Morgunblaðið - 04.04.1952, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 4. apríl 1952

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið. Kr. 1,25 með Lesbók.
Þrjú ár í jtjómtu frikins
HINN 4. apríl árið 1949 undir-
rituðu utanríkisráðherrar 12
ríkja sáttmála Norður-Atlants-
hafsbandalagsins í Washington.
í dag eru því liðin 3 ár síðan
þessi þýðingarmiklu samtök til
verndar friði og öryggi í heim-
inum voru sett á laggirnar.
Ástæðurnar fyrir myndun þess
ara samtaka friðsamra lýðræðis-
þjóða við Atlantshaf voru fyrst
og fremst hin óheillavænlega
þróun alþjóðamála eftir styrjöld
ina og uppvöðslustefna Sovét-
Rússlands. Flestar þessar bjóðir
höfðu neyðst til þátttöku í
tveimur heimsstyrjöldum á fyrri
helming þessarar aldar. Þessar
styrjaldir höfðu bakað þeim ó-
hemjutjón. Milljónir manna létu
lífið og ógrynni fjármuna var
sóað.
í bæði skiptin var það sama
einræðisríkið, sem þessar styrj-
aldir hóf. Engin þeirra þjóða, sem
að Atlantshafsbandalaginu stóð,
hafði átt þátt í að hleypa þess-
um ægilegu styrjöldum af stað.
Hlutverk þeirra var aðeins að
verja frelsi sitt og annara þjóða,
sem ofbeldið beindist gegn.
En þoð var ógæfa mann-
kynsins í lok síðnstu styrjaldar,
að henni var ekki fyrr lokið en
nýjar ófriðarblikur sáust á
lofti. Sovét-Rússland, sem notið
hafði drengilegrar aðstoðar
hinna vestrænu lýðræðisþjóða
í baráttunni við nazismann,
tók upp merki hans. Aður en
blóðið var storknað eftir djöful
æðið á meginlandi Evrópu tóku
Rússar að ræna hverja þjóð-
ina á fætur annari frelsi sínu
með aðstoð fimmtuherdeilda
sinna.
Það var þessi þróun málanna,
sem knúði hinar vestrænu lýð-
ræðisþjóðir til þess að snúast til
varnar og mynda með sér sam-
tök til verndar sjálfstæði sínu og
öryggi. Hin bitra reynsla frá
tveimur heimsstyrjöldum hafði
sýnt þessum þjóðum á áþreifan-
legan hátt, að andvaraleysið var
liklegasta leiðin til þess að leiða
yfir þær þjáningar þriðju heims-
styrjaldarinnar. En þær vildu
ekki bíða þess að þær dyndu yf-
ir. Þess vegna hófust þær handa
um víðtækar ráðstafanir til að
hindra hina ógæfusamlegu rás
viðburðanna.
Grundvöllur Atlantshafsbanda-
lagsins er þess vegna fyrst og
fremst raunsæi og glöggur skiln-
ingur á nauðsyn nýrra úrræða til
þess að koma í veg fyrir hyl-
dýpi styrjaldarógæfunnar.
Hjá því varð ekki komist við
myndun þessara samtaka að
ýmsar þátttökuþjóðanna
breyttu um stefnu í utanríkis-
málum. Lífið sjáift hafi sannað
nauðsyn slíkrar stefnubreyting
ar. — Hlutleysisstefnan hafði
kveðið upp dauðadóm yfir
sjálfri sér. Engin þjóð gat,
hversu fegin sem hún vildi,
trúað á skjól hennar. Síðasta
heimsstyrjöldin hafði feykt
henni út í veður og vind. —
Áframhaldandi trú á hana var
þess vegna ekkert annað en
hrapaleg og hættuleg sjálfs-
blekking.
Af þessum ástæðum urðu ýms-
ar smáþjóðir við Atlantshaf að
stíga skref, sem höfðu í för með
sér margvíslegar breytingar á af-
stöðu þeirra. En þessi spor voru
oumflýjanleg, ef þær áttu að
getu gert sér vonír ua zL halda
frelsi sinu og njóta öryggis um
líf sitt og limi.
Síðan Atlantshafsbandalagið
var myndað hefur svo verið unn-
ið af kappi að eflingu varna
þeirra og öryggis. Samtökin hafa
sett upp aðalbækistöðvar sínar í
París. Þaðan hefur Eisenhower,
hershöfðingi, stjórnað varnarund
irbúningi þeirra og samræmingti
fjöiþættra öryggisráðstafana. I
Norfolk í Bandaríkjunum eru
höfuðstöðvar Atlantshafsflotans,
sem lýtur yfirstjórn McCormicks,
flotaforingja.
Ýmsar stofnanir hafa einnig
verið settar á stofn innan banda-
lagsins. Er hlutverk þeirra í
senn, að annazt landvarnafram-
kvæmdir og vinna að auknu ör-
yggi bandalagsþjóðanna á sviði
efnahagsmála. Hinum vestrænu
lýðræðisþjóðum er það fullljóst,
að þær verða að hafa nána sam-
vinnu um að tryggja lífskjör sín
og koma þar með í veg fyrir að
skortur og fátækt veiki mót-
stöðuþrek þeirra og greiði götu
ofbeldisins.
Engum frelsisunnandi manni
getur dulizt, að stofnun Atlants
hafsbandalagsins er stærsta
skrefið, sem stigið hefur verið
síðan síðustu heimsstyrjöld
lauk, til þess að vernda heims-
friðinn og koma í veg fyrir, að
þriðja heimsstyrjöldin skelli á.
Hin þrjú ár þess í þjónustu
friðarins eru merkilegur
reynslutími. Á þeim hefur
framsókn ofbeldisins verið
stöðvuð í Evrópu. Með þátt-
töku Grikkja og Tyrkja í
bandalaginu, hefur það víkkað
starfssvið sitt og styrkt að-
stöðu sína tli áhrifaríkrar varð-
stöðu í Austur-Evrópu og
Litlu-Asíu.
Hinar frjálsu þjóðir þakka
Atlantshafsbandalaginu störf
þess. Vonir þeirra um frið og
öryggi byggjast á áframhaldi þess
mikla verks, sem það hefur tek-
ist á hendur.
Illdeilur
í slað samvinnu.
KOMMÚNISTAR hafa illu heilli
náð yfirtökum í stjórn sam-
vinnufélagsins Hreyfils. Fyrir of-
beldi þeirra og yfirgang klofnaði
þetta félag ekki alls fyrir löngu.
Að því hlaut að sjáifsögðu að
vera mikið tjón fyrir þetta ,fé-
lag, sem að mörgu leyti hefur
starfað af þrótti og myndarskap.
Nú er það ætlan kommúnista
að gera þá ákvörðun umferða-
nefndar og bæjarstjórnar að
flytja strætisvagnana af Lækjar-
torgi að Arnarhóli að æsinga-
máli. í staðinn fyrir að hafa góða
samvinnu við bæjaryfirvöldin um
útvegun nýrrar lóðar fyrir bæki-
stöð Hreyfils, sem verið hefur
á þessum stað, hefja kommúnist-
ar illdeilur og uppnám um þetta
mál. Sjálfir hafa þeir vanrækt
að gæta hagsmuna Hreyfils-
manna.
Þetta er mjög illa farið. Innan
samvinnufélagsins Hreyfils eru
ennþá margir sanngjarnir og
dugandi menn, sem engan veg-
inn verðskulda að vera leiksopp-
ar kommúnistar. Þess vegna
verður að freista allra, ráða til
þess að tryggja félagi þeirra eins
gc'ca aðstöðu og unnt er.

FRÉTTIN um för Nizamens af
Hyderabad með 12 af 70 kon-
um sínum tíl höfuðborgar
Indlands var eins og andar-
dráttur frá liðinni tíð. f fylgd
með furstanum og konum
bans 12 var frítt föruneyti.
Hópurinn settist að í Hydera-
bad höllinni í Nýju Delhi er.
hún hefur staðið ónotuð oy
tóm um ára skeið.
Þessi litla og yfirlætislausa
frétt fullvissar okkur um að
þó völd furstanna séu rokin
út í vsður og vind, lifa þeir
enn bílífi sem Norðurálmu-
menn eiga erfitt með kð gera
sér grein fyrir.
ÁKVEÐINN NÁUNGI
Indverska lýðveldið hefði með
einu pennastriki getað útrýmt
þeim en Nehru og þjóð hans kusu
að sýna hófsemd. Þjóðin. þáði að
vera innan brezka namveldisins
og ákveðið var að féiagar „Prinsa
deildarinar“ (Chambers cf
Princes) skyldu fara með eins
konar landsstjóravöld.
Nizaminn af Hyderabad situr
ráðstefnu landsstjóranna hjá
Hann ervsldateenSifir
Kort af Indlandi. Svarti blettur-
inn sýnir legu Hyderabads og
stærð, en það er 80 þás. ferkíló-
metrar.
I.ri'IR SPARLEGA
Árlegar tekjur furstans sjálfs
eru um 140 milljónir krór.a, en
notar þó aðeins lítinn hluta aí
þeirri fjárhæð fyrir sig. Að vísu
býr hann í Ævintýrahöll, þar sem
borðað er af gulldiskum, en reikn
að hefur verið út að hinn harði j
kostur hans sjálfs kosti ekki yfir
60 kr. á viku. Ilann heldur fíla.1
sem skreyttir eru gulli, en kýs I
þó helzt að ferðast um ríki sitt
í auslyrianikri dýr
fáliðaður í sínum gamla Fordbil.
Þegar hann fer ferð sem þessa
veiður hann stöðu sinnar vegna
að hafa frítt förur.eyti, þó hann
kysi annað. — Hann berst fyrir
fögrum hugsjónum og takn.ark
hans er: Skóli og sjúkrahús í
hvert þorp í Hyderabad fyrir
1960.
HINN BEIZKI DRYKKUE
En hann hefur ekki farið var-,
hlu.ta af vonzku heimsins. Á dög-
um Viktoríu Englandsdrottning-
ar varð Nizaminn í Hyderabad
handgenginn Bretum og svo hef-
ur verið síðan. í síðustu styrjöld
reyndist Nizaminn Bretum trúr
vinur. Hann lét þeim í té fjöl-
mennan her og varði fjárfúlgum
til stríðsskuldabréfakaupa. Hann
léit upp til Breta og trúði því
einlæglega að Bretar myndu
aldrei sleppa hendi sinni af Ind-
landi fyrr en tryggð væri fram-’
tíð furstadæmanna. Þegar svo fór
þó fannst honum hann hafa ver-
ið svikinn. Þá kaus hann að sigla
sinn eigin sjá og bauð lýoveldinu
indverska byrginn. Hann var
gersigraður og sat einmana reykj
andi vindling í bcennandi sól-
skini á tröppum hallar sinnar,
hugsandi um ósigur sinn og hrun
Framh. á bls. 11.
Velvakandi skrifar:
m ÐRG&SG& FJ
Nizam af Hyderabad
Prasad forseta. Hann er ákveð-
inn náungi og til marks um það
er að hann neitaði að ríki hans
gengi í indverska lýðveldið og
lýsti Hyderabad sjálfstætt ríki.
Her var sendur gegn honum og
furstinn var gersigraður. En ekki
var honum vikið úr höllinni og
landsstjóratitilinn fékk hann. —
Það má kallast vel sloppið.
TOK SER VOLD
Forfeður Nizamans voru
óbreyttir hermenn á 17. öld. Þeir
voru herskáir og vígfimir og
hækkuðu því í tign og urðu hers
höfðingjar í mongólaher Aurang-
zebs. Þegar hann féll frá varð
upplausn í Indlandi og hershöfð-
inginn Nizam gerði sér Htið fyrir
og tók öll völd í Hyderabad í
sínar hendur, síðan hafa ættingj-
ar hans tekið við völdum hver
af öðrum.
Nizaminn af Hyderabad er í
dag einn þeirra manna, sem tal-
inn er vera auðugastur manna á
jörðu hér. Hyderabadfurstarnir
hafa frá upphafi farið dyggilega
að ráðum þeim er hinn fyrsti
Nizam skrifaði eftirkomendum
sínum er hann lá banaleguna: —
Safnið gulli og dýrum steinum.
Það eru verðmæti sem ryð né
mölur fá ei grandað. —• Óhemju
fjársjóðir bundnir í gimsteína-
söfnum hafa gengið að erfðum
auk skattheimtu af 20 milljónum
Hyderabadbúa.
Réttur áskilinn ... ,
ÞAÐ er ekki óalgengt að heyra
og sjá auglýsingar enda með
þessum orðum: „Réttur áskilinn
til að taka hvaða tilboði sem er
eða hafna öllum. — Það væri
dálaglegur skratti, ef menn réðu
ekki, hvaða tilboði þeir tækju j
eða væru skuldbundnir alveg út
í fingurgóma eftir að hafa aug-
lýst.
Satt að segja, er þetesi fyrir-
vari eindæma fáránlegur eins og
allir sjá, sem velta honum fyrir
sér. En auk þess er hann alls ó-
þarfur og hefir hreint ekkert
gildi að lögum, — sem sagt út í
bláinn.
Mig minnir, að auglýsingaverð
j útvarpsins sé 2 kr. á orð, svo að
; það er 20—30 kr. óþarfakostnað-
ur á hverja auglýsingu, þar sem
þessu attandingsi er hnýtt við.
„Mér hefir aldrei
lagzt neitt til“
IFYRRI viku var hér að því
spurt, hvar væri að finna
setninguna: „Mér hefir aldrei
lagzt neitt til“. En það er Einar
Kvaran, sem lætur Þórð karlinn
I í Króki segja hana í Þurrki.
Aragrúi af svörum hefir borizt,
miklu fleiri en ég gat gert mér
; vonir um. Svörin bárust úr öllum
landsfiórðungum frá fólki á öll-
um aldri. Yngsti sendandinn var
11 ára stúlka, tvær konur voru
yfir sjötugt, oe brír karlmenn
rétt undir sjötugsaldri sendu
hann vekja athygli á, að þarna
væri lýst-drykkjúsiðum, sem nú
væru lítt þekktir orðnir.
Sigurvegarinn fær
verðlaun
ÞEGAR öll svörin voru komin á
miðvikudagskvöld, var nafn
eins sendandans dregið úr með
mikilli viðhöfn í votta viðurvist.
ig xp
Drukku viskíið hægt
og rólega
ÞAÐ kemur mönnum ef til vill
á óvart, að tiltölulega flest
svör bárust frá fólki milli ferm-
ingar og tvítugs. En sagan er í
Lestrarbók Nordals, sem lesin er
í gagnfræðaskólum.
Margir létu í ljós óskir um, að
frambdld yrði á sííkarii getraun-!
uni. Sumum þótti þessi of auð-1
i Veld. Nítján ára piltur lét bess
| getið, að önnur setnine í Þurrki (
( vírtist sér athyglisverðari: „Svo
fórum við að drekka viskíblönd-j
una í hægðum okkar". Vildi
..... dregið í votta viðurvist.
Kom upp nafn Helgu Finnsdótt-
ur, Freyjugötu 15, Rvík.
Sigurvegarinn má vitia verð-
launa sinna, sem eru 100 krónur,
í skrifstofu Morgunblaðsins.
Vaxtahækkanir
bankanna
EINS og eðlilegt er vakti það
athygli manna, að banka-
vextir hækkuðu á miðvikudag-
inn, bæði útlánsvextir og inn-
láns. Er til þessa ráðs gripið til
að örva sparifjársöfnun í bijnk-
unum.
Margir hafa verið í vafa um,
hvernig bæri að skiiia tilkvrm-
inguna, hvort vextir hækk-
uðu á inn- og útlánum, sem
stofnað hefði verið til fyrir 2.
npríl.
Svo er. Af því fé, sem menn
áttu í bönkum fyrir 2. apríl,
reiknast hærri vextirnir frá og
með þeim degi að telja. A’lir út-
lánsvextir af forvaxtalánum
hækkuðu líka þann dag. Fram-
leiðsluvíxlar eru þó undanþegr.ir.
Þessar nýju reglur gilda eingöngu
um sparisjóðsdeildir bankanna.
Til að mynda eru þær óviðkomandi
ræktunarsjóði.