Morgunblaðið - 24.05.1952, Blaðsíða 8

8
MORGUM1I.Afil&
Laugardagur 24. maí 1952
setakjörið gjörsamlega afskipta-
laust.
Að því hafa þannig verið leidd
rök, að þjóðin hefur allt frá upp-
hafi innlends þjóðhöfðingjavalds
talið afskipti stjórnmáJaflokk-
anna af ráðstöfun þess sjálfsögð
og eðlileg.
Þegar svo Alþýðuflokkurlnn
nær ekki samkoniulagi um
einn af þingmönnum sínum
finnur hann það allt í einu
upp, þegar frambjóðandi hans
hefur lýst framboði sínu, að
aðrir flokkar mcgi alls ekki
nafa nein afskipti önnur af
forsetakjöri en þau, að kjósa
frambjóðanda Alþýðuflokks-
ins!!!
Það er nauðsynlegt, að þjóðin
geri sér þetta ljóst vegna þeirra
blekkinga, sem AB-menn hafa í
frammi um þetta atriði.
Útg.: H.f, Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Fiokkarnir og
ÞAÐ er ómaksins vert að athuga
lítillega afskipti stjórnmálaflokk-
anna til kjörs þjóðhöfðingja hér
á landi síðan að Íslendingar áttu
þess kost að velja inr.lendan
mann í þá stöðu.
Þá er þess fyrst að minnast, að
þegar hernám Danmerkur gerði
Danakonungi ómögulegt að gegna
störfum sem konur.gur íslands
varð það að ráði milli lýðræðis-
flokkanna þriggja að ríkisstjórn-
in yrði fyrst um sinn handhafi
konungsvaldsins. — Þetta sam-
komulag flokkanna þótti sjálf-
sagt og eðiilegt.
Sumarið 1941 var svo ákveðið,
einnig með samkomulagi þing-
flokkanna á Alþingi, að sérstakur
embættismaður skyldi kjorinn til
þess að fara með konungsvaldið.
Var Sveinn Björnsson síðan
kjörinn ríkisstjóri af þinginu
hinn 17. júní það ár. Þessi ráð-
stöfun hins æðsta valds, sem gerð
var með samkomulagi stjórnmála
flokk'anna, þótti einnig eðlileg.
Svo rann upp stofnár lýðveld-
isins, árið 1944. Fram tll þess
tíma fór hinn þingkjörni ríkis-
stjóri með konungsváldið. En um
leið og skilnaður við Dani var
ráðinn, var sú ákvörðun tekin
að kjörinn skyldi forseti fyrir hið
íslenzka lýðveldi. Skyldi hann í
fyrsta skipti þingkjörinn, en síð-
an þjóðkjörinn.
Alþingi kaus Svein Björnsson
fyrsta forseta íslands. Til grund-
vallar kjöri hans lá samko.nulag
stjórnmálaflokkanna. Þegar svo
til þjóðkjörs dró fór enn á þá
leið að lýðræðisflokkarnir höfðu
samráð með sér um sameiginleg-
an stuðning við Svein Björnsson.
Hvað sannar nú þessi saga?
Hún sannar það svo greini-
lega að ekki verður um villzt,
að síðan hið æðsta vald í mál-
efnum íslendinga fluttist inn
í landið hafa stjórnmálaflokk-
arnir, fyrir hönd þjóðarinnar,
haft forystu um nauðsynlega
ráðstöfun þess. Þetta sam-
komulag flokkanna hefur
verið talið sjálfsagt og eðli-
legt. Þjóðin hefur meira að
segja talið það skyldu þeirra
að hafa frumkvæði í þessum
efnum.
Það hefur verið skoðun yfir-
gnæfandi meiri hluta hennar
að brýna nauðsyn bæri til sem
víðtækasts samstarfs um kjör
þjóðhöfðirgjans.
En nú hefur sú skoðun allt í
einu skotið upp höfðinu, að eig-
inlega megi stjórnmálaflokkarnir
helzt engin afskipti hafa af for-
setakjöri.
Hverjar skyldu nú vera frum-
orsakir þessarar skoðunar?
Þeirra þarf ekki lengi að leita.
Fyrst eftir lát Sveins Björns-
sonar voru uppi mjög háværar
kröfur um það meðal þjóðarinn-
ar, að lýðræðisflokkarnir kæmu
sér saman um sameiginlegan
frambjóðanda, eins og þeir höfðu
jafnan gert áður. Er óhætt að
fullyrða, að langflestir þingmenn
þeirra hafi einnig talið þau vinnu
brögð sjálfsögð og eðlileg. — Á
grundvelli þessarar skoðunar var
svo farið að vinna að slíku sam-
komulagi. Þarf ekki að rekja
gang þeirra samningsumleitana.
Það hefur verið gert áður.
En kjarni málsins er sá, að það
eí ' fyrst þegar minnsti stjórn-
málaflokkur þjóðarinnar hefur
hihdrað samkömulag um sameig-
inlegan frambjóðanda allra lýð-
ræðisflokkanna, sem raddir fara
fyrir alvöru að heyrast um það,
að flokkarnir eigi að láta for-
fiðburinrlk. alþjoða-borátta gegn
heimsóknir
HEIMSÓKNIR hinna dönsku og
norsku leikara hingað til lands
munu vekja almenna ánægju
meðal íslenzkra leikhúsgesta. Að
slíkum heimsóknum er mikill
fengur. Þær opna gluggana út að
leiklistarheiminum og skapa okk-
ar eigin listafólki á þessu sviði
tækifæri til þess að læra af er-
lendu listafólki.
Um það getur engum blandazt
hugur að möguleikar okkar til
þess að taka á móti leikheim-
sóknum eru nú allt aðrir og betri
en áður. Hið nýja og myndarlega
þjóðleikhús hefur skapað gjör-
breytt viðhorf í þessum efnum.
Nú er hægt að setja hér á svið
svo að segja hvaða verk, sem
okkur sýnist, við góð skilyrði.
Hér er hægt að sýna óperur,
óperettur og balletta.
Þetta er svo stórt spor fram á
við í menningarmálum okkar, að
vel má vera að þjóðin hafi varla
gert sér ljóst, hve þýðingarmikið
það er.
Á því fer vel, að Konunglega
leikhúsið í Kaupmannahöfn skuli
' vera fyrst til þess að koma hing-
að í heimsókn eftir að móttöku-
skilyrði bötnuðu hér. Til þess
hefur íslenzk leiklist oft sótt
mikinn styrk. Ungir íslenzkir
leikarar hafa farið þangað til
náms og flutt heim með sér
aukna leiklistarþekkingu.
t Áður hafði Dramaten í Stokk-
hólmi sent hingað óperu, sem var
hin fyrsta, sem sýnd var í hinu
. íslenzka þjóðleikhúsi.
! Um þessar mundir er einnig
* hingað komin ein vinsælasta leik-
kona Norðmanna, sem mun leika
hér sem gestur.
Allt sýnir þetta viðleitni
hinna norrænu þjóða til þess
að starfa saman á sviði menn-
ingarmála.
Sú viðleitni stefnir í rétta
átt. íslendingar bjóða hlð
danska og norska listafólk
innilega velkomið til íslands.
Það er von okkar að koma
þess verði okkur sjálfum að
gagni og því til ánægju. Fá-
mennasta norræna þjóðin á
margt til hinna stærri að
sækja. Þær eru á fjölmörgum
sviðum komnar miklu lengra
áleiðis en við. En íslenzka
þjóðin er í sókn. Hún mun
halda áfram því uppbyggingar
starfi, sem hún hefur helgað
sig, allt frá því að barátta
hennar hófst fyrir stjárnar-
íarslegu frelst
jRAG EFTIR j.»AG, v.ótt cftir nótt
er háðui leyhilegur bardagi við
landamærin og í hundruðum hafna
gegn eiturlyf ja-smyglurum. Því
strangara sem eftirlit yfirvald-
anna verður, því bragðvísari reyn-
ast smyglararnir. Eins og stendur
sýnir hið hækkandi verð citur-
lyfja á svartamarkaðnum, að lög-
reglan hefur undirtökin. Erfiðara
er að útvega vöruna og hún verð-
ur sjaldséðari, ekki er hægt að
anna eftirspurninni — og verðið
hækkar. Á hinum illræmda svarta-
markaði í Kairó var eitt kíló-
gramm af hreinsuðu opíum selt í
fyrra á 1148 bandaríska dollara.
Nú er gangverðið orðið 1262 doll-
arar. 1 fyrra gerðu yfirvöldin upp-
tæg 13,000 kg. af eiturlyfjum í
39 löndum.
ÞAÐ SEM FANNST í
ÚLFALDAMÖGUNUM
Aðferðirnar breytast þegar lög-
reglan fer að kynnast háttum
smyglaranna. Egypzka citurlyfja-
lögreglan hafði nýlega mikið fyrir
því að koma upp röntgen-tækjum
við allar landamærastöðvar, bar
sem útfaldalestir íara um írá
Líbýu og Arabíu. Lögreglan hafði
komizt að því, að miklu magni
af eiturlyfjum í hylkjum var
smyglað inn í landið á þann hátt,
að úlfaldarnir voru látnir gleypa
hylkin áður en komið var að landa-
mærunum. Röntgentækin sýndu
málmhylkin í maga úlfaldanna og
þegar í stað varð að slátra skeppn-
unum til að afla sannana. Þetta
kostaði allmarga smyglarana þung
ar refsingar og einn góðan veður-
dag sýndu röntgentækin ekki leng-
ur nein málmhylki.
Nokkur tími leið þar til lög-
reglunni varð ljóst, að smyglar-
arnir höfðu skipt um aðferð. Þeir
héldu áfram að smygla eiturlyfj-
um í maga úlfaldanna — en nú
voru hylkin gerð úr gúmi og plasti.
Þessi efni sjást ekki við röntgen-
skoðun og nú verður að finna nýja
aðferð til að koma upp um smygl-
ið.
Eiturlyfjanefnd S. Þ. fylgist
vel með þróun þessarra mála og
skýrslur hennar eru tíðum mjög
fróðlegar. í þeim er m. a. greint
frá því hvernig smyglararnir
reyndu að fela eiturlyf undir fjög-
urra feta þykkum ís í fiskibát,
Fram og Yalur skildu
aftur jöfn
ÚRSLITALEIKUR Vormóts
' meistaraflokks milli Fram og
Vals fór fram á uppstigningardag
í sunnan hvassviðri. Leikar fýru,
stvo, að jafntefli varð 1—1.
Valur lék fyrri hálfleikinn und
an vindi, en tókst ekki að skora
í fyrr en 10 mín. voru til hlés, er
Gunnar Gunnarsson skoraði mjög
laglega með föstu skoti. Valsliðið
náði aldrei verulega virkum leik
í þessum hálfleik, og þegar tók
að líða á hann, greip það um of
til örvæntingarkenndra tilrauna
| til markskota af 20—30 metra
1 færi.
í síðari hálfleiknum veitti Val
mun betur framan af, en eftir
ístundarfjórðung tók Fram að
sækja sig og pressaði án afláts
það sem eftir var.
Upp úr hornspyrnu nokkru
fyrir miðjan hálfleikinn tókst
Dagbjarti Grímssyni að jafna
með því að skalla knöttinn yfir
nokkra varnarleikmenn Vals. —
Nokkrum mín. síðar lenti knött-
urinn á ný í neti Vals, en það
mark var dæmt ógilt, vegna ó-
löglegrar hrindingar, sem markv.
Vals varð fyrir, er hann stökk
upp til þess að handsama knött-
inn.
Félögin verða því að leika á
ný til úrslita, en sá leikur mun
hafa verið ákveðinn í dag kl. 14.
undir fóðrinu í töskum, í málning-
ardósum, inni í bassafiðlu eða í
þurrmjólkurdufti. Einn smyglari
var tekinn þegar slöngurnar í bíl-
hjólunum voru athugaðar. Annar
reyndi að fela vöruna í loftinu á
járnbrautarklefa. En mest af
smyglvarningi þessum er geymt
í eldhúsum, vclarrúmuin og undir
lestahlerum skipanna.
STÓRSMYGL Á IIAFINU
Bandaríkin hafa svo rniklar á-
hyggjur útaf smygli eiturlyfja
meðal sjómanna, að í Washington
hefur verið lagt til, að gerður verði
sérstakur- svartúr listi yfir alla
sjómenn, scm einu sinni hafa ver-
ið staðnir að því að smygla eit-
urlyfjum. Þetta hefur þó ekki
komizt í framkvæmd, en áhyggj-
ur Bandarikjámanna eru auð-
skildar þegar þess er gætt, að árið
1951 fundust eiturlyf á 224 skip-
um í alþjóðasiglingum og er það
helmingi meira en árið áður. 91
þessarra skipa var amerískt og 14
voru ensk.
Til eru smyglarar, sem ekki hafa
tíma til að bíða eftir tækifæri til
að smygla sjóleiðis. Þeir nota flug
vélarnar. í skýrslu, sem skrifstof-
ur S. Þ. hafa nýlega kunngert
varðandi smygl eiturlyfja í fyrra,
er getið um smygltilraunir með
flugvélum margra flugfélaga,
þeirra á meðal nokkurra heims-
þekktra félaga, en þær tilraunir
hafa þó mistekizt.
MIÐFTÖÐ VIÐ KYRRAHAFID
Miðstöð fyrir sölu og smygl eit-
urlyfja er í Asíu. Um þessar mund
ir eru viðskiptin einna mest í
portugölsku nýlendunni Macao við
strendur Kína. Þaðan eru eitur-
lyfin flutt á djúnkum og vélbátum
til Hongkong, sem er' eina full-
komna höfnin við Kínastrendur,
sem hægt er að sigla frjálst íil
og frá Bandaríkjunum. I Hong-
kong er smyglvarningnum dreift
milli skipa, sem sigla til hafna um
allan heim, til Ástralíu, Banda-
ríkjanna, Burma, Indónesíu, ,Tap-
an, Kanada og Suður-Ameríku.
Hvarvetna eru kaupendur — glat-
aðar sálir, sem hafa orðið þessum
löst að bráð og vilja greiða hvað
sem vera skal fyrir eina ópíum-
pípu eða sprautu af morfíni.
Eiturlyf jasmyglararnir starfa
ekki alls síaðar með leynd. Við
landamæri sumra ríkja vilja þeir
heldur hafa liðssafnað og búa sig
vel að vopnum og eru reiðubúnir
að berjast þar til yfir lýkur gegn
hvaða varðliði, sem verða kann á
vegi þeirra. Þetta hefur meðal
annars gerzt í ríkinu Mongliau við
landamæri Burma, en þar gerði
lögreglan 8,883 sinnum aðför að
smyglurum og veitingamönnum,
sem verzluðu með oiturlyf.
Velvakandi skrifar:
ÚB DAGLEGA LlFINV
HAAG —1 Upplýst er, að aðeins
rúmur hclmingur hollenzkra her-
manna getur tekið þátt í hcræf ing-
um á þessu ári sökum vopnaskorts.
Til árs og gróðrar. j
IDAG lýkur uppstigningadags-
eða gangdagavikunni og
grasið grær. |
Nafn sitt dregur vikan af því,
að 3 fyrstu dagarnir heita gang-
dagar. í kaþólskum sið gengu
menn yfir tún og engjar, hver á
sinni landareign, og báðust árs og
gróðrar. Prestar lásu yfir land-
inu og báðu guð um blessun yfir
allan gróður jarðarinnar, syngj-
andi messur og stökkvandi vígðu
vatni á jörðina.
Fasta, sem hreif.
TIL er frásögn um það, að einu
sinni í fyrndinni hafi gengið
svo miklir þurrkar í Noregi, að
iörðin sprakk. Til að kippa þessu
í lag var skipað að fasta á gang-
daginn mikla, sem er í endaðan
apríl og hefir svipað gildi og
hinir þrír.
Föstunni var fvlgt svo fast
fram , að kvikfénaðurinn var
múlbundinn þann dag og smá-
börnum var bannað brióst. En
þegar fólkið kom úr kirkju, var
úrhellisrigning á, og var þó bjart
veður, þegar til kírkju var geng-
:3.
Ilúsakaup á döfinni.
ÞAÐ eru heldur en ekki gleði-
tíðindi, ef nú skyldi rætast úr
húsnæðislevsi Bæjarbókasafnsins
eins og nú eru allar horfur á.
Stendur til að kauDa handa hví
húseignina Berg við Þingholts-
stræti, sem margir kannast við
undir nafninu Esjuberg.
í Ekki er mér kunn húsaskipun
á Bergi, en bæjarbragur er allur
hinn myndarlegast-i af götunni að
sjá, húsið stórt og landrými mik-
ið eftir því, sem um er að gera.
AfrTeiddu big sjálfnr
ÞAÐ væri synd að segja, að Bæ.i-
arbókasafninu hafi verið
skorinn stakkur eftir vexti til
þessa. Bókakostur safnsins hefir
eðlilega vaxið árlega, þó að húsa-
kynnin væru löngu ófullnægj-
andi. Hafa bækurnar stundum
legið undir skemmdum, auk þess
sem enginn kostur hefir verið að
veita gestum viðunandi viðtökur,
en hver og einn getur leitað sér
fanga um hillur safnsins og er þá
umgengnin stundum misbresta-
söm. Og enginn lætur sér bregða,
þó að svo hafi gengið úr skorð-
um, að seint finnist það, sem
leitað er að.
Dýrtíðin fær ekki
inngöngu.
HÉÐAN í frá er þess ef til viJl
ekki lanet að bíða, að menn
geti labbað inn í Bæjarbókasafn-
ið og fengið þá bók, sem þeir
biðja um. Varla mundi nokkur
lá því, þó að það bækkaði eitt-
hvað viðskintagjaldið, Jíklega
eina stofnunin á landinu, sem
ekki tollir í tízkunni að því levti,
að dýrtíðin hefir ekki enn rekið
þar inn sniáMrið. Á’-lega geturðu
fengið eins marpar bækur og þú
torgar að lesa fvrir eina krónu.
Með hjartað að láni.
t BANDARÍKJUNUM kváðu
þeir búa til hjörtu, sem sett
eru í lifandi fólk, þegar það er
óhraust. Á meðan getur gamla
hjartað hvílzt iafnframt því, sem
það er tekið til viðgerðar.
Vonandi felst ekki nein hætta
í þessu fyrir ástfangna. Hingað
til hafa menn látið sér nægja, að
segja með hátíðasvip hjarta mitt
er hjá þcr o. s. frv. Þó að óneitan-
lega væri áhrifaríkara að koma
blátt áfram mcð hjartað og selja
stúlkunni í sjálfsvald, hvort hún.
tekur við því eða kremur, þá
halda menn sig vonandi við
gomlu aðíerðina.