Alþýðublaðið - 26.07.1929, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBÍíAÐIÐ
f <
f A LÍÝÐUB LAÐI &
fismur út á hverjum virkum degi.
I dgreitísia i Alpýöuhúsinu við
; Hveríi8götu 8 opin IrA ki. 9 árd.
ttl kl. 7 siöd.
Skrtfsiola á sama staö opin kl.
5 B>/, — 10»/i árd. og kl. 8-9 siðd.
< Simar : 988 (algreiðslan) og 2394
i (skrilstolan).
; Varðiag: Askriltarverö kr. 1,50 á
mánuöi. Augiýsingarverðkr.0,15
< hver mm. eindáika.
1 Prentsmiðja- a öuprentsmiöjan
< (i sama húsi „,m 1294).
BjargráS i átiiknnum.
Bréf úr Mosfellssveit.
Mér, sem þetta riita, hefir verið
það áhyggjuefn'; — eins og fleir-
tun —, hve fólk sækir úr sveit-
urrum. Ég hefi af veikurn mætti
hugsað um, hvað helzt gæti breytt
j)ví til bóta. Og ég hefi verið
svo gruanhyggiintn að haida, að
þar gæti margt komið til greiina,
t. d. meira nýtízkusnið á búskapn-
um (sem sums staðar er þúsund
árum á eftiir tímanum), aukin
xnentun alþýöu og skiifningur á
þýðingu og gildi gróörar og rækt-
unar. Þetta datt mér nú í hiug.
En svo barst mér „Morgun-
blaðið“ frá 17. þ. m. Þar las ég
„bréf úr sveit“.. Ég komst a 11-
ur á loft. Mig laagaði tal að
taka í hendina á „Sunnlendingn-
um“, sem hafðii skrifaö það. Hann
hafði fundið ráðið, sem ég haföi
svo lengii leitað að. Ó! hvílikur
bjargvættur lands og lýðs!
Og ráðið var ofureinfalt, eins
og góð ráð eru æfinlega: Ekkert
aninað en láta sjómönnum og
verkamönmuim í kaiuptúnum og
kaupstöðium líða nógu illa, láta
kjör þeirra vefra nógu aum; þá
skyldum við sjá, hvort fólkið tyfdi
ekki i sveitunium.
En að mér skyldi aldrei hafa
>1 ottiö þetta í hug! Nú sá ég ótal
ráð. Mámvíslegar hugsanir brut-
ust um í höfð; mér. Nú fyrst
skild'i ég, hvað lá bak við marg-
ar tilxaunir og ráðstafanir Ihalds-
flokksins sæla: t. d. aináim einika-
sölu á tóbaki og olíu. Auðvitað
var þetta ger,t í þeirri von, að
þá myndii tóbakið. verða verka-
wönnumum dýrara. Olian yrði út-
gerðinni dýrari, svo að þar fengist
átylla tiil að lækka kauþið, kann
ske ofuriitlu meira en hækkuni'nni
næmi. Og verðtallurinin á nauö-
synjavörum, — hamn var þá ágætt
ráð til að flæma bafnamenniina
burtu af malinni og upp í sveit-
irnar. Eða þessi fíni skattstigi.
sem íhaldið elskar og snáðinn er
eftir þessari formúlu: af 1000 kr.
tekjum er 1 kr. goldiin; af 100
þús. kr. tekjum er því rétt að
gjalda 100 krónur. Það var nefni-
iega öllum vitenlegt, að auðmönn-
unum datt ekk: í hug og angiínin
vænti þéss af þeim að flýja kaup-
túnin, — enda lítill fengur fyrir
sveMrnar í þeim ílestum —, svo
I
að það var au'ðvitað rétt að reyna
að eins að reka þá fátæku burtu
úr kauptúnium og kaupstööum.
Og fyrir þetta og ótal nxargt
fleira hafði ég í eimfeldni minni
hallmælt fhiaidsflokknum. Nú iör-
ast ég og segi: „Sá dauði hefir
sinin dóm með sér.“
Ég hefi fyrijr fleira að iðrast.
Mér hafði alt af þótt hugsjón
jafnaðarstefmmnar fögur. En nú
sé ég [>að svo Ijóst, að „verka-
mannaforjngja;rni(r í Reykjxraik eru
—--------óþarfastir og ósvífnasti'r
allra manna“. Þeir aru ,rétt niefmd-
ir fjondmsnn atvnmwegam.f-
Hugsiö ykkur bara: Þeir reyna
„að auka velmegun við sjóiran“!
En hvað alþýðan getur verið
blind, aö fylgja svona mönnum.
Ætli það gæfist ekki betur, væri
ihoflara, að styðja Jón Þorláks-
son — eða ólaf Thors?
Nei; ég tek undir með vini mín-
um í „Morgunblaöinu" og segi:
„Það getur ekki blessast, að
verkafó'lkib hárði hvern eyri af
því fé, sem framleiðsla þjóðarinin-
ar gefur af sér.“ Auðvitað eiga
„framleiðendum ir' ‘ að hiFða féð-
Þeir eru hvort eð er'* „þjóðin“.
Þessi vinnandi lýður, sem strit-
ar a'Ila daga og oft nætur líka,
en getur j>ó aldrei komsit yfir
nokkur efni, — hann á ekki gott
skilið. í gamla daga var sagt:
„Verður er verkamaðurinn íaun-
anna“. En þietta er nú úrelt N^
er það „framleiðandinin1', sem er
verður launanna; maðurinn, sem
„á“ skipin eða verksmiðjurnar
(það sakar ekki, þótt hann skuldi
margfalt verð jxeirria í bönkuniuim.
því að það lendir á alþýðunni,
eins og vera ber); tnaöuriiixn, senx
„veitir“ tugunx eða hundruðúm
manna svo ágæta atvimmu, að þeir
eru ékki h'áifir menm tit viranu
eftir nokkur ár; maðuriinm, semx
nxeð „framtaki einstaldingsins“ og
annara fé.Iætur fjöldann lyfta sér
ti‘l auðs og valda; —: hanin á það
mexra en skiilið að eiga stórt húp
og skrautbil, að geta haldið dýrar
átveizlur og tífað kóngalífi hvern
dag; þessa og margs fleira er
hann nxaklegur. Það er svo. sem
ekki nema rétt, að ætla honumx
við niðurjöfmun meira til fram-
færslu hverju barnv hehdfur en
verkamönnum eöa sjiómönnum..
Börnin þeirra þurfa nú ekki að
gera miikífar kröfur til lífsins, Og
alveg víst er það, að talsvtert af
beldni og hroka verkamamna
stafar af mentun þeirri, senx þeir
hafa fengið, þótt líti.1 sé. Hvað
yrði þá, ef hún væri msiri? Þá
væru atvirmuvegirnir í voða; það
er auöséð.
Ég hefi nú þegar gerst nokkuð
langorður, en sarnt langar mig til
að spyrja „Sunnilerad'ng" bréfrit-
ara um aldiur lxans. „Oft es þat
gótt, es ganxlir kvekða“, stendur
einhvers staðar. Ég held, að
svona vitur niaður og ráðhollur
hljóti að vera orðinn ákaflega há-
aldraðúr. Ef óg mætti nokkurs
tS geta, myndi ég ætla hann
fæddan og alinn upp á síðari
hluta 16. eða fyrri hluta 17. áldar.
„SmekkuTinn sá, sem kemst í ker,
keiminn lengi eftir ber“, og mað-
urimx er aiuðsjáamilega lamgminm-
ugur, karax að meta það „gainla
og góða“.
Ég hlýt nú að nema staðar, þótt
maigt hafi ég í huga.
Bezta kveðja.
ísLendingur.
Jarðskjálftar.
„Þá kippisk hann svá hart
við, at jörð öll skelfr; pat
kallið pér landskjálpta.“
IIL
Þegar jarðskjálftar ganga hér
á landi, verður mörgum að líta
með ótta og ugg til eldfjallanna.
Jarðskjálfti og jarðeldur eru ná-
skyld hugtök í vitund mamxa hér,
Flestir munu ætla, að jarðskjátft-
inn stafi af unxbrotium jarðarelds-
•ihs, að hann sé hríðir jarðaxinn-
ar vdð fæðingu nýrra fjalla. Þessi
skoðun er ekki alls kostar rétt.
Að vísu fara jarðskjálílakippir
venjulega á undan eldgosum, en
alls ekki ætíð. Mikil eldgos hafa
orðið svo, að engar hræringar
hafa fundist í jörðunni á undan
.{xfeim né eftir. Aftur er hitt al-
kunma, að stórkostlegir jarð-
skjólftar hafa geiisað í löndum,
þar sem ekkert eldfjall er til, og
hér á okkar landi hafa skaðvæm-
legustu jarðskjálftarnir elcki stað-
jið í neinu sambandi við eldgos,
Onsakir jarðskjálfta eru taldar
jxrennar: jarðföll, eldgos og land-.
sig.‘
Stór jarðföll eru ókunm hér á
iandí. Þau verða helzt í lömdum
feg héruðum, sem gerð eru úr
kalki. Regnyaflpið sígur þar niður
í hið gljúpa kalk og grefur um
isig í jörðu niðri. Skapast þannig
stórir hellar, er vaxa, unz efstu
lögin, þökjjn>, fatla niður. Verða
þá jarðskjálftar, er geta orði.ð
allsnarpir, en ná ætíð yfir lítið
svæði, því að upptökin eru skamt
niðri.
Eins og áður er sagf, eru jarð-
skjálftar oft samfára eldgosum.
Sfafa jxeir af því, að sprenlgié
efni skapast niðri i eldkötium
þeim, tef&m liggja undir pldfjölÞ
unum, inniiukitir í jarðskorpunni.
Þegar spxengiiefni þessi springa,
brjóta þau eidlsðjunni leið upp
úr jörðumii, en af sprengingunni
kemur jarðskjálftinn. Ef engin slík
sprengiefni skapast, bræÖir eld-
léðjan sér leið upp í gegn um
lög þau, sem ofan á henni eru,
unz hún ixær yfirfleti jarðar.
Slíkum gosum fylgir enginn jarð-
skjálít"; — og engin aska, því
að askan skapast, þegar sprang-
ingamar tæta sunidur bargið. •
Jarðskjólftar þeiir, sem stafa af
eldgosum, eriu oft allsnarpiir, en
ná yenjulega yfir líitlð svæði, því
að upptök jxeiirra eru skamt niðri.
Þannig hafa jnrðskjáTt :r frá
Heklu-gosum sjaldan gerl usla,.
nema í jjeiim sveifum, sem næst
tíggja fjallinu. Hér við Faxaflóa
hafa þeir naumasi fundist, þó aðf
næstu bæjium við Heklu hafi legíð
við hruni. Menn hafa vel|t því
eftirtekt, að því nær senx líðxrr
. eldgosinu, því snairpard verða
fcippiirmr, en þráitt fyrrir það
verður jarð skjálíta sv æðið æ
minna. Þetta virðist stafa af jxví,
að upptök jairðskjálftanna færasit
ofair og ofar.
Landssig valda flestum jarð-
skjálftum, og hinir ægiLegustu og
mannskæðusiu jaTðskjálftar, senx
sögur fara aif, virðast stafa af
>eim. Þetta gildir og um íslenzka
jarðskjáifta. Landskjólftar eru fá-
tíðiir í sumum löndum jarðairám-
ar, en algangiir í öðrum. Rajnn-
sóknir hafa leitt j>að í ljós, að'
jarðskjálftahéruðin eru mjög
sprungin. Langar gjár og spmung-
ur skifla j>ar jarðskorpunnii 1
geisistóra jafca, líkt og ís ávatai,
sem brotinn er fyrir báru. Þessir
jarðjafcar urgast saman, hefja'st
og hníga fyrir ý.msum rönxnxum
öflum, en af áreksiruim jxeinra
verða jarðskjáifiar. Upptök þess
konar jarðskjálíta tíggja einatt
djúpt niðri, og Jxeir ná því yfir
stór svæði. Oft verða þeir ægi-
Jega harðir og sfcaðvænlegir, j>vi
að sú orka, sem fær raskað hinmi
miklu ró jarðlagannia, á ójafnan
leik við hrófatildur marmlegra
handa.
Vera má, að umrói í iðrum
jarðar get'i og validiö jarðskjálft-
um. Virðast nokkrar líkur vera
t;.l þess, en um þá hluti alla eru
menn harla ófróðir. Bn muna
verður það, 4ð jarðskorpan er
ekki þykkri hlutfallsiega en sknrn
á eggi, og að undirdjitp jarðar-
innar búa yfir huldium öflum og
óráðnum gátunx. (Nl.)
P. H<
Betra er seint en ekkí.
Símskeyt: frá Siglui'irði. til FB.
hermúx, að byTjað sé nú á bygg-
ingu sildarbræðsliuveriksmiðju rík-
isins þar. Einnig er byrjiað I>ar
á byggingu fiiskimjölsverksmiðju.
Tekur hún t'.i starfa á næstunni.
Aftur á móti verður sildar-
bræðslustöðán ekki tilbúin fyrri
en á næsta sumri..
Bergur Jónsson.
sýslumaður á Patreksfir'ði, er
nýkomiinn hingað til bæjarins. .
ísfréttir.
„VeiðibjaiLan“ flaug í gær raorð--
ur með Ströndum og niorður af
Skagafirði og Húnafióa. Hefir húax
gefið svofelda skýrslu: Is unx 40
km," norður af Skagatx að austan,
en að vestan er ís fram uradan
Reykjarfirði nálægt 3 kvartmilur
og nær noxður á móts váð Fuiru-
fjörð. Þar norður af er íslausl á
stóru svæði.
»