Morgunblaðið - 27.07.1952, Blaðsíða 5

Sunnudagur 27. júlí 1952
MORGUTSBLAÐIÐ
5 \
tí
ÍN»
Wœ
Frá Jljðey á ísafjarðardjúpi.
Jora driinssosí
041
HINN 28. júlí 1951, eða fyrir
íœpu ári síðan, voru eitt hundrað
ár liðin frá fæðingu Guðmundar
sál. Rósinkarssonar, bónda í
Æðey, og h. 2G. maí s. 1. 'voru
einnig liðin eitt hundrað ár frá
fæðingu konu hans, Guðrúnar sál.
Jónsdóttur frá Arnardal. Var
Guðmundur þannig aðeins 10
mánuðum eldri en Guðrún kona
ihans.
Þessi mætu hjón hafa látið
ísvo góðar og göfugar minningar
eftir sig í huga og hjörtum vina
og vandamanna fjær og nær, að
mér þykir hlýða að þeirra sé að
nokkru minnst í þessu tilefni,
þó rúmið leyfi ekki að gera minn-
jngu þeirra þau skil, sem vert
yæri og efni standa til.
Foreldrar Guðmundar sál. voru
þau hjónin Rósinkar Árnasan
<d. 1891), Jónssonar, konungs-
jarðaumboðsmanns, Arnórssonar,
yngra, sýslumanns í ísafjarðar-
sýslu (1740—1796), og konu nan.s
Ragnhildar Jakobsdóttir frá Gelti
í Súgandafirði (d. 1. júlí 1902.!.
■— Er hér um alkunnar ættir að
ræða, sem ekki skulu því raktar
hér frekar.
Var Guðmundur börinn Og
barnfæddur í Æðey og ólst þar
upp hjá foreldrum sinum. AUa |
æfi sína átti hann heimili sitt á
þessari fögru og friðsælu eyjuj
og vann þar sitt æfistarf í hópi|
ástvina sinna; fyrst með foreldr-1
um sínum og systkinum og síðarj
meir á sínu eigin heimili með (
konu sinni og hinum myndarlega
barnahóp þeirra.
Hinn 12. október 1872, þá rúm-
lega 21 árs að aldri, kvæntist
Guðmundur konu þeirri, sem átti
eftir að koma svo mikið og lengi(
við sögu Æðeyjar, eða því nær
um 60 ára skeið, Guðrúnu Jóns-;
dóttur, Halldórssonar, bónda í
Arnardal. Er ætt hennar eýmig
bin merkasta og alkunn hér
vestra.
Fyrstu tvö árin eftir hjóna-(
band sitt, voru þau í vinnu- (
mennsku hjá foreldrum Guð-
mundar, en tóku þá við öllum |
búsforráðum og bjuggu síðan í
Æðey til æfiloka.
Guðmundur dó úr lungnabólgu,
eftir fárra daga legu, hinn 26.
marz 1906, en ekkja hans. húlt
búskapnum áfram, lengst af með
aðstoð þriggja yngstu barna
sinna, þeirra Sigríðar, Halldórs
og Ásgeirs, hinna góðkunnu Æð-
eyjarsystkina, sem nú eru eig-
ondur og ábúendur Æðeyjar.
'■ Það var mikiö áfaíl og sorg-
Jegt fyrir alla á Æðeyjarheimil-
inú, er heimilisfaðirinri, hin rtiik-
ilsvirti og dugmikli atháfnamað-
ur, féll svo skyndilega frá á bezfa
skeiði lífsins, tæpra 55 ára gamáll.
jrímar voru þá erfiðir og því
Guðmundur Rósinkarsson
ekki árennilegt fyrir efnalitla
ekkju að halda búskapnum á-
fram. En Guðrún sáluga var
kjarkmikil kona og afréð fljótt
að freista þess að halda öllu í
horfinu og taka við þar, sem
eiginmaður hennar hafði verið
svo hastarlega dæmdur úr leik.
Það kom og brátt í ljós, að þrátt
fyrir allt var hún enginn ein-
stæðingur, því að yngstu börnin
hennar þrjú, sem áður var getið,
yfirgáfu hana aldrei og voru alla
tíð stoð hennar og stytta við bú-
skapinn, sem hún rak til hinnstu
stundar.
Þegar Guðmundur sál. andaðist
höfðu þau hjón búið samfleytt
í 34 ár í Æðey. Eignuðust þau
13 börn og eru sjö þeirra enn
á lífi; öll nú orðin grá fyrir hær-
um, en vel metið merkisfólk, sem
margir þekkja og kannast við.
Var Guðmundur þá löngu orðinn
sannkallaður héraðshöfðingi, eins
og Jakob sál. bróðir hans, bóndi
í Ögri, einnig hafði verið í sínu
héraði meðan hans naut við. Var
og margt líkt í fari þeirra bræðra
um höfðingsskap allan og stór-
hug. — Varð sannur héraðs-
brestur er þessir tveir bræður
féllu írá á bezta aldri báðir.
Heimili þeirra Æðeyjarhjóna
mun um langt skeið hafa verið
með allra stærstu sveitaheimil-
um hér á Vestfjörðum; gesta-
gangur afar mikill og gestrisni
þeirra hjóna að sama skapi. Enda
var greiðasemi þeirrá rómuð
mjög að verðleikum. Þangað
kom enginn bónleiður til búðar.
Voru þau hjónin samhent í þeim
efnum sem öðrum. „Má óhætt
fullyrða að margir sóttu þang-
áð, fyr og síðar, margán málá-
verðinn, eins og í tíð Rósinkars
sálugá’ föður Guðmundar“, eins
og Skúli sál. Thoroddsen kemst
áð orði í eftirmælum eftir Guð-
mund sál. í Þjóðviljanum frá
þeim tíma. __________
Guðrún Jónsdóttir.
Einhverntíma, nokkrum árum
fyrir andlát Guðrúnar sálugu,
spurði einn sona hennar hana um
hversu marga næturgesti þau
hjónin hefðu haft flesta, og svar-
aði hún spurningunni svo: „Ég
man ekki eftir fleirum en 42 og
það var sami fjöldi og við höfð-
um flestr í heimili". — Lýsir þetta
bezt því hve mikil rausn og at-
hafnasemi ríkti á Æðeyjarheimil-
inu í tíð þeirra hjóna.
Guðmundur sál. Rósinkarssön
var góðum og farsælum gáfum
gæddur, góðviljaður og hjálp-
samur og drengskaparmaður
hinn mesti. Naut hann því mikill
ar virðingar og trausts samsveit-
unga sinna. Enda var hann kjör-
inn til margháttaðra trúnaðar-
starfa fyrir hérað sitt. Ilann var
sáttasemjari í Snæfjallahreppi í
meira en 20 ár, eða til æfiloka,
í sóknarnefnd og fjárhaldsmaður
sóknarkirkju sinnar um langt
skeið. Þá var og hann löngum
í hreppsnefnd og oft oddviti
nefndarinnar, hreppstjóri i nokk-
ur úr og sýslunefndarmaður í
mörg ár. Öll þessi störf leysti
hann af hendi af hinni mestu
prýði og samvizkusemi.
Þau Æðeyjarhjón voru sam-
taka um að sjá öllum börnum
sínum fyrir staðgóðri menntun,
eftir því sem kostur var á í af-
skckktum sveitum á þeim tím-
um, en auk þess komu þau mör'g-
um óvandabundnum unglingum
af báðum kynjum til manns.
Stendur þjóðfélag okkar í mikilli
þakkarskuld við þau hjón í þeim
efnum.
Síðustu ár æfi sinnar, eftir að
hún hafði að mestu látið af öll-
um búsýslustörfum, naut Guð-
rún sáluga, ekkjá Guðmuhdar,
friðsælla og áhyggjulausrá ellij
daga hjá hinum þrem börnum
sínum. Hún andaðist að heimili
sínu h. 19. janúar 1931 á 79.
. Framh. á bls. 7
1. MARZ 1932 skipaði stjórn ÍSÍ
5 manna ráð — íþróttaráð Reykja
víkur — er skyldi fara með stjórn
frjálsíþróttamála Reykjavíkur, á
sama hátt og Knattspyrnuráð
Reykjavíkur fór með stjórn
knattspyrnumálanna. — Fyrsta
stjórn ráðsins var þannig skipuð:
Jón Kaldal, form. (en hann sagði
starfinu lausu og var Reidar Sör-
ensen þá skipaður í hans stað),
Garðar S. Gíslason, Þorsteinn
Einarsson, Ólafur Sveinsson og
Stefán Bjarnarson.
Þessi stjórn var skipuð til 3ja
ára og einnig næsta stjórn, scm
Ólafur Sveinsson var formaðúr
fyrir. Næstu 2 stjórnir voru hins
vegar aðeins skipaðar til 2ja ára.
Var Ilelgi Jónasson frá Brennu
formaður stjórnarinnar 1938—
1940, en Stefán Runólfsson 1940—
1942.
FYRSTA ÁRSMNGIS
Haustið 1942 komst á sú skipan
að ráðið hélt sitt ársþing með
fulltrúum kosnum af félögunum,
er síðan kusu sér stjórn og for-
mann til eins árs í senn. Jafn-
framt var verkefni ráðsins stældr
að, þannig að það náði einnig til
nokkurra annarra íþróttagreina,
sem ekki höfðu fengið sitt sér-
ráð, en frjálsar íþróttir voru
samt meginkjarni st.arfseminnar.
Formenn ráðsins næstu 2 árin
voru þeir Stefán Runólfsson og
Sigurður S. Ólafsson.
Á ársþinginu 1944 var starfs-
svið ráðsins aftur takmarkað við
frjálsar íþróttir og hefur verið
svo síðan4 Formaður var þá kjör-
inn Gunnar Steindórsson, en
næsta kjörtímabil, 1946—-1947,
var Guðm. Sigurjónsson formað-
ur ráðsins. Árið eftir var svo
nafni þess breytt í samræmi við
starfssvið þess og það nefnt
Frjálsiþróttaráð Reykjavíkur.
DÓMARAFÉLAG
Fram að stofnun Frjálsíbrótta-
sambands fslands var ráðið ekki
aðeins framkvæmdastjórn frjúls-
íþróttamálanna í Reykjavik, held
ur jafnframt ráðgjafi og hægri
málum þessarar greinar. Árið
hönd ÍSÍ í öllu, er laut að sér-
1944 stofnaði ráðið t.d. til fyrsta
dómaranámskeiðsins í frjálsum
íþróttum og hélt dómaranám-
skeið og dómarapróf árlega árin
1944—-1946. 1946—1947 beitti ráð-
ið sér fyrir stofnun Frjálsíþrótta-
dómarafélags Reykjavíkur, sem
hefur síðan farið með öll dóm-
aramál ráðsins. Var Jóhann
Bernhard fyrsti formaður dóm-
arafélagsins.
Þá hafði ráðið einnig um nokk-
ur ár beitt sér fyrir stofnun sér-
sambands í frjálsum íþróttum og
lauk þeirri baráttu með stofnun
Frjálsíþróttasambands íslands,
16. ágúst 1947.
MIKIÐ STARF
Þar sem það tæki allmikið
rúm að rekja hér öll þau um-
fangsmildu störf, sem ráðið hef-
ur haft með höndum um dagana,
verður aðeins stiklað á nokkrum
atriðum til viðbótar.
1935 var haldin hér bæjar-
keppni drengja á vegum ráðsins.
j Kepptu þar drengir frá Reykja-
i vík, Hafnarfirði og Vestmanna-
j evjum. Árið eftir fór svo fram að
j tilhlutan ráðsins bæ.iarkeppni
t drengja og fullorðna milli Reykja
víkur og Vestmannaeyja. Hélt sú
keppni áfram næstu 2 árin, 1937
og 1938, og var til skiptis'í Revkja
vík og Vestmannaeyjum. — Á ár-
unum 1939—1942 beitti ráðið sér
(fyrir boðhlaupskeppni milli
stjórna félaganna annars vegar
og öldunga hins vegar svo og sjólf
! stæðu öldungamóti. 1941 stóð ráð
i ið að nokkru levti fyrir för revk-
vískra fr jálsíþr óttamanna til Akur
| eyrar (keppni Norðan- og Sunn-
anmanna) og hefur oft bæoi fyrr
j og síðar stuðlað að eða staðið fyr-
! ir slíkum keppnisförum og heim-
i^fóknum. ,1942 stofnaði ráðið til
I fyrsta Drengjann^staramóts íá
lands, og 1945 til fyrsta Meistara-
móts' Reykjavíkur, sém bæði hafa
orðið vinsæl mót og verið haldin
■ æ síðan.
* Formenn ráðsins síðustu 4 úrin
hafa verið þeir Óskar Guðmunds-
son, 1948—1950 og Reynir Sigurð*
son, 1950—1952. (Auk þess gegndi
Steinn Steinsson formannsstört
um ^síðari hluta árs 1947, eftir aí|
Guðm. Sigurjónsson sagði af sér«
Núverandi stjórn ráðsins er
þanig skipuð: Bragj, Friðriksson,
formaður, Örn Eiðsson, Þorbjörn
Pétursson, Iíalldór Hermannsson
og Jóhann Guðmundsson. Va?
hún kosin á nýafstöðnu úrsbingi
FÍRR, 22. íebr. s.l.

Framh, af bls. 3 f
ur i ungmennafélögunum og
gætt þess, að hann sé virtur í
öllum þáttum starfsins. *
MENNTAMÁL
1. „Sambandsþingið lýsir áf
nægju sinni yfir lögum unj
menntaskóla 1 sveit og skorar á
menntamálaráðherra að framf
kvæma nú þegar ótvíræðan viljat
Alþingis um stofnun slíks skóla“j
2. „Sambandsþingið beinir
þeim tilmælum til fræðslumálfi-
stjórnarinnar, að hún viði|p-
ker.ni síarf kennara, er vinna að
félagsmálum nemendanna með
því að ætla þeim rúm á stundar-
skrám skólanna“.
3. „Þingið vottar Sigurði
Greipssyni þakkir fyrir þýðingar
mikið skólastarf í Haukadal fyr-
ir ungmennafélaga og aðra æslyu
menn og heitir ú félaga sína að
styðja hann drengilega".
4. „Þingið lýsir stuðningi v'ið
stofnun áhugamannadeildar við
Iþróttakennaraskóla íslnnds á
Laugarvatni og samþykkir sÚ
skora á Alþingi að veita fé til aS
f!a skólanum nauðsynlegs lands
og skólahúss".
5. „Þingið telur að ungmenna-
félagsskapnum sé brýn þörf leið-
beinend.a í íþróttum og félags-
legu starfi og leggur til að aukin.
verði kennsla í stjórn félaga og
félagsfræði í skólum landsins‘\
FJÁRMÁL
Niðurstöðutölur fjárhagsáætl-
unar sambandsins eru kr. 132,
400,00. Skattur sambandsfélag-
anna var hækkaður úr kr. 1,00 í
kr. 2,00. Verð Skinfaxa vkr
ákveðið kr. 15,00 árgangurinn.
MINNISMERKI
STEPIIANS G.
„Þingið fagnar því, að reist
verði minnismerki uni Stephan
G. Steohansson á Arnarstapa í
Skagafirði á næsta sumri og
væntjr þess, að ungmennafélög
almennt sty.ðji það mél, svo sem
með aðstoð við merkiasölu fyrir
UMS Skagafjarðar eða á annan
þann hátt, sem félögin telja
heppilegt".
Þingið sátu 70 fulltrúar frá 15
héraðssamböndum, auk stjórnar
UMFÍ, Þorsteins Einarssonar,
íþróttafulltrúa, og Hermanns Guð
mundssonar, framkvæmdastjóra
ÍSf. Er þetta langfjölmennasta
bing, sem UMFÍ hefur haldið til
þessa.
Þcssi kveðjuskevti bárust þing
inu: Frá Richard Beck, prófessor,
Sigurði Greipssyni, skólastjóra,
Haukadal, Ásmundi Guðmunds-
svni, prófessor og Jons Marinus
JenBen,- formanni dönsku ung-
mennafélaganna, fvrir hönd 65
þátttakenda frá 5 lönduvn á nor-
rænu æskulýðsmóti i Vraa á Jót-
landi.
Skennndarverk
HANNÓVER — Rovnt var ný-
lega að setja hraðlestina milli
Kaupmannahafnar og Parísar út
af spórinu. Af tilviljun fann
bondi spjöll þau, sem unnín höfðu
verið á teinunum, en farþegarn-
ir, sem voru 600, fengu ekkert
um spjöllin að vita fyrr en cft-
ir á. ........ _____________X