Morgunblaðið - 12.12.1951, Blaðsíða 7

[ Miðvikudagur 12. des. 1951
MORGZJISBLAÐIB

Herra ritstjóri.
MÖNNUM verður nú tíðrætt um
Þjóðleikhúsið, eins og fyrri dag-
inn. Það sýnir áhuga fólks á því,
sem þar gerist, og þrátt fyrir alla
gagnrýnina keppast menn um að
vitna um vináttu sína igarð stofn
Unarinnar. Seinast héfur Ragnar
Jónsson tekið Þjóðieikhúsið inn
í hugleiðingar sínar um bók-
menntir og listir í bréfi til Mbl.’
í dag. Ekki œtla ég að svara því
bréfi, því að ég er sammála megin
efni þess um eflingu lista og
góðra skemmtana,
Hinsvegar gefa tvær þrjár
setningar í bréfinu tilefni til skýr
ánga á umræðum, sem orðið hafa
ttm Þjóðleikhúsið. Þar segir að
Jeikhúsið hafi hneigst að því til
sparnaðar og vegna samkeppni I
við ómerkilegar skemmtanir, að
flytja létta list, sem jafnframt sé
léleg list, og svo eigi nú að fara
að eyða minna fé en áður í tón-
Sist með leiksýningum.
Um tónlistina er það að segja,
að þótt nokkur viðleitni sé nú til
þess að stilla í hóf kostnaði við
ihana, eins og við fleiri störf í
leikhúsinu, þá er þar enganveg-
inn skorið við nögl eins og sjá má
á því að nú eru í æfingu tvö leik-
rit með allmikilli tónlist, auk þess
sem freistað er undirbúnings und
Sr nýjan söngleik í vor. En á ár-
inu, sem nú er að líða hefur
Þjóðleikhúsið greitt fyrir tóniist
nálægt 400 þúsund kr„ að all-
miklu leyti til Sinfoniuhljóm-
sveitarinnar. Ég held því að tón-
listarmenn hafi ekki yfir neinu
að kvarta við Þjóðleikhúsið og
aðrir tónlistarunnendur ekki
heldur.
Svo eru það leikritin. Það er
sumra manna misskilningur, að
létt list þurfi einnig að vera léleg
list, en því fer fjarri. Þjóðleik-
húsið hefur að vísu flutt létta
list, nú seinast eftir Moliére og
Somerset Maugham og bráðum
As you like it Shakespeare’s, en
það er líka allt góð list, hver á
sinn hátt. Þessi léttu leikrit eru
list í krafti þess gamans eða
þeirrar ádeilu, sem skáldið hefur
fólgið í þeim og í krafti þess list-
ræna forms, sem leikarar og leik
sviðsmenn fá út úr þeim í túlkun
sinni. Bókmenntir leikhúsanna
væru óbætanlega fátækari ef þess
Um léttu leikum væri svipt burtu
og margir hárfínustu leikarar
heimsins hafa túlkað gamanleiki.
Þjóðleikhúsið hefur reynt að
láta skiftast á létt efni og alvar-
legt. Við hinu verður ekki gert,
og skiptir ekki máli, að sumir
eru svo gerðir, að þegar boðinn
er gamanleikur heimta þeir sorg-
arleik, og þegar þeir sjá alvarleg-
an leik spyrja þeir í vandlætingu
sinni: því á allt að vera sorg, er
enginn gamanleikur til? Gagn-
rýni er góð og hún á að fá að
vera frjáls, hvort sem við hinir
erum sammála henni eða ekki.
Við höfum stundum verið óheppn
ir um æfinga- og sýningatíma og
niðurröðun leikrita og almennir
árferðiserfiðleikar bitna á Þióð-
leikhúsinu eins og öðrum. Þetta
síðasta ár hefur verið því mikils-
vert, reynzluár, fögnuður og nýja-
brum opnunarinnar liðið hjá og
'venjulegt leikár byrjað. 16 leik-
rit hafa verið flutt á árinu í nær
200 skipti fyrir rúmlega 90 þús-
Und gestum. Meðal leikritanna
hafa verið klassisk leikrit, leik-
rit eftir höfuðskáld nútímans, ís-
lenzk leikrit, og ópera. Reynzlan
,á sjálfsagt enn eftir að kenna
okkur ný og betri hlutföll og nið-
urröðun leikritanna. Allt um það
hygg ég að ekkert \eikhús mundi
þyk.jast þurfa að biðjast afsökun-
ar á leikskrá, sem hefur inni að
halda leikrit eins og Sölumaður
deyr, Flekkaðar hendur, Heilög
Jóhanna, ímyndunarveikin og
Hve, gott og fagurt, auk stórrar
óperu og 6 innlendra leikrita og
heíur á stokkunum leikrit eftir
Shakespeare, Ibsen og O’Neill. Og
rneðal annarra orða: íglenzk leik-
rit. Það hefði einhverntíma þótt
í frásögur færandi að 6 íslenzk
leikrit (eða 5 leikrit og þættir úr
einu) væru leikin á sama ári i
sama leikhúsinu. Þjóðleikhúsið
hefur fullan hug á því að styðja
enn íslenzka leikritagerð eftir
föngum.
Þetta getur svo allt verið gott
og blessað, segja einhverjir, en
hvað kostar það, höfum við efni
á því? Þetta hefur verið rætt
mikið og lostið upp um það fárán
legum fregnum, um lokun og
leigu á leikhúsinu.
Sannleikurinn í málinu er
miklu einfaldari en æsiíregnir
gefa tilefr.i til að halda. Það er
satt að Þjóðleikhúsinu er nú
var.di á höndum, sem góðir
menn reyna nú rólega að greiða
úr. Sá vandi mun hinsvegar ekki
vera meiri eða ægilegri í Þjóð-
leikhúsinu en víðar í þjóðfélag-
inu og ekki meira tiltökumál í
Þjóðleikhúsinu en í cðrum
menntastofnunum, þótt jafna
þurfi þar reksturshalla. Það er
alls staðar dýrt að reka leikhús,
og er svo einnig hér. Hitt er svo
annað mál, að yitanlega geta fjár-
haldsmenn þjóðfélagsins sagt
með fullum rétti, að þeir vilji
setja við því nokkrar skorður,
hversu mikinn halla ' þeir vilji
greiða af hverri menningarstofn-
un og geta skoðanir manna skipts
þar eðlilega eftir áhugamálum og
smekk.
Það sem nú er að gerast um
Þjóðleikhúsið, er ekki annað en
það, sem hver sjáandi maður
vissi fyrir: að nú verður þjóð-
félagið að gera það upp, hvers
virði það er að eiga þjóðleikhús
og hversu mikið skal af mörkum
leggja til þess. Þjóðléikhúsið er
ný stofnun og á undir högg að
sækja margt það, sem aðrar eldri
stofnanir fá nú orðið umyrða-
laust. Það væri nauðsynlegt að
reyna við tækifæri að gera grein
fyrir framtíð Þjóðleikhússins og
stöðu þess í þjóðfélaginu, en þetta
verður að nægja.að sinni:
Höfuðvandi Þjóðleikhússins nú
stafar af því að löggjafar- og fjár-
veitingavaldið breytti skyndilega
og á óheppilegum tíma þeim fjár-
hags- og starfsgrundvelli, sem
leikhúsinu var lagður í upphafi,
með því að taka af því skemmt-
anaskattinn, eða rýra þann hlut,
sem ætlaður var í rekstur leik-
hússins ofan í 25%. Allur rekst-
ur Þjóðleikhússins veltur mikið
á fyrirkomulagi og skiptingu
skemmtanaskattsins, sem er
framlag ríkisins til að jafna hall-
ann. Samt skyldu menn einnig
athuga þetta:
Þjóðleikhúsið er enganveginn
háð opinberum styrkjum ein-
göngu, Það leggur sjálft á borð
með sér 214 til 3 milljónir krórsa
á ári, það er tillag leikhúsgesta
og aðrar tekjur.
Þjóðleikhúsráðið hefur þegar
gert ráðstafanir til þess að reyna
að lækká reksturshalla næsta árs
mjög verulega,
Meðan , skemmtanaskatturinn
er í óvissu er erfitt að; gera áætl-
anir. Nú sem stendur þykir,
stjórn Þjóðleikhússins yarlegast
að reikna með lækkandi skatt-
tekjum á næsta ári, svo að þá,
þyrfti enn að sjá fyrir um 500,
þús. kr. viðbót, eða þeim muh
lægri, sem skatturinn kynni aði
verða hærri.
Er þetta of þungur baggi á sig
að legg.ia fyrir það að eiga þjóð-
leikhús? Því verður hver að svara
fyrir sig. Ef til vill gætu menn
betur gert sér grein fyrir svarinu
ef þeim væri það Ijóst, að þessi
viðbót er álika upphæð og ætluð
er á næsta ári í „eyðublöð, bók-
bar.d, auglýsingar o. fl. í þágu
stjórnarráðsir.s og opinberra.
embætta“. Það er lægri upphæð
en nemur rekstursballa einnar af
þremur deildum í Atvinnudéild
háskólans. Það er minna fé en
lagt er í iþróttasjóð á árinu.
Menn eiga kröfu á því að Þjóð-
leikhúsið sé rekið af hagsýni og
heiðarlegri viðleitni til þess að,
fullnægja ströngum og skynsam-
legum kröfum góðrar listar. En
þess skyldu menn gæta um leið
að góð list er fjölbreytt list og!
það borgar sig ekki að slá af þeim
kröfum, eða skera við nögl sér1
þau framlög, sem listrænt gildi
leikhússins, og þar með aðsóknim
að því, hvílir á. Ég veit að for-
Framh. á bls. 12.
Br. Louis PadiIIa Nervo frá Mexico var kosinn forseti Allsherjar-
þings Sameinuðu þjóðanna, sem nú er háð í París. Hér á myndinni
sést Nervo í forsetastóli.
;ui
Samþykktir Fisklþin-gis
Tillögur fjárhagsnefndar:
1. Að yfirstjórn peningamál-
anna, þar með talin seðlaútgáfa,
sé með þeim hætti, að fjármagn-
inu verði fyrst og fremst veitc til
undirstöðu atvinnuvega þjóðar-
innar, það er frekar til frarn-
leiöslu bæði til lands og sjávar,
en til uppbyggingar á rekstri,
sem engum er til góðs nema
þeim sem hann starfrækja.
2. Að gætt sé fyllsta sparnað-
ar í allri starfrækslu bankanna,
og að reynt sé að koma starf-
seminni þannig fyrir, að öll lána-
starisemi geti gengið sem greið-
ast fyrir lántakanda.
3. Starfrækt sé ein fjárfesting-
arstofnun meo nægu fjármagni,
sem láni til nýbygginga á skip-
um og bátum svo og til gevmslu-
og vinnslustöðva og ennfremur
til er.durbygginga og endurnýj-
unnar véla.
Þess verði gætt, að lár.skjör séu
sem hagstæðust og vextir af slík-
u:n lánum ekki ákveðnir yfir
!2S2%.
Samkvæmt þessu ber nefndin
fram eítirfarar.di tillögu.
Þar sem fjárhagsneínd telur
j þess enga von, að geta aflað sér
; þeirra gagna, sem nauðsynleg eru
j til þess að geta lagt fram ákveðn-
; ar tillögur í jafn stóru og yfir-
' gripsmiklu máli og hér um ræð-
ir, þá telur nejindin einu færu
leiðir.a, eð stjórn Fiskifélagsins
taki að sér að svara bréfi banka-
málanefndarinnar og taki þá til
greina þær ábendingar, sem fel-
ast í 'framaru'ituðu áliti.
LANDHELGISMÁL
Tillaga siávarútvegsnefndar.
Samþ. með 16 atkv. gegn 2.
Fiskiþingið bendir á þá gifur-
legu hættu, sem afkomu lands-
manna stafar af eyðingu fiski-
stofnsins við landið, vegna of-
veiði og- telur að íslendingum
beri einum fullur réttur til fiski-
miðanna urahverfis landið.
Fiskiþingið skorar á Alþingi
og ríkisstjórn að beita sér nú þeg-
ar fyrir því, að viðurkenndur
verði á alþjcSavettvar.gi réttui,,
íslendinga yfir öllu landgrunn-
inu.
Br.tillaga Arngr. Fr. Bjarna-
sonar:
Fiskiþingið skorar á Alþingi
að setja nú á yfirstandandi Al-
þingi ótvíræð lagaák.væði um að
landgrunnið umhverfis ísland sé
íslenzk eign, þar sem erlendum
ríkisborgurum séu bannaðar veið
ar.
Ennfremur skorar Fiskiþingið
á Alþingi, að ákveða takmörk
landhelginnar gagnvart íslenzk-
um botnvörpuskipum á þann veg,
að þau verði 4 mílur fxá yztu
ananesjum og bein lína fyrir alla
firði og flóa.
Felld með 11 atkv. gegn 7, ao
viðhofðu nafnakalli.
EFTIRLIT MEÐ .HIRÐINGU
VÉLA, TÆKJA OG FISIUEÁTA
Tillögur laga- og félagsmala-
nefndar:
Fiskiþingið felur stjórn Fiski-
félagsins að bejta sér fyrir því
við fiskideildirnar, að þær til-
nefni einn mann eða fleiri til
eftirlits með hirðingu véla og
tækia i fiskibátum, svo og bátun-
um sjálfum.
Til þess að örfa árangur þessa
starfs skal árlega veita viður-
kenningu öllum þeim, sem fram
úr skara með hirðusemi.
Fiskifélagið lætur gera viður-
kenningarskjöl og skal jafnan
tilkynna þ-ví hverjir viðurkenn-
ingu hljóta.
STOFNLÁN
SMÆRRI VÉLBÁTA
Tillögur laga- og félagsmála-
nefndar.
21. Fiskiþing skcrrar á stjórn
Fiskveiðisjóðs íslands, að hlut-
ast til um að smærri vélbátar
sæti sömu eða svipuðum kostum
um lán úr Fiskveiðisjóði, eins og
nú er um stærri vélbáta.
Ennfremur skorar Fiskiþing á
stjórn Fiskifélagsins að vinna að
því við ríkisstjórnina, að smá-
bótaútveginum verði tryggð stofn
lán á svipuðum grundvelli og
Frawih. á tós. 12

fh'es-agf^tbækLO"',
Yinir frelsisins .. kr. 23.00
Ásláknr í Bakkavík kr. 22.00
Flemniing í lieima-
vistarskóla ..... kr. 22.00 |
Flemming og Kvikk kr. J9.Ö0' '
Flemmiiig & Co.... kr. 2Ö.00~
Flemming í meimta
skóla .......... kr. 22.00»; í
Kalli skipsdrengur kr. 25.00? ‘
Litli sægarpurinn .<kr. 15.00:
SmiSjudrengurmn kr. 18.00' :
Unggr hetjnr ...... kr. 18,00
Þórir ÞrcsSarson . kr. 25.00 I
Lrir vinir ........ kr. 20.00
i
©
í>essar bæknr má telja í Jiópi^
allra \ insælustu drengjabóka, *
sem út hafa komið. Þær þurfaj
alíir drengir að eiga. Fást hját
öllum bóksölum.
ciPíicinnci
AuSur og Ásgeir kr. 20.00
Bangsi og flugast kr. 5.00
Beimi og Bára kr. 10.00
Bláa kannan kr. 6.00
Börnin hans Baniba kr. 8.00
Ella litla kr. 20.00
Gí-íerí h&tturinn kr. 6.00
Kári litíi í sveit Litla bangsabókin kr. 22.50; kr. S.OOÍ
■Nú er .gaman kr. 12.00 s
E’alli var einn í -
beicninum kr. 15.00
Selurinn Stiorri kr. 22.00-
Snati og Snotra kr. 11.00*
Stubbur kr. 7.00
Sveitin heillar kr. 20.00'
Þrjár tólf ára teipur kr. 11.00
Ævintýri í skerja -
.garcÍEium kr. 14.00.
Gefið börnurium Bjarkarbæk-
urnar. Þær eru trygging fyrir
fallegum og skemmtilegiim
, ( |
barnabékum, og þær ódyrustu.
w»iiminttttumi»mniiimiitti»mniimMiwnwtHiltM»
EGGERT CLAESSEN
GÍJSTAY A. SVELNSSOH ,
kæstarjeUarlögmsssa
ÉtCir-f rshisinu tí9
ád]£kocar lögfræðístorf —
Fasteigaaaala.,