflann úr „Sög-
um herlæknisins" Næstu 12 ár
kom þessi skáldsaga hans út sem
framhaldssaga í Helsingforsblaði.
Síðar gaf Tópelíus söguna út í
þrem bindum. En upp frá því,
fór skáldsaga þessi sigurför um
mörg þjóðlönd.
íslendingar þekkja þýðingu
Matthíasar Jochumssonar. Hún
varð ákaflega mikið lesin. Þessi
skáldsaga veitti mörgum íslend-
ingum fyrstu fræðslu þeirra um
Finnland, og kvæði Runebergs
um „Fánrik Stál“, sem Matthías
þýddi á sínum tíma. Þessi verk
Tópelíusar og Runebergs og þýð-
ingar þeirra, vöktu áhuga íslend-
inga fyrir málefnum Finnlands.
Þau hafa vakið vinarhug íslensku
þjóðarinnar gagnvart okkur Finn
um.
Tópelíus birti margar sögur
sínar í Helsingforsblöðunum.
Iíann skýrði svo sjálfur frá að er
hann fjekk áhuga fyrir einhverri
ákveðinni sögupersónu, eða ein-
hverjum atburði, byrjaði hann að
skrifa sögurnar, en söguþráður-
inn lengdist svo að segja að sjálfu
sjer, jafnóðum og hann skrifaði.
Stundum misheppnaðist þetta
fyrir honum, eftir því sem hann
sjálfur sagði frá. Hann fór öðru-
vísi að, er hann samdi Sögur her-
læknisins. Þá ákvað hann í upp-
hafi hvernig söguþráðurirm
skyldi vera í aðalatriðum. Vjek
þó frá upprunalegum ákvörðun-
um sínum, er fram í söguna sótti.
Hafði hann t. d. í upphafi hugsað
sjer, að láta söguna halda áfram
fram á sína æfi, eða til ársins
1852, en ljet sögunni vera lokið
50 árum fyrr.
Sjálfur furðaði hann sig á hve
vel tókst við Sögur herlæknisins,
því oft varð hann að skila hand-
ritinu í skyndi í prentsmiðjuna,
svo að segja dálk eftir dálk. áður
en blekið var orðið þurrt. En
hann gaf sjer tíma til að la.'færa
söguna mikið, þegar hann gaf
hana út í bókarformi.
Fram á síðustu tíma, hafa Sög-
ur herlæknisins verið fyrsta yfir-
lit æskulýðsins yfir sögu Finn-
lands. Hver kynslóð af annari
hefur lært að meta þessa óvið-
jafnanlegu bók. Unga fólkið hef-
ur fylgt með áhuga sögu þessara
dularfulla koparhrings, setr. var í
eigu finnskrar aðalsættar frá dög
um þrjátíu ára stríðsins, fram til
Ioka 18. aldar. Með þessari uppi-
stcðu óf skáldið æfisögur rcsrgra
manna í romantískum and■. tam-
tíðar sinnar. En það er ekl nng-
ur hin rómantísþa frásögv hinn-
ar sagnfræðilegu skáldsö i, er
Framh, á Fs, )2
/ ••
Piir Lagerkvist
honum mikla frægð og er eitt
af öndvegis verkum hans.
Sem leikritaskáld byrjar hann
frægðarbraut sína 1918 með
„Tester“. En það leikrit hans
sem best er talið er „Han som
fick leva om sitt Iiv“, en það var
fyrst sýnt 1928. Er það samið
út af kenningu Strindbergs „Alt
gaar igen“.
1933 sendir Lagerkvist frá sjer
enn eitt verkið „Bödlen“. Það er
ádeilurit og beinist gegn hinum
þjóðlega sósíalisma.
1928 komu út Úrvalsljóð hans
og 1932 úrval sagna hans, þar
sem m. a. voru margar hans
bestu skáldsagna og frásagna.
Á þessum fyrri hluta skáld-
sagnaferils síns er Lagerkvist
talinn einn áhrifamesti fulltrúi
særslis exprcssioni'jma og mvnd-
ir hans eru þrungnar hugmynda-
p.uölegð og fegurð.
Síðar hallast hann að ideal-
isma. Trú á kærleikann og hið
gcða.
HALLAST AÐ ÍDEALÍSMA
1939 kom út leikrit hans , Sey-
er i mörker“. Hlaut það mjög
góða dóma. Sana ár sendi hann
frá sjer „Ben befriade mánnisk-
an“ og árið eftir Ijóðasafnið
„Sáng och strid“.
Af siðari verkum hans má
neina leikritin „Midsommar-
dröm í fattighuset“ (1941) „Be
vises steK“ (1947) og rómaninn
„Dvárgen“ (1944).
Hjer hafa aðeins verið nefnd
frægustu verk þessa mikla
sær.ska skáldjöfurs. Honurn
verða ekki gerð skil í stuttri
blaðagrein, svo hjer verður látið
staöar numið.
FJELAGI
Akademíunnar
Þess má þó geta að hann hef-
ur hlotið verðskuldaða viður-
kenningu í heimalandi sínu, m.
a með því að vera skipaður fje-
lagi (aðili) sænsku akademíunn-
ar árið 1940. Síðasta verk hans
kom út á s.l. ári. Nefnir hann þá
bók Barrabas.
Lagerkvist hefur alltaf verið
blaðamönnum erfiður í skauti.
Hann kærir sig kollóttan um
samtöl við þá og segir það
heimskulegt að svara spurning-
um um hvað hann borði eða
drekki. „í bókum mínum stend-
ur það er jeg hefi að segja“. Og
Lagerkvist vill að hver bók selji
sig sjálf.
Velvakandi skriíar:
ÚR ÐSGLEGA MWimJ
Nýtískulistamenn
á ferð
INÝJU blaði ungra listamanna
um bókmenntir, listir og önn-
ur menningarmál kennir vita-
skuld margra grasa. M.a. skýr-
greinir einn listamaðurinn kvæði
— „Það, sem gerir kvæði að
kvæði er hljómfallið, rythminn".
í blaðinu er svo eitt kvæði,
væntanlega dæmi þess, hvernig
nútímaskáld rækir þessa kröfu
um hrynjandina.
Kvæðið er 5 erindi og heit-
ir:
„Það blæðir úr
morgunsárinu
titrandi
seiðmagn
cldsins _
undan
gulum
mána
næturgálgans
fljúga
beinagrindur
í faðmlögum
inní
skothríð
stórskotaliðsins
skelfur
iörðin
einsog
blóðsollið
kviksyndi
vinna
vjeibyssur
að vjelritun
á sögu
mannsins
skríða
drekar
cinsog
sýklar
inní morgunsárið
í hjarta
þínu
leitar,
o: ustuskip
• ló óvininum.
cUfti . _____
stórborganna
þyrlar
sandstormur
útí gleymskunni“
Til skýringar er þess getið, að
skáldið hóf að yrkja fyrir átta
árum fyrir áhrif frá Einari Bene-
diktssyni.
Ostundvísin í úívarpinu
VELVAKANDI sæll. Mikið hef
ir verið rætt og ritað um út-
varpið að undanförnu, en mjer
finnst því ekki hafa verið gerð
þau skil sern skyldi, hve oft ein-
stakir dagskrárliðir hefjast á
röngum ííma.
Á sunnudagskvöldið hafði ver-
ið tilkynnt, að kl. 21 ljeki hljóm-
sveit ljett lög undir stjórn Þor-
valdar Steingrímssonar. .Teg var
tilbúinn við útvarpið stundvís-
lega kl. 21 og ætlaði að hlusta.
En það var nú eitthvað annað en
jeg fengi að heyra ljett lög, held-
ur stóð þá yfir fyrirlestur eða
erindi, sem átti að Ijúka kl. 21
samkvæmt dagskrártilkynning-
unni.
Of nriikil röskun
LUKKAN mín var nú samt
orðin hjer um bil 17 mínútur
fram yfir, þegar ljettu lögin hóf-
ust. Látum vera, þó að fyrirles-
ari sje 2—3 mínútum lengur en
honum er ætlað, en hitt er ófært
að mínu viti, að þeir kunni sjer
ekkert hóf, það getur valdið rösk
un á allri dagskránni.
Einu sinni las jeg einhvers
staðar um stundvísina hjá breska
útvarpinu. Þar hefir komið fyrir,
að symfónía væri ekki leikin til
enda frekar en fyrirlesari kæm-
ist ekki að rjettstundis, þó að
fleiri heíði sjálfsagt viljað heyra
symfóníuna en fyrirlesturinn.
Vona jeg, að þú komir þessari
kvörtun minni áleiðis, og bót
verði hjer ráðin á sem fyrst. —
Þótt útvarpið eigi að vera sem
íslenskast, þá sje jeg ekki ástæðu
til að þ_að noti íslenska stund-
vísi, •— Ó.H,“ ______j