Morgunblaðið - 15.03.1952, Side 11

JUuiSaráASur 15. mai-z. 1952
MORGIIJSBLAÐIÐ
•11
WMHMHHMÍSM; THIT' 'líirtflr'"/') I^WHIWHiWilH I)||' I 1 11 iw fi (
” Nokkrar íeslréffinier
í NÝÚTKÓMINNI tok, ér nofn-'
sst „Sjö dauðasyndir“, eftir pró-
fessor Guðbrand Jónsson, eru
nokkrar, aðallega ættfræðilegar
misritanir, sem ekki er rétt að
óleiðréttar séu, í frásögn af Sjö-
undármorðunum.
1. Bls. 113. Foreldrar Bjarna
(Saka-Bjarna), sem f. var 11.
jan. 1761 í Saurbæjarsóbn, voru
Bjarni Bjarnason og Sólveig
Loftsdóttir, en ekki Bjarni Er-
lingsson og Guðrún Bjarnadótt-
ir, sem áttu heima í Kvígindis-
dal, eins og greinarhöf. segir, en
sá bær er í Sauðlauksdalssókn.
Þessi síðarnefndu hjón áttu raun
ar einnig son, er Bjarni hét,
fæddur 5. júní 1761, en hann mun
hafa dáið aðeins tveggja ára, svo
að ekki verður hægt að eigna
honum verk nafna síns, Saka-
Bjarna Bjarnasonar. En það sem
algerlega sker úr um foreldra
Saka-Bjarna, er sú staðreynd, að
órið 1801 er Sólveig Loftsdóttir
ó Sjöundá hjá Bjarna og skil-
merkilega sögð „móðir hús-
bónda“.
Það mun rétt, að óvíst sé hvar
foreldrar Guðrúnar konu Saka-
Bjarna, Egill Sigurðsson og
Kristín Guðmundsdóttir, hafa
Verið í Saurbæjarsókn árið
1765, er Guðrún fæddist, en hins
vegar er víst, að þau bjuggu á
Nausta-Brekku, sem er yzti bær
á Rauðasandi, árið 1780, og eiga
þá 4 börn 8—-16 ára. Egill hefir
bvo á næstu árum flutt að Rakna
dal, því að þar er hann bóndi,
er hann deyr 1785, og er Kristín
kona hans þá lifandi. Kemur
þetta vel heim við það, sem höf.
segir, að Bjarni hafi verið í
Raknadal, þegar hann kvæntist
<1789).
Þess má geta, að Sólveig móðir
Bjarna er húskona í Skápadal
1780, en ekki er Bjarni maður
hennar þá í Rauðasandshreppi.
En 1801 er þess getið, að hún
hafi verið „dæmd frá manni sín-
ium“.
2. BIs. 114. Höfundur nefnir
3 börn Bjarna og Guðrúnar: a)
Guðrúnu fædda 1791, b) Gísla
fæddan 1793 og c) þriðja barn,
er verið hafi 8 ára 1802. Við
manntal 1801 eru 3 börn á Sjö-
undá hjá foreldrum sínum: a)
tSigríður 12 ára, b) Gísli 6 ára og
e) Bjarni 1 árs. Sigríður er þá
4■ barn þeirra Bjarna og Guð-
rúnar, auðsjáanlega það fyrsta
og fædd í Raknadal. Barn það,
isem höf. telur verið hafa 8 ára
1802 virðist ekki hafa getað ver-
ið annað en Gísli, nema um
prentvillu sé að ræða og átt hafi
©ð standa 2 í staðinn fyrir 8 og
væri þá um Bjama að ræða,
6em er 1 árs 1801.
3. Bbls. 114. Höfundur segir
fiið manntalið 1801, sem Jón pró
fastur Ormsson tók, sé ekki
eins greinagott og vera ætti, með
jþví að klerkur hafi aðeins til-
greint húsbændur, en ekki ann
að heimilisfólk. Þetta gæti átt
yið bændatalið 1762, sem gert
var löngu áður en Jón Ormsson
feom að Sauðlauksdal, en alls
tskki við þau manntöl ,sem séra
Jón var við riðinn, en þau eru
Jfrá árunum 1801, 1808, 1809 og
1817. Því miður er ekki um önn-
tir manntöl að ræða frá dögum
Jóns Ormssonar í Sauðlauksdal
<1782—1820). Það er ekki á-
Stæða til að gera kíerk verri að
jþessu leyti en hann var, því að
Eióg virðist samt vanrækslan haf a
verið við skráningu kirkjubókar
tog sóknarmannatals eða þá við
hitt að halda slíkum ritum til
haga.
4. Bls. 114. Um börn Jóns Þor-
jgrímssonar og Steinunnar Sveins
dóttur virðist vera nokkur rugl-
£ngur. Höf. telur börnin 5 og mun
það rétt vera: a) Guðrúnu, f.
34. jan. (skv. kirkjubók 15. jan.)
1791, b) Svein, f. 30. ágúst 1792,
c) Þorgrím, f. 27. okt. (skv.
ikirkjubók 20. nóv.) 1793, d) Gísla,
f. um 1794 og e) Ingibjörgu f.
1799—1800.
í staðinn fyrir „Gísli“ virðist
eiga að standa „Jón“ og í staðinn
fyrir „Ingibjörg" á að vera „Ing-
_ v
'ÝeldUr’Ý' en(fa þótt höf. segi að
Gísla og Ingveldar geti greini-
lega í húsvitjunarbókum. Leið-
rétting þessi er gerð eftir mann-
talinu 1801 ,en þá eru Jón og
Steinunn ásamt 5 börnum sínum
í Skápadal. Börnin eru: Guðrún,
10 ára, Sveinn 9 ára, Þorgrímur
8 ára, Jón 6 ára og Ingveldur
4 ára. Frá Guðrúnu og Ingveldi
а. m. k. eru ættir komnar.
Gísli Jónsson, sem elzt upp
í Ilaga frá og með árinu 1803;
og höf. hefur e. t. v. talið son
Jóns og Steinunnar, er af allt
öðru bergi brotinn.
Þess má geta, að á 20 ára tíma-
bili kring um 1800 eru engar
kirkjubækur eða sóknarmannatal
til í Sauðlauksdals- og Saurbæj-
arsókn, en í Hagasókn eru slík-
ar bækur til frá þessum tíma.
5. BIs. 115. Höf. telur að Jón
og Steinunn hafi flutt frá Skápa-
dal árið 1800 og óvíst sé, hvar
þau hafa verið 1800—1801. Úm
þetta virðist ekki þurfa neinar
getgátur, því að við manntal
1801 eru þau, eins og áður seg-
ir, í Skápadal og hafa því raun-
verulega ekki farið þaðan fyr en
þau flytja að Sjöundá vorið
1801.
6. Bls. 115. Höfundur segir að
um uppruna Jóns Þorgrímsson-
ar sé alls ekkert vitað og ekki
heldur kunnugt um neina ætt-
ingja hans á þessum slóðum. Hér
gætir mikils misskilnings. Jón
var því jafnaldri Saka-Bjarna.
er fæddur 12. okt. 1761 í Kefla-
vík í Rauðasandshr. að öilum
líkindum, því að faðir hans er
þar búsettur árið 1762. Jón
Foreldrar Jóns voru Þorgrimur,
f. í Rauðasandshr. um l704, Jóns-
son, Diðrikssonar, að talið er,
og Guðrún f. á Barðaströnd um
1731, Helgadóttir, Tómassonar.
Alsystkini átti Jón Þorgrímsson
б, meðal þeirra voru Guðrún
kona Össurs bónda í Breiðavík og
Stekkadal, sem alkunn ætt er
frá komin, og Gunnhildur seinni
kona Sigurðar Jónssonar í Breiða
vík, föður fyrrnefnds Össurs. Þor
grímur var kvæntur áður og
mun hafa átt nokkur börn í því
hjónabandi.
Af því, sem nú hefir verið sagt,
er augljóst, að talsvert er kunn-
ugt um ættingja Jóns Þorgríms-
sonar.
7. Bls. 115. Ekki skal ég full-
yrða neitt um þá lýsingu, sem
höf. gefur af Jóni Þorgrímssyni,
að hann hafi vcrið talinn „væsk-
ill, óáræðinn, jafnvel ragur, og
nöldursamur heima fyrir.“ En
ekki er það nema sanngjarnt, að
tekin séu upp nókkur úmfnæli
Gísla Konráðssonar um Jón.
Hann segir að Jón hafi verið
„kallaður góður drengur, og vel
styrkur að afii“ og ennfremur
„Jón Þorgrímsson var spakl^id-
ur maður, en Steinunn kölluð
stórlynd“.
8. Bls. 176. Hér er komið að
lokum þéssa þáttar um Sjöundár-
máiið og ver höfundur 12 sein-
ustU línunum til þess að afsanna
eða mótmæla, að þau Steinunn
og Bjarni hafi eignast son þann,
er Jón nefndist og manna á með-
al hefir verið kallaður Sýslu-
Jón, af því að uppeldi hans mun
hafa verið kostað af Barða-
sjrandarsýslu allri, en ekki af ein
stökum hrepp, svo sem venja er.
Þættinum lýkur með þessum
orðum: „Það verður því unz ann-
að reynist sannara, að vísa þessu
barni þeirra inn í þjóðsagna-
heiminn, og er bættur skað-
inn“.
Hvað sem seinustu ályktun-
inni líður, þá er það víst, að
Jón þessi var til og dó á Græn-
hóli á Barðaströnd 6. sept. 1882,
og" að því er kirkjubók segir úr
mislingum. Fæddur var hann
21. marz 1803 í Haga. Er fæðing
hans greinilega skráð í kirkju-
bók sóknarinnar ,talinn laungetið
barn fanganna í Haga, Bjarna
Bjarnasonar og Steinunnar
Sveinsdóttur. Guðfeðgin eru
nefnd og klykkt út með þessUm
orðum: „Þeirra fyrsta brot að
barneign". Jón Bjarnason ólst
upp í Rauðsdal á Bstr. og er
nefndur í sálnaregistrum „sýslu-
barn“. Árið 1826 stendur: „á-
mmntur um kunnáttu og lestur“
og árið eftir stendur „tekið sér
fram“. Jón kvæntist árið 1840
á Rauðasandi, Guðrúnu Sig-
mundsdóttur, og átti með henni
tvær dætur. Báðar eru þær fædd
ar í Krókshúsum, Júlíana árið
1842 og Sigurbjörg 1848. Árið
1850 ef Jón kominn á Barða-
strönd að nýju og dvaldi þar upp
frá því.
Júlíana var seinni kona Péturs
Guðmundssonar, sem bjó víða á
Barðaströnd, ættaður norðan úr
Strándasýslu. Þau áttu nokkur
börn, sem flest dóu kornung.
Éinn sonur þeirra lifði og mun
hafa kvænzt.
Sigurbjörg Jónsdóttir giftist
ekki en átti 9 börn og varð fjör-
gömul.
Kristín hét þriðja dóttir Jóns,
er hann átti fram hjá, fædd á
Hreggstöðum 21. okt. 1883. Hún
mun hafa gifzt, en ekki átt af-
komendur. Trausti Ólafsson.
op fealæfísir
Skíðafclk athugið!
Einungis þeim, sem fara á vegum skíðafélaganna
í Reykjavík, er tryggður aðgangur að Skíðalyftunni
við Skíðaskálann.
Aðgangur að lyftunni er seldur á skrifstofu skíða-
félaganna, Amtmannsstíg 1 og í Skátaheimilinu.
SKÍÐAFÉLÖGIN
PVei¥AI.OGUIIil\]
KIPP — CIIEMI
aftur fyrirliggjandi í V-i og 1/1 flöskum.
DAVÍÐ S. JÓNSSON & CO.
IIEILDVERZLUN
3ja herbergja íhúðarhæð
við Snorrabraut til sölu. — Útborgun kr. 100 þúsund.
NÝJA FASTEIGNASALAN
Hafnarstræti 19. Sími 1518 og kl. 7,30—8,30 e. h. 81546.
I HUGVEKJU í Morgunblaðinu
um fjósameistara hafið þér herra
i ráðunautur deilt á íslenzka dýra-
, lækna fyrir það að þeir væru
| ófáanlegir til að kenna f jósa-
! meisturum nægilega vel hjálp í
| viðlögum til hjálpar sjúkum grip
um."
Þessi hugvekja yðar er ranglát
í minn garð og fleiri dýralækna.
Ég hef haldið námskeið í hjálp
í viðlcgum til hjálpar sjúkum
gripum, þegar ég var dýralæknir
á ísafirði, en á Austurlandi hafa
bændur ekki óskað eftir slíku
námskeiði. Hugvekja Gunnars
Bjarnasonar ber þess vott að
hann er ófróður um starfsemi
dýralækna hér á landi. Starfsemi
þeirra er meðal annars fólgin í
því, "að veita daglega fræðslu og
upplýsingar í síma um kúasjúk-
dóma og lækningu á þeim. í öðr-
um löndum er minna um slíka
fræðslusarfsemi dýralækna.
Hugvekja ráðunautsins ber
þess vott að hann telur dýralækn
ingar auðvelt starf, sem hægt sé
að framkvæma án verulegra
heilabrota.. Þéss vegna telur hann
t.d. doðalækningar, fæðingar-
hjálp, uppskurð á spenum o. f 1.,
handverk fjósameistarans. Ann-
arsstaðar í heiminum er litið á
þessar aðgerðir sem vandasöm
læknisstörf. — Því fer fjarri að
ráðunautnum detti í hug að ef
til vill myndi það vera ábyrgðar
minnst fyrir fjósameistarann, þeg
ar gripir veikjast, að ráðgast að
minnsta kosti við dýralæknir sinn
í síma um hvað gera beri. Þá
gleymir hann líka þeirri megin
reglu, sem fjósameistarar eiga að
hafa gagnvart gripunum að reyna
hverju sinni að útvega hæfan
lækni til þess að lækna þá, en
eítir þessari reglu verður að fara
bæði af mannúðarástæðum og
svo líka af fjárhagslegum ástæð-
um.
Ég hef margra ára reynslú um
það hvað gerfimenn í dýralækn-
ingum hafa eyðilagt með hand-
verki sínu. Hér skal fátt eitt talið
og þá minnst á þær aðgerðir serh
Gunnar Bjarnason telur eiga að
vera handverk fjósameistara: 1.
Fæðingarhjálp, 2. Hildataka. 3.
Ófrjósemislækningar. 4. Doða-
lækningar. 5. Að þreifa eftir
fóstri. 6. Júgurbólgulækningar.
1. Það er algengt að fjósameist
arar byrji of snemma að hjálpa
kúm við burð, áður en eðlileg
útvíkkun er komin og beinlínis
af þeim ástæðum þarf þá að fá
hjálp dýralæknis til þess að ná
kálfinum. Líka er algengt að
kálfur sé togaður þannig fram í
grind, að illmögulegt er að ná
honum.
Þess eru líka dæmi að svo
hraustlega hafi verið togað í kálf-
inn, að mjaðmagrind kýrinnar
hafi verið sprengd.
2. Þá hefur það komið fyrir, að
búfræðingur ætlaði að taka hildir
frá kú, en togaði svo mikið í þær,
að innvortis blæðing olli því að
kýrin drapst skyndilega.
3. Margar kýr hafa verið gerð-
ar ófrjóar með því að fjósameist
arar kreistu eggjastokka þeirra
hugsunar- og skilningslaust á
hverju ári. Þetta er líka vanda-
verk og ekki hættulaust.
4. Doðinn í kúnum er oft alvar-
legs eðlis og þegar í upphafi mun
áreiðanlega borga sig að sækja
dýralækni eða að .minnsta kosti
ráðgast við hann í síma.
5. Til þess að breifa fyrir fóstri
hjá kúm barf mikla verklega
þekkingu. Óráðlegt myndi vera
að láta búfræðinga á Hvanneyri
æfa þetta á kúnum þar. Slíkar
æfingar eru erlendis venjulega
látnar fara fram í sláturhúsum
á erinum sem á að s'átra.
6. Það er mjög vafasamt að láta
fjósameistara fást við „óoeration-
ir“ á spenum. Ekki er heldur van-
þörf á því að dýralæknir fylgist
vel með júgurbólgu í kúnum, sem
oft er bráðsmitandi fyrir aðrar
kýr.
Það er skammt öfganna á milli1
ef fjósameisturum væru kennd-
ar dýralækningar nákvæmlega
eftir uppskrift ráðunautsins.
Smátt og smátt myndi líklega
fylgja á eftir, að Búnaðarþing og
Alþingi myndu löggilda þeésa
gerfimenn viðsvegar um iandið.
Gerfidýralæknar úti á lándi
kunna margir ekki einusinni
þetta, samt hafa þeir hlotið við-
urkenningu og fá laun frá ríki
og sýslufélagi til þess að stunda
dýralækningar. Stundum hefur
svo af þessu leitt að í viðkomandi
sveit hefur það verið talinn óþa’rfi
að fá þangað lærðan dýralækni.
Þess eru líka dæmi að dýralækn-
ar hafa ekki hlotið embætti úti á
landi, af því að nóg var fyrir*af
geríimönnum.
Mér væri miklu kærara'að
fjósameistarar hefðu aðrar skoð-
anir í dýralæknamálum en ráðu-
nauturinn og teldu handverk éitt
ekki vera dýralækningar. Þá
myndu gerfidýralækningar ekki
rýra dagleg störf dýralækna og
gera bændum tjón. Á árinu 1951
var öllum íslenzkum dýralækn-
um greidd laun samtals kr.
271,000,00. Það er tæplega jgfn
há upphæð og einn starfandi
dýralæknir í Bandaríkjunurri í
hæsta tekjuflokki hefur í árs-
tekjur (20.000 dollara). Vilji
menn yfirleitt hafa dýralækná á
íslandi þá eiga bændur fyrst og
fremst að láta þá lækna kýrhar,
en ekki íjósameistara.
Helztu menn bænda hér ó landi
hefur vantað víðsýni í dýralæftna
málum. Þeim hefur verið kapps-
mál að útvega gerfimenn til dýra-
lækninga í sem flestar sveitir,
jafnvel þó augljóst væri að í
mörgum þessum sveitum þurftu
að vera lærðir dýralæknar. Þó
ættu þeir að skilja að ef gerfi-
mönnum er fjölgað, en dýra-
læknum fækkað, mun þekking í
dýralækningum áreiðanléga
standa í stað. Gerfimenn hafa :og
munu fá alla sína þekkingu frá
dýralæknum.
Yfirleitt ætti áhugi að vera
meiri fyrir því að starfsemi dýra
lækna í landinu sé sem fullkomn
ust á hverjum tíma. Á undanförn
um árum virðist það ekki hafa
skipt máli hver væri hin raun-
verulega þekking og verkleg
kunnátta dýralækna. Það hefur
t. d. þótt óþarfi að senda dýra-
lækna í kynnisferðir til Ameríku
líkt og búfræðinga. Annað mún
hverjum dýralækni, sem við-
halda vill þekkingu sinni, nauð-
synlegt að sækja dýralækninga-
námskeið erlendis á 5—10 ára
fresti. Yngsti íslenzki dýralækn-
irinn útskrifaðist fyrir átta &r-
um siðan. Á þeim tíma hafa orðið
margvíslegar framfarir á sviði
dýralækninga.
Ég er þeirrar skoðunar að ef
fræðsla í dýralækningum er vöitt
við bændaskólana þá þurfi hún
að vera nákvæm. Annars þyífti
líklega mörg fræðslan þar að vera
bæði nákvæm og áhrifamikil,
ekki sízt í hrossarækt.
Þessvegna má vel vera að ég
sendi ráðunautnum seinna pistil
og athugasemdir um meðferð og
viðurgerning hrossa á Islandi.
*
Egilsstöðum 20. febr. 1952.
Bragi Steingrímsson,
dýralæknir., ,
Húsnæðí-Fæði
Reglusamur, eldri maður ósk
ar eftir fæði "og húsnæði á
sama stað. Get lánað afnot
af sima. Sendið tilboð á áfgn
Mbl. og tilgreinið samanlagt
verð. Mtrkt: 13 — 326“ fyrir
þriðjudags'kvöld n. k.
<►
BEZT AÐ AUGLtSA,
/ MORGUNBLAÐINU